Hemşirelik Bölümü(Tr)

(1)

(2)

Hemşirelik Bölümü(Tr)

Geriatri Hemşireliği

Dersin Haftası: 1. Hafta

Dersin Öğr. Üyesinin Adı: Dr. Öğr. Üyesi Aslı GENÇ E-Posta: agenc@gelisim.edu.tr

Telefon: 0555 499 88 02 Bölüm Adı

DersinAdı

gelisimedu igugelisim

(3)

02 Mart 2021 Salı 2 Kredi

Salı-Çarşamba ve Perşembe Günleri

https://gbs.gelisim.edu.tr/ders-detay-5-51-5742-1

B Blok Rektörlük Kat: 0 418 Numara

Ders Günü ve Saati

Görüşme Gün ve Saatleri

Dersin Öğretim Üyesinin Konumu Dersin Kredisi

GBS Linki

DERS BİLGİLERİ

(4)

Haftalık Akış

Yaşlanma Kavramı

Dünyada Yaşlılık ile İlgili Demografik Durum Türkiye’de Yaşlılık ile ilgili Demografik Durum Dünyada ve Türkiye’de Yaşlılıkla İlgili

Demografik Değişimlerin Sonuçları

(5)

Haftalık Öğrenim Kazanımları

• Yaşlı bireylerin sağlığını koruyucu ve geliştirici uygulamaları planlar.

(6)

Yaşlılık Kavramı Ve Dünyada Ve Türkiye’de Yaşlılıkla İlgili

Demografik Durum

(7)

Yaşlanma Kavramı

• Yaşlanma; evrendeki tüm canlılarda hücre, doku, organ ve sistemler üzerinde zamanın ilerlemesi ile ortaya çıkan ve geri dönüşü olmayan biyolojik, psikolojik, sosyal, mental ve fonksiyonel işlevlerinde azalmaya, hastalık olmaksızın anatomik ve fizyolojik işlev değişikliğine sebep olan doğal bir süreçtir.

• Yaşlanma, bireysel olarak

giderek ölümle

sonuçlanabilecek biçimde canlılık etkinliklerinin azalması olarak da tanımlanabilir.

(8)

• Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 65 yaşı yaşlılık sınırı olarak kabul etmektedir.

• Dünya Sağlık Örgütü’nün sınıflamasına göre;

40-65 yaş arası orta yaş

65-74 yaş arası genç yaşlılık

75-84 yaş arası ileri yaşlılık

85 yaş ve üzeri çok ileri yaşlılık olarak kabul edilmektedir.

(9)

Yaşlanmanın Boyutları

• Biyolojik (fizyolojik) yaşlanma: Doku ve organların yıpranması ile birlikte, foksiyonlarının azalması ve bozulması söz konusudur.

• Psikolojik yaşlanma: Zekâ, hafıza, duygu gibi alanlarda fonksiyon yitimi olarak ortaya çıkan bunun yanında geçmişe özlem, geleceğe güvensizlik duygusu, gerçekleştirilemeyen idealler ve başarısızlıklar için üzülme biçiminde ortaya çıkar.

(10)

• Sosyal yaşlanma: Çalışma ve sosyal işlerinde gücünün ve yeteneğinin azalarak kaybolması toplumsal rol, statü ve beklentilerinin değişmesidir.

• Kronolojik yaşlanma: Doğum yaşı ya da takvim yaşı olarak da ifade edilir.

(11)

Demografik Yaşlanma

• Nüfusun yaşlanmasında doğurganlığın azalması, ölümlerin azalıp ölüm yaşının ilerlemesi rol oynar.

• Nüfustaki yaşlanma 65 yaş ve üzerindeki nüfusun toplam nüfusa oranı ile ifade edilir.

(12)

• Yaşlı nüfusun toplam nüfus içerisindeki yoğunluğuna göre toplumlar dört gruba ayrılır:

Genç toplum: 65 yaş üzeri nüfusu %4’ten az olan toplumlardır.

Erişkin toplum: 65 yaş üzeri nüfusu %4-7 arasında olan toplumlardır.

Yaşlı toplum: 65 yaş üzeri nüfusu %7-10 arasında olan toplumlardır.

Çok yaşlı toplum: yaşlı nüfusu toplam nüfusun

%10 üzerinde olan toplumlardır.

