• Sonuç bulunamadı

ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ"

Copied!
23
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Sayfa 1 Report Title

ÜRÜN GELİŞTİRME

SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ

DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

(2)

Sayfa 2 Yenilikler baş döndürücü bir tempoda hayatımıza girerken

tüm sektörlerdeki şirketler bu hıza ayak uydurmakta zorlanıyor. Sensörler, elektronik sistemler ve gelişmiş yazılımlarla donatılan ürünler gitgide karmaşık bir hal alıyor. Bu ileri teknolojiler, yüksek hassasiyetli jet

motorlarından basit ev tipi termostatlara kadar her türlü modern ürünün ayırıcı özelliği olan zekayı ve performansı sunuyor. Ürünler bugün akıllı, bağlantılı sayısız teklif arasında öne çıkabilmek için tam kapsamlı özelliklere ihtiyaç duyuyor.

Bu yolculuğun parçası olarak üreticiler, mühendislik ve ürün geliştirme süreçleriyle ilişkili olanlar da dahil olmak üzere temel iş süreçlerini dijital dönüşümle modernleştiriyor. Artık dikkat çekici özelliklere ve

ayrıntılara sahip harika bir ürün oluşturmak yeterli değil.

Günümüz dünyasında, şirketlerin doğru kitle için en iyi ürünü oluşturması ve bunu doğru zaman diliminde, potansiyel rakiplerden çok önce piyasaya sunması

gerekiyor. Yeni gereksinimler, yenilik ve iş birliği için çıtayı yükselterek ürün geliştirme kuruluşlarının köklü

mühendislik yaklaşımlarına meydan okuyup dağıtılmış ekipler ve dış iş ortakları arasındaki geleneksel iş akışlarını, dijitalleştirme ve yeni nesil tasarım araçları yoluyla nasıl iyileştirebileceklerini keşfetmeye itiyor.

Uzun zamandır MCAD ve ECAD gibi bağımsız 3D

modelleme araçlarını kullanan mühendislik kuruluşları, dijital bağı tasarım aşamasının dört bir köşesine ve ürün yaşam döngüsünün tamamına yayıyor. Bulut sayesinde, kolay model paylaşımını ve iş birliğini engelleyen

etkileşimsiz sistemler ve tasarım uygulamaları geride bırakılıp elektrik, makine ve yazılım mühendislerinden oluşan çok disiplinli bir ekibin yanı sıra iş ortakları,

tedarikçiler ve müşteriler arasında iş akışını kolaylaştıran

Bu rapor, geliştirme sürecinde Bulut tabanlı

çözümlerin benimsenmesiyle ilişkili

çıkarımları ve fırsatları değerlendirmektedir.

Bu rapor, her ikisi de Lifecycle Insights tarafından gerçekleştirilen araştırma çalışmaları olan PLM çalışmasının ve Bulut Benimseme çalışmasının bulgularını içermektedir.

YÖNETİCİ GÖZÜNDEN

GENEL BAKIŞ

(3)

Sayfa 3 ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

platformlara geçiş yaşanıyor. Şirketlerin, sürece dahil olan pek çok paydaş arasında bağlantı kuran zengin bir dijital bağ oluşturmak için bu tür çok işlevli tasarım platformlarını benimsemeleri gerekmektedir.

Tasarım ekipleri; bağımsız simülasyon, sistem modelleme ve veri yönetimi araçları ile aktarma ve manuel veri

paylaşımı süreçlerinin yerine kullanabilecekleri; geliştirme sürecini hızlandırmalarını, ürün kalitesini iyileştirmelerini ve yenilik süresini kısaltmalarını sağlayacak alternatif bir yaklaşım aramaktadır.

Lifecycle Insights'ın 2019 yılında yaptığı Bulut Benimseme Çalışması, mühendislik kuruluşlarının dosyaları yönetmek, bozuk geometriyi düzeltmek ve geniş tedarik zinciri ve iş ortağı ekosistemleriyle paylaşacakları tasarım verilerini temizlemek gibi değer katmayan işlere çok fazla zaman harcadıklarını doğruluyor. Aynı zamanda geleneksel araçlar ve iş akışları, yinelemeli tasarım döngüsünü ciddi manada aksatarak kuruluşların ürün konseptlerini optimize etmeye yönelik esnekliğini kısıtladığı için yenilik konusunda

yetersiz kalıyor.

Lifecycle Insights araştırması, elde ettiği bulguların ışığında mevcut mühendislik süreçlerini iyileştirmek için pek çok fırsat ortaya çıkardı. Bu sonuçları ve önerileri bu belge boyunca paylaşacağız. Yerleşik ürün geliştirme süreçlerinin hangi noktada, neden yetersiz kaldığını açıklayacak ve entegre, Bulut tabanlı bir tasarım platformu üzerine inşa edilecek yeni bir yaklaşımın avantajlarını vurgulayacağız.

Ayrıca bu platformun dijital dönüşüme ve dolayısıyla rekabet avantajına doğrudan ve nispeten sorunsuz bir yol sağlayan yeni bir mühendislik yaklaşımı için nasıl bir sıçrama tahtası görevi görebileceğini göstereceğiz.

Bu raporda Bulut Benimseme çalışmasının bulguları bulunmaktadır.

2019'un başında gerçekleştirilen bu araştırma, ürün geliştirme

sürecindeki mevcut zorlukları ve Bulut tabanlı

çözümlerin benimsenme düzeylerini bildirmektedir.

