Türkiye’de Dünya Bankası’nca Finanse Edilecek Enerji İletim Tesisi Projeleri için Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Uygulama Esasları
(Revize Tarihi: 09.07.2010) 1. Giriş
ECSEE (daha önce SEEREM) kapsamında gerçekleştirilecek olan enerji iletimi projeleri mevcut hatların ve mevcut trafo merkezlerinin rehabilitasyonu, yeni 154 kV ve 380 kV hatlar ile yeni 154 kV ve 380 kV trafo merkezlerinin yapılmasını kapsayacaktır. Enerji İletim Tesisleri Türk Mevzuatı ile uyumlu olarak tesis edilecektir (koruma alanları, sulak alanlar, tarım alanları vb. dikkate alınarak).
Burada sunulan esas ve yöntemler, Türk Çevre Mevzuatı (Çerçeve Dokümanın 12.
sayfasında listelenen ilgili Türk Yönetmelikleri) ve Dünya Bankası İşletme Politikası (OP/BP/GP 4.01 - ÇED) ile uyum sağlanmak üzere yapılması gereken faaliyetleri detaylı olarak tanımlamaktadır. Bu esas ve yöntemler aşağıda belirtilen unsurlardan oluşmakta olup, tasarım (projelendirme)/inşaat ve işletme aşamalarının tümü göz önüne alınmaktadır.
Projelendirme/İnşaat Aşaması
Eleme
ÇED Raporu/Rapor İçeriği
Halkın Katılımı
ÇED Raporunun İncelenmesi/Değerlendirilmesi ve Onayı
Raporun Halka Açılması
Uygulama Şartları/Yükümlülükler
Çevresel Standartlar/Kılavuzlar
Ruhsat ve İzinler
İşletme Aşaması
Çevre Yönetimi için Kurumsal Düzenlemeler
Raporlandırma
Burada sunulan unsurların, esas olarak takip edilecek yöntemlerin, detaylı tanımları aşağıda sunulmaktadır.
2. Projelendirme/İnşaat Aşaması 2.1. Eleme
EİH’nın planlama ve projelendirmesi TEİAŞ Genel Müdürlüğü, EİH Proje Tesis Dairesi Başkanlığı’nın sorumluluğu altındadır. Bu Daire, proje için güzergah koridorunu belirlemekte ve uygulama ihalesi için esas teşkil edecek projelendirmeyi gerçekleştirmektedir. Proje güzergahının belirlenmesi aşamasında, Kültür ve Turizm Bakanlığı ile güzergah koridoru içerisinde herhangi bir kültürel veya doğal varlığın olup olmadığını belirlemek için yazışmalar yapılır. Eğer Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından uyarı yapılırsa (herhangi bir kültür varlığı olduğuna dair), projenin yeri veya güzergahı kültürel ve doğal değerleri korumak amacıyla yeniden ayarlanacaktır.
Çevre Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı, 17.07.2008 tarih ve 26939 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Türk ÇED Yönetmeliği gereğince Çevre ve Orman Bakanlığı’dan (ÇOB) ÇED kararlarının teminini içeren tüm Türk Mevzuat gerekliliklerini karşıladıktan sonra Dünya Bankası normları ile uyumlu olarak Kategori A veya Kategori B kararının gerekliliğine karar verir ve koordine eder.
Türk ÇED Yönetmeliği uyarınca (Ek 1 Projeleri/Ek.C), 154 kV ve üzerindeki ve 15 km’den uzun EİH projeleri için, aynı proje kapsamındaki transformatör merkezleri veya şalt sahalarını da içermek üzere, ÇED raporu hazırlanması ve ÇED prosedürü uygulanması gerekmektedir. Bahse konu bu sınıflandırma, Dünya Bankası tarafından Kategori A sınıfındaki projeler için istenilen ÇED prosesine eş değerdir.
ÇED raporunun basit bir halidir.) hazırlanması gereken projeler listelenmiş olup, bu Proje Tanıtım Dosyalarının amacı bahse konu projeler için elemenin yapılabilmesidir.
Bir başka değişle bu dosyalar proje için ÇED raporu hazırlanmasına gerek olup olmadığına karar verilmesinde kullanılmaktadır. Bu Ek, 154 kV ve üzeri geriliminde 5 km’den uzun 15 km’den kısa EİH projelerini kapsamaktadır.
Eğer EİT Projesi Türk ÇED Yönetmeliği Ek-1 kapsamında veya EİT Projesi için ÇOB/İlgili Valilik(ler) tarafından “ÇED Gereklidir Kararı” verilmiş ise, TEİAŞ Çevre Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı, ÇED veya ÇYP için olan Dünya Bankası dokümanları ile uyumlu olarak Kategori A projeleri için ÇED Raporu ve/veya “ÇED Gereklidir Kararı” verilmiş Kategori B projeler için ÇYP hazırlanmasına gerek olup olmadığını karar verir ve koordine eder1. Örnek ÇYP formatı Ek.B1 yer almaktadır fakat bu format projeye özel olarak değiştirilebilir ya da genişletilebilir.
EİH projeleri ÇED çalışmaları için ÇOB’dan TEİAŞ Genel Müdürlüğü adına Yeterlik Belgesi almış olan Çevre, Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı tarafından gerçekleştirilmektedir.
1 ECSEE APL6 Kategori-B olarak sınıflandırılmıştır çünkü bu kredi ile Kategori-A projelerinin finanse edilmesi beklenmemektedir. Herhangir bir Kategori-A projesisnin finanse edilmesi durumunda, APL6 Kredi anlaşması tekrar yapılandırılacaktır.
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı ÇED Yönetmeliği Akım Şeması (Ek.1 Listesi Projeleri için) (17 Temmuz 2008, 26939 sayılı Resmi Gazete)
EİH projeleri, her zaman olmamakla birlikte, Dünya Bankası OP 4.01’e göre genelde Kategori B projeleri olarak sınıflandırılmaktadır. Bu kategoriye giren projeler için, genelde, bu çerçeve şartnamenin ekinde (Ek A) verilen kriterlere bağlı olarak bir ÇYP
ÇED Başvuru Dosyasının hazırlanması ve ÇOB’na sunulması
ÇOB tarafından ÇED Başvuru Dosyasının incelenmesi ve İnceleme/Değerlendirme Komisyonunun (İDK) oluşturulması
ÇOB tarafından Proje’ye Özel Formatın verilmesi
ÇED Raporunun hazırlanması ve ÇOB’na sunulması
ÇED Raporunun ÇOB tarafından incelenmesi ve İDK Toplantıları
ÇOB tarafından “ÇED Olumlu / Olumsuz” kararının verilmesi
Projenin reddedilmesi Projenin onaylanması (şartlar ile)
Halkın Katılımı Toplantısı
Kapsam ve Özel Format Belirleme Toplantısı
Komisyonca Nihai Edilen ÇED Raporunun İlgili Valiliklerde 10 süreyle Halkın Görüşüne Açılması
ÇED Raporunun İDK üyelerinin görüşleri doğrultusunda finalize edilmesi ve Nihai ÇED Raporunun ÇOB’na sunulması
hazırlayacaktır. Bu bağlamda, projenin küçük ve/veya gözardı edilebilir çevresel hususlar içerdiğine karar verilirse daha başka çevresel prosedür uygulanmasına gerek kalmayacaktır. TEİAŞ Çevre, Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı bu kararı nedenleri ile birlikte rapor edecektir.
2.2. ÇED Raporu/Rapor İçeriği
ÇED Raporu hazırlanması gereken projeler için (Dünya Bankası sınıflandırmasına göre Kategori A projeleri), bahse konu rapor ÇOB tarafından verilecek proje özel formatına uygun olarak hazırlanacaktır. Ancak, bu formatın Dünya Bankası Kategori a projeleri ÇED genel formatı ile değişiklikler göstermesi söz konusudur. Dünya Bankası Kategori A ÇED formatı şu ana bölümleri içermektedir:
Yönetici Özeti: Kısaca önemli bulguları ve önerilen faaliyetleri anlatır.
Yasal Çerçeve: Çevresel Değerlendirmenin yürütüldüğü ilgili yasal çerçeveler hakkında bilgi verilir. Herbir ortak-finansçının çevresel gereklilikleri açıklanır.