(13)

Yaşlanma İle İlgilenen Bilim Dalları

• Gerontoloji: Yaşlanmanın ve yaşlılığın fizyolojik, psikolojik, sosyal, tarihsel ve kültürel yönlerinin tanımı ile ilgilenen bilim dalıdır.

• Geriatri: Tıbbın alt kollarından biridir. Yaşlı hastalara özel sorunlara çözüm ararken diğer taraftan yaşlıların rehabilitasyon ve tedavileri ile ilgilenmektedir.

• Gerontopsikoloji: Yaşlanma sürecinde ortaya çıkan psikolojik kayıpları ve gelişmeleri ortaya koyar.

(14)

• Gerontososyoloji: Yaşlıların yaşam koşullarını belirlemek, yaşlılık politikaları (sosyal güvenlik, yaşlılıkta bakım, yaşlıların sosyal ve kültürel yaşamları, aile ilişkileri vb.) ile ilgili alanlarda araştırmalar yapar.

• Gerotopsikiyatri: Yaşlılığın psikiyatrik sorunları ile ilgilenen bilim dalıdır.

• Geronteknoloji: Geronteknoloji yaşlıyı bilimsel açıdan ele alarak yaşam kalitesini arttırıcı teknolojik ürünler, çevreler ve hizmetlerin geliştirilmesini amaçlar.

(15)

Dünyada Yaşlılıkla İlgili Demografik Durum

Dünyada demografik değişimin nedenleri:

Sağlık önlemlerinin ve hizmetlerinin gelişmesi, Daha iyi beslenme koşulları

Antibiyotiklerin ve aşıların keşfi gibi nedenlerle özellikle bebek ölümleri hızla düşmüştür.

(16)

Dünya nüfusu;

• 1890

• 1987

• 2011

• 2017

• 2021

1.5 milyon 5 milyar

7 milyar 7.6 milyar

Dünya’nın en kalabalık ülkeleri Çin, Hindistan, ABD, Endonezya, Brezilya^.

7 milyar 837 bin

(17)

• Dünya nüfusunda bu artışa rağmen, birçok ülkenin nüfus artış hızında, özellikle kadının çalışma yaşamına katılması, hızlı kentleşme ve eğitim düzeyi gibi faktörler nedeniyle doğurganlık oranının azalmasına bağlı olarak önemli düşüşler görülmüştür.

• ABD istatistik ofisi, Birleşmiş Milletler gibi kuruluşların nüfus projeksiyonlarına göre 2050 yılında yaşlanmanın tepe noktasına ulaşacağı ve dünya nüfusunun 8,8 milyar ile 9,1 milyar arasında kalacağı tahmin edilmektedir.

(18)

• Avrupa nüfusunun 2001 yılından 2025’e kadar

%6, Japonya nüfusunun %3 oranında azalacağı öngörülmektedir. Kuzey Amerika’nın nüfusu

%21 ve Afrika’nın nüfusunun %74 büyüyeceği tahmin edilmektedir.

• Yaşlanmanın en yoğun olduğu bölge Avrupa ve Japonya’dır. 2050’de Afrika nüfusunun 2

milyara ulaşacağı ve dünya nüfusunun 1/5’inin Afrika’da yaşıyor olacağı tahmin edilmektedir.

(19)

• Doğumdan itibaren beklenen yaşam süresi Kanada, İsveç, İsviçre gibi ülkelerde 79 yıl iken İngiltere, Fransa, Hollanda, İtalya gibi ülkelerde 78 yıl olacaktır.

• Dünyanın en hızlı yaşlanan ve ortalama yaşam süresinin arttığı Japonya’da bugün doğan bir bebeğin 81 yıl yaşayacağı tahmin edilmektedir.

(20)

Dünyada Yaşlı Nüfusun Değişimi

Dünya ve Ülkeler 65 +Yaş Nüfusu

% 2016

65 +Yaş Nüfusu %

2018

65 +Yaş Nüfusu

% 2019

Dünya %8.5 %9.1 %9.3

Monako %30.4 %33.2 %34.1

Japonya %26.6 %28.4 %28.8

Almanya %21.5 %22.4 %22.7

TUİK,2016-TUİK, 2019

(21)

Dünyada Yaşlı İnsanların Nüfusa Oranı

(22)

• Avrupa ülkelerinde 10-20 yıllık süreçte emekli olacakların sayısının çok fazla olması, bütçe üzerindeki yükü arttıracaktır.

