KAMU YÖNETİMİ
3.Ders
•
İŞLEYİŞE İLİŞKİN İLKELER•
Saydamlık•
Hesap Verebilirlik•
Katılımcılık•
Verimlilik ve EtkinlikKAMU YÖNETİMİNE HAKİM OLAN
İLKELER
KAMU YÖNETİMİNE HAKİM OLAN İLKELER
Anayasal İlkeler İşleyişe İlişkin İlkeler
Merkezden Yönetim Saydamlık
Yetki Genişliği Hesap Verilebilirlik
Yerinden Yönetim Katılımcılık
Yönetimin Bütünlüğü Verimlilik ve Etkinlik
•
Kamu yönetiminin ilkeleri denildiğinde planlama, örgütlenme, bütçeleme (finansal kaynakların belirlenmesi), karar verme, yönlendirme, koordinasyon ve denetim gibi yönetim sürecinin geleneksel ilkeleri yanında hesap verebilirlik, saydamlık, katılımcılık, etkinlik ve verimlilik, yasallık ve tarafsızlık gibi yönetimin işleyişi, performansı ve sorumluluğu ile ilgili ilkelerin tümü akla gelmektedir.KAMU YÖNETİMİNE HAKİM OLAN
İLKELER
•
Yönetimde saydamlık, kamu yönetiminin yönetilenler eliyle denetlenmesinin önemli araçlarındandır. Saydamlığın çeşitli unsurları bulunmaktadır. Birinci unsuru, kişilerin resmî bilgi ve belgelere ulaşabilme hakkıdır.•
Yönetim faaliyetlerinin izlenebilmesi, her türlü belge ve bilginin yönetimden gerektiğinde alınabilmesi bu kapsamdadır. Yönetimde saydamlık, kurumların ihale süreçlerini, faaliyet ve denetim raporlarını,SAYDAMLIK
•
Saydamlığın ikinci unsuru, kamu politikası üreten organlarının toplantılarını izleyebilme hakkı ile önemli proje ve kararların, halkın görüşüne başvurularak alınmasıdır. Saydamlık, yönetimin otoriter ve kapalı bir sistem anlayışından vazgeçmesi, halka yakınlaşarak onun etkilemesine açık olması demektir.SAYDAMLIK
•
Ülkemizde yönetimde saydamlık ilkesi, 2003 yılında 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nun kabul edilmesiyle birlikte yürürlüğe girmiştir.Kanun’a göre herkes bilgi edinme hakkına sahiptir. Kurum ve kuruluşlar, Kanun’da yer alan istisnalar dışındaki her türlü bilgi veya belgeyi, başvuranların yararlanmasına sunmak, bilgi edinme başvurularını etkin, süratli ve doğru sonuçlandırmak üzere gerekli idari ve teknik tedbirleri
SAYDAMLIK
•
Yargı denetiminin dışında kalan işlemler; devlet sırrı, ülkenin ekonomik çıkarları ve istihbarata ilişkin belge ve bilgiler; idari ve adli soruşturmaya ilişkin bilgi ve belgeler, özel hayatın gizliliği, haberleşmenin gizliliği, ticari sır, fikir ve sanat eserleri, kurum içi düzenlemeler ile kurum içi görüş, bilgi notu ve tavsiyeler, bilgi edinme hakkının istisnalarıdır.SAYDAMLIK
•
Sonuç olarak saydamlık, vatandaşların resmî bilgi ve belgelere ulaşma hakkını hayata geçirmekte ve önemli kamu politikası kararlarına katılımını sağlamaktadır. Böylece hem girdiler (politika yapımı süreçleri hakkında bilgilere erişim) hem de çıktılar (kararlar, siyasalar) bakımından yönetimin meşruluğunu (yasallığını) güçlendirmektedir.SAYDAMLIK
•
Kamu yöneticileri, gerek uzmanlıkları ve daimi statüleri, gerekse kendilerine verilen veya devredilen geniş takdir yetkileri nedeniyle kamu politikalarının oluşturulması, uygulanması ve kamu harcamalarının yapılması süreçlerinde çok önemli roller üstlenmişlerdir. Bu durum, kamu yöneticilerinin hesap verme sorumluluğunu artırmakta ve yeni hesap verme biçimlerinin devreye girmesine neden olmaktadır.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Hesap verebilirlik; yönetimde alınan kararlar yapılan işleri ve harcamaları açıklama, nedenlerini izah etme ve gerekçelendirme zorunluluğu olarak tanımlanabilir. Kamu yetkisi ve kaynağını kullanan herkesin, bu yetki ve kaynak kullanımı nedeniyle, idari, mali, hukuki, etik ve performans gibi konularda ilgili makamlara hesap vermeleri gerekir.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Kamu yöneticileri, çeşitli hesap verme biçimlerine muhatap olurlar.Hesap verme çeşitleri incelenirken genelde “kime karşı hesap verme” ve
“niçin hesap verme” sorularına göre sınıflandırma yapılır. “Niçin hesap verme” sorusunun cevabı, hesap vermenin konusuyla ilgilidir; “yönetsel hesap verme”, “mali hesap verme”, “performans hesap verme” ya da
“süreç hesap verme” gibi biçimleri ifade eder.