(4)

Sayfa 4

YÖNETİCİ GÖZÜNDEN GENEL BAKIŞ ... 2

İYİLEŞTİRME FIRSATLARI ... 5

YETERSİZ ÜRÜN GELİŞTİRME SÜREÇLERİ ... 5

DEĞER KATMAYAN FAALİYETLERİN MALİYETİ ... 7

ÇOK SAYIDA PROTOTİP ÜRETME VE TEST TURUNUN MALİYETİ ... 9

YERLEŞİK YAKLAŞIM... 11

GELENEKSEL TEKNOLOJİLER... 11

HALA YÜKSEK ORANDA KULLANILAN GELENEKSEL TEKNOLOJİLER ... 12

GELENEKSEL TEKNOLOJİLERİN EKSİKLİKLERİ ... 15

YENİ YAKLAŞIM... 17

HERKES İÇİN ERİŞİLEBİLİRLİK ... 17

ŞİRKET İÇİNDE VE DIŞINDA KOLAY İŞ BİRLİĞİ ... 18

TEK, KESİN BİR DOĞRU BİLGİ KAYNAĞINDAN YARARLANMA ... 19

DAHA AZ BT DESTEĞİ... 19

DAHA HIZLI DAĞITIM ... 20

BULUT TABANLI ÜRÜN TASARIMI BUGÜNÜN GERÇEKLİĞİDİR ... 20

ÖZET VE ÖNERİLER ... 22

İÇİNDEKİLER

(5)

Sayfa 5 Report Title

Riskler hiç olmadığı kadar yüksek olmasına rağmen birçok kuruluşun ürün geliştirme uygulamalarının kalitesi hala şaşırtıcı derecede düşük seviyede. Çoğu mühendislik kuruluşu, genellikle işlevlerine göre birbirinden ayrılmış çeşitli tasarım araçları kullanıyor (örneğin, makine

mühendisleri için MCAD ve elektrik uzmanları için ECAD) ve birbiriyle herhangi bir etkileşimi olmayan bu araçlar, sık sık disiplinler arasında iş birliği yapmayı ve sorunsuz dosya paylaşımını zorlaştırıyor.

Ayrıca disiplinler arasındaki bu tasarım iletişimsizliği, tüm ilgili paydaşların erken aşamalarda ve akıcı biçimde iş birliği yapmasının önüne geçen, duvarlarla ayrılmış, sıralı bir iş akışını teşvik ediyor. Bu erken etkileşim olmadığında, ürün ekiplerinin optimum ürün tasarımı fikirlerini üretme fırsatını kaçırma ihtimali artar. Ayrıca bu durum, teslimat döngülerini ciddi bir şekilde zora sokma ve hatta kritik derecede kusurlu ürünlerin lanse edilmesine yol açma ihtimali olan potansiyel tasarım hatalarını önleme konusunda geç kalmalarına neden olabilir.

YETERSİZ ÜRÜN GELİŞTİRME SÜREÇLERİ

Lifecycle Insights'ın ürün geliştirme başarısını konu alan PLM çalışması, Şekil 1'de de gösterildiği gibi kuruluşların standart altı ürün geliştirme uygulamaları nedeniyle zorlanmakta olduğunu doğruluyor. Bu araştırma, kaynak tahsisinde önemli değişiklikler yapılmadan, zamanında lanse edilen ürün tasarım projelerinin oranının yalnızca

%13 olduğunu ortaya çıkardı. Aslında tüm geliştirme

projelerinin %45'i, kusurlu prototipler, yanlış sipariş edilmiş parçalar veya üretim sorunları gibi bir dizi nedenle ya iptal ediliyor ya da ürün lansman tarihini kaçırıyor.

Bu bölüm ürün geliştirmenin mevcut durumunu ayrıntılı olarak

açıklamakta ve güçlü iyileştirme potansiyeli taşıyan alanları temsil eden belirli ölçümleri yakından incelemektedir.

İYİLEŞTİRME FIRSATLARI

(6)

Sayfa 6 Şekil 1: Ürün Geliştirme Projelerinin Dağılım Oranları,

PLM Çalışması, 760 Katılımcı

Dahası, çoğu mühendislik kuruluşu hedeflerini karşılamak için yoğun bir mücadele veriyor. Çalışma, tüm geliştirme projelerinin %42'sinin belirtilen teslim tarihlerini

yakaladığını ama ekiplerin, işi bitirmek için kaynak

tahsisinde önemli değişiklikler yapmak (personeli %10'dan fazla artırma) durumunda kaldığını ortaya koydu. Yalnızca bu bulgu bile, mühendislik kuruluşlarının zorlayıcı pazara sunma hedeflerini karşılamak amacıyla diğer projelere ayrılmış iş gücünü azaltarak verimsiz tasarım uygulamalarını ve iş akışlarını desteklemeye çalıştığını gösteriyor ve üretim sürecindeki bu boşluğu gözler önüne seriyor.

Durum bazı şirketler için daha da kötü. Lifecycle Insights araştırması, ürün geliştirme projelerinin %25'inin,

kaynakların yeniden düzenlenmesine rağmen zamanında

Ürün geliştirme sürecinin uygun teslim tarihi

dahilinde tamamlanması, her şirket için başarının anahtarıdır. Tasarıma

geçiş, mühendislik ekibinin üretim ve kaynak sağlama için ürün belgelerini sağladığı

tarihi belirtir. Ürün lansmanı veya teslimatı,

ürün geliştirmenin bitişini belirtir.

(7)

Sayfa 7 ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

lanse edilmediğini, %20'sinin ise doğrudan iptal edildiğini ortaya koydu. Bazı projeleri iptal etmek portföy yönetim süreci açısından sağlıklı bir karar olsa da, bu işlev

bozukluğunun temel nedenine inebilmek için mevcut ürün geliştirme stratejilerini yeniden gözden geçirerek sorunun sistem düzeyinde başarısız prototiplerden mi, aşırı agresif planlamadan mı yoksa disiplinsiz doğrulama ve sağlama uygulamalarından mı kaynaklandığını analiz etmek gerekir.

Gerçekten başarılı olan ürün geliştirme süreçlerinin oranının ne kadar az olduğu göz önünde

bulundurulduğunda, şirketlerin dijitalleştirmeyi ciddiye alması ve yeni araç setleri ile tasarım yaklaşımlarının geride kalmış uygulamaları destekleyerek nasıl rekabet avantajı kazandırdığını incelemesi kaçınılmaz hale gelmiştir.

DEĞER KATMAYAN FAALİYETLERİN MALİYETİ

Mühendislik verimliliğinin önündeki en büyük engellerden biri, ekiplerin değer katmayan işlere çok fazla zaman ayırmasıdır. Araçlar ve mühendislik iş akışlarının mevcut durumu, ekip üyelerini birçok zaman alıcı görevle

uğraştırmasının yanı sıra proje paydaşlarından geri bildirim toplayıp bunları yönetmek için sık sık anlık çözümler

üretmek durumunda bırakıyor.

