7 İnovasyonları ve gayrimaddi varlıkları nasıl koruruz

(1)

7.1 Fikri Mülkiyeti Koruma Araçları (Gizlilik Sözleşmeleri dahil) Anahtar kelimeler

Fikri mülkiyet, gizlilik sözleşmesi, fikri mülkiyeti koruma, icat, ticari varlık, ticari sır

Bu bileşeni okuduktan Fikri Mülkiyet araçlarının ne olduğunu, bu araçların işinize ne gibi bir fayda sağlayabileceğini açıklayabileceksiniz. Bu bileşende fikri mülkiyeti koruyan araçların, bir KOBİ’nin inovasyon potansiyelini nasıl güçlendirebileceğini göreceksiniz. Gizlilik sözleşmeleri sayesinde gizli bilgilerin nasıl açıklanabileceğini öğreneceksiniz. Bu bileşeni tamamlamak için yaklaşık 45 dakikaya ihtiyacınız olacak.

Giriş

İnovasyon günlük hayatımızın da bir parçasını oluşturuyor. Kullandığımız her ürün veya hizmet uzun bir inovasyon zincirinin sonucu. İnovasyon karşımıza bir ürünün daha iyi görünmesini veya daha iyi işlemesini sağlayan yeni bir tasarım veya iyileştirme şeklinde de çıkabiliyor. Daha açık bir ifade ile inovasyon günlük yaşamımızın itici gücü. Bu gücü işletmemizde tam manasıyla kullanabilmek için fikri mülkiyetin bize ne gibi imkânlar sağlayabileceğini bilmemiz gerekir. Yaratıcılık ve icat kabiliyetinin olduğu her yerde fikri mülkiyet de vardır. İşletmenizde hangi ürünü üretirseniz üretin veya hangi hizmeti verirseniz verin, muhtemelen büyük miktarda fikri mülkiyet kullanıyorsunuz ya da yaratıyorsunuz. Bu yüzden fikri mülkiyeti korumak, yönetmek ve kullanmak için gereken adımları sistemli bir şekilde gözden geçirmeli, bu sayede fikri mülkiyete sahip olmanın getirdiği olası en iyi ticari sonuçları elde etmelisiniz.¹

Fikri mülkiyetin aslında günlük yaşamımızın nasıl da ayrılmaz bir parçasını oluşturduğunu bir örnekle anlatabiliriz. Sizin de masanızda mutlaka bir tükenmez kalem vardır. Ünlü Macar mucit László Bíró sayesinde tükenmez kalemleri her yerde görebilirsiniz. Biro, icadını bir patentle korumuştu. Bir tükenmez kalemde, ticari marka görevi gören unsurlar taşıyabilir.

MP3 çalarlar da güzel bir örnek. MP3 çalarlar farklı seviyelerde korunuyor: Patent, MP3 kullanımını koruyor, MP3 çaların tasarımının üzerinde ise endüstriyel tasarım hakları var, ticari marka hakları MP3 çaların markasını koruyor ve tabii ki çaldığınız parçanın sanatçısının da telif hakkı ve başka hakları bulunuyor ²

Etrafınıza bakıp, patent veya ticari marka ile korunan üç ürün sayabilir misiniz?

1 www.wipo.int/sme/en/ip_business/importance/relevant.htm

2 Bu bilgi Leonardo da Vinci Programı kapsamında yürütülen bir Avrupa Projesinden alınmıştır:

http://projects.czu.cz/index.php?shortcut_module=YET

(2)

InnoSupport – KOBİ’lerde İnovasyonu Desteklemek 7. İnovasyonları ve Gayri Maddi Varlıkları Nasıl Koruruz?

7.1 Fikri Mülkiyeti Koruma Araçları (Gizlilik Sözleşmeleri dahil)

01.08.2015 2/13 © INNOCASE

7.1.1 Fikri mülkiyeti koruma araçları nelerdir?

Tüm dünyada liberalleşme rüzgârları esiyor. Dünya Ticaret Örgütünün kurulmasıyla iş yapma kuralları da değişti.³

Bugün işletmeler, tüketicilerin bir ürünün/hizmetin nereden geldiğini anlamasını sağlayan ayırt edici bir ortam oluşturmak için önemli miktarda çaba ve para harcıyor.

Tablo 1’de fikri mülkiyet koruma araçlarının bir listesini görüyorsunuz. Her bir fikri mülkiyet aracı, fikri bir eserin farklı boyutlarını korur ve telif hakkı dışında (telif hakkı Bern Antlaşmasına tabidir) diğer fikri mülkiyet koruma araçları bölgeseldir ve bu yüzden bir esere ilişkin hakları belli bir ülkede korumak isterseniz o hakları o ülkede tescil ettirmeniz gerekir.