HESAP VEREBİLİRLİK
•
“Kime karşı hesap verme” sorusunun cevabı da yöneticilerin hesap verdikleri kişileri ve makamları anlatır.•
Bu kişiler ve makamlar; üst yöneticiler, seçilmiş siyasiler, mahkemeler, Sayıştay, müfettişler, Kamu Denetçileri ve profesyonel (mesleki) kuruluşlardır.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Hesap verilen makamlara göre hesap verme biçimlerini “yönetsel hesap verme”, “siyasal hesap verme”, “yasal hesap verme”, “Sayıştay’a hesap verme”, “profesyonel hesap verme” ve “toplumsal hesap verme” olarak altı başlık altında ele almak mümkündür. Kamu Denetçisi (Ombudsman) ve etik denetim olan yerlerde bu hesap verme biçimleri de ilave edilebilir.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Yönetsel hesap verebilirlik, kamu görevlilerinin üst yöneticilere karşı düzenli, belirli periyotlarla veya günlük olarak yaptıkları işler konusunda hesap vermelerini ifade eder. Kamu yöneticileri ve görevlileri, mevzuatın, kurum politikalarının, direktiflerin ve hizmet standartlarının uygulanması konusunda üst yöneticilere (Bakan, Müsteşar, GenelHESAP VEREBİLİRLİK
•
Yönetsel hesap verebilirlik, iki biçimde uygulanır. Birincisi, hiyerarşik üstlere karşı hesap verebilirlik; diğeri ise vesayet makamlarına karşı hesap verebilirliktir. Hiyerarşik üstlere karşı hesap verme biçimi, kurum içinde işleyen bir mekanizmadır ve iç denetim türüdür. Vesayet makamlarına karşı hesap verebilirlik ise merkezî yönetimle yerinden yönetim kuruluşları arasında işleyen bir mekanizmadır ki bu da iki ayrı idari yapı arasında meydana gelir; buna da dış denetim denilir.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Siyasal hesap verebilirlik, kamu yöneticilerin, seçimle gelen siyasi kişi ve kurumlara karşı hesap vermesi demektir. Parlamenter sistemlerde bu hesap verme biçimi, bakanların sorumluluğu anlayışı çerçevesinde ilgili bakan vasıtasıyla yerine getirilir.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Üst yöneticiler, stratejik planların ve bütçelerin kalkınma planlarına ve yıllık programlara uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, kaynakların etkili, tutumlu ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanımını sağlamaktan, hizmetlerin mevzuata uygun olarak yürütülmesinden Bakan’a karşı sorumludur. Bakanlar da, kendi yetkisi içindeki eylem ve işlemlerinden Başbakan’a ve Meclise karşı sorumludurlar.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Yasal hesap verebilirlik, kamu yöneticileri ve görevlilerinin, kendi eylemleri veya kurumlarının eylemleri dolayısıyla gerektiğinde mahkemeler huzurunda hesap verme durumunda olmalarını ifade etmektedir. Yasal hesap verme, ülkemizde idari yargı makamlarında yerine getirilmektedir.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Sayıştay'a hesap verme, kamu harcamalarının yasalara uygunluğunu ve doğruluğunu kontrol etmenin yanında Sayıştay tarafından yapılan performans ve verimlilik denetimini ifade etmektedir.•
Kamu yöneticileri ve görevlilerinin, kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında belirlenen usul ve esaslara göre hareket edip etmedikleri, bağımsız mali denetim birimi olan Sayıştay tarafından denetlenmektedir.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Profesyonel hesap verebilirlik, kamu görevlilerinin, kendi meslekleri ile ilgili ilke ve standartlar konusunda bağlı oldukları meslek örgütlerine (Barolar, Tabipler Odası, Mimar ve mühendisler Odası vb.) karşı gerektiğinde hesap verebilmelerini ifade etmektedir.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Toplumsal hesap verebilirlik, kamu yöneticilerin, klasik hesap verebilirlik biçimlerine ilave olarak topluma karşı da sorumlulukları olduğuna ilişkin mekanizmaları ve yöntemleri anlatır.HESAP VEREBİLİRLİK
