GÜRÜLTÜ FARKINDALIĞINDA MİMARLIK ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNDEN BİR ARAŞTIRMA
A RESEARCH ON ARCHITECTURE STUDENTS IN NOISE AWARENESS Zuhal ÖZÇETİN
Dr. Öğr. Üyesi, Siirt Üniversitesi, Güzel Sanatlar ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölümü, https://orcid.org/0000-0003-4441-9471
Özet
İnsanlık var olduğundan beri farklı türden sesler, devamlı olarak insanların etrafında yer almıştır. İnsan kaynaklı olan, doğal ya da yapay seslerden, hayvanların çıkardıkları seslere kadar farklı türden sesler, rahatsızlık verici boyuta geldiğinde, insanlar çeşitli şekillerde çözüm bulmaya çalışmışlardır. Gürültü, sadece modern zamanda yer alan kirlilik olarak değil, milattan öncelere dayanan bir geçmişte yer almaktadır. Bu nedenle, gürültüyle baş edebilme, sorunlara çözüm bulabilme gürültüyü tanımakla ve gürültü farkındalığı ile oluşabilir. Ulusal ve uluslararası platformda gürültü farkındalığına yönelik çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. 2018 yılında yürürlüğe giren “Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik” ile ülkemizde gürültü problemi açıkca belirlenmiş ve sorunun çözümüne yönelik olarak mimarlarında içerisinde yer aldığı akustik uzman tanımı yapılmıştır. Akustik uzman olmak için verilen eğitimleri geçmenin ötesinde gürültüyü algılamak, problemlerini benimsemek, çözüm bulma aşamalarında bilgi birikimi sağlamak önemlidir. Bu açıdan mimarların gürültüye yaklaşımları, farkındalıklarının lisans eğitiminde arttırılması önem taşımaktadır. Bu kapsamda çalışmamızda; mimar ve şehir plancısı adaylarının gürültüye bakış açısı ve farkındalığının ölçülmesine yönelik olarak anket çalışması yapılmıştır. Çalışmanın amacı: günümüzün en önemli problemi haline gelen, yönetmelik ve standartlar ile bu problemin çözümlerine yönelik çalışmaların hızla devam ettiği, ses yılı olarak kabul edilen 2020 yılında (International year of sound 2020) gürültünün, mimar - şehir ve bölge planlama adayları üzerindeki farkındalığının araştırılmasıdır. Yöntem olarak, öncelikle Siirt Üniversitesi Mimarlık Bölümü 1. sınıf (43 kişi), 2. sınıf (39 kişi) ve 3. sınıf (14 kişi), Şehir ve Bölge Planlama 1. sınıf (9 kişi) öğrencilerine yapılan anket ile gürültü farkındalığı değerlendirilmiştir. Ayrıca 3. sınıf öğrencilerinin almış olduğu gürültü ve akustiğe yönelik seçmeli ders kapsamında öğrendiklerini özümseme ve diğer sınıflar ile farkındalık açısından farklılıkları da incelenmiştir. Çalışma sonucunda; öğrencilere yapılan anket soruları üzerinden farkındalığın belirlenmesine yönelik grafikler oluşturularak, analiz yapılmıştır.
Anahtar Kelimeler: Gürültü, mimarlık eğitimi, ses, Siirt üniversitesi.
Abstract
Since humanity existed, different kinds of voices have been around people constantly. When different kinds of sounds, from human or natural or artificial sounds to the sounds made by animals, reach an uncomfortable size, people have tried to find solutions in various ways. Noise is not only in the pollution that took place in modern time, but also in a past that dates back to the era. Therefore, coping with noise, finding solutions to problems can occur by recognizing noise and awareness of noise. Various studies on noise awareness are carried out in the national and international platform. With the “Regulation on the Protection of Buildings Against Noise” which entered into force in 2018, the noise problem was clearly identified in our country and the definition of the acoustic specialist was included in the architects for the solution of the problem. Beyond passing the trainings given to become an acoustic expert, it is important to perceive noise, to adopt its problems, and to accumulate knowledge in the stages of finding
in undergraduate education. In this context, in our study; A survey was conducted to measure the perspective and awareness of architect and city planner candidates towards noise. The aim of the study is to investigate the awareness of noise on architects - city and regional planning candidates in 2020 (International year of sound 2020), which has become the most important problem of today, and works on regulations and standards and solutions for this problem are continuing rapidly. As a method, firstly (43 people), 2nd class (39 people) and 3rd class (14 people), City and Regional Planning 1st class (9 people) students of Siirt University Department of Architecture, noise awareness was evaluated. . In addition, the differences in terms of awareness and awareness with the other classes were studied in the elective course of noise and acoustics of 3rd grade students. In the results of working; Graphs were created for determining awareness through questionnaire questions and analysis was carried out.
Keywords: Noise, architectural education, sound, Siirt university.