Bir başka Lifecycle Insights çalışmasına göre, Şekil 2'de de gösterildiği gibi, bir mühendis yaklaşık 5,8 saatini (yani haftalık çalışma saatinin %15'ini) farklı kişilerden gelen inceleme geri bildirimlerini bir araya getirmeye harcıyor.

Bunun içerisinde e-postaları yönetmek, 3D CAD dosyalarını entegre edip güncellemek veya herkesin fikrinin

alındığından emin olmak için ziyaretlerde bulunmak olabilir. Üstelik bu sadece başlangıç. Bulgular, mühendislerin 5,5 saatlerini (yani haftalık çalışma

saatlerinin %14'ünü) meslektaşlarıyla tasarım incelemeleri gerçekleştirmeye, 6,2 saatlerini ise (yani haftalık

gündemlerinin %16'lık bir dilimini) geniş bir tedarikçi ekosistemiyle tasarım değişikliklerini kolaylaştırmaya harcadığını gösterdi.

Mühendislik ve diğer ürün geliştirme ekipleri için zaman, tasarım bant genişliği demektir. Değer katmayan faaliyetlere

zaman harcamak, yenilikçi tasarım alternatiflerine zaman harcamamak veya ürün

geliştirme sürecinde önemli teslim tarihlerini kaçırmak anlamına gelir.

(8)

Sayfa 8 Şekil 2: İş Birliği Faaliyetlerine Ayrılan Ortalama Süre,

Bulut Çalışması, 187 Katılımcı

Genel olarak sonuçlar, tasarımın yenilikçiliğini ileriye taşıma ya da ürünleri pazara daha hızlı sunma konusunda hiçbir katkısı olmayan zahmetli ve manuel yönetim görevlerine çok fazla zaman harcandığını gösteriyor.

Kuruluşlar, değer katmayan bu faaliyetleri azaltarak, hatta ortadan kaldırarak mühendislerin tasarımdaki

tekrarlamaları keşfetmek, tasarım hatalarını erkenden yakalamak ve yıllık olarak daha fazla proje gerçekleştirmek gibi daha verimli ve faydalı işlere zaman harcamalarının önünü açıp gelirlerini artırabiliyor. Bu senaryolardan herhangi biri, ürün geliştirme uygulamalarını iyileştirmede ileriye doğru atılmış büyük bir adımdır.

Mühendislerin meslektaşlarıyla tasarım incelemeleri gerçekleştirmeye ve değişiklikleri tedarikçiler arasında koordine etmeye harcadığı zamanı en aza indirmek, geliştirme programlarını hızlandırmak için bir fırsat da teşkil eder. Uyuşmazlıkların daha az yaşandığı bir iş birliği şekli, tasarım incelemesi ve değişiklik yönetimi süreçlerini önemli ölçüde hızlandırarak planlandığı gibi ilerleyen projelerin yüzdesini ve iddialı lansman hedeflerini tutturan ürünlerin sayısını kayda değer bir oranda artırabilir.

Tasarım incelemeleri, ürün geliştirme sürecinde çok önemli bir faaliyettir.

Ancak incelemeleri etkili ve verimli bir şekilde yürütmenin yolları vardır.

(9)

Sayfa 9 ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

ÇOK SAYIDA PROTOTİP ÜRETME VE TEST TURUNUN MALİYETİ

Ürün tasarımı yineleme içeren bir süreçtir; bu gerçek prototip üretme ve test aşaması için de geçerlidir.

Geleneksel mühendislik iş akışlarında, mühendislik ekipleri ilk tasarımları kritik bir aşamaya kadar yineler, listeyi daraltır ve daha sonra sınırlı sayıda prototip ve test

prosedürü gerçekleştirir. Ardından her potansiyel tasarım adayının fiziksel modelini üretirler ve yapısal

bütünlüğünden ya da parça veya montaj engellemeleri olmadığından emin olmak için bir dizi test senaryosuyla bunların uygulanabilirliğini doğrularlar.

Şekil 3: Geliştirmede Ortalama Prototip Üretme Süresi ve Maliyetleri, Bulut Çalışması, 187 Katılımcı

Geleneksel fiziksel prototip üretme süreci uzun ve

maliyetlidir. Şekil 3'te gösterildiği gibi, Lifecycle Insights'ın 2019 yılında yaptığı Bulut Benimseme Çalışması, çoğu şirketin proje başına ortalama olarak yaklaşık 2,6 prototip üretme ve test turu gerçekleştirdiğini, tek bir turun normal maliyetinin 46.720 dolar olduğunu ve tamamlanmasının

Prototip üretme ve test etme, geliştirme sürecinin gerçekten maliyetli bir aşamasıdır.

Daha da önemlisi, fazladan bir prototip üretmek için gereken süre, ürün geliştirme

teslim tarihlerini yakalamak ile kaçırmak

arasındaki fark olabilir.

(10)

Sayfa 10 yaklaşık 30 gün aldığını gösteriyor. Toplamda şirketler,

prototip üretme ve test çalışmalarına 121.420 dolar para harcıyor ve bu süreç için 79 gün ayırıyor.

Mühendislik kuruluşları, bu süreçlerin çoğunu dijital

dönüşümle sanal dünyaya taşıyabilir ve bu sayede maliyetli fiziksel prototipler üretmek zorunda kalmadan, 3D CAD ve simülasyon platformlarını kullanarak tasarımları test edebilir ve yineleyebilirler. Dijital yaklaşım, farklı disiplinlerden mühendislerin oluşturduğu bir ekibin iş birliği yapmasını ve çalışmaları paralel olarak koordine etmesini kolaylaştırarak keşfedebilecekleri tasarım

seçeneklerinin sayısını artırır. Ayrıca bu seçeneklerin sanal dünyada incelenmesi, proje başına fiziksel prototip üretme ve test turlarının sayısını önemli ölçüde azaltarak muazzam maliyet tasarrufları sağlayabilir ve olası gecikmeleri

azaltarak ürünleri pazara sunma süresini kısaltabilir.