Ancak, bu haklar stratejik olarak bir araya getirildiğinde aşılmaz bir koruyucu bariyer teşkil eder ve çok iyi bir şekilde kullanılabilir. ⁴

Fikri mülkiyet kategorisi Fikri mülkiyeti koruma şekli İnovatif ürünler ve süreçler Patent, ticari sır ve faydalı model Kültürel, sanatsal ve edebi eserler,

bilgisayar yazılımı, derlenmiş veriler

Telif hakları ve ilgili haklar

Tekstil tasarımı dahil tasarım Endüstriyel tasarım hakları Ayırt edici işaret Ticari markalar, toplu markalar,

sertifikasyon markası, coğrafi işaretler

Mikroçip Entegre devrelerin topografisine ilişkin

dizilim tasarımı Belli bir kaliteye sahip mallara ilişkin işaret Coğrafi işaret Gizli ticari ve teknik bilgiler Ticari sır

Tablo 1 – Fikri Mülkiyet Koruma Araçları

7.1.2 Fikri mülkiyeti neden koruyalım?

Eninde sonunda pek çok küçük ve orta ölçekli işletme (KOBİ), birden fazla pazarda faaliyet gösterir, ülke sınırlarının ötesinde ürünlerini veya hizmetlerini satar veya sahip olduğu fikri mülkiyet hakları ve know-how için lisans / franchise olarak verir. Bununla beraber, fikri mülkiyet hakları bölgeseldir, bu yüzden genellikle ya kendi ülkesinde veya koruma başvurusunun yapıldığı ve kabul edildiği bölgede koruma sağlar. Dolayısıyla, iç pazarda fikri mülkiyeti korumanın getirdiği faydaları ihracat pazarlarında da aynen elde edebilmek için fikri mülkiyetin ihracat pazarlarında da korunması çok önemlidir. Ürününüzü veya hizmetlerinizi

3 Bu bölüm, Dünya Fikri Mülkiyet Örgütünün bir belgesine dayanarak hazırlanmıştır:

http://www.wipo.int/edocs/mdocs/arab/en/wipo_ip_mct_apr_04/wipo_ip_mct_apr_04_5.pdf

4 A.g.y..

(3)

yakın gelecekte ihraç etme veya lisanslama ihtimaliniz olan tüm ülkelerde fikri mülkiyet koruması elde etmek için başvuruda bulunmayı düşünmelisiniz.⁵

İşletmenizde hangi ürünü üretirseniz üretin veya hangi hizmeti verirseniz verin, muhtemelen önemli miktarda fikri mülkiyet kullanıyorsunuz ya da yaratıyorsunuzdur. Bu yüzden fikri mülkiyeti korumak, yönetmek ve icra etmek için gereken adımları sistemli bir şekilde gözden geçirmeli, bu sayede fikri mülkiyete sahip olmanın getirdiği olası en iyi ticari sonuçları elde etmelisiniz. İnovatif ürünlerinizi geliştirmek için emek ve para harcadıysanız ve başkalarının da sizin emeklerinizin meyvelerinden kâr elde etmesini istemiyorsanız o zaman fikri mülkiyeti koruyan araçları kullanmayı düşünmelisiniz.⁶

Lütfen durun ve düşünün: Organizasyonunuzda fikri mülkiyet ile korunması gereken ürünler veya hizmetler nelerdir? Bu ürünleri aşağıdaki ifadelerden yola çıkarak tespit edebilir misiniz?

• Teknolojik bir inovasyondur

• Kültürel bir inovasyondur

• Daha fazla geliştirilebilir

• Bu ürünü veya hizmeti farklı pazarlarda sattıktan sonra kuruluşumda yeni işler yaratabilirim.

• Kuruluşum yakında yabancı piyasalarda da faaliyet gösterecek

• Müşterilerimin güvenini arttırmayı istiyorum

Etkin ve adilane bir fikri mülkiyet sistemi, tüm ülkelerin, fikri mülkiyetin ekonomik kalkınma ve sosyal ve kültürel refah bakımından ne kadar önemli olduğunu fark etmesine yardımcı olabilir.

Fikri mülkiyet sistemi inovatörün çıkarları ile kamu çıkarları arasında bir denge kurmaya ve herkesin faydalanacağı şekilde yaratıcılığı ve icatları teşvik eden bir ortamı yaratmaya yardım eder.⁷

7.1.3 Koruma araçları nerelerde kullanılabilir?

Bir işletmenin potansiyel olarak inovatif bir fikri olduğu andan itibaren o fikrin veya kavramın sır olarak tutulması şarttır. Bu fikrin yaratılmasını sağlayan bilgiler, dikkatli bir şekilde ticari sır olarak saklanmalıdır. ⁸

5 http://www.wipo.int/sme/en/ip_business/ip_protection/international_protection.htm

6 www.wipo.int/sme/en/ip_business/importance/relevant.htm

7 http://www.wipo.int/about-ip/en/

8 www.wipo.int/wipo_magazine/en/2005/04/article_0002.html

(4)

01.08.2015 4/13 © INNOCASE

Ticari olarak kullanılabilen fikirlerin hepsi patentlenemez bundan dolayı bu fikirlere özellikle başlangıç aşamasında ticari sır muamelesi yapmak önemlidir. Patentlenebilir bir icatla sonuçlanabilecek bir fikir söz konusu ise bu fikrin korunması için ticari sır yolunun mu yoksa patent yolunun mu seçileceği konusu, geliştirmenin daha sonraki bir aşamasında, patent almak için gereken tüm şartların karşılanmasından sonra alınacak stratejik bir iş kararı olarak görülmelidir. Bu tercihi yaparken icadın niteliği, iş potansiyeli, rakiplerin durumu, bu icadı çoğaltmanın kolay olup olmadığı, rakiplerin nihai ürüne bakarak ters mühendislik yoluna gitmesinin mümkün olup olmadığı dikkate alınır. Nihai karar ne olursa olsun bu fikir başlangıçta bir ticari sır olarak korunmalı, böylece daha ileriki bir aşamada patent alma seçeneği de muhafaza edilmelidir. Patent aldıktan sonra bile fikrin bir kısmı ilişkili ticari sır olarak kalabilir.⁹

Lütfen durun ve düşünün. Ticari sırlarınızı doğru şekilde yönetiyor musunuz? Sizce pazarlama stratejiniz ticari sırrınızı ve inovasyonunuzu destekleyebilir mi?