•
Kamu kurumlarının kalite ve hizmet standartlarını ilan etmeleri ve bunlara ilişkin vatandaşların memnuniyet düzeylerini ölçmeye çalışmaları, performans programları, kamu denetçiliği (ombudsman) kurumuna verilen önem, etik davranış ilkeleri ve etik denetimi, yönetişim ve saydamlık gibi yeni mekanizma ve politikalar, kamu yönetiminin yalnızca üst makamlara, siyasal kurumlara ve yargı organlarına karşı değil, doğrudan vatandaşa karşı da hesap vermesine yönelik yeni yöntem ve anlayışlar olarakHESAP VEREBİLİRLİK
•
Katılımcılık, son zamanlarda çok kullanılan “yönetişim” kavramıyla yakından ilişkilidir. Çünkü yönetişim, katılımı öngörmektedir. Daha önceki konuda anlatıldığı gibi yönetişim, kamu yönetiminde karar alma ve uygulama süreçlerinde, bireylerin ve sivil toplum kuruluşlarının yönetsel karar ve faaliyetlere aktif olarak dahil edilmesine yönelik bir yaklaşımın ürünüdür.KATILIMCILIK
•
Katılım kavramının siyasal ve yönetsel olmak üzere iki biçimi bulunmaktadır.•
Siyasal katılım, bireylerin ve grupların ulusal ve yerel düzeyde siyasal yöneticilerini seçmek ve yöneticileri kendi istek ve çıkarları doğrultusunda karar almalarını sağlamaya yönelik gösterdikleri her türlü davranış ve eylemi ifade eder. Seçimlerde oy kullanmak, seçim kampanyalarına veKATILIMCILIK
•
Yönetsel katılım ise kamu hizmetleriyle ilgili temel kararların hazırlanması, olgunlaştırılması, karara dönüştürülmesi ve bu kararların uygulanması aşamalarından birine, birkaçına veya tamamına, o karardan doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenecek olanların katkıda bulunmasını içerir.•
Katılım süreci sayesinde yönetim, vatandaşları kamu politikası oluşturma sürecine dahil eder; onların sorunlarını, taleplerini ve düşüncelerini dinler; alacağı kararlarda onların düşüncelerini veKATILIMCILIK
•
Ülkemizde stratejik planların ve performans programlarının hazırlanmasında paydaşların görüşüne başvurulması, yerel yönetimlerde kent konseyleri uygulaması, yönetmelik hazırlanmasında ilgili tarafların görüşlerinin alınması vb. anlayış ve uygulamalar, yönetsel katılımın bazı örnekleridir.•
Katılım, bireylerin kamu politikalarını sahiplenmesine, kalitesini artırmasına ve demokratik uygunluk ile kararların meşruiyetininKATILIMCILIK
•
Etkinlik ve verimlilik kavramları, çoğu zaman birlikte kullanılmakta ve bütün ülkelerde iyi yönetim ilkelerinin içinde yer almaktadır.•
Verimlilik, bir mal ve hizmetin üretimi ile ilgili girdilerle çıktılar arasındaki ilişkiyi belirtir.•
Verimlilik, bir işi mümkün olan en az kaynak/girdi (insan gücü, para, araç-gereç, zaman) kullanarak, en kısa zamanda başarmaktır ya da en düşük maliyetle daha çok mal ve hizmet üretmektir.VERİMLİLİK VE ETKİNLİK
•
Etkinlik ise bir iş veya program/proje konusunda saptanan hedeflerin başarılmasıdır.•
Etkinlik, doğru hedefler koyup bunları başarmakla ilgilidir ve sonuç odaklı bir kavramdır. Başka bir anlatımla etkinlik, doğru şeyleri iyi ve zamanında yapmaktır.VERİMLİLİK VE ETKİNLİK
•
Etkinlik ve verimlilik kavramları, birbirlerini tamamlayan değerlerdir.Yapılmaması gereken bir yatırım ve proje, verimli bir şekilde gerçekleştirilebilir ancak etkinlik açısından bu doğru olmayan bir iştir.
Etkinlik, verimlilikten farklı olarak doğru işlerin, doğru hedeflerin başarılmasıdır.
VERİMLİLİK VE ETKİNLİK
•
Kamu kurumları, çoğu zaman stratejik planlarda ve performans programlarında varılmak istenilen amaç ve hedeflerini belirtiler, bunlara ulaşmak için çeşitli proje ve faaliyet yürütürler. Bunlara ulaşılıp ulaşılmadığını ölçmek için çeşitli programlar geliştirirler. Özellikle 1980’den sonra çeşitli ülkelerde verimlilik ve etkinliği iyileştirmek amacıyla kamu sektöründe performans programları yürütülmeye başlanmıştır.VERİMLİLİK VE ETKİNLİK
•
Ülkemizde de stratejik plan ve performans programı yapmak ve uygulamak yasal bir zorunluluktur. Performans programlarının amacı, kamu kuruluşlarının, belirlenen hedeflere ulaşmak için kapasitesini ve kaynaklarını, tutumlu, etkin ve verimli kullanmalarını sağlamak; uygulama sonuçları konusunda da ilgili yöneticilerin hesap vermesini temin etmektir.VERİMLİLİK VE ETKİNLİK
•
Etik ve dürüstlük, siyasetin, yargının ve kamu yönetiminin temel ilkeleri arasında yer almaktadır.•
Etik, genel anlamıyla iyi-kötü, doğru-yanlış ile ilgili değerler, ilkeler ve kurallar anlamına gelmektedir. Bazen ahlakla aynı anlamda kullanılır. Etik, bir bakıma ahlakın değişik mesleklere yansıyan biçimidir. Bilim etiği, siyaset etiği, yargı etiği, sanat etiği, yayın etiği, yönetim etiği, basın etiği, tıp etiğiETİK VE DÜRÜSTLÜK
•
Kamu yönetiminde etik, kamu görevlilerinin kamu kaynak ve yetkilerini kullanırken uymaları gereken tarafsızlık, saydamlık, dürüstlük, hesap verebilirlik ve kamu yararını gözetme gibi değerler, ilkeler ve kurallar bütünüdür. Etik değerler ve ilkeler, kamu yönetiminde meslek ahlakını belirlerken, dürüstlük ise kamu hizmetlerinin kurallara uygun, yanlışsız ve doğru bir biçimde yürütülmesini ifade etmektedir.ETİK VE DÜRÜSTLÜK
•
Ülkemizde 2004 yılında 5176 sayılı Kanunla Kamu Görevlileri Etik Kurulu kurulmuştur. Kurul’a üç önemli görev ve yetki verilmiştir.•
Birincisi, kamu görevlilerinin uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirlemek; ikincisi, etik davranış ilkelerinin ihlal edildiği iddiasıyla başvuru üzerine veya re’sen (kendiliğinden) inceleme ve araştırma yapmak ve üçüncüsü, kamuda etik kültürü yerleştirmek üzere çalışmalarETİK VE DÜRÜSTLÜK
•
Kamu yönetimi ilkeleri, şüphesiz yukarıda anlatmaya çalıştığımız ilkelerden ibaret değildir. Bu ilkelere kamu yararı, ayırımcılık yapmama, tarafsızlık ve eşitlik, hukuku (mevzuatı) uygulama vb. ilkeleri de ilave etmek gerekir.Burada yer verdiğimiz ilkelerden saydamlık, katılımcılık, hesap verebilirlik, verimlilik ve etkinlik, etik ve dürüstlük gibi değerler, iyi kamu yönetiminin temel ilkeleri olarak kabul edilmektedir.
ETİK VE DÜRÜSTLÜK
• Sözen, S. (Editör) (2013). Kamu Yönetimi. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim FakültesiYayınları. Eskişehir.