(11)

Sayfa 11 ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

Dijital teknolojiler ürün tasarım dünyasının ayrılmaz bir parçası haline gelmiş olsa da bazı araçların avantajlarından hala tam olarak yararlanılmıyor. Aslında hem büyük hem de küçük şirketlerin birçoğu, eskimiş olarak kabul

edilebilecek ürün geliştirme ve ürün verilerini yönetme yöntemlerine hala gereğinden fazla bel bağlıyor.

GELENEKSEL TEKNOLOJİLER

CAD modellerini ve Malzeme Listesi gibi ürünle ilgili diğer belgeleri e-posta eki olarak paylaşmak, iş gününde

Microsoft Office gibi standart verimlilik araçlarını kullanan herkes için doğal bir eylemdir. Günümüzde iş birliğine dayalı iş akışlarını iyileştirmenin bir yolu olarak yaygın bir şekilde kullanılan paylaşımlı sürücüler, ürün verilerini merkezileştirmek ve farklı paydaşlar tarafından kolaylıkla erişilebilir hale getirmek isteyen mühendislik kuruluşları için aşina olduğumuz diğer bir seçenektir.

Paylaşımlı sürücüler, genellikle mühendislik verisi yönetiminde uzun süredir kullanılan bir başka temel teknoloji olan elektronik tablolarla birlikte kullanılır.

Elektronik tablolar, hem denklemleri hem de veri

tablolarını işleyebildikleri ve çoğu kişi için tanıdık bir araç oldukları için bugün hala popülerliğini korumaktadır.

Elbette çoğu şirket, temel dijital çözümlerin ötesine geçip şirket içi PDM gibi özel mühendislik verisi yönetim

sistemlerini kullanmaya başladı. CAD modelleri, mühendislik değişiklik emirleri (ECO'lar) ve Malzeme Listeleri gibi mühendislik verilerini merkezileştiren PDM, dosya değişikliklerini izlemek için kullanılan, teslim etme/teslim alma prensibine dayalı bir dosya sistemi aracılığıyla sürüm denetimine yardımcı olur.

Bu bölümde ürün geliştirmedeki yerleşik yaklaşımlar ve buna

neden olan geleneksel teknolojiler ayrıntılarıyla açıklanmaktadır. Bu senaryoda

bu teknolojiler esas olarak e-postaları, dosyaları,

paylaşımlı sürücüleri, belgeleri ve elektronik tabloları içermektedir.

YERLEŞİK YAKLAŞIM

Paylaşımlı sürücüler, geliştirme sürecinde yaygın olarak kullanılan bir teknolojidir. Ancak bu

araçları geliştirme sürecinde kullanmanın ciddi sakıncaları vardır.

(12)

Sayfa 12

HALA YÜKSEK ORANDA KULLANILAN GELENEKSEL TEKNOLOJİLER

Bu temel dijital teknolojiler, hem küçük hem de büyük mühendislik kuruluşlarının ürün veri yönetiminin temelini oluşturmaya devam ediyor.

Şekil 4'te gösterildiği gibi, Lifecycle Insights'ın PLM

Çalışması, gelirleri 10 milyon dolardan az olan şirketlerde katılımcıların neredeyse dörtte üçünün (%74) geliştirme verilerini yönetmek için hala masaüstü bilgisayarlar, dizüstü bilgisayarlar ve paylaşımlı sürücülerden oluşan bir kombinasyona bel bağladığını gösterdi. Ancak büyük şirketlerde de durum farklı değil; gelirleri 1,25 milyar dolardan fazla olan şirketlerin %34'ü de bu kombinasyonu kullanıyor. Büyük şirketlerin %34'ünde, küçük şirketlerin ise yalnızca %15'inde daha basit yöntemlerin yanında PDM gibi kurumsal yazılımlar kullanılıyor. Gelirleri milyar doları aşan şirketlerin yalnızca %31'i sadece kurumsal yazılımları kullanırken, bu oran gelirleri 10 milyon dolardan az

şirketlerde %10'a düşüyor.

Şekil 4: Geliştirme Sürecinde Verileri Yönetmek için Kullanılan Teknolojiler, PLM Çalışması, 760 Katılımcı

E-posta, tüm fonksiyonel departmanlarda kullanılan yaygın bir teknolojidir. Çoğu şirket,

iş birliği için büyük oranda e-postaya ve dosya eklerine güvenir.

Ancak bu mesajlar kolaylıkla kaybolabilir, silinebilir, unutulabilir ve

bu da ürün geliştirme sürecinde iş birliğini

geciktirebilir.

(13)

Sayfa 13 ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

Şekil 5: Geliştirme Sürecinde Projeleri Yönetmek için Kullanılan Teknolojiler ve Yaklaşımlar, PLM Çalışması, 760 Katılımcı Daha da şaşırtıcı olan, şirketlerin tam olarak dörtte birinin, geliştirme süreçlerini ve projelerini uygulamak için bazen tek başına bazense dijital araçlarla birlikte hala kağıt kullanıyor olmasıdır. Araştırma, belgelerin ve elektronik tabloların tasarım kararlarını şekillendirmede hala önemli bir rol oynadığını gösterdi. Şekil 6'da gösterildiği gibi, Lifecycle Insights'ın çalışmasına katılanların yüzde elli üçü, ürün geliştirme sürecinde kararlarına yön vermesi için belgeleri ve elektronik tabloları çok sık ve çok istikrarlı bir şekilde kullanıyor. Sık ve istikrarlı kullananların oranı ise

%30. Bir diğer %16'lık oran ise karar verme süreçlerinin parçası olarak bu teknolojileri sık ama istikrarsız ya da istikrarlı ama daha nadir kullanıyor.

(14)

Sayfa 14 Şekil 6: Geliştirme Sürecinde Elektronik Tabloları Kullanma Sıklığı

ve İstikrarı, PLM Çalışması, 760 Katılımcı

Bu sayılar bize ne söylüyor? Sonuçlar, PDM ve PLM gibi kurumsal sistemleri benimseme kabiliyetine sahip kuruluşların bile tasarım ve geliştirme verileri için tek, güvenli bir doğru bilgi kaynağı belirlemenin ideal yolunu bulmada zorlandığını net bir şekilde ortaya koyuyor.