Ülkenin taraf olduğu ilgili uluslararası anlaşmaları belirler.
Projenin Tanımı: Kısaca önerilen proje ve onun jeolojik, ekolojik, ve sosyal şartlarını tanımlanır. Genellikle proje sahası ve proje etki alanını gösteren bir harita içerir.
Çevresel Veri Tabanı: Çalışma alanının boyutlarını değerlendirir ve proje başlamadan önce öngörülen değişiklikleri içeren, ilgili fiziksel, biyolojik ve sosyoekonomik şartları tanımlar. Bilgiler, proje yeri, tasarım, işletme veya alınacak önlemler hakkındaki kararlara uygun olmalı.
Çevresel Etkiler: Projenin olası olumlu ve olumsuz etkileri belirler ve değerlendirir. Alınacak önlemleri ve önlenemeyecek olumsuz etkileri belirler.
Çevresel gelişim için olasılıkları keşfeder. Mevcut bilginin kalitesi ve kapsamını, anahtar verilerdeki boşlukları ve tahminlerle ilgili belirsizlikleri tahmin eder ve belirler. Daha fazla araştırmaya gerek olmayan konuları belirler.
Alternatiflerin Analizi: Önerilen proje sahasının, teknolojisinin, tasarımının ve işletmesinin (“projenin olmama” durumunu da içeren) uygulanabilir alternatiflerini, olası çevresel etkiler; belirlenen bu etkilerin önlenmesinin
uygulanabilirliği; yerel şartlar altında uygunluğu ve alternatifler kurumsal, eğitim ve izleme gereklilikleri açısından karşılaştırır.
Çevre Yönetim Planı (ÇYP): Alınacak önlemleri, izlemeyi ve kurumsal düzenlemeleri kapsar.
Ekler (Raporu Hazırlayanların Listesi. Referanslar. Halkın Katılımı Kayıtları:
Aracı ve danışma toplantılarının kayıtlarıdır; projeden etkilenecek halk ve yerel Sivil Toplum Örgütlerinin görüşlerinin alınması için yapılan görüşmeleri içerir)
Bu başlıkların çoğu ÇOB tarafından ÇED raporu hazırlanması için verilen özel formatta yer almakta olmasına rağmen, “Yönetici Özeti” veya “Politik, Hukuksal ve İdari Çerçeve” bölümleri bulunmamaktadır. Bu özel formatta, ÇED raporunun bir parçası olarak, olumsuz etkiler için önlemlerin belirtilmesi ve bir izleme planının sunulması istenmekle birlikte, bunlar Dünya Bankası tarafından istenen bir ÇYP formunda olamayabilir. Bunun yanı sıra, önlemler ve izleme aktiviteleri için kurumsal gereklilikler Dünya Bankası’nın istediği gibi açık şekilde belirtilmemektedir. EİH projeleri için ÇOB tarafından oluşturulan tipik Türk ÇED formatı aşağıdaki genel bölümleri içermektedir:
Projenin Amacı ve Tanımı
Proje Alanının Özellikleri
Projenin Ekonomik ve Sosyal Boyutları
Projenin Etki Alanı ve Mevcut Çevresel Özellikleri
Projenin Çevresel Etkileri ve Alınması Gereken Önlemler
Alternatiflerin Analizi
Sonuçlar
Dolayısıyla, Türk ÇED Yönetmeliği uyarınca ÇED raporu hazırlanması gereken bir proje (Türk ÇED Yönetmeliği Ek.1 Projeleri veya ÇOB tarafından ÇED raporu gereken Ek.2 Projeleri) için, TEIAŞ Çevre Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı Kategori A-ÇED veya Kategori B-ÇYP gerekip gerekmediğine karar verecektir. Eğer Kategori A-ÇED hazırlanması kararı verilirse, hazırlanacak ÇED raporu, (a)
(e) Halkın Katılımı Kayıtları eklerini içerecektir. Eğer TEAİŞ Çevre Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı tarafından Kategori B-ÇYP gerekliliği kararı verilirse, ÇYP Ek.B1’de yer alan örnek formata (örnek ÇYP Formatı) uygun olarak hazırlanacaktır. Bu format projeye özel olarak değiştirilebilir ya da genişletilebilir.
Eğer projenin Kategori A ya da Kategori B olmadığına karar verilirse, hiçbir etki değerlendirme dokümanına gerek olmayacaktır.
ÇED Yönetmeliği uyarınca Ek 2’de yer alan ve ÇOB tarafından “ÇED Gerekli Değildir” kararı verilen projeler veya uzunluğu 5 km’den kısa olan iletim hattı projeleri için TEİAŞ Çevre Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı Ek A’da belirtilen kriterlere dayanarak Kategori B ÇYP’nin kapsamına karar verecektir. Kategori B ÇYP TEİAŞ tarafından, Ek B1’de verilen örnek format (Örnek ÇYP Formatı) uyarınca hazırlanacaktır. Bu Ek’den görüldüğü gibi ÇYP’nin anahtar öğeleri Önlemler ve İzleme planlarından (projeye özel değerlendimeler baz alınarak) oluşmakta olup, bunlar için örnekler Ek B2’de verilmiştir. Kurumsal Düzenlemeler ve Halkın Katılımı (Projeden Etkilenen Halk ve Yerel Sivil Toplum Örgütleri) ÇYP’nin diğer önemli unsurlarıdır.
2.3. Halkın Katılımı
ÇED raporu hazırlanması gereken projelerin Türk ÇED Yönetmeliği uyarınca tabi olduğu halkın katılımı süreci Dünya Bankası normları ile esas olarak uyumludur.
ÇED Yönetmeliği uyarınca, ÇED sürecinin kapsamlaştırma aşamasında bir halkın bilgilendirilmesi ve katılımı toplantısı yapılmaktadır. Bu toplantıda gündeme gelen konular proje için özel formatın oluşturulmasında ve ÇED raporunun hazırlanması aşamasında göz önüne alınmaktadır. Kategori A projeler için Dünya Bankası, taslak ÇYP tartışmak üzere ikinci bir halkın katılımı toplantısına gerek duyar. Halkın katılımı Türk ÇED raporunun incelenme sürecinin de bir parçasıdır. ÇOB tarafından inceleme/değerlendirme süreci başlatıldığında bu halka duyurulur ve ÇED raporu ilgili valilik ve/veya kaymakamlıklarda isteyenlerin incelenmesine açılır. Yerel halk, belediye, valilik vb. yerel idarelerde yazılı olarak yapılan duyurular aracılığı ile bu hususla ilgili bilgilendirilir. Bu aşamada halkın katılımının amacı, daha önce belirlenen hususlar ve önerilen önlemler hakkında halkın ekleyeceği herhangi bir şey ya da kalan herhangi bir sorusu olup olmadığını belirlemektir. Böylece, etkilenen
yerel halkın görüşleri nihai ÇED raporuna tam olarak yansıtılmış olacaktır ki bu ikinci halkın katılımı olarak değerlendirilir.
Bahse konu halkın katılımı toplantısı duyurusu, toplantının tarihini, saatini, yerini ve konusunu belirten bir ilanı ulusal düzeyde yayımlanan bir gazete ile o yörede yayımlanan yerel bir gazetede toplantı tarihinden 10 gün önce yayınlatılarak, yapılmaktadır. Bu toplantılar için, genelde, köy kahveleri gibi herkesin rahatça katılabileceği yerler seçilmektedir. Bunun yanı sıra, gerek görülürse yerel halkın toplantı yerine ulaşımının sağlanması için organizasyonlar da yapılmaktadır. TEİAŞ tarafından bir danışman atanmadığı sürece, halkın katılımı konularında (duyurular, ulaşım vb.) sorumluluk TEİAŞ’ın olacaktır. Ek-1 projeleri için, toplantı tutanaklarının tutulması, katılımcı listelerinin hazırlanması Çevre ve Orman Bakanlığı İl Çevre Müdürlüğü’nün sorumluluğundadır ve bunların birer kopyası proje sahibine iletilir.