1. GİRİŞ
Gitgide artmakta olan nüfus ve kentleşme ile teknolojinin gelişmesine paralel olarak yoğun bir trafik akışının olması, günümüzde gürültü sorunu artarak devam etmektedir. Genel anlamda gürültü, istenmeyen, rahatsızlık veren ses olarak tanımlanmaktadır. Gürültüyü oluşturan sesi fiziksel olarak tanımlarsak; maddeden oluşan bir ortamda moleküllerin sıkışıp, genleşmesi ile meydana gelen, madde içinde yayılan bir titreşimdir. İşyerlerinde çalışan kişilerin üzerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler bırakan, iş verimini olumsuz yönde etkileyen sesler, konfor açısından oldukça rahatsızlık vermekte ve sağlığı tehdit etmektedir. İşçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda, gürültüden dolayı oluşan işitme kaybında, sesi tanımak için basıncının ve frekansın belirlenmesi yeterlidir. Titreşen her cisim aslında bir ses kaynağı işlevi görmektedir. Çevremizde yer alan hemen hemen her cisim bizi ses (titreşim) açısından etkilemektedir. Bu durum ileri boyutlarda olursa insan üzerinde çeşitli etkiler bırakmaktadır. Bu etkiler;
Fiziksel Etkiler: Geçici - sürekli işitme bozuklukları
Fizyolojik Etkiler: Dolaşım bozuklukları, ani refleks, kan basıncının artması, solunumda hızlanma, kalp atışlarında yavaşlama.
Psikolojik Etkiler: Aşırı sinirlilik ve stres, davranış bozuklukları.
Performans Etkileri: Hareketlerin yavaşlaması, iş veriminin düşmesi, konsantrasyon bozukluğu.
Gürültü, insanlar için önem arz eden bir problemdir. Teknolojinin gelişmesi ile birlikte bu problem gitgide artmaktadır. Bu yüzden alınması gereken önlemlerde bilinçlenmenin sağlanması ve farkındalık oluşturmak oldukça önemli olmaktadır.
Yapılan çalışmalara bakıldığında;
Güllü’nün İzmit özelinde yaptığı çalışmada; “Çevre duyarlılık anketi”ne göre; Halkın çevreye karşı duyarlılığının çok fazla olduğu ortaya çıkmıştır. Özellikle Hava ve Deniz Kirliliğinden katılımcıların
Çetin’in çalışmasında; öğrencilerin çevresel farkındalıklarının tespiti ve bir ölçek geliştirmek amacıyla yapılan çalışmada; alan yazın incelemesi ve öğrencilerle yapılan görüşmeler sonucunda hazırlanmış olan 26 soruluk deneme formu, çeşitli ortaokullarda öğrenim görmekte olan 152’si erkek, 140’ı kız 292 öğrenciye uygulanarak elde edilen veriler incelenmiştir. Veriler üzerinde temel bileşenler analizi yöntemi kullanılarak açımlayıcı faktör analizi gerçekleştirilmiştir. Bu analizlerle “Çevre eğitiminde okulun ve yayınların rolü”, “Çevresel duyarlılık”, “Çevre eğitiminde ders ve öğretmenlerin rolü” ve “Okul dışında çevre” olmak üzere dört boyutlu ve toplam 14 maddeden oluşan bir ölçek oluşturulmuştur [3].
Yıldız Yılmaz’ın çalışmasında; ilkokul öğrencilerinin çevre farkındalık düzeylerini belirlemek için geliştirilen “İlkokul Çevre Farkındalık Ölçeği”nin geçerlik ve güvenirlik çalışmasını yapmak amacıyla yapılan çalışmada; araştırmanın çalışma grubu, basit tesadüfi örnekleme yolu ile belirlenen ve Konya il merkezinde bulunan ilkokulların ikinci, üçüncü ve dördüncü sınıflarında okuyan sekiz, dokuz ve on yaşlarındaki 473 öğrenciden oluşmaktadır. Çevre Bilişsel Farkındalık Ölçeği’nin yapı geçerliğinin sınanması amacıyla ise; açımlayıcı faktör analizi ve güvenirliğinin test edilmesi amacıyla da madde toplam analizi, madde ayırt ediciliği ve test-tekrar test analizleri yapılmıştır [4].
Sezgin’in çalışmasının hedefi; gürültünün bir çevre sorunu olarak görülmesi hususunda bir farkındalık yaratmaktır. Çalışmada öncelikli olarak gürültü ile ilgili genel bir kavramsal çerçeve çizilmiş, daha sonra Şişli ilçesi sakinlerinin gürültü kirliliği farkındalığını ölçmeyi amaçlayan anketin bulgularına yer verilmiştir. Dolayısıyla çalışmada literatür taraması ve saha araştırması yöntemleri bir arada kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına bakıldığında; gürültü, Şişli ilçesi sakinleri tarafından bir çevre kirlilik türü olarak görülmemektedir. Ayrıca gürültünün katılımcılar üzerinde birçok olumsuz etkiye neden olduğu, gürültünün katılımcılar tarafından bir suç olarak görüldüğü, katılımcıların karar alıcıların gürültüyle yeterince mücadele etmediği düşüncesinin yoğunlukta olduğu da çalışma sonucunda elde edilen bulgular arasındadır [5].