Fikri mülkiyet etkiIi bir şekilde kullanıldığında mevcut ve potansiyel müşterilerinizin gözünde faaliyetinize dair bir imaj yaratan ve işletmenizi pazarda konumlandıran önemli bir araçtır. Fikri mülkiyet haklarını reklam ve diğer satış promosyon faaliyetleri gibi diğer pazarlama araçlarıyla bir arada kullanarak

• Ürünlerinizi ve hizmetlerinizi farklılaştırabilir ve kolay tanınmasını sağlayabilirsiniz

• Ürünlerinizi veya hizmetlerinizi tanıtabilirsiniz ve sadık bir müşteri kitlesi yaratabilirsiniz

• Pazarlama stratejinizi farklı hedef gruplara göre çeşitlendirebilirsiniz

• Ürünlerinizi veya hizmetlerinizi yabancı ülkelerde pazarlayabilirsiniz¹⁰ 7.1.4 Fikri mülkiyeti koruma araçlarını nasıl kullanacağız?¹¹¹²

PATENTLER Yeni, kullanışlı ve ilk bakışta nasıl çalıştığı anlaşılmayan icatları korur. Bir patentin eksiksiz bir şartname sunulmasından sonra koruma süresi 20 yıldır Ticari Marka ve

Hizmet Markası

® ™

Kişisel isimler, harfler, rakamlar, şekiller (logolar), gözle algılanabilen 2 veya 3 boyutlu şekiller veya bunların kombinasyonları dahil olmak üzere, sözcük/işaret gibi malları veya hizmetleri ticarette kullanılma şekliyle bağlantılı olarak ayırt etmekte kullanılan ayırt edici işaretleri korur. Bazı ülkelerde sesler ve ayırt edici kokular da ticari marka olarak tescil edilebilir.

Zaman zaman yenilenmek kaydıyla süresiz devam edebilir.

Endüstriyel Bir ürünün gözle görülen, kendine özgü, fonksiyonel olmayan şekil,

9 A.g.y..

10 InnoSupport: KOBİ’lerde İnovasyonu Desteklemek. 7.1 Fikri Mülkiyeti Koruma Araçları. 2005

11 http://projects.czu.cz/index.php?shortcut_module=YET

12 Lütfen bu rehberde 7.2 ayılı Uluslararası Fikri Mülkiyet Hakları Düzenlemelerine bkz.

(5)

Tasarım Tescili konfigürasyon, örüntü, süsleme veya çizgi veya renk kompozisyonlarını korur. Bu sayılanlar ürünün üzerine endüstriyel bir süreçle veya elle, mekanik veya kimyasal olarak iki veya üç boyutlu veya hem iki hem de üç boyutlu olarak uygulanabilir ve bitmiş mamulden ayrı veya bitmiş mamulle birleşik olabilir. Bu tescilin belli bir süresi vardır (başlangıçta 10 yıldır ve sonra 10 yıllık bir süre için daha yenilenebilir).

Telif Hakkı © Müzik, edebiyat, sanat eserlerini, oyunları, sanat reprodüksiyonları, modelleri, fotoğrafları, bilgisayar yazılımları vs. gibi yaratıcı eserleri korur.

Eser sahibinin ömrü boyunca ve eser sahibinin ölümünden sonra da asgari 50 yıl boyunca geçerlidir.

Entegre Devreler için Dizilim Tasarımları

Koruma kapsamı sadece korunan çipi değil içindeki kalemleri de içerir.

Koruma süresi 10 yıldır.

Coğrafi İşaretler Bir ürünün bir ülkenin belli bir yerinden veya bir bölgeden veya bir yerden geldiğini veya orada yapıldığını gösteren ayırt edici adını korur. Bu

durumda o ürünün kalitesi, itibarı veya diğer özellikleri esasen coğrafi kökenine bağlıdır. Coğrafi işaretin süresi başlangıçta 10 yıldır, dönem dönem yenilenmek kaydıyla süresiz geçerlidir.

Ticari Sırlar ve İfşa Edilmemiş Bilgiler

Bir kişiye/kuruma ait bilgilerin o kişinin/kurumun rızası olmadan ticari uygulamalara aykırı bir şekilde başkalarına açıklanmasına, başkalarınca elde edilmesine veya kullanılmasına karşı koruma sağlanır. Söz konusu bilginin sır olması ve sır olmasından dolayı da ticari değerinin bulunması gerekir.