• Dünyada doğurganlık düzeyi 1950-55 döneminde kadın başına 5 çocuktu.

• Günümüzde gelişmiş ülkelerde doğurganlık düzeyi kadın başına 1.60 çocukken, Avusturya, Almanya, Çek Cumhuriyeti gibi pek çok Avrupa ülkesinde 1.5’in altına düşmüştür.

(23)

Türkiye’de Yaşlılıkla İlgili Demografik Durum

• 1927

• 2016

• 2018

• 2021

13.6 milyon

79 milyon 814 bin 871 (TUİK 2016)

83 milyon 614 bin(TUİK 2021) Türkiye’nin nüfusu;

83 milyon 154 bin

997 (TUİK 2018)

(24)

TUİK 2019

(25)

(26)

Türkiye’de Yaşlı Nüfusun Değişimi

1935

%

2014

%

2018

65 +Yaş Nüfusu %

2019 65 +Yaş Nüfusu

%

TÜRKİYE %3.9 %8 %8.8 %9.1

TUİK 2019

(27)

(28)

Türkiye’de Doğumdan İtibaren Beklenen Yaşam Süresi

• Doğuşta beklenen yaşam süresi, yeni doğmuş bir bireyin yaşamı boyunca belirli bir dönemdeki yaşa özel ölümlülük hızlarına maruz kalması durumunda yaşaması beklenen ortalama yıldır.

• Birleşmiş Milletler verilerine göre doğuşta beklenen yaşam süresi dünya ortalaması 2020 tahmini 72,3 yıldır.

(29)

Türkiye’de Doğumdan İtibaren Beklenen Yaşam Süresi

• Türk insanının 1940 yılında doğuştan beklenen yaşam süreleri erkeklerde 30 yıl iken kadınlarda 33 yıl idi.

• 2016-2018 hayat tabloları sonuçlarına göre, doğuşta beklenen yaşam süresi Türkiye geneli için 78,3 yıl, erkekler için 75,6 yıl ve kadınlar için 81,0 yıl oldu.

• Genel olarak kadınlar erkeklerden daha uzun süre yaşamakta olup, doğuşta beklenen yaşam süresi farkı 5,4 yıl oldu.

(30)

Türkiye’de Doğumdan İtibaren Beklenen Yaşam Süresi

Tuik 2016-2018

(31)

• Kadın başına düşen doğum sayısına bakılacak olursa; 1930’lu yıllarda aile planlaması yöntemlerinin kullanılması ve teşvik edilmesi yasak olduğu için kadın başına düşen doğum sayısı 7 idi. 1960’da aile planlaması yöntemleri devreye girmiştir.

• Kadın başına düşen doğum sayısı 2012 yılı için 2.06 olmakla beraber 2030 yılları için 1.92 olarak tahmin edilmektedir.

• Çalışma çağındaki yüz kişiye düşen yaşlı sayısını ifade eden yaşlı bağımlılık oranı, 2014 yılında

%11,8 iken bu oran 2019 yılında %13,4'e yükseldi.

(32)

• Yaşlı nüfusun %0,1'ini oluşturan 100 yaş ve üzerindeki yaşlı kişi sayısı, 2019 yılında 5 bin 567 oldu. Türkiye'de 100 yaşın üzerinde en fazla yaşlıya sahip ilk üç il sırasıyla 763 kişi ile İstanbul, 275 kişi ile Ankara ve 242 kişi ile Giresun iken en az yaşlıya sahip ilk üç il ise sırasıyla 5 kişi ile Bayburt, 6 kişi ile Ardahan ve Karaman oldu.

• Yoksulluk oranı, 2014 yılında Türkiye geneli için %21,8 iken 2018 yılında %21,2 oldu. Bu oran, yaşlı nüfus için 2014 yılında %18,3 iken 2018 yılında %16,4 oldu.

• Yaşlı nüfusun yoksulluğu cinsiyete göre incelendiğinde, yoksul yaşlı erkek nüfus oranı 2014 yılında %18,3 iken 2018 yılında %14,4 oldu. Yoksul yaşlı kadın nüfus oranı ise 2014 yılında %18,2 iken 2018 yılında %17,9 oldu.