Sonuçlar aynı zamanda veri yönetimi için daha gelişmiş teknolojileri benimsemeye çekingen yaklaşıldığını gösteriyor. Bunun nedeni kurumsal sistemlerin yüksek maliyeti ya da dağıtım süreçlerinin uzun olması

konusundaki şöhretleri olabilir. Araştırmanın netleştirdiği bir diğer gerçek de şu: Mühendislik kuruluşlarının yeniliği desteklemek ve ürün teslimatını hızlandırmak amacıyla süreçlerini nihayet tümüyle dönüştürmelerini sağlamak için bu eksikliklerin çoğunu çözebilecek yeni dijital teknolojiler için büyük fırsatlar mevcut.

(15)

Sayfa 15 ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

GELENEKSEL TEKNOLOJİLERİN EKSİKLİKLERİ

E-posta, paylaşımlı sürücüler, elektronik tablolar gibi geleneksel teknolojiler ve PDM ihtiyaçları karşılasa da, hepsi önemli eksikliklere sahiptir. E-postayı ele alalım.

CAD modellerini veya mühendislik değişiklik emirlerini e-posta ekleri kullanarak ekip üyelerine veya tedarikçilere yönlendirmenin kolay olduğu kesin olsa da, bu yöntem ürün kaydı bütünlüğünün sağlanmasında yetersiz kalır.

Günlük e-posta hacmi yüzünden kritik mühendislik verileri kaybolabilir veya unutulabilir; gelen kutusunun

derinliklerine gömülmüş bir ECO, kritik bir tasarım kusurunun çözülmeden kalmasına neden olarak ürün gecikmelerine, hatta daha da kötüsü sahada kalite sorunlarına yol açabilir.

Ayrıca e-posta, bir ekin güncelliğini yitirmiş olup olmadığını alıcılara söyleyemez. Bu yüzden ekipler sık sık kritik tasarım kararlarını yanlış bilgiler veya eksik verilerle alır. Buna ek olarak, doğru sürümü bulmaya çalışmakla vakit

kaybederler ve bu da geliştirme sürecini geciktirebilecek çok miktarda değer katmayan işe neden olur. Hataya açık olmasının dışında, e-posta üzerinden tasarım iş birliği yapmak doğası gereği güvensiz bir yöntemdir; kritik fikri mülkiyetin (IP) yanlış kullanılmasının önünü açar ve rekabet avantajını kaybetme riskini artırır.

Tasarım incelemeleri, tasarım onayları, tasarıma geçiş ve değişiklik yönetimi girişimleri gibi önemli süreçleri

yürütmenin ve mühendislik verilerini paylaşmanın popüler bir yolu olan belgeler ve elektronik tablolar da kusurları olan yöntemlerdir. Belgeleri ve elektronik tabloları bu şekilde kullanmanın yarattığı en büyük sorun,

dağıtıldıklarında birden fazla doğru bilgi kaynağının oluşmasına neden olmalarıdır. Bir montajın tek parçası üzerinde çalışan bir makine mühendisinin elindeki CAD modeli veya Malzeme Listesi sürümü, farklı bir alanda veya ürünün farklı ama ilişkili bir parçası üzerinde çalışan başka bir mühendisin elindeki sürümden farklı olabilir. Resmi ürün kaydının değişmesi, ekip üyelerinin geliştirme süreci esnasında hata yapmaları ihtimalini artırır. Bu da tasarım kusurlarına, planlamada gecikmelere ve nihai olarak piyasaya sürülen bitmiş üründe kalite sorunları olmasına neden olabilir.

Belgeler ve elektronik tablolar, e-posta eki olarak gönderildiğinde

hemen güncelliğini kaybetme riskiyle karşı

karşıyadır. Bu da geliştirme sürecindeki

kişilerin yanlış dosya sürümü üzerinde çalışma

ihtimalini artırır. Bu durum en iyi senaryoda

yanlış malzemeyi inceleyerek zaman kaybetmek anlamına gelir. En kötü senaryoda

ise ürün geliştirme sürecinin geri kalanı üzerinde ciddi bir etkisi olacak yanlış kararlara

yol açar.

(16)

Sayfa 16 Çeşitli eksikliklerinin yanı sıra bu temel dijital çözümlerin

yönetimi belirli bir düzeyde manuel çaba gerektirir.

Bir elektronik tablonun güncellenmesi, farklı değişiklik emirlerinin koordine edilmesi ya da paydaşlardan geri bildirim toplanması gerekebilir. Bunun sonucunda, tasarım kararlarını alanlar bürokratik ve manuel faaliyetlere çok fazla zaman harcar ve dikkatlerini kritik tasarım

çalışmalarından başka yönlere çevirirler. Geleneksel araçlar ve yaklaşımlar, tasarım sürecine gereksiz adımlar da ekler. Bunlar, kuruluşun ürün teslimini hızlandırma kabiliyetini olumsuz etkiler.

Paylaşımlı dosyaların dosya tabanlı temeli ve PDM gibi şirket içi kurumsal sistemler de sorunlara neden olur.

Teslim etme/teslim alma özellikleri, mühendislerin kritik dosyalara ve modellere ihtiyaçları olduğu zaman; örneğin yolda, müşterinin tesisinde ya da mesai dışında çalışırken erişebilmelerini sınırlandırır. Ayrıca sistemleri kullanmak, özellikle de arama özelliklerini kullanarak belirli dosyaları bulmaya çalışmak külfetli olabilir. Bunun sonucunda mühendisler sık sık bu sistemlerin etrafından dolaşmaya çalışır, e-posta ve manuel süreçleri kullanmaya yönelirler.

Bu da hatalara, tutarsızlıklara, yenilik ve iş birliğini ileri seviyeye taşımak yerine yönetim süreçlerine zaman harcanmasına neden olur.

(17)

Sayfa 17 ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

Bulut, kurumsal alanda ilgi çekmeye devam ederken mühendislik kuruluşları, bu yaklaşımın tasarım süreçleri ile önemli paydaşlar arasında dijital bağ kurmak gibi köklü sorun noktalarını nasıl hafiflettiğini keşfediyor. Bağımsız araç setleri ve yetersiz veri paylaşımının aksine entegre Bulut tabanlı platform; MCAD, ECAD, simülasyon, veri yönetimi, süreç yönetimi ve otomasyon da dahil olmak üzere geliştirme sürecinin parçası olarak kullanılan araçlar portföyünün tamamına erişim sağlar.