Akdi Lisanslarda yer alan

Rekabetçi Uygulamalar

Lisans sözleşmelerine ticareti olumsuz etkileyebilecek ve teknoloji

transferini engelleyebilecek kısıtlayıcı hükümlerin (örn. münhasır geri verme koşulları, geçerliliğe itiraz edilmesini önleyen koşullar ve zorlayıcı paket lisanslama vs.) konulmasına karşı koruma sağlar.

Bir düşünün, başkalarına ait bilgiyi veya ürünleri kullanırken yukarıdaki fikri mülkiyet araçlarını gözetiyor musunuz!

Fikri mülkiyet araçlarının maliyetleri ülkeden ülkeye büyük değişiklikleri gösterse de tüm bu maliyetleri dört gruba ayırabiliriz.

• İlk grupta, ulusal veya bölgesel patent ofislerine ödenen başvuru ücretleriyle ve diğer yasal ücretlerle ilgili maliyetler yer alır.

• İkinci grubu başvurunun hazırlanmasına yardım eden patent avukatı/acentesiyle ilgili maliyetler oluşturur.

• Üçüncüsü tercüme maliyetidir. Tercüme sadece başvurunun hazırlanmış olduğu dilden farklı bir resmi dilin konuşulduğu yabancı ülkelerde fikri mülkiyet koruması alacağınız zaman gerekir ancak özellikle çok teknik patent başvurularında tercüme maliyetleri oldukça yüksek olabilir.

(6)

01.08.2015 6/13 © INNOCASE

• Dördüncüsü de patent ofisine yapılan ödemelerle başvuruların ve patentlerin devam ettirilmesine ilişkin maliyetlerdir. Bu ücretler genellikle başvurunun veya patentin devamı için düzenli aralıklarla (örn. yılda bir kez veya beş yılda bir kez) ödenir.¹³

Fikri mülkiyet hakları meselesine işin geleceğini düşünerek bakmak gerekir ve sistemi etkili şekilde kullanmak için de pek çok faktör dikkate alınmalıdır. Bu nedenle firmanın misyonunu destekleyen ve bu misyon ile bütünleşmiş, sağlıklı ve dikkatle hazırlanmış bir Fikri Mülkiyet Politikası benimsenmelidir. Fikri mülkiyet hakları konusunda kurumsal destek verilmesi ve çalışanların fikri mülkiyet haklarıyla ilgili temel bilgilerden haberdar olması inovasyon yönetimi açısından şarttır.¹⁴

İşinizde fikri mülkiyeti kullanmak için

¾ Katma değerli inovasyonlar yapmak

¾ Bunları tanımlamak ve

¾ Farklı koruma araçlarını zamanında kullanarak

iş yaptığınız ülkelerde fikri mülkiyet haklarını korumak, bu maksatla uluslararası sözleşmelerden en iyi şekilde yararlanmak¹⁵, ürünlerde/süreçlerde/hizmetler bulunan fikri mülkiyet haklarını korumak, ihlal karşısında yasal yollara başvurmak ve/veya gerekirse bu hakları devretmek, lisansla kiralamak, ticari sırları bedeli karşılığında know-how şeklinde satmak hatta çapraz lisanslar vasıtasıyla hakları takas etmek ve çoğu kez fikri haklar portföyünü güçlendirmek ve kullanma özgürlüğü elde etmek için başkalarından fikri mülkiyet haklarını devralmak gerekir. Muhtelif şirketlerin patent faaliyetleri ile ciroları arasındaki ilişkiye bakarak, stratejik fikri mülkiyet hakları ile bir işletmenin gelirleri arasındaki ilişki bulunduğu ispatlanmıştır.¹⁶

Patent ve ticari marka bölgesel haklardır ve belli ülkeler için verilirler ve belli bir süre geçerli kalırlar (bir patent 20 yıl süre ile geçerli kalır), oysa telif hakları eser sahibinin ölümünden sonra 50 yıl süre ile geçerlidir.

Topluluk patenti ve topluluk ticari markası (İspanya, Alicante’deki OHIM Ofisi tarafından idare edilir), tek bir başvuru ile tüm Avrupa ülkelerinde koruma sağlayan koruma araçlarıdır. Bu nedenle, tüm AB üyesi devletlerinde 25 farklı patent başvurusu yerine tek bir başvuru ile bir Avrupa patentini 25 ülkede korumak daha ucuzdur.

13 http://www.wipo.int/sme/en/faq/pat_faqs_q2.html

14 www.wipo.int/edocs/mdocs/arab/en/wipo_ip_mct_apr_04/wipo_ip_mct_apr_04_5.doc

15 Daha fazla bilgi için lütfen bu rehberde 7.2 Uluslararası Düzenlemelere bkz.

16 www.wipo.int/edocs/mdocs/arab/en/wipo_ip_mct_apr_04/wipo_ip_mct_apr_04_5

(7)

7.1.5 Gizlilik Sözleşmeleri

Şimdi de ticari sırların korunmasında kullanılan resmi bir yöntem olan gizlilik sözleşmelerini öğreneceğiz. Bu bölümdeki bilgileri Dünya Fikri Mülkiyet Örgütünün gizlilik sözleşmeleriyle ilgili yazılarına dayanarak hazırladık.¹⁷

Tüm dünyada gizli ticari bilgileri (veya ticari sırları) koruyan kanunlar çok değişiklik gösterir.

