G ö k h a n T o k
Teknoloji Ad›mlar›
50 A¤ustos 2006 B‹L‹MveTEKN‹K
Gelece¤in Uça¤› Flaviir
‹ngiliz biliminsanlar› kanatlar› hareket etmeyen bir uçak üzerinde çal›fl›yorlar. Leicester
Üniversitesi’nde gelifltirilmekte olan uçak prototipinin hiçbir biçimde kontrol flaplar› gibi hareketli bölümleri bulunmuyor. Asl›nda uçak projesine kat›lan 9 üniversite daha var ve bu projenin befl y›ll›k olmas› planlan›yor. Bu program insans›z hava araçlar›n›n gelecekteki temel prensiplerini belirlemeye yönelik düflünülüyor. Uça¤›n tasar›mlar› tamamlan›rken k›sa bir süre içinde gökyüzünde görülmesi bekleniyor. Uça¤›n kanatlar›nda hareketli bölmelere olmayaca¤› için uçuflta ve özellikle de fren yapmada yeni prensiplere gerek duyulaca¤› aç›k. Uça¤›n ayn› zamanda insans›z bir uçak olaca¤› da söyleniyor.
Normal bir uçakta kanatlar›n ucundaki hareketli parçalar kalk›flta ve iniflte büyük önem tafl›r. Uça¤a yön verme ve h›z›n› ayarlamada kanatlardaki flaplar kullan›l›r. Motorlardan gelen itkinin ve hava ak›fl›n›n uça¤›n üzerinden akmas›nda oldu¤u gibi fren yaparken kanad›n aerodinamik yap›s›n›n bozularak fren yap›lmas›nda da kanat ucundaki flaplardan yaralan›l›r. Bununla birlikte bu parçalar›n baz› dezavantajlar› oldu¤u da bir gerçek. Özellikle uzun yap›lar› onlar› üretmeyi ve küçük uçaklara monte etmeyi zorlaflt›r›yor. Bunun yerine mühendisler kanatlar›n yap›s›ndan dolay› oluflacak ikinci bir hava ak›m›n›n yard›m›yla yönlendirilecek. Yüzeyden akan
hava bir itki ve fren görevinde kullan›lmak üzere yönlendirilecek.
Uçaktaki bir di¤er yenilikse otomatik kontroller. Test sürüflleri bafllayana dek uça¤›n otomatik
pilotunun çevresel faktörler ne denli çetin olursa olsun uça¤a sorunsuz kumanda etmesine çal›fl›l›yor. Bu nedenle uçak pek çok elektronik alg›lay›c›yla
donat›lm›fl. Bütün bilgilerin de¤erlendirilmesi ve hiçbir ayr›nt›n›n göz ard› edilmemesi uçak bilgisayar›na b›rak›lm›fl. Bu anlamda Flaviir uçaktan çok, uçan bir robot olarak de¤erlendirilebilir. Tasar›mc›lar› uça¤›n uçuflta insan eme¤ine gerek duymayaca¤›n› ileri sürüyor.
Yeni gelifltirilen bir zarla (membrane) yak›t hücreleri art›k daha etkili ve daha ucuz. Geçti¤imiz aylarda Atlanta’da yap›lan bir toplant›da tan›t›lan yak›t hücresi zar› gösteriyor ki, art›k bu araçlar alternatif yak›t olarak kullan›lmaya daha yak›n. Proton al›flverifli sa¤layan ince zar hücre içinde protonlar› ve elektronlar› düzenleyerek, yak›t hücrelerinin performans›n› art›r›yor. Protonlar›n geçmesine izin veren düzenek, buna karfl›n
elektronlar›n elektrotlar çevresinde dönerek baflka aksamlara iletilmesini sa¤l›yor. Araflt›rmac›lar yeni membran›n protonlar› flimdi kullan›lan malzemeye oranla üç kat daha fazla yönlendirdi¤ini belirtiyor. Bu parça gerekti¤inde yüzey alan›n› art›racak biçimde farkl› biçimlere sokulabiliyor. Alan› yüzde altm›fl art›rarak araflt›rmac›lar yak›t hücrelerinin enerji yo¤unlu¤unu iki kat›na ç›karmay›
baflarm›fllard›. fiimdi bunlar›n 20 hatta 40 kat›na kadar büyüyebilece¤i ve enerji
yo¤unluklar›n›n da ayn› oranda artaca¤› görüflündeler. Bu yo¤unluk da daha küçük yak›t hücrelerinin araçlar için gerekli enerjiyi sa¤layabilece¤ini gösteriyor.