ÇED raporu hazırlanmasına gerek olmayan, ancak TEİAŞ tarafından ÇYP hazırlanmasına karar verilmiş projeler için, halkın katılımı Ek B1’de tanımlandığı şekilde (Bölüm E – Projeden Etkilenen Halk ve Yerel Sivil Toplum Örgütleri ile Gerçekleştirilen Bilgi Alışverişleri) duyurulacak, organize edilecek, gerçekleştirilecek ve kaydedilecektir. Gerçekleştirilecek bu bilgilendirme ve halkın katılımı faaliyetleri, yerel halkın proje ile ilgili önemli gördüğü çevresel hususlar hakkındaki görüşlerini almayı ve katılımcıların önerilen önlemler/izleme planlarından menun olup olmadıklarını belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu hususlar nihai ÇYP’de yer alacaktır.
Türk ÇED Yönetmeliği kapsamında yer almayan ancak TEİAŞ tarafından ÇYP hazırlanmasına karar verilen projeler için ise Halkın Katılımı Toplantıları ulusal ve/veya yerel düzeyde bir gazetede toplantı ilanı verilerek ve/veya ilgili muhtarlıklar aracılığı ile duyurulacaktır. Toplantı tutanakları ve katılımcı listeleri TEİAŞ/veya danışman firma tarafından tutulacak ve bu kayıtlar ÇYP içinde yer alacaktır.
2.4. ÇED Raporunun İncelenmesi/Değerlendirilmesi ve Onayı
ÇED raporu hazırlanması gereken projeler için ÇED raporunun incelenmesi ve onayı
toplantılara çağırır. Bu toplantılar sürecinde rapor komisyona sunulur, komisyon üyelerinin soruları cevaplanır, komisyon tarafından gerekli görülen hususlar rapora eklenir veya rapordan çıkarılır. Komisyon üyeleri raporu kendi kurumlarının sorumlulukları kapsamında inceler. İDK’ya katılan tipik kurumlar aşağıdakilerden oluşmaktadır:
ÇOB’nın ilgili Genel Müdürlükleri
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (DSİ)
Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü (DMİ)
Orman Genel Müdürlüğü (OGM)
İl Çevre ve Orman Müdürlükleri
Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı
Sağlık Bakanlığı
İl Sağlık Müdürlükleri
Belediyeler
Akademisyenler (gerek görülürse)
Proje Sahibi (TEİAS)
ÇED Raporun Hazırlayan kurum
İDK toplantıları sonucunda Komisyon Üyeleri ÇED raporunun onaylanması ile ilgili görüşlerini belirtirler. ÇOB (nihai) ÇED kararını vermeden önce, Komisyonun görüşleri sonrasında rapor, halkın bu aşamada da görüş ve önerilerini almak üzere, askıya çıkılmak suretiyle halkın görüşüne açılır ÇED olumlu kararı, projenin onaylandığı (genelde, en azından, ÇED raporunun projenin her aşaması için proje sahibi ve projenin bütün ilgili müteahhitleri tarafından uyulması gereken bir taahhüt olduğunu belirten şartlarla) ve proje faaliyetlerinin 7 yıl içerisinde başlaması gerektiği (faaliyetlerin 7 yıl içerisinde başlamaması halinde proje için yeni bir ÇED raporu hazırlanması gerekmektedir) anlamına gelir. ÇED olumsuz kararı ise projenin reddedildiğini ve gerçekleştirilemeyeceğini belirtmektedir.
Kategori A projeleri için, eğer gerekli görülürse (Türk ÇED Yönetmeliğine göre ÇED Raporu hazırlanması gereken projeler için), Nihai ÇED Raporları Dünya Bankası tarafından İngilizce’ye çevrilecek ve Dünya Bankası Eklerinin İngilizce versiyonu ve
Nihai ÇYP (Kategori B projeleri için) TEİAŞ tarafından, onaylanmak üzere Dünya Bankası’na gönderilecektir. Proje için sözleşme yapılmadan önce Dünya Bankası
“İtirazımız Yoktur” kararını açıklayacaktır. Kategori A projeleri için Dünya Bankası
“İtirazımız Yoktur” kararının açıklanmasının iki haftadan uzun süreceğini öngörürse, gözden geçirme süreci tamamlanınca TEİAŞ’a bunu bildirecektir.
Kategori B projeler için, ÇYP TEİAŞ Çevre Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanır. TEİAŞ uzmanları ÇYP’nı Ek B1’de belirtilen hususlar ile uyumlu olarak hazırlar. Herhangi bir proje için TEİAŞ tarafından hazırlanan Nihai ÇYP’larının son halleri Dünya Bankası’na sunulacak ve Dünya Bankası tarafından incelenecek ve onaylanacaktır. Sunulan ÇYP’lere Dünya Bankası’ndan 2 hafta içinde herhangi bir yorum veya “İtirazımız yoktur” cevabı TEİAŞ’a gönderilecektir. Eğer Banka’nın raporları değerlendirmesi için 2 haftadan fazla zamana ihtiyacı olursa, bunu 2 haftalık zaman içinde TEİAŞ’a bildirecektir.
Kategori-B projeleri için ÇOB, ÇYP’nın inceleme ve onaylanma sürecinin bir parçası değildir.
2.5. Raporun Halka Açılması
Kategori-A projeleri için onaylanan ÇED raporu ve Dünya Bankası Ekleri ÇOB tarafından halkın incelenmesine açılır. Bu belgeler yerel idarelerde halkın incelemesine açıktır. Ayrıca, ÇOB’nın internet sitesinde de bu raporlar yayınlanmaktadır. Türk Yönetimi (MoEF) tarafından onaylanan ÇED Raporunun İngilizce versiyonu ve Dünya Bankası Eklerinin İngilizcesi, Dünya Bankası bilgi sisteminde açıklanmak üzere Dünya Bankası’na gönderilecektir.
Sadece ÇYP gereken Kategori-B projeleri için Nihai Türkçe ÇYP, TEİAŞ Grup Müdürlüklerinde halkın erişimine açılacaktır. Ayrıca, TEİAŞ, bu raporları internet sitesinde de erişime açacaktır. İngilizce versiyonu, Dünya Bankası Infoshop’ta açılmak üzere Bankaya gönderilecektir.
2.6. Uygulama Şartları/Yükümlülükler
Daha önce de belirtildiği gibi, hem Kategori-A hem de Kategori-B projeleri için ÇYP, TEİAŞ tarafından Dünya Bankası’na verilen, projenin ömrü boyunca ÇYP uygulaması için kredi anlaşması altında yasal zorunlulukları içeren bir taahhüttür. Bu taahhüt TEİAŞ’ın sorumluluğundadır. Dolayısıyla, TEİAŞ tarafından yapım ihalesi yapılmadan önce, TEİAŞ Çevre Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı, tüm ihale dokümanlarının, onaylanmış ÇYP’nın sağlanması gereken şartların bir parçası olduğu ve bütün ihale dokümanlarında ve sözleşmelerde bulunması gerektiği şartlarını sağlayacağını garanti edecektir.
İnşaat aşamasında yüklenicinin performansı izleme planında belirtilen ilgili taraflarca izlenecektir. TEİAŞ Çevre Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı, yüklenicinin ihale dokümanlarında belirtilen ilgili şartlar ve ÇYP ile ilgili performansı hakkında son kararı verecek yetkilidir. ÇED raporu hazırlanan projeler için de TEİAŞ, ÇYP’de belirtilen şartların sağlanması ile ilgili birincil sorumluluğa sahip yetkilidir. Ancak, bu projelerle ilgili olarak, Türkçe ÇED raporundaki hususların gerçekleştirilmesinin denetlenmesinden sorumlu olan esas kurum ÇOB’dır.