Neleri koruyabiliriz?

Tüm firmaların sırları vardır. Bu sırlardan bazıları bir imalat sürecinin ayrıntılı şartnamesi gibi tekniktir, bazıları da bir rakibin çok işine yarayacak müşteri isimleri ve adresleri listesi gibi işle ilgili sırlardır. Bazıları ise çok değerdir; (örneğin Coca Cola’nın tarifi) bazıları da daha az değerlidir. Bazıları basittir, hatta tek kelimeliktir, örneğin bir firmanın satın almayı hedeflediği başka bir firmanın adı ticari sır olabilir. Bazıları da çok karmaşıktır, örneğin planlanan reklam kampanyasının ayrıntıları sır olabilir. Tüm bu bilgilerin ortak noktası hepsinin korunabilmesidir.

Son yıllarda pek çok ülke gizli ticari bilgilerin Ticaretle Bağlantılı Fikri Mülkiyet Hakları Anlaşmasında (TRIPS) önerilen şekilde korunması için yeni yasalar çıkardı. TRIPS’e göre bir bilginin yasal olarak korunması için

• bu bilgi gizli olmalı, daha açık bir ifadeyle bu tür bir bilgiyle ilgilenen kişilerce genel olarak bilinmeyen veya hemen erişilemeyen nitelikte olmalı;

• sır olmasından dolayı ticari bir değeri olmalı;

• sahibi sır tutmak için makul adımları atmış olmalı.

Bir KOBİ, değerli bilgilerinin değerini korumasını ve gizli kalmasını sağlamak için konu hakkında yeterli bilgiye sahip olmalı ve firma içinde mantıklı kurallar uygulamalıdır.

Koruma konusundaki önemli bir faktör de yönetimin gereken kontrolü yapmasıdır. Yöneticiler, sadece bilmesi gereken personelin sırlara erişmesine izin vermelidirler. Bir firmanın gizli bilgilerini kaybetmesinin en önemli nedeni bir çalışanın işten ayrıldıktan sonra aynı alanda faaliyet gösteren başka bir firmada çalışmaya başlamasıdır. Gizli belgelere „gizlidir“ ibaresinin konması önemli olsa da her belgeyi bu şekilde işaretlerseniz bir süre sonra anlamını yitirir ve kimse ciddiye almaz. Başka güvenlik tedbirlerine de ihtiyaç olabilir, örneğin bilgiye şifre ile erişilmesini sağlayarak koruyabilirsiniz.

Lütfen 10 dakikanızı ayırın ve firmanızda gizlilik konusunda yönetim kontrolü sağlayacaksanız kimleri dahil etmeniz gerektiğini düşünün. Neden bu kişilerin gizli bilgilerle

17 http://www.wipo.int/sme/en/documents/disclosing_inf.htm#P53_4509

(8)

InnoSupp 7. İnovasy 7.1 Fikri M

01.08.2015

ilgilenm örneğin Bir sırrı Zaman prototip bilmesin çabuca öğrenm örnekte ama tab Burada

Örnek G

İki Yönl Kimi za kurulan değişikl Gizlilik Firmala kimseye ulaşma vermen verilme Kimi za bilgiler anlaşm sözleşm Bilgiyi a olun.

18 http://w

ort – KOBİ’lerd yonları ve Gayr Mülkiyeti Korum

5

mesi gerekti n firmanın b ı paylaşmak

zaman bir p üzerinde

ni istemiyo ak avantajlı mek istiyor e de prototi bii ki gizli b a çözüm, giz

Gizlilik Söz Basit bir gi (www.inno

lü Gizlilik S aman bilgi n bir ortak lik yaparak Sözleşmele ar Gizlilik S

e söylemem ak için gere niz yeterlidi esi gerekeb aman bir gi sözleşmen alarda bu mesinin yap

alacak olan

www.wipo.in

de İnovasyonu ri Maddi Varlık ma Araçları (G

iğini de düş bilgisayar s

k – Gizlilik r firmanın

özel testle or olabilir.

konuma ge ancak baş pin de şart bilgilerinin k zli bilgileri a

zleşmeleri izlilik sözle osupport.ne

Sözleşmeler akışı iki y girişim örn k böyle bir d erini Ne Za özleşmeler mektir. Bir eken asga r, ancak te ilir.

izlilik sözle nin kapsam u yöntem

pılması ger nı da dikkat

t/sme/en/doc

Desteklemek kları Nasıl Koru

izlilik Sözleşme

şünün. İşle unucusund sözleşmes bir sırrını b r yaptırma

Montaj ya etirecek ye şkalarının a

namenin d kontrolünü e

alacak firm

şmesi örne et). Bu örne

ri

önlüdür ve nek olarak düzenlemey aman Kullan rini çok sık

sırrı gerçek ri miktarda knik bir değ

şmesinde mına girer faydalı o rekecektir.

tli bir şekild

cuments/disc

uruz?

eleri dahil)

8/13

ilgili tüm b da saklama si

başka bir f k istiyor an apan bir f eni ve zor b

aynı şartna e sahibi ola elinde tutm

aya bir Giz

eğini yalnız eği kullanab

e her iki ta verilebilir.

ye uygun h nmalıyız?

kullanmam kten paylaş a bilgiyi pa ğerlendirm

belli bir sü r. Bir ortak olabilir, anc

de seçin. G

closing_inf.h

bilgilerin her ayın!

firmayla pa ncak rakipl

firma, bir ir şartname ameyi kulla

an firma bu alıdır.

zlilik Sözleş

zca çevrim i bilirsiniz.

raf da birb Tek yönlü hale getirile

malıdır. Bir şmanız ger aylaşın. Kim

e yapılacak

re verilir, b k girişimin cak nihay

Gizli bilgiler

tm#P53_450

r çalışanın

aylaşması g erinin de y

tedarikçisin eyi karşılay

nmasını is unları dışar

şmesi imzal

içi rehberde

birlerine giz bir gizlilik bilir.

sırrı saklam rekiyorsa, s mi zaman ksa know-h

buna göre b kurulmas etinde ayr

i sır olarak

09

© I

ulaşabilece

gerekir. Bi yeni ürünün

nin piyasa yıp karşılay stemiyor ola

rı vermek d

lattırmaktır

en indirebil

zli bilgileri sözleşmes

manın en iy sadece tica

sadece ge how’ın tüm

belli bir yıld ı gibi karm rıca bir o

k saklayaca

INNOCASE

eği bir yerd

r imalatçı b n ayrıntılar ada kendis amayacağı abilir. Her urumundad

r¹⁸

lirsiniz

açıklar. Ye sinde bir ka

yi yolu o sı ari hedefiniz

enel bir bi ayrıntıları

da açıklana maşık tekn ortak giriş

ağından em de,

bir ını ini ını iki dır

eni aç

rrı ze lgi ile

an nik im

min

(9)

Sırlara getirilen yasal korumanın bir zayıflığı şudur. Bir sır bir kez yayınlandı mı artık sır olmaktan çıkar. Sırrın sahibi mahkemeye gidip tazminat kazansa bile bilgiyi gizli tutmanın kendisine sağlayacağı faydayı muhafaza edememiş olur. Rakipleri firma sahibinin büyük çabalarla elde ettiği sırları serbestçe kullanabilir. Bu yüzden yapılacak en iyi şey sırrı iyi saklamaktır.

Bu bölümde gizli bilgilerin ne olduğunu ve İngiliz hukukuna göre nasıl korunabileceğini özetledik. Ancak bu bağlamda İngiliz hukukunun ilkeleri başka pek çok ülkede de uygulanabilir.¹⁹

7.1.6 Fikri Mülkiyeti Koruma Araçlarının kullanılmasına ilişkin örnekler

Örnek 1 – WIPO KOBİ sayfasından bir Fikri Mülkiyet Uyuşmazlığının bir İş Fırsatına nasıl dönüştürüldüğüne dair bir örnek

Hindistan’ın güneyindeki Karnataka Eyaletinde, Bangalore, Chikpet’te küçük bir kuyumcu firması bulunuyor. Bu kuyumcu yıllardır oğlunun da yardımıyla yeni tasarımlar yapıyor, takılar üretiyor ve doğrudan müşterilerine satıyor. Bir gün, Bangalore’da dükkanların yoğun olduğu bir caddede yürürken büyük bir Hintli endüstriyel holdingin ünlü mücevher firmasının mağazasının vitrininde kendi orijinal tasarımlarına göre yapılmış takıların satıldığını görüyor.

Neye uğradığını şaşıran kuyumcu ne yapması gerektiğini bilemiyor. Oğlu ise bu işin peşini bırakmamaya karar veriyor. Bangalore’da bir fikri mülkiyet hukuku uzmanı avukatı buluyor.

Kuyumcu kendi tasarımlarını Hindistan’daki tasarım kanununa göre tescil ettirmemiş olsa da avukata söz konusu tasarımla ilgili olarak en başta kağıda yaptığı ilk tasarımları ve çizimleri gösteriyor (çizimler otomatikman telif hakkıyla korunur). Bu çizimler tasarımı nasıl geliştirdiğini açıkça gösteriyor. Hindistan’daki büyük holdinge yasal bir ihtarname tebliğ ediliyor. Holdingin avukatı ise kötü niyet olmadığını ve aslında bu tasarımın çalışanları tarafından bağımsız şekilde geliştirildiğini ve ortada sadece bir tesadüf olduğunu ileri sürüyor.

Kuyumcunun oğlu bu cevabı alınca satış kayıtlarını incelemeye başlıyor. Kasa kaydında, büyük holdingin yeni yıl hediyesi olarak dağıtmak üzere bu kalemden satın aldığını gösteren kayıtları buluyor. Bu delil sayesinde büyük holding mahkemeye gitmeden uzlaşmayı kabul ediyor. Uzlaşmada kuyumcuya defaten bir ödeme yapılıyor. Ayrıca bu holdingin bu kalemin imalatına son vermesi ve beş yıl boyunca ihtiyaçlarını bu küçük firmadan satın alınması konusunda anlaşmaya varılıyor.

Bu vaka çalışması çok önemli bir kaç şeyi anlamamızı sağlıyor. İlk olarak çizimlerin, tasarımların ve ticari işlemlerin kayıtlarının saklanmasının önemli olduğunu, bu kayıtların

19 http://www.wipo.int/sme/en/documents/disclosing_inf.htm#P53_4509

(10)

InnoSupp 7. İnovasy 7.1 Fikri M

01.08.2015

gelecek gösteriy göre te takıların dosyala ispatlay dönmüş almanın fırsata d firmasın

F ç

7.1.7 Ö Fikri m araçtır.

Fikri mü sembol KOBİ’le ticari sı Dış paz yönetm

açısınd en öne için tic öğrendi

20 Bu vak http://ww

ort – KOBİ’lerd yonları ve Gayr Mülkiyeti Korum

5

kte fikri m yor. Tabii escil ettirmi n çizimlerin anmış) sak yan kasa k ş. Bu vaka n önemini d dönüştürüle nın önemli

Fikri mülkiy çevrim içi re

Önemli nok ülkiyet, tüm

Fikri mülki ülkiyet, ica ler, isimler er, inovasy rlarını payl zarlarda fa meliklerinden

Bu bileşe an ne anla mli fikri mü cari sırları

iniz.

ka çalışması ww.wipo.int/e

de İnovasyonu ri Maddi Varlık ma Araçları (G

mülkiyetle i ki kuyumc iş olsaydı h ni sistemi b klaması ve kayıtlarını a çalışmas de gösteriy ebileceğini bir müşteri

iyet düzen ehberden in

ktaların öze m ülkelerin yeti etkili b tlar, edebi , görünüml yonu da dü

aştıkları ça aliyet göst n de haber

ende fikri m ama geldiği ülkiyet koru

nızı ve s

şu kaynakta edocs/mdocs

Desteklemek kları Nasıl Koru

izlilik Sözleşme

ilgili bir an u tasarımın her şey ço bir şekilde e büyük ş doğru girm sı ikinci ola yor. Üçüncü

gösteriyor, isi haline ge

lemelerinin ndirebilirsin

eti

ekonomik ir şekilde k eserler, sa er ve tasar üşünerek fi alışanlarını ermek istiy rdar olmalıs

mülkiyeti bir ini inceledi uma araçla sözleşmele

an alınmıştır:

s/arab/en/wip

uruz?

eleri dahil)

10/13

nlaşmazlık nı daha en ok daha ko

(tarih ve s şirketin bir

miş olmas arak fikri m ü olarak, bi r, çünkü nih

elmiş.²⁰

n önemini niz. (www.in

k, sosyal ve kullanmayı v anat eserle rımlardır.

ikri mülkiye ve ortaklar yorsanız ul sınız.

r ticari bir va niz. Bu mo arını öğrend erinizi gizl

:

po_ip_mct_a

olduğund n başında olay olurdu.

sayı verilmi zamanlar ı sayesind mülkiyet ha ir fikri mülk hayetinde b

gösteren nnosuppor

e kültürel k ve korumay eri gibi yara

et hakların rını dikkatli uslararası

arlık olarak odülde, ken diniz. Faali ilik sözleş

pr_04/wipo_

da delil ola Hindistan’

Ancak yin iş, imzalan r kendisind de işler yin akları konu kiyet uyuşm bu büyük fir

ikinci vaka rt.net).

kalkınması yı bilmek so atıcı eserle

ı korumalı bir şekilde düzenleme

k nasıl kulla ndi işletmen yetinizi dah şmeleriyle

_ip_mct_apr_

© I

arak kullan

’ın tasarım ne de söz nmış ve dü

den takı s ne kuyumc

usunda nit mazlığının n

rma kuyum

a çalışmas

bakımında on derece er ve ticare

ve inovas seçmelidir elerden ve

anabileceği nizde kullan

ha da verim koruyabile

_04_5.pdf s.9

INNOCASE

nılabileceğ kanunların konusu alt zgün şekild satın aldığı

cunun lehin telikli tavsiy nasıl bir tica mcunun küç

sını yalnız

an önemli b önemlidir.

tte kullanıla

syonlarını v rler.

farklı pate

nizi ve işin nabileceğin mli yürütme eceğinizi d

9-10.

ğini na tın de ını ne iye ari ük

ca

bir

an

ve

ent

niz niz ek de

(11)

KAYNAKÇA

Young Enterpreneurs Training 2007, University of Prague,

http://projects.czu.cz/index.php?shortcut_module=YET – 5 Eylül 2008’de görüntülendi

Vision-IPR, Mumbai, India Prof.Ganguli, Prabuddha. (2004) Intellectual Property: A business tool (WIPO Introductory Seminar on Intellectual Property) http://www.wipo.int/edocs/mdocs/arab/en/wipo_ip_mct_apr_04/wipo_ip_mct_apr_04_5.pdf -5 Eylül 2008’de görüntülendi

Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004):

http://www.wipo.int/sme/en/documents/disclosing_inf.htm#P53_4509 - 5 Eylül 2008’de görüntülendi

http://www.wipo.int/sme/en/ip_business/ip_protection/international_protection.htm - 5 Eylül’de görüntülendi.

www.wipo.int/export/sites/www/freepublications/en/general/450/wipo_pub_l450faq.pdf - 5 Eylül 2008’de görüntülendi

http://www.wipo.int/export/sites/www/freepublications/en/general/450/wipo_pub_l450faq.pdf - 5 Eylül 2008’de görüntülendi

InnoSupport: KOBİ’lerde İnovasyonu Desteklemek. 7.1 Fikri Mülkiyeti Koruma Araçları. 2005.