Dahası, Bulut yaklaşımı bu kritik araçları çok daha geniş bir kitlenin erişimine açarak iş birliğini basitleştirir ve gereksinimlere göre artırılıp azaltılabilecek, ölçeklenebilir kapasite sağlar. Öte yandan, entegre Bulut ürün geliştirme çözümü net bir doğru bilgi kaynağı işlevi görür. Dosyaları veya elektronik tabloları e-posta ile gönderme ihtiyacını ortadan kaldırıp güncelliğini yitirmiş veya hataya açık dosyalar sorununu çözmeye yardımcı olur.

HERKES İÇİN ERİŞİLEBİLİRLİK

Bulut tabanlı ürün geliştirme platformunun en büyük avantajlarından biri, her yerden merkezi erişilebilirlik sunmasıdır. Yerel olarak kurulmuş çözümler olan geleneksel tasarım araçlarının aksine, kullanıcılar Bulut tabanlı teklife tarayıcı tabanlı her sistemden, yani

masaüstü bilgisayardan, dizüstü bilgisayardan, tabletten, hatta telefondan erişebilir.

Bu esneklik, geleneksel sistemlerde mümkün olmayan düzeyde özgürlük sağlar. Bir mühendis, bir CAD modeline müşterinin tesisinden, işe gidip gelirken ya da evden kolayca erişip tasarım değişiklikleri hakkında girdi sağlayabilir. Her zaman, her yerde, herkes için erişim, çoğu üretici için gitgide norm haline gelen dağınık (bazen

YENİ YAKLAŞIM

Bu bölüm, Bulut tabanlı çözümlere dayanan yeni ürün geliştirme yaklaşımını ayrıntılarıyla açıklamaktadır.

(18)

Sayfa 18 küresel düzeyde) tasarım iş ortakları ve tedarikçiler zinciri

arasında iş birliği için çok önemlidir.

Ayrıca Bulut tabanlı tasarım araçları genellikle abonelik temelli bir modeli destekler. Bu model, geleneksel lisans ücretlerinden daha esnek şekilde fiyatlandırılır ve bu sayede yazılım daha fazla sayıda kullanıcının kullanımına sunulur. Çoğu Bulut tabanlı ürün tasarım aracı platformu, alt kullanıcıların, tedarikçilerin ya da müşterilerin temel görevleri gerçekleştirmelerini ve kolaylıkla iş birliği yapmalarını sağlamayı amaçlayan ücretsiz ve kapsamı daraltılmış özellikler sağlar. Yine bu da gelişmiş dijital özellikleri daha geniş bir kitleyle buluşturur.

ŞİRKET İÇİNDE VE DIŞINDA KOLAY İŞ BİRLİĞİ

Bulutta içerik paylaşmanın geleneksel yazılımlardan daha kolay olduğunu çoğumuz Google uygulamalarından ve diğer Bulut tabanlı yazılımlardan biliyoruz. Dosyaları e-postayla göndermek ya da PDM gibi geleneksel şirket içi veri yönetimi çözümlerinde, hatta paylaşımlı dosya

sistemlerinde sıkça rastlanan zahmetli, verimsiz teslim etme ve teslim alma prosedürleriyle uğraşmak gerekmez.

Kullanıcılar, MCAD modelleri ve ECAD dosyalarından Malzeme Listelerine kadar tüm verilere tek bir doğru bilgi kaynağından, güvenli şekilde, özel görüntüleyicilere veya hantal veri tercümesi prosedürlerine ihtiyaç duymadan erişebilir. Bu, mevcut sistemlerde olan uyuşmazlıkların çoğunu ortadan kaldırarak tasarım zincirindeki herhangi birinin kritik içerikleri kolay ve güvenli bir şekilde

paylaşmasını sağlar. Tüm geri bildirimler tek bir tanımda birleştirildiği için manuel olarak geri bildirim toplamaya çalışıp bunları tek bir ürün modelinde birleştirmek gerekmez. Lifecycle Insights'ın araştırması, farklı meslektaşlardan alınan inceleme geri bildirimlerini birleştirme görevinin tek başına ortalama bir mühendise neredeyse altı saat kazandırabileceğini gösteriyor.

İş haftasının %15'ine karşılık gelen bu tasarruf, mühendislerin verimli olmayan yönetici işleri yerine tasarımları optimize etmeye ve diğer katma değerli görevlere daha dikkatle odaklanmalarını sağlayacaktır.

Bulut tabanlı çözümlerin önemli bir avantajı, tasarımların ve diğer çıktıların şirketin içinde

veya dışında herhangi biriyle hızla ve kolaylıkla

paylaşılabilmesidir. Bu, ürün geliştirme sürecinde

iş birliğini hızlandırır.

(19)

Sayfa 19 ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

TEK, KESİN BİR DOĞRU BİLGİ KAYNAĞINDAN YARARLANMA

Tasarımla ilgili verilerin ve diğer ilgili kurumsal bilgilerin en son hallerini Buluta depolamak ve bunlara Buluttan

erişmek, ürün geliştirme sürecinin en büyük

darboğazlarından biri olan güncelliğini yitirmiş çok sayıda dosyanın karışıklık yaratması sorununu ortadan kaldırır.

Geleneksel PDM sistemlerinin dosya tabanlı yapısının yerini alan yerel Bulut mimarisi, zahmetli teslim etme, teslim alma prosedürlerini ortadan kaldırırken doğru bilginin tek versiyonunu korur. Tasarım malzemelerini tek bir yere depolama ve bunlara buradan kolayca erişme kabiliyeti, mühendislik çevrelerinde güncelliğini yitirmiş dosyaların dolaşması sorununu da çözer. Bu, hata ve kritik tasarım kusuru ihtimalini azaltırken en son dosyaları manuel olarak birleştirmek ve toplamak için gereksiz yere harcanan zamanı da ortadan kaldırır.