2.7. Çevresel Standartlar/Kılavuzlar
TEİAŞ, EİH projeleri için Türk, Dünya Bankası ve Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) çevresel standartlarını (hangisi daha sıkı ise) kullanacaktır. Bu standartlar esas olarak aşağıdaki hususlarla ilgili olup, ancak bunlarla sınırlı değildir:
Çevresel etki değerlendirmesi
Katı ve tehlikeli atık yönetimi
Gürültü düzeyi (inşaat aşamasında)
Toprak seviyesinde (iletim/dağıtım) veya fens sınırında (transformatör merkezi) elektrik ve manyetik alan şiddeti
Herhangi bir ekipman alımı (örneğin; transformatörler, kapasitörler) veya parça değiştirilmesinde PCB kullanılmayacaktır
Güzergah seçimi
Çevresel denetleme
Sağlık ve güvenlik
Toprak temizlenmesi için pestisit kullanımı
Kültürel miras
Doğal habitatlar
Yukarıda belirtilen bu hususlar ve diğer ilgili hususlara yönelik kriter ve standartlar Türk Mevzuatı ve Dünya Bankası’nın Kirliliğin Önlenmesi ve Bertarafı El Kitabında (Pollution Prevention and Abatement Handbook) ve Uluslararası Finans Kuruluşu (IFC) Çevre Sağlık ve Güvenlik Politikaları (EHSG) bulunabilir. Bu hususlarla ilgili Türk Mevzuatına kesin olarak uyulacak olup, Türk Mevzuatında ilgili standartların bulunmaması veya Dünya Bankası’nın standartlarının daha sıkı olması halinde inşaat ve işletme aşamasında Dünya Bankası standartları kullanılacaktır. Bu hususlarla ilgili ana Dünya Bankası dokümanları, Banka Güvenlik Politikaları, ÇED Kaynak Kitabı ve Revizyonları ve yukarıda bahsedilen el kitabı ve EHSG olup, bunlara Dünya Bankası web sitesinden ulaşılabilir. Bu hususlarla ilgili Türk Mevzuatında yer alan yönetmeliklerden bazıları şunlardır:
Çevresel Gürültünün Değerlendirilmesi ve Yönetimi Yönetmeliği (07.03.2009- 26809)
Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği (31.12.2004-25687)
Katı Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (14.03.1991-20814)
Toprak Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği (31.05.2005-25831)
Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (17.07.2009-26939)
Çevre Denetimi Yönetmeliği (05.01.2001-24631)
Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği (05.01.2001-24631)
Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (14.03.2005-25755)
İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü (11.01.1974-14765)
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği (30.11.2000-24246)
2.8. Ruhsat ve İzinler
Gerekli izin ve/veya ruhsatlar TEİAŞ tarafından veya ilgili müteahhitleri tarafından (ÇED, ekipman alımı, inşaat vb.) gerektiği şekilde ÇOB veya diğer devlet birimlerinden alınacaktır. Gereken bazı izinler şunlardır:
Kültürel varlıklar
Sulak alan
ÇED Olumlu ve Çevresel Etkileri Önemsizdir belgeleri
Alıcı ortama su deşarjı izni (eğer inşaat aşamasında şantiyelerden böyle bir deşarj söz konusu ise)
Tehlikeli atıkların depolanması veya geçici olarak depolanması için tehlikeli atıkların depolanması izni (eğer uygunsa)
Katı atıkların düzenli depolanması izni (şantiyelerde oluşacak, inşaat ve işletme aktiviteleri esnasında oluşacak katı atıkların ilgili belediyenin düzenli katı atık depolama alanına boşaltılabileceğini gösteren izin)
Ormanlık bir alandan geçme izni (eğer uygunsa-korunması gereken orman alanları hariç)
Bir denizlaltı projesi olması durumunda, projenin gerçekleştirilmesi ve işletilmesi yukarıda listelenen lisans ve izinlere ek olarak Türk Denizcilik kanun ve yönetmelikleriyle de uyumlu olarak gerçekleştirilecektir.
3. İşletme Aşaması
3.1. Çevre Yönetimi için Kurumsal Düzenlemeler
İnşaat aşamasında, TEİAŞ Çevre Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı, Bölge Müdürlükleri ile birlikte, yüklenicinin ÇYP’nda belirtilen hükümlere uymak konusundaki performansını denetleyecektir. Bu hususla ilgili olarak inşaat yüklenicilerinden 3 aylık periyodik raporlar istenecek ve gerek görülmesi halinde yerinde incelemeler yapılacaktır.
İşletme aşamasında, TEİAŞ Çevre, Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı, İşletme Bölümüne, ÇYP’nda işletme aşaması ile ilgili belirtilen hususları (ve şartları) sağlamaları konusunda yardımcı olacak ve İşletme Bölümünün performanslarını gözden geçirecektir. Ayrıca, TEİAŞ Çevre Emlak ve Kamulaştırma Dairesi Başkanlığı temsilcileri, TEAİŞ Grup Müdürlüklerinin de çevre yönetimi performansını projeye ilişkin olarak gözden geçirecektir.
3.2. Raporlandırma
TEİAŞ, proje ile ilgili olarak hazırlanan çevre yönetim planı uygulama raporlarını, Türk ÇED Yönetmeliği Ek.2 listesindeki, Türk ÇED Yönetmeliğinden muaf olan projeler için ve Türk ÇED Yönetmeliği Ek.1 listesindeki projeler için 3 aylık periyotlarda Dünya Bankasına değerlendirmek üzere sunacaktır.
EK A
ÇEVRE YÖNETİM PLANI (ÇYP) HAZIRLANMASINA KARARINA İLİŞKİN ÇEVRESEL ELEME KRITERLERİ
TEİAŞ Çevre Müdürlüğü tarafından aşağıdaki faktörlerden herhangi birisinin önemli olarak değerlendirilmesi durumunda ilgili proje için bir ÇYP hazırlanması gerekecektir:
Arazi kullanımı ve topografya değişikliği (su akış yollarının bozulması)
Alınacak ekipmanlarda PCB kullanımı olasılığı veya rehabilite edilip elden çıkarılacak ekipmanlarda PCB bulunması olasılığı
Toprak erozyonu (arazi temizlenmesi)
Halk sağlığına olası etkiler
Kayda değer sayıda ağacın kesilmesi
Halkın elektrik veya manyetik alanlara maruz kalması
Yerel estetik özelliklerin bozulması
Destek yapılarının yerleştirilmesinden dolayı verimli arazilerin sürekli kaybı
Hassas çevresel alanlar (koruma alanları, hassas ekosistemler vb.)
Hassas kültürel alanlar (historik veya arkeolojik öneme sahip yapılar/yerler)
EK B1: ÖRNEK ÇEVRE YÖNETİM PLANI FORMATI (ÇYP) Sorumlu Taraf
ÇYP’yi hazırlayan kişi veya kurumun adı, ünvanı ve ÇYP’nin hazırlanış tarihi belirtilmelidir.
Projenin Tanımı
Projenin kısa bir tanımı sunulmalıdır. Bu tanım yatırımın içeriğini, yerini ve proje sahasına özel Ek.A’da listelenen önemli özelliklerini (örneğin; yakınında bulunan koruma alanı, tarihi, kültürel veya dini öneme sahip herhangi bir alan vb.) içermelidir. Bunun yanında, kısaca genel arazi kullanım özellikleri (tarım, endüstri vb.) ve en yakın yerleşim merkezleri anlatılmalıdır. Mümkünse, proje alanı harita üzerinde gösterilmelidir.
A. ÖNLEMLER PLANI
Aşama Konu* Alınacak Önlemler Sorumlu Kurum/Kuruluş**
İnşaat
İşletme
* İnşaat müteahhidinin sorumluluğunda olan hususlar ihale dokümanlarında belirtilecektir.
** konu ve önlemler projeye özel olacaktır. (projenin yerinin veya güzergahının değerlendirmesi esas alınarak)
B. İZLEME PLANI
Aşama parametreler İzlenecek Nedir?
Parametreler Nerelerde
izlenecek?
Parametreler Nasıl izlenecek/
izleme ekipmanlarının
çeşitleri?
Parametreler Ne Zaman izlenecek- ölçümlerin sıklığı / sürekli
ölçüm?
Parametreler Neden İzlenecek?
Maliyet Sorumlu
Kurum/Kuruluş
İnşaat
İşletme
NOT: Önlemler planında yer alan her husus için izleme planında ilgili bir madde olacaktır. Örneğin, gürültü önlemler planında belirtilen bir husus ise, gürültü izleme planında yer alan konulardan biri olmalıdır.
C. PROGRAM
Aşağıdaki faaliyetler için başlangıç ve bitiş zamanları (tercihen grafiksel olarak) belirtilmelidir:
Alınacak önlemler
İzleme
D. KURUMSAL DÜZENLEMELER
Konu ile ilgili bölüm aşağıdaki hususların detaylarını içermeli ve organizasyon şemaları ile desteklenmelidir:
Alınacak önlemler ve izleme ile ilgili kurumsal sorumluluk ve prosedürler, bunların çevre yönetimi ile bağlantıları
Çevresel bilgi akışı (raporlandırma-kimden kime ve ne sıklıkta raporların sunulacağı)
Çevre yönetimi ile ilgili karar verme hiyerarşisi (yaptırımlar, cezalara karar verilmesi, kapatma kararı vb.)
Kısaca, makul bir çevresel performans sağlanması için izleme verilerinin nasıl kullanılacağı – verilerin kimin tarafından toplandığı, kimin tarafından analiz edildiği, raporları kimin hazırladığı, raporların kime ve ne sıklıkta gönderildiği, o kişinin kendine gelen raporları kime gönderdiği veya bu bilgilerle ne yaptığı – tesisin kapatılması, işletmede değişiklik yapılması ve harcamalarla ilgili kimin sorumlu olduğu tanımlanmalıdır.
E. PROJEDEN ETKİLECEK GRUPLAR VE YEREL GÖNÜLLÜ KURULUŞLAR İLE YAPILAN GÖRÜŞMELER
ÇED sürecinde yer alan Halkın Katılımı Toplantıları bu kapsamda değerlendirilecektir. Ancak PTD hazırlanacak projeler için aşağıdaki süreç uygulanacaktır.
Aşağıdaki hususlarla ilgili kayıtlar sağlanmalıdır:
Görüşmelerin yapıldığı tarihler
Görüşmelerin yapıldığı yerler
Görüşme(ler)ye kimlerin davet edildiği
İsim, Kurum veya meslek, Telefon/Faks/e-posta numaralı/adres (ev ve/veya iş)
Görüşme(ler)ye kimlerin katıldığı
İsim, Kurum veya meslek, Telefon/Faks/e-posta numaralı/adres (ev ve/veya iş)
Özet Toplantı Tutanağı (Görüşler, Sorular ve Sunum Yapanların Cevapları).
Tutanak toplantıya katılan TEİAŞ personelinin isimlerini de içerecektir
Üzerinde anlaşılan herhangi bir faaliyet veya gerek görülen izleme faaliyeti ile bununla ilgili program
EK B2: BİR TRAFO MERKEZİ İÇİN ÖRNEK ÖNLEMLER VE İZLEME PLANI ÖNLEMLER PLANI
Aşama Konu Alınacak Önlemler Sorumlu Kurum/Kuruluş*
Yerel ekonomik aktivitelerin zarara uğraması
İnşaatın tarımsal faaliyetlerin minimum olduğu dönemde yapılması. Yerel nüfusa verilebilecek herhangi bir zararın ödenmesi.
Zarar gören tarım alanlarının inşaat sonrasında eski haline getirilmesi
TEİAŞ ve Müteahhit
Yüzey suyu drenaj yollarının bozulması
Bütün geçici ulaşım yollarının inşaat tamamlandıktan sonra kapatılması
Yüzey sularında rusubatın artışının önlenmesi amacıyla sediman havuzları ve engelleri inşa edilmesi
Müteahhit
İnşaat artığı ve atıklarının uygun olmayan şekilde bertarafı
Arazi temininden kaynaklanabilecek bitkisel artıkların yeniden kullanılması veya düzenli bertarafı
Bitkisel olmayan artıkların sediman akışını önleyecek şekilde kapatılmış alanlara depolanması
Müteahhit
İnşaat
Yeni ham madde kaynaklarının
gelişmesi nedeniyle toprak ve su Malzemelerin mevcut malzeme alanlarından
temin edilmesi. Hammadde sağlayan bütün TEİAŞ ve Müteahhit
İşçi sağlığı ve güvenliği Herhangi bir işe başlamadan önce müteahhit tarafında sağlık ve güvenlik planının hazırlanması ve onaylanmak üzere TEİAŞ’a sunulması Bu planın sağlık ve güvenlik eğitimleri içermesi
Müteahhit (Planın Hazırlanması)
TEİAŞ (Planın Onaylanması)
Kamu güvenliği Halka (özellikle çocuklara) tehlike teşkil edebilecek inşaat sahalarının telle çevrilmesi.
Diğer alanlar uyarıcı tehlike işaretleri içermelidir
Müteahhit
Yerel peyzaj üzerine görsel etkiler Uygun olan yerlerde iletim hatlarının yamaçların ayağından araziyle uyum sağlayacak şekilde geçirilmesi
İletim hattı ve direklerinin görsel değere sahip alanların (anıtlar, doğal manzaralar, camiler vb.) görülmesini engellemeyecek şekilde
yerleştirilmesi
Müteahhit
Toz Çalışma alanının sulanması. Özellikle sıcak, kuru
ve rüzgarlı havalarda Müteahhit
Gürültü İnşaat faaliyetlerinin gündüz saatlerinde gerçekleştirilmesi
Faaliyetlerin gece yapılması gerekliliği olduğunda etkilenecek yerel halkın faaliyetten en az bir hafta önce bilgilendirilmesi
Müteahhit
PCB’ler PCB içeren herhangi bir ekipmanın satın alımının veya herhangi bir ekipmanda kullanılmak üzere PCB satın alımının yasaklanması
Müteahhit
Yağ, yakıt vb. dökülmesi ve sızmasından kaynaklanan toprak, yüzey ve yeraltı suyu
kontaminasyonu
Sızıntı önleme ve kontrolü için işletme prosedürlerinin oluşturulması ve uygulanması Transformatörlerde PCB kullanılmaması
TEİAŞ
SF6 Gazı
SF6 gazı ısıya dayanıklı basınç cihazıyla sürekli izlenecek ve gaz kaçakları kontrol edilecektir. Gaz kaçaklarının olması durumunda (SF6 gaz yoğunluğunun kritik seviyenin altına düşme öncesinde) sistem otomatik olarak açılacak ve blok kapama olacaktır.
Çalışanlar, güvenli kullanım konusunda bilgilendirilecektir.
TEIAS
İşletme
İşçi sağlığı ve güvenliği Sağlık ve güvenlik planının hazırlanması ve uygulanması. Planın güvenlik eğitimi ve tatbikatları içermesi
TEİAŞ
* İnşaat müteahhidinin sorumluluğunda olan hususlar ihale dokümanlarında belirtilecektir.
İZLEME PLANI
Aşama
İzlenecek parametreler
Nedir?
Parametreler Nerelerde izlenecek?
Parametreler Nasıl izlenecek/ izleme
ekipmanlarının çeşitleri?
Parametreler Ne Zaman izlenecek- ölçümlerin
sıklığı / sürekli ölçüm?
Parametreler Neden İzlenecek?
Maliyet Sorumlu Kurum/Kuruluş
Yerel ekonomik aktivitelerin zarara uğraması
İnşaat
güzergahı Görsel Haftalık TEİAŞ ve
Müteahhit
Yüzey suyu drenaj yollarının bozulması
İnşaat güzergahı
Sediman akışını önleyici
sistemlerin ve diğer önlemlerin gerektiği şekilde alınıp
alınmadığının incelenmesi
Haftalık Sözleşme
dahilinde
Ayrı bir maliyet olarak düşünülm ez
TEİAŞ ve Müteahhit
İnşaat artığı ve atıklarının uygun olmayan şekilde bertarafı
İnşaat güzergahı
Ara istasyonlar Depolama alanları
Sürekli Sözleşmede belirtilen önlemlerin alınmasını sağlamak
TEİAŞ ve Müteahhit
Yeni ham madde kaynaklarının gelişmesi nedeniyle toprak ve su üzerine etkiler
Ham maddelerin teslim edildiği alanlar veya müteahhidin çalışma alanları
Müteahhidin inşaat ruhsatının incelenmesi
İlk
teslimattan önce ve inşaatın devam etmesi halinde yenileme tarihinden hemen sonra
TEİAŞ ve Müteahhit
İnşaat
İşçi sağlığı ve
güvenliği İnşaat
güzergahı Sağlık ve güvenlik planının incelenmesi Planda belirtilen eğitim ve diğer faaliyetlerin uygulanmasının gözlenmesi
İnşaat başlamadan önce Aylık
İşçi sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’ne uyumu sağlamak
TEİAŞ ve Müteahhit
Kamu güvenliği İnşaat
güzergahı Görsel Sürekli Sözleşmede
belirtilen önlemlerin alınmasını sağlamak (örneğin;
uyarıların, fenslerin inşası vb.)