<http://archive.innosupport.net> - 5 Eylül 2008’de görüntülendi World Intellectual Property Organization (2004)

http://www.wipo.int/sme/en/faq/pat_faqs_q2.htm - 5 Eylül 2008’de görüntülendi

Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004)

http://www.wipo.int/sme/en/case_studies/enterprise_s.htm - 5 Eylül 2008’de görüntülendi

www.wipo.int/sme/en/ip_business/importance/relevant.htm - 5 Eylül 2008’de görüntülendi Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü (2004)

http://www.wipo.int/about-ip/en/ - 5 Eylül 2008’de görüntülendi

www.wipo.int/wipo_magazine/en/2005/04/article_0002.html - 5 Eylül 2008’de görüntülendi İlave Kaynaklar

(12)

Yo Takagi, Larry Allman, Mpazi A. Sinjela (2008). Published by: World Intellectual Property Organization, Cambridge Universtity Press: Teaching of Intellectual Property - Principles and Methods

Web Siteleri

www.european-patent-office.org 5 Eylül 2008’de görüntülendi

Avrupa Patent Ofisi (EPO) 38 Avrupa ülkesinde patent koruması isteyen şirketlere ve mucitlere tek bir başvuru prosedürü sunuyor. Avrupa Patent Örgütünün bir kolu olan Ofis, İdare Konseyi tarafından denetleniyor.

http://oami.europa.eu/ows/rw/pages/index.en.do 5 Eylül 2008’de görüntülendi

Avrupa Birliği ticari marka ve tasarım tescil ofisi OHIM, 27 AB Üye Devletinde geçerli ticari markaların ve tasarımlarının tescilinden sorumlu resmi AB kurumu.

http://www.wipo.int/directory/en/ 5 Eylül 2008’de görüntülendi

Bu sayfada Dünya Fikri Mülkiyet Hakları Örgütünün tüm üye ülkelerinin irtibat bilgilerini bulabilirsiniz.

TERİMLER SÖZLÜĞÜ

Ticari sır: Gizli tutmak için makul çaba sarf edilen ve ticarette herkes tarafından bilinmediği için değeri olan ticari bilgi. Bu gizli bilgiler, uygunsuz yöntemlerle veya gizlilik yükümlülüğünü ihlal ederek erişen kişilere karşı korunur. Bir ticari sırrın ihlali haksız rekabet türüdür (Kaynak:

http://en.wikipedia.org/wiki/Trade_secret)

Faydalı model Faydalı model, belli bir süre için geçerli nizami bir tekeldir. Mucit, başka bir kişiye icadı hakkında yeterli bilgi vererek o kişinin o icadı ilgili alanda kullanmasına müsaade eder. Faydalı model kanunlarının verdiği haklar patent kanunlarında verilen haklara çok benzer, ancak daha ziyade “artırımlı icat” olarak görülür. “Küçük patent”, inovasyon patenti”

gibi terimler de “faydalı model” tanımına girer.

(Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/Utility_model)

Fikri endüstriyel mülkiyet hakkı Endüstriyel mülkiyet mevzuatı, fikri mülkiyet olarak bilinen daha geniş bir kanunun bir parçasını oluşturur. Fikri mülkiyet genellikle endüstriyel mülkiyet ve telif hakkı olmak üzere iki kola ayrılır. Endüstriyel Mülkiyetin Korunmasına Dair Paris Sözleşmesinde “endüstriyel” teriminin geniş tanımı açıkça yapılmıştır (Madde 1 (3):

“Endüstriyel haklar kavramı en geniş anlamıyla anlaşılacak, ve yalnız sanayi ve ticaret alanı için değil, aynı zamanda tarımsal ve tabii ürünler maden çıkarma sanayileri ile, örneğin şarap, tahıl, tütün yaprağı, meyve, sürü hayvanları, mineraller, maden suları, bira, çiçekler ve un gibi bütün üretilen veya doğal ürünler için de geçerli olacaktır.”

(Kaynak: http://www.wipo.int/freepublications/en/intproperty/895/wipo_pub_895.pdf )

(13)

Topluluk patenti Avrupa Topluluğu veya AT patenti olarak da bilinen ve kimi zaman COMPAT olarak kısaltılan topluluk patenti, Avrupa Birliğinde tartışılan bir patent hukuku tedbiridir. Bu tür bir patent, kişilerin ve firmaların Avrupa Birliğinin tamamında tek bir patent elde etmesine izin verecektir. Topluluk patenti, Avrupa Patent Anlaşması altında verilen Avrupa patentleriyle karıştırılmamalıdır. Avrupa patentleri bir kez alındığında belli devletlerde ulusal seviyede uygulanabilen patentler topluluğu haline gelir. Bu da hem patent sahibi hem de üçüncü taraflar için pahalıdır, patentin uygulanması için farklı ülkelerin ulusal mahkemelerine girmek gerekebilir ve dokuz aylık itiraz süresi sona erdikten sonra patent iptalinin tek yerden yapılması mümkün değildir

(Kaynak: http://en.wikipedia.org/wiki/Community_patent)