DAHA AZ BT DESTEĞİ

Geleneksel şirket içi sistemler BT'den önemli oranda destek gerektirir. BT'nin tasarım yazılımını çalıştırmak için kullanılacak sunucu donanımının tedarik edilmesine, yapılandırılmasına ve yönetilmesine liderlik etmesi ve her yıl yazılımların sistemlerde tek tek yükseltilmesinde görev alması gerekir. Buna karşılık, Bulut tabanlı ürün geliştirme platformuna basit bir tarayıcı üzerinden herkes erişebilir ve bunun için sağlam bir konfigürasyon gerekmez. Çok daha sık yayınlanan güncellemeler, BT'nin müdahalesi olmadan otomatik olarak dağıtılır. BT'nin işinin azalmasının yanı sıra, kullanıcılar yeni tasarım aracı işlevlerine çok daha

çabuk erişir.

Bulutun dağıtım ve yönetim kolaylığı, mühendislik kuruluşlarının BT yönetimine harcadıkları vakti tasarım çalışmalarına ayırmalarına da yardımcı olur. Çoğu şirkette mühendislik kendi yazılımıyla ilgili yönetim işlerini

üstlenerek yan BT grubu işlevi görür. Bulut tabanlı

sistemde buna gerek olmadığı için mühendisler, vakitlerini kendileriyle ilgili olmayan yönetim işlerine harcamak yerine en iyi yaptıkları şey olan ürün tasarımına harcarlar.

Çoğu Bulut tabanlı çözümün bakımını çözüm

sağlayıcısı üstlenir;

böylece destek yükü son müşteri olan şirketlerin

üzerinden kalkar.

(20)

Sayfa 20

DAHA HIZLI DAĞITIM

Bulut, bireysel kullanıcıların tasarım yazılımını daha kolay şekilde hazırlayıp çalıştırmasını sağlar. Abonelik modeli de normalde uzun süren tedarik sürecini kolaylaştırmaya yardımcı olur. Bulut tabanlı yazılım abonelik hizmeti olarak sunulur, yani kuruluşlar yalnızca kullandıkları kadarını öder.

Bu model her zaman daha ucuz olmasa bile yazılımı çalıştıracak maliyetli sunucu donanımına ve peşin lisans ücretlerine büyük ölçekli sermaye harcamaları yapma ihtiyacını ortadan kaldırır. Ayrıca Bulut modeli, mühendislik kuruluşlarının yoğun tasarım döngüsü dönemlerinde lisans sayısını artırıp ihtiyaç kalmadığında azaltmasını sağlayarak yazılım harcamalarını fonlamak için daha esnek ve verimli bir yol sunar.

BULUT TABANLI ÜRÜN TASARIMI BUGÜNÜN GERÇEKLİĞİDİR

Diğer Bulut tabanlı sistemler gibi Bulut özellikli ürün geliştirme platformları da kurumsal alanda ilgi topluyor.

Her büyüklükten ve sektörden şirketler, Bulut tabanlı tasarım araçlarını denemeye, hatta bunları standart hale getirmeye başlıyor.

Lifecycle Insights'ın 2019 tarihli Bulut Benimseme Çalışması, Bulut tabanlı ürün geliştirme platformlarının kullanımında, özellikler portföyünün genelinde önemli bir artış olduğunu gösterdi. En popüler özellikler olan belge iş birliği (görüntüleme ve işaretleme) ve tasarım iş birliği (görüntüleme, sorgulama ve işaretleme), çalışmaya

katılanların sırasıyla %46'sı ve %45'i tarafından kullanılıyor.

Mühendisler Bulut tabanlı MCAD ve mekanik simülasyon araçlarını da yoğun olarak kullanıyor. Bunları kullandığını söyleyen katılımcıların oranı sırasıyla %32 ve 31 oldu.

Bulutta ECAD ise henüz o kadar yaygın değil; bunu kullandığını söyleyen katılımcıların oranı şu an için %27.

Bulut tabanlı ürün veri yönetimi de diğerlerinin biraz gerisinde; mühendislik kuruluşlarının yalnızca %28'i şu anda bu işlevi bir Bulut tabanlı platformun parçası olarak kullandığını söyledi.

Bulut tabanlı çözümler belirli bir sıklıkta güncellenir; bu genellikle yeni yazılım sürümlerinin

çözüm sağlayıcıları tarafından yayınlanmasından daha

sık olur. Bu da yeni (ve bazen çok önemli) özelliklere daha hızlı

erişmeyi sağlar.

(21)

Sayfa 21 ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

Şekil 7: Türe Göre Bulut Tabanlı Uygulamaları Kullanan Katılımcıların Yüzdesi, Bulut Çalışması, 187 Katılımcı Bulut tabanlı geliştirme platformuna geçiş son derece gerçektir ve dijital dönüşüm için çok gerekli bir harekettir.

Yeniliği ilerletmeye kararlı olan mühendislik kuruluşları, Bulut tabanlı platformların, süreçleri kolaylaştırmaya ve şu anda geliştirme çalışmalarını durma noktasına getiren değer katmayan işlerin çoğunu ortadan kaldırmaya yardımcı olduğunu görecektir. Bulut tabanlı çözümler verimliliği artırıp katma değerli işlere odaklanmayı

sağlamakla kalmayacak, daha fazla tasarımı çok daha kısa sürede yinelemeyi de kolaylaştıracaktır.

Bunun sonucunda mühendisler, daha fazla sayıda tasarım alternatifini, daha verimli ve hızlı bir şekilde inceleme gücüne sahip olur. Bu da belirli kitleler için özel olarak geliştirilmiş, piyasaya daha zamanlı şekilde sunulabilecek daha iyi ürünler üretmeyi sağlar.

Birçok şirket ya Bulut tabanlı çözümleri ürün

geliştirmede nasıl kullanabileceğini araştırıyor ya da bu çözümlere şimdiden geçti.

Bu teknoloji, eskiden düşünüldüğünden çok daha yaygın hale geldi.

(22)

Sayfa 22 Mühendislik kuruluşları, ürün geliştirmenin gitgide

karmaşıklaşan doğasına ayak uydurmakta zorlanıyor.

Ürünlerin kendisi de çok daha karmaşıklaştı; zeka ve daha yüksek performans sunmak için sensörler, elektronik sistemler ve yazılımlar ürün çatısı altında bir araya geliyor.

Bir yandan da rekabet sertleşti ve şirketler, piyasaya ilk kez sunulacak yenilikçi çözümlerle yeni kategoriler tanımlamaya çalışıyor.

Modern ürün geliştirme süreci daha hızlı olmayı gerektirse de, geleneksel mühendislik süreçleri bu iş için uygun donanıma sahip değildir. Ürün geliştirme kuruluşlarının çoğu, ilgili tasarım verilerini ve malzemeleri paylaşmak ve önemli tasarım süreçlerini kolaylaştırmak için hala yoğun olarak elektronik tablolar, e-postalar ve paylaşımlı

sürücüler gibi temel dijital araçları kullanmaktadır.

Bazıları ise PDM sistemlerini kullanmaktadır.

Ancak hangisi kullanılırsa kullanılsın, bu yerleşik yaklaşımların ciddi eksiklikleri vardır. Bu da sık sık

projelerin zamanında lanse edilememesine, kaynakların diğer önemli çalışmalardan aktarılmasına ya da hedef tarihlerin tamamen kaçırılmasına neden olur.

Yerleşik ürün geliştirme uygulamalarının sorunları arasında şunlar bulunur:

• İnceleme geri bildirimlerini birleştirme, verileri manuel olarak girme veya ilgili malzemeleri

tedarikçiler ve iş ortaklarından toplama gibi katma değeri olmayan görevlere çok fazla zaman harcanır.

Bu da mühendislerin tasarımları optimize etmek ve yeniliği ilerletmek yerine verimsiz işlere odaklanmalarına neden olur.

• Süreçleri e-posta ile yürütmek pek çok soruna yol açar. E-postalar kaybolabilir, göz ardı edilebilir ve

ÖZET VE ÖNERİLER

PLM Çalışması ve Bulut Benimseme Çalışmasının

da gösterdiği gibi, ürün geliştirme alanında

önemli iyileştirme fırsatları bulunmaktadır.

Bulut tabanlı çözümler, benzer şirket içi çözümlere kıyasla somut

avantajlar sunar.

(23)

Sayfa 23 ÜRÜN GELİŞTİRME SÜRECİNİN BULUT ÖZELLİKLİ DİJİTAL DÖNÜŞÜMÜ

ekler güncelliğini yitirebilir. Tek bir ürün verisi kaynağı olmaz ve bilgilerin izinin aranması, gecikmelere ve verimsiz yoğun işlere neden olur.

• Tek bir doğru bilgi kaynağı olmadığı için

mühendisler eksik verileri kullanır, bu da geliştirme aşamasında hatalara yol açabilir ve ürün

gecikmelerine neden olur.

Alternatif bir yaklaşım olan entegre Bulut tabanlı platform;

MCAD, simülasyon, ECAD, ürün veri yönetimi, tasarım iş birliği ve belge iş birliği dahil olmak üzere tasarımın tüm temel işlevlerini kapsar. Böyle bir yaklaşım, aşağıdakiler dahil olmak üzere önemli faydalar sunar:

• Tek bir doğru bilgi kaynağı

• Her yerden merkezi erişilebilirlik

• Şirket içinde ve dışında daha kolay iş birliği

• Daha hızlı dağıtım

• BT desteğine daha az ihtiyaç duyma

Mühendislik kuruluşları, mevcut tasarım araçlarıyla mücadele vermek yerine süreçleri dijital olarak

dönüştürecek ve yeniliği hızlandıracak bir sıçrama tahtası olarak Bulut tabanlı ürün geliştirme platformlarını

kullanmayı düşünmelidir.

Chad Jackson; mekanik, elektrik, yerleşik yazılım, sistem ve IoT mühendisliği gibi alanlarda teknoloji temelli girişimler hakkında bilgi sağlayan Lifecycle Insights'ın baş analisti ve araştırmacısıdır.

Lifecycle Insights bir araştırma ve danışmanlık yayınları firmasıdır. Misyonumuz, teknoloji temelli mühendislik girişimlerinden daha fazla değeri daha az zamanda, daha emin şekilde ve daha az kesintiyle almak için üst düzey yöneticilere güç sağlamaktır.

Bu yayındaki tüm içeriklerin telif hakkı Lifecycle Insights'a aittir ve bu içerikler, Lifecycle Insights'ın önceden yazılı izni alınmadan herhangi bir yolla, herhangi bir şekilde veya biçimde dağıtılamaz, yeniden üretilemez, arşivlenemez ya da aktarılamaz.

İLETİŞİM | E-POSTA contact@lifecycleinsights.com | SİTE www.lifecycleinsights.com

Referanslar

Benzer Belgeler

Bu modül ile uygun ortam sağlandığında; Türk süsleme sanatları ana motiflerinden olan bulut motiflerini ve basit geometrik motifleri; asıllarını bozmadan bir

Bir simgeyi değiştirmek için, değiştirmek istediğiniz simgeyi seçin ve ardından "Simgeyi Değiştir" düğmesine tıklayın...

Ağustos ayında Yağlıdere ilçesinde yaşanan sel felaketi münasebetiyle Yağlıdere Belediye Başkanı Yaşar İbaş'ı makamında ziyaret ederek geçmiş olsun

• Bir dosyanın veya klasörün adını değiştirmek için, fare imleci dosya veya klasör simgesinin üzerine geldiğinde sağ tıklayın.. • Yeniden Adlandır komutu açılan

2 Bulut Bilişim: Türkiye İçin Fırsatlar - TÜBİTAK UEKAE... Bulut nedir

Çalışmada “eğitim ve bilgilendirme İSG uygulamaları” alt boyutunda çalışanların olumsuz en yüksek algılarının %38,6 ile “ergonomi eğitimi almadığı”

Tablo 8’deki basit regresyon analizi sonuçlarına göre, R 2 (açıklanan varyansın yüzdesini ifade eder) ve F (regresyon modelinin anlamlılık derecesini ifade eder) değerleri

Bazı tasarımları önceden projelendirm ek, malzeme ölçülerini önceden belirlemek gerekiyor, bu durumda çok fazla proje dışına taşma söz konusu olamıyor.. Ama