TEİAŞ ve Müteahhit
Görsel etkiler Normal gözlem yerleri
Görsel Tesislerin
yerleştirilmesi esnasında
TEİAŞ ve Müteahhit
Toz İnşaat
güzergahı Ulaşım yolları İnşaat makinelerinin kullanıldığı alanlar
Görsel Sürekli, ama
özellikle sıcak, kuru, rüzgarlı zamanlarda
TEİAŞ ve Müteahhit
Gürültü İnşaat
sahasına veya yük taşıyan kamyonların güzergahına en yakın yerleşim merkezleri
Gözlem Sürekli, ama
özellikle yerel halkın şikayetleri olması durumunda
TEİAŞ ve Müteahhit
PCB’ler Makine veya
malzemelerin teslim alındığı alanlar
PCB
içerilmediğine dair sertifikaların incelenmesi
Makine veya malzemelerin teslim alındığı zamanlarda
TEİAŞ ve Müteahhit
Yağ, yakıt vb.
dökülmesi ve sızmasından kaynaklanan toprak, yüzey ve yeraltı suyu kontaminasyonu
Ara istasyon ve
transformatör merkezleri
Transformatörle- den olabilecek sızıntı işaretlerinin incelenmesi Transformatör alanındaki (altı ve çevresi) toprağın renk değişimi olup olmadığının incelenmesi
Günlük TEİAŞ Grup
Müdürlükleri
İşletme
Ek maliyet yok
İşçi sağlığı ve
güvenliği Şantiyeler Sağlık ve Güvenlik Planında belirtilen faaliyetlerin uygulamasının incelenmesi
Üç ayda bir TEİAŞ
NOT: Önlemler planında yer alan her husus için izleme planında ilgili bir madde olacaktır. Örneğin, gürültü önlemler planında belirtilen bir husus ise, gürültü izleme planında yer alan konulardan biri olmalıdır.
EK C EK– I LİSTESİ
TÜRK ÇED YÖNETMELIĞI
ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ UYGULANACAK PROJELER LİSTESİ
1- Rafineriler:
a) Ham petrol rafinerileri,
b) 500 ton/gün üzeri taşkömürü ve bitümlü maddelerin gazlaştırılması ve sıvılaştırılması projeleri,
c) Doğalgaz sıvılaştırma ve gazlaştırma tesisleri.
2- Termik güç santralleri:
a) Toplam ısıl gücü 300 MWt (Megawatt termal) ve daha fazla olan termik güç santralları ile diğer yakma sistemleri,
b) Nükleer güç santralleri ve diğer nükleer reaktörlerin kurulması ve sökümü (max. gücü sürekli termik yük bakımından 1 kilovatı aşmayan, atom çekirdeği parçalanabilen ve çoğalan maddelerin dönüşümü, üretimi amaçlı araştırma projeleri hariç).
3- Radyasyonlu nükleer yakıtlar:
a) Nükleer yakıtların yeniden işlenmesi,
b) Nükleer yakıtların üretimi veya zenginleştirilmesi,
c) Radyasyondan arınmış nükleer yakıtların veya sınır değerin üzerinde radyasyon içeren atıkların işlenmesi,
ç) Radyasyonlu nükleer yakıtların nihai bertarafı işlemi, d) Yalnız radyoaktif atıkların nihai bertarafı işlemi,
e) Yalnızca radyasyonlu nükleer yakıtların (10 yıldan uzun süre için planlanmış) veya nükleer atıkların üretim alanından farklı bir alanda depolanması,
f) Radyasyondan arınmış nükleer yakıtların nihai bertarafı.
4- Demir ve çeliğin ergitilmesi ile ilgili tesisler:
a) Cevherden hadde mamulü üreten tesisler,
b) Hurdaya dayalı sıvı çelik üreten tesisler (50.000 ton/yıl ve üzeri), c) Haddehaneler (50.000 ton/yıl ve üzeri),
5- Konsantrelerden ya da ikincil ham maddelerden metalurjik, kimyasal ya da elektrolitik prosesler vasıtası ile demirli olmayan ham metallerin üretilmesi tesisleri.
6- Asbest çıkartılması ve asbest içeren ürünleri işleme veya dönüştürme projeleri:
a) Asbest madeni işletmeleri ve zenginleştirme tesisleri,
b) Son ürün olarak friksiyon (sürtünme) maddesi üreten 50 ton/yıl ve üzeri kapasiteli tesisler,
c) 200 ton/yıl ve üzeri asbest kullanan diğer tesisler,
ç) 10.000 ton/yıl ve üzeri kapasiteli, son ürünü asbestli beton olan tesisler.
7- Fonksiyonel olarak birbirine bağlı çeşitli birimleri kullanarak endüstriyel ölçekte üretim yapan kimya tesisleri
a) Organik kimyasalların üretimi, b) İnorganik kimyasalların üretimi,
c) Fosfor, azot ve potasyum bazlı basit veya bileşik gübrelerin üretimi.
8- Patlayıcı ve parlayıcı maddelerin üretildiği tesisler.
9- Yollar, geçişler ve havaalanları:
a) Şehirlerarası demiryolu hatları,
b) Pist uzunluğu 2.100 m ve üzeri olan havaalanları, c) Otoyollar, ekspres yollar ve devlet yollarının yapımı,
ç) Dört ve üzeri şeritli yolların yapımı, iki ya da daha az trafik şeridi bulunan mevcut yolların dört ya da daha fazla şeritli olacak şekilde yenilenmesi ya da genişletilmesi, yeniden yapılan ya da genişletilen bölümün sürekli uzunluğunun 10 km ya da daha uzun olacak şekilde uzatılması.
10- Suyolları, limanlar ve tersaneler:
a) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının geçişine izin veren kıta içi suyollarının yapımı ve kıta içi su trafiği için yapılacak olan limanlar,
b) 1.350 DWT ve üzeri ağırlıktaki deniz araçlarının yanaşabileceği ticari amaçlı liman, iskele ve rıhtımlar (güneşlenme ve sportif amaçlı iskeleler hariç),
c) Yük ve yolcu gemilerinin yapım, bakım, söküm ve onarımı amaçlı tersaneler ile 24 m üzerinde yat imalatı yapan tesisler,
ç) Yat Limanları.
11- Tehlikeli ve Özel İşleme Tabi Atıklar:
a) Tehlikeli ve Özel İşleme Tabi Atıkların geri kazanılması ve/veya nihai bertarafını yapacak tesisler,
b) Yakma kapasitesi 1000 kg/gün ve üzerinde olan tıbbi atıklar için projelendirilen yakma tesisleri,
c) Günlük 1 ton ve üzeri depolama kapasitesine sahip olan tıbbi atık düzenli depolama tesisleri,
ç) Yıllık işleme kapasitesi 2000 ton ve üzeri olan atık yağ geri kazanımı için projelendirilen tesisler,
d) Tehlikeli atık ihtiva eden atık barajları, atık havuzları.
12- Günlük kapasitesi 100 ton ve üzeri katı atıkların yakma, kompost ve diğer tekniklerle ara işleme tabi tutulması ve bertaraf edilmesi için kurulan tesisler ve/veya alanı 10 hektardan büyük veya hedef yılı da dahil depolanacak katı atık miktarının günlük 100 ton ve üzeri olan katı atık depolama tesisleri, atık barajları, atık havuzları.
13- 10 milyon m3/yıl ve üzeri yeraltı suyu çıkarma veya suyu yeraltında depolama projeleri.
14- Boru ile içme suyu taşımaları dışında kalan büyük su aktarma projeleri:
a) Olası su sıkıntısını önlemek amacı ile akarsu havzaları arasında, 100 milyon m3/yıl ve üzeri su aktarma projeleri,
b) (a) bendi dışında uzun dönemli yıllık ortalama akışı 2 milyar m3 ü aşan bir akarsu havzasından söz konusu akışın % 5’i ve üzeri miktarda su aktarma projeleri.
15- Su depolama tesisleri (Göl hacmi 10 milyon m3 ve üzeri olan baraj ve göletler.).
16- Kurulu gücü 25 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller.
17- Kapasitesi 150 000 eşdeğer kişi ve/veya 30.000 m3/gün üzeri kapasiteli atık su arıtma tesisleri.
18- Et Ürünleri Üretim Tesisleri (Kesimin ve et ürünleri üretiminin birlikte yapıldığı tesisler):
a) Büyükbaş hayvan kesimi ve et ürünlerinin üretildiği tesisler (500 adet/gün ve üzeri),
c) Kanatlı hayvanların kesimi ve et ürünlerinin üretildiği tesisler (200.000 adet/gün ve üzeri tavuk ve eşdeğeri diğer kanatlılar).
19- Büyükbaş ve/veya küçükbaş hayvan besi tesisleri (10000 adet ve üzeri büyükbaş, 20000 adet ve üzeri küçükbaş kapasiteli).
20- Kümes hayvanları ve domuzun yetiştirildiği kapasitesi aşağıda belirtilen tesisler:
a) Tavuk veya piliç yetiştirme tesisleri (Bir üretim periyodunda 60.000 adet ve üzeri tavuk, 85.000 adet ve üzeri piliç veya eş değeri diğer kanatlılar),
b) Domuz besi çiftlikleri (30 kg ve üzeri, 3.000 baş üzeri), c) Dişi domuz üretim çiftlikleri (900 baş ve üzeri).
21- Kültür balıkçılığı projeleri, (1000 ton/yıl ve üzeri).
22- Entegre yağ üretim projeleri (Bitkisel ürünlerden hamyağ eldesinin ve rafinasyon işleminin birlikte yapıldığı tesisler).
23- Entegre süt ürünleri üretim tesisleri (50 ton/gün ve üzeri sütten peynir, yağ, yoğurt gibi süt ürünlerinden en az ikisinin üretildiği tesisler).
24- Maya fabrikaları.
25- Şeker fabrikaları.
26- Orman ürünleri ve selüloz tesisleri;
a) Selüloz üretim tesisleri,
b) Kereste veya benzeri lifli maddelerden kâğıt hamuru üretim tesisleri, c) Her çeşit kâğıt üretim tesisleri (40.000 ton/yıl ve üzeri kapasiteli).
27- Terbiye işlemlerinden kasar (haşıl sökme, ağartma, merserizasyon, kostikleme ve benzeri.) veya boyama birimlerini içeren iplik, kumaş veya halı fabrikaları, (3.000 ton/yıl ve üzeri).
28- Madencilik projeleri;
Ruhsat hukuku ve aşamasına bakılmaksızın,
a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletme ve cevher hazırlama tesisleri,
b) 150 hektarı aşan (kazı ve döküm alanı toplamı olarak) çalışma alanında açık işletme yöntemi ile kömür çıkarma ve cevher hazırlama tesisleri,
c) Biyolojik, kimyasal, elektrolitik ya da ısıl işlem yöntemleri uygulanan cevher zenginleştirme tesisleri,
ç) 1 inci ve 2 nci grup madenlerin her türlü işleme sokulması (kırma-eleme, öğütme, yıkama ve benzeri) 100.000 m3/yıl ve üzeri kapasitede olanlar.
29- 500 ton/gün ham petrol ve 500 000 m3/gün doğal gazın çıkarılması.
30- Petrol, Doğalgaz ve kimyasalların 40 km’den uzun 600 mm ve üzeri çaplı borularla taşınması.
31- Çimento fabrikaları veya klinker üretim tesisleri.
32- 154 kV (kilovolt) ve üzeri gerilimde 15 km’den uzun enerji iletim tesisleri (iletim hattı, trafo merkezi, şalt sahaları).
33- 50.000 m3 ve üzeri kapasitede olan petrol, doğalgaz, petrokimya ve kimyasal madde depolama tesisleri.
34- Ham deri (işlenmiş ham deriden son ürün elde eden tesisler hariç) işleme tesisleri (500 ton/yıl ve üzeri).
35- Turizm konaklama tesisleri (500 oda ve üzeri) tatil köyleri ve/veya turizm kompleksleri.
36- İhtisas Sanayi Bölgeleri (EK-I ve EK-II Listelerinde yer alan faaliyetler).
37- Pil ve Akü üretim Tesisleri (montaj yapılan tesisler hariç).
38- Tarım İlaçları ve/veya farmasötik ürünlerin etken maddelerinin üretildiği tesisler.
39- Motorlu taşıtların üretimi.
40- Demiryolu taşıtlarının üretimi.
41- Hava taşıtlarının üretimi.
42- Cam, cam elyafı veya taş yünü üretim tesisleri (100 000 ton/yıl ve üzeri).
43- Lastik üretim tesisleri (iç ve dış motorlu taşıt ve uçak lastikleri, kolon, sırt kauçuğu, kord bezi ve benzeri).
44- Seramik, kiremit, tuğla veya porselen üretimi yapan tesisler (ana hammadde kapasitesi 100.000 ton/yıl üzerinde olanlar).
EK– II LİSTESİ
SEÇME-ELEME KRİTERLERİ UYGULANACAK PROJELER LİSTESİ (Ek– 1 Listesinde Yer Alan Alt Sınırlar Bu Listede Üst Sınır Olarak Alınır)
Kimya, petrokimya, ilaç ve atıklar
1- a) Kimyasalların üretimi, petrolden yağlama maddesi üretimi veya ara ürünlerin işlenmesi için projelendirilen tesisler (proses kaynaklı atığı ve yan ürünü olmayan sadece karışım yapan tesisler bu kapsamın dışındadır.),
b) Atık yağ geri kazanımı için projelendirilen tesisler (Yıllık işleme kapasitesi 2000 ton’dan az olanlar),
c) Yakma kapasitesi 200-1000 kg/gün arasında olan tıbbi atık yakma tesisleri, günlük 1 tondan az olan depolama kapasitesine sahip tıbbi atık düzenli depolama tesisleri ve tıbbi atıkların fiziksel ve kimyasal olarak ara işleme tabi tutulması amacıyla kurulan tesisler,
ç) Tehlikeli ve özel işleme tabi atıkların fiziksel yöntemlerle geri kazanılması.
2- Toplam depolama kapasitesi 500-50000 m3 arası olan doğalgaz, petrokimya, petrol ve kimyasal ürün depoları (Perakende satış istasyonları bu kapsamın dışındadır.).
3- Tarım ilaçları ve farmasotik ürünlerin, boya ve cilaların, elastomer esaslı ürünlerin ve peroksitlerin üretildiği veya elastomer esaslı ürünlerin işleme tabi tutulduğu tesisler, bitki gelişim düzenleyiciler.
4- Katı Atıkların yakılması, kompostlaştırılması ve depolanması için yapılan tesisler, atık barajları, atık havuzları.
5- Sabun veya deterjan üretimi yapan tesisler (hammaddesini hazır alıp sadece karışım yapan tesisler bu kapsamın dışındadır.).
6- Kümes ve ahır gübrelerinin geri kazanılması ve bertaraf edilmesine yönelik tesisler.
7- Toplam depolama kapasitesi 500 ton ve üzeri kapasitede olan patlayıcı ve parlayıcı madde depoları.
Sanayi tesisleri
8- Demir çelik veya demir dışı metal tesisleri (1.000 ton/yıl ve üzeri kapasiteli):
a) Demir çeliğin veya demir dışı metallerin ergitildiği, üretildiği tesisler,
b) Haddeleme tesisleri (sıcak veya soğuk) veya Haddeleme işlemi yapılmayan anma ısıl gücü ≥10 MW olan tavlama fırınını içeren tesisler,
c) Döküm fabrikaları,
ç) Boru üretimi yapan tesisler,
d) Metal tozu üreten veya işleyen tesisler.
9- Kaplama tesisleri:
a) Elektrolitik veya kimyasal proseslerle metal veya plastiklerin yüzeylerinin metalle kaplandığı tesisler, metallere yüzey işlemi (mekanik işlem hariç) yapılan tesisler,
b) Sırlama veya emayeleme yapılan tesisler, c) Lastik kaplama tesisleri.
10- Tekstil Tesisleri
a) Boyama (kimyasal veya kök boya kullanılarak), kasar veya baskı işlemi yapan iplik, kumaş veya halı fabrikaları,
b) Yün veya tiftiğin ovalanması, yağının alınması veya ağartmasının yapıldığı endüstriyel tip tesisler,
c) Denim (Kot) veya konfeksiyon ürünleri yıkama tesisleri 11- Cam, cam elyafı veya taş yünü üretim tesisleri.