Daha Ucuz Yak›t Hücreleri
51
A¤ustos 2006 B‹L‹MveTEKN‹K
Beynimizdeki Bilgisayar
‹lk söylendi¤inde bilimkurgu filmlerinden birinin temas› gibi görünse de araflt›rmac›lar beyinle bilgisayar› birlefltirmeyi düflünüyorlar. Gelifltirilecek bir arayüz sayesinde beynin normalden çok daha h›zl› görüntü tarayabilmesini amaçl›yorlar. Columbia Üniversitesi’nin giriflimiyle ve DARPA’n›n deste¤iyle uygulamaya konulan projede suçlulara ait resimlerin daha h›zl› taranmas› ve güvenlik birimlerinin elindeki görüntülerle suçlular›n eflleflmesinde yap›lacak ifllemlerin h›zland›r›lmas› amaçlan›yor. Columbia Üniversitesi’ndne Profesör Paul Sajda’n›n projesi asl›nda bir ekip çal›flmas›n›n ürünü olacak. “C3 Vision” (cortically coupled computer vision system, korteksle efllefltirilmifl bilgisayarl› görüfl sistemi) olarak adland›r›lan bu sistemle insan beyninin kapasitesinin çok üzerinde görüntü taranabilece¤i belirtiliyor.
“Asl›nda insan›n bak›fl› da bir görüfl sistemidir ve görüntü ifllemci gibi çal›fl›r” diyor Sajda. “Bizim yapmak istedi¤imiz yaln›zca beynin normalde sahip oldu¤u h›z› iki kat›na ç›karmak.”
Beynimiz bir nesneyi ne kadar enteresan bulursa o kadar kolay alg›l›yor ve “tan›nd›” sinyalini o denli
h›zl› yolluyor. Bu sinyal bir elektroansefalogram ya da eeg bafll›¤› yard›m›yla görülebilir. Kullan›c›lar çeflitli görüntüler içinde önemli oluklar›n› düflündükleri birini di¤erlerine öre daha güçlü sinirsel iflaretlerle belirler ve birçok di¤er nesne aras›ndan onlar› daha h›zl› seçerler.
Günümüzde henüz insan beynine ba¤l› güçlü bir bilgisayar görüfl sistemi yok. Bilgisayarlar›n da henüz belli durumlarda istenen özel nesneleri h›zl›
alg›lamada çok baflar›l› olduklar› söylenemez. Bilgisayar uzmanlar› bunun bilgisayarlar›n henüz asl›nda dar bir amaçla çal›flmalar› yüzünden oldu¤u görüflündeler. Bilgisayarlar k›sa süre içinde çok say›da veri tarayabilmesine karfl›n, baz› durumlarda bir fleylerin yanl›fl oldu¤unu görmek konusunda çok da yeterli de¤iller. ‹nsanlar baz› detaylardan kuflkulan›p bunlar› sorgulamakta daha becerikli. Böylesi bir durumda bilgisayarlar›n ve insanlar›n becerilerini bir araya getirerek çok daha baflar›l› bir görsel tarama oluflturulabilir. Bu düflüncelerden yola ç›kan Columbia Üniversitesi’ne ba¤l› uzmanlar, bu ifl için gerekli teknik altyap› ve bilgiyi DARPA’ya aktarmaya haz›rlan›yorlar.