(33)

• Hanehalkı işgücü araştırması sonuçlarına göre, işgücüne katılma oranı 2014 yılında 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus için %50,5 iken 2018 yılında %53,2'ye yükseldi. İşgücüne katılma oranı cinsiyete göre incelendiğinde, yaşlı erkek nüfusta 2018 yılında %20,9 iken yaşlı kadın nüfusta %5,9 oldu. Yaşlı nüfustaki işsizlik oranının 2014 yılında %2,1 iken 2018 yılında

%2,7 olduğu görüldü.

• Hanehalkı işgücü araştırması sonuçlarına göre, istihdam edilen yaşlı nüfusun sektörel dağılımı incelendiğinde, 2018 yılında yaşlı nüfusun %65,5'inin tarım, %27,3'ünün hizmetler, %4,7'sinin sanayi,

%2,5'inin ise inşaat sektöründe yer aldığı görüldü.

(34)

Yaşlı Nüfusun İşgücüne Katılma Oranı

(35)

• Ölüm nedeni istatistiklerine göre, 2018 yılında ölen yaşlıların %43,8'i dolaşım sistemi hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetti. Bu hastalığı ikinci sırada %16,5 ile iyi huylu ve kötü huylu tümörler, üçüncü sırada ise %14,8 ile solunum sistemi hastalıkları takip etti.

(36)

• Ölüm nedenleri cinsiyete göre incelendiğinde, cinsiyetler arası en önemli farkın iyi huylu ve kötü huylu tümörlerde olduğu

görüldü. İyi ve kötü huylu tümörler nedeniyle hayatını kaybeden yaşlı erkeklerin oranı yaşlı kadınların oranının yaklaşık iki katı oldu. İyi ve kötü huylu tümörler nedeniyle hayatını kaybeden yaşlı erkeklerin oranı %21,3 iken yaşlı kadınların oranı %11,6 oldu.

(37)

Yaşlı Nüfusun Ölüm Nedeni İstatistikleri

(38)

• Ölüm nedeni istatistiklerine göre, Alzheimer hastalığından hayatını kaybeden yaşlıların sayısı, 2014 yılında 10 bin 236 iken 2018 yılında 13 bin 767'ye yükseldi. Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı 2014 yılında

%3,9 iken bu oran 2018 yılında %4,6'ya yükseldi.

(39)

• Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı cinsiyete göre incelendiğinde, her iki cinsiyette de artış olduğu görüldü. Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı 2014 yılında erkeklerde %3,1, kadınlarda %4,6 iken bu oranlar 2018 yılında erkeklerde %3,5'e, kadınlarda ise %5,7'ye yükseldi.

(40)

• Türkiye'de 2019 yılında toplam 24 milyon bin 940 haneden 5 milyon 629 bin 421'inde yaşlı nüfus olarak tanımlanan, 65 ve daha yukarı yaşta en az bir fert bulunduğu görüldü. Diğer bir ifadeyle, hanelerin %23,5'inde en az bir yaşlı fert yaşadığı

görüldü.

(41)

Tuik, 2019

(42)

Dünyada ve Türkiye’de Yaşlılarda Demografik Değişimlerin Sonuçları

(43)

(44)

(45)

Haftanın Özeti

Yaşlılıktan Dünyada ve Türkiye’de yaşlılık ile ilgili demografik

değişimlerden bahsedildi.

(46)

Soru ve Öneriler

Türkiye’de ve düyada yaşlı nüfus verilerinden bahsediniz.

Dünyada ve Türkiye’de yaşlı nüfusun demografik değişimlerinin

sonuçlarından bahsediniz.

(47)

Önerilen Haftalık Çalışmalar

Bugünkü dersin tekrarı yapılmalı.

(48)

Başvurulan Kaynaklar

Reed J., Clarke C. L., Macfarlane A. (2015). Yaşlı Bakımı Hemşireliği (Prof. Dr. Ayfer Karadakovan, Çev.). 1. Baskı, Ankara, Nobel Akademik Yayıncılık.

Bilgili N, Kitiş Y. Yaşlılık ve Yaşlı Sağlığı. Vize Yayıncılık.

2018, Ankara.

Altındiş M. Yaşlılarda Güncel Sağlık Sorunları ve Bakımı.

İstanbul Tıp Kitabevi. 2013, İstanbul.

Tuik, 2019 verileri

(49)

Bir Sonraki Ders Hakkında

Bir sonraki derste Dünyada ve

Türkiye’de Geriatri Hemşireliği konusu işlenecektir.

(50)