12- Her çeşit kâğıt üretim tesisleri.
13- Selüloz işleme tesisleri.
14- Ham deri (işlenmiş ham deriden son ürün elde eden tesisler hariç) işleme tesisleri.
15- Hava Taşıtları Onarım Tesisleri.
16- İçten yanmalı motor üretimi.
17- Beyaz eşya üretimi veya boyamasının yapıldığı tesisler.
18- Damper, karoser vb. araç üstü ekipmanların boyanarak üretildiği tesisler.
19- Hazır Beton Tesisleri, çimento veya diğer bağlayıcı maddeler kullanılarak sıkıştırma, darbe, sarsma veya titreşim yoluyla şekillendirilmiş malzeme üreten tesisler, ön gerilimli beton elemanı, gaz beton, betopan ve benzeri üretim yapan tesisler.
20- Tuğla veya kiremit üretimi yapan tesisler.
Tarım, orman, su kültürü ve gıda
23- Bitkisel ürünlerin üretimi ile ilgili projeler:
a) Bitkisel ham yağ veya rafine yağ elde eden tesisler, b) Nişasta üretimi yapan tesisler,
c) Fermantasyon ile alkollü içki üreten tesisler veya malt tesisleri, ç) Sigara fabrikaları.
24- Hayvansal ürünlerin üretimi ile ilgili projeler:
a) Hayvansal yağların üretimini yapan tesisler, b) Su ürünleri işleme tesisleri,
c) Süt işleme tesisleri (5 ton/gün–50 ton/gün kapasiteli), ç) Kültür balıkçılığı projeleri (30 – 1.000 ton/yıl ),
d) Balık kuluçkahaneleri (40 milyon adet/yıl ve üzeri yavru üretimi),
e) Büyükbaş (50 adet/gün ve üzeri) ve/veya Küçükbaş (300 adet/gün ve üzeri) hayvanların kesiminin yapıldığı tesisler,
f) Kanatlı hayvanların kesiminin yapıldığı tesisler (10.000 adet/gün ve üzeri), g) Rendering tesisleri.
25- Arazi kullanım vasfını değiştirmeyi amaçlayan projeler:
a) Kullanım amacı değiştirilmeksizin tarım arazilerinin yeniden yapılandırılması ile ilgili projeler, (500 hektar ve üzeri)
b) İşlenmemiş veya yarı işlenmiş alanların, tarım ve orman amacı ile kullanımını amaçlayan projeler, (500 hektar ve üzeri)
c) Orman alanlarının başka amaçla kullanıma dönüştürülmesi projeleri (500 hektar ve üzeri),
ç) Tarımsal amaçlı su yönetimi projeleri (1000 hektar ve üzeri).
26- Hayvan Yetiştirme Tesisleri:
a) Büyükbaş ve/veya küçükbaş hayvan besi tesisleri (500–10000 adet büyükbaş, 1000–20000 adet küçükbaş kapasiteli),
b) Tavuk veya piliç yetiştirme tesisleri (Bir üretim periyodunda 20.000 ile 60.000 adet arası tavuk, 30.000 ile 85.000 adet arası piliç veya eş değeri diğer kanatlılar),
c) Kürk Hayvanı Yetiştiriciliği yapılan tesisler (5000 adet/yıl ve üzeri), ç) Domuz besi çiftlikleri (30 kg ve üzeri, 1.000 – 3.000 baş arası), d) Dişi domuz üretim çiftlikleri (300 – 900 baş arası).
Ulaşım, altyapı ve kıyı yapıları
27- Alt yapı tesisleri:
a) Akarsu havzaları arasında su aktarma projeleri (EK-I’de yer almayanlar), b) Kıta içi suyollarının yapımı (EK-I’de yer almayanlar),
c) Akarsu yataklarının düzenlenmesi (kuru dereler ve mevsimsel akış gösteren dereler hariç),
ç) Limanlar, iskeleler, rıhtımlar (EK-I’de yer almayanlar), d) Balıkçı barınakları, römorkör barınakları,
e) Denizden 10.000 m2 ve üzerinde alan kazanılması projeleri,
f) Erozyonla mücadele etmek için kıyılarda yapılan çalışmalar ve kıyının değişimine neden olabilecek deniz kenarında yapılan çalışmalar; dalgakıran, mahmuz, mendirek, set vb. (bunların bakımı onarımı hariç),
g) Demiryolu hatları (EK-I’de yer almayanlar),
ğ) Demiryolu taşımacılığında kullanılan aktarma amaçlı tesisler, demiryolu terminallerinin yapımı,
h) Tramvaylar, yükseltilmiş ve yeraltından geçen demiryolu hatları, yolcu taşıma için kullanılan benzer hatlar (metrolar, hafif raylı taşıma sistemleri, ve benzeri.),
ı) Havaalanları (Ek-I’de yer almayanlar), i) İl yolları,
j) Dip tarama projeleri,
k) Çekek Yerleri (Yat ve teknelere karaya çekme, bakım, onarım, konaklama, denize indirme hizmetleri sunan, tekne veya 24 m uzunluğa kadar yat imalatı yapan tesisler),
l) 1 milyon m3/yıl ve üzeri yeraltı suyu çıkarma veya yeraltında depolama projeleri,
m) Su depolama tesisleri (göl hacmi 5 milyon m3 ve üzeri baraj ve göletler), n) Derin deniz deşarjı projeleri.
Enerji, turizm, konut
28- Kurulu gücü 0,5 MW ve üzeri olan nehir tipi santraller.
29- 10 MW ve üzeri Rüzgâr enerji santralleri.
30- Jeotermal kaynağın çıkartılması ve jeotermal enerji kullanan tesisler (Isı
32- 154 kV üzeri gerilimdeki enerji iletim tesisleri (5 Km ve üzeri).
33- Toplu halde projelendirilen konutlar (200 konut ve üzeri).
34- Turizm konaklama tesisleri (100 oda ve üzeri oteller, tatil köyleri, turizm kompleksleri, ve benzeri.).
35- Eğitim kampusleri.
36- 50.000 m2 ve üzeri daimi kamp ve karavan alanları.
37- Temalı parklar (halkın eğlenmek amacı ile para ödeyerek girdiği, geniş alanlara kurulu parklar).
38- Kayak alanları ve mekanik tesisler.
39- Arabalar ve motosikletler için kalıcı yarış ve test sahaları.
40- Spor kompleksleri ve hipodromlar.
41- Golf tesisleri.
Madencilik
42- Madencilik projeleri
Ruhsat hukuku ve aşamasına bakılmaksızın;
a) Madenlerin çıkarılması (Ek-I’de yer almayanlar),
b) 5.000 m3/yıl ve üzeri kapasiteli blok ve parça mermer, dekoratif amaçlı taşların çıkartılması, işlenmesi ve yıllık 250.000 m2 ve üzeri kapasiteli mermer kesme, işleme ve sayalama tesisleri,
c) 1.000.000 m3/yıl ve üzerinde metan gazının çıkartılması ve depolanması, ç) Karbondioksit ve diğer gazların çıkartıldığı, depolandığı veya işlendiği 10.000 ton/yıl ve üzeri kapasiteli tesisler,
d) 1 inci ve 2 nci grup madenlerin her türlü işleme sokulması (kırma-eleme, öğütme, yıkama ve benzeri) Ek-I’de yer almayanlar,
e) Cevher hazırlama veya zenginleştirme tesisleri (Ek-I’de yer almayanlar).
43- 50.000 ton/yıl ve üzeri tuzun çıkarılması ve/veya her türlü tuz işleme tesisleri.
44- Kömür işleme tesisleri a) Havagazı ve kok fabrikaları,
b) Kömür briketleme tesisleri, c) Kömür yıkama tesisleri.
45- Petrokok, kömür ve diğer katı yakıtların depolama, sınıflama ve ambalajlama tesisleri (perakende satış birimleri hariç).
46- Kireç fabrikaları ve/veya alçı fabrikaları.
47- EK-I’de yer alan projeler kapsamında bulunmakla birlikte, yeni bir metot veya ürün denemek ve geliştirmek amacı ile hazırlanan ve iki yıldan uzun süreli olmayan projeler.