Literatür çalışmalarında, çevre problemi olarak gürültünün tam anlamıyla benimsenmemiş ve farkındalık açısından incelenmesi konusu yeterince ele alınamamıştır. Bu konunun özellikle genç kesim üzerinde ivedilikle incelenmesi ve geliştirilmesi gerekmektedir. Farkındalıkla birlikte, bilinçlenmenin sağlanması
“Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkında Yönetmelik” in de uygulanması aşamasında büyük gelişme sağlayacağı düşünülmektedir.
3. ÇALIŞMANIN AMACI VE YÖNTEMİ
Çalışmanın amacı; geleceğin mimar ve şehir plancılarının gürültü farkındalığını ölçmek ve değerlendirmektir. Bu çalışma ile; yaşadığımız şehirleri, çevreyi, mekanları tasarlayan meslek öğrencilerinin gürültü duyarlılığına yönelik farkındalıklarının belirlenmesi ve gelişimlerine katkı sağlanması amaçlanmıştır.
Bu amaçla çalışmada anket yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada veriler, araştırmacı tarafından geliştirilen
“gürültü algısı ölçeği” nin kullanılması ile gerçekleştirilmiştir. Öncelikle Siirt Üniversitesi Mimarlık Bölümü 1. sınıf (43 kişi), 2. sınıf (39 kişi) ve 3. sınıf (14 kişi), Şehir ve Bölge Planlama 1. sınıf (9 kişi), toplamda 105 öğrenciye yapılan anket ile gürültü farkındalığı değerlendirilmiştir. Ayrıca 3. sınıf öğrencilerinin almış olduğu gürültü ve akustiğe yönelik seçmeli ders kapsamında öğrendiklerini özümseme ve diğer sınıflar ile farkındalık açısından farklılıkları da incelenmiştir.
4. BULGULAR
105 kişinin katıldığı ankette; 1, 5, 6, 11, 12, 16, 17, 30, 32. sorulara 105 kişi, 2, 3, 8, 10, 13, 14, 20, 22, 24, 26, 27, 28. sorulara 104 kişi, 4, 15, 18, 21, 23, 31. sorulara 103 kişi, 7. 9, 25, 29. sorulara 102 kişi,
19. soruya 101 kişi cevap vermiştir. Yapılan değerlendirme ile öğrencilerin verdikleri cevaplara göre oran bazında analiz yapılmıştır.
“1. Dünyada gürültü kirliliği yoktur.” sorusu % 73 oranıyla en yüksek kesinlikle katılmıyorum,
“2. Çevrede yer alan her şey değerlidir, bu yüzden çevremizde oluşan gürültü önemsenmeyebilir.” sorusu
% 38 oranlarıyla hem kesinlikle katılmıyorum ve katılmıyorum,
“3. İnsan konforu açısından gürültü kontrolünün yapılması şarttır.” sorusu % 59 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum,
“4. Mutlu bir hayat için gürültüyü azaltmak gerekir.” sorusu % 57 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum olarak cevaplanmıştır.
Şekil 1. Ölçeğin cevaplanma grafiği (1-4. sorular)
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90
1. Dünyada gürültü kirliliği yoktur.
2. Çevrede yer alan her şey değerlidir, bu yüzden çevremizde oluşan gürültü
önemsenmeyebilir.
3. İnsan konforu açısından gürültü kontrolünün yapılması şarttır.
4. Mutlu bir hayat için gürültüyü azaltmak gerekir.
1. Dünyada gürültü kirliliği yoktur.
2. Çevrede yer alan her şey değerlidir, bu
yüzden çevremizde oluşan gürültü önemsenmeyebilir.
3. İnsan konforu açısından gürültü kontrolünün yapılması
şarttır.
4. Mutlu bir hayat için gürültüyü azaltmak
gerekir.
Kesinlikle katılıyorum 3 5 61 59
Katılıyorum 1 7 27 31
Kararsızım 3 14 8 4
Katılmıyorum 21 39 3 5
Kesinlikle katılmıyorum 77 39 5 4
Şekil 2. Ölçeğin cevaplanma grafiği (5-8. sorular)
“5. İnsanlar sağlıklarını gürültü yüzünden kaybetmektedir.” sorusu % 36 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“6. Bugün gürültü çok önemli olmasa bile, gelecekte çok önemli bir çevre problemi olacaktır.” sorusu % 38 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“7. Çevremizde var olan gürültüleri algılamak ve bilinçlenmek eğitim sayesinde olur.” sorusu % 37 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum,
“8. Teknoloji olmasa; gürültü olmaz.” sorusu % 42 oranıyla en yüksek katılmıyorum olarak cevaplanmıştır.
0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50
5. İnsanlar sağlıklarını gürültü yüzünden kaybetmektedir.
6. Bugün gürültü çok önemli olmasa bile, gelecekte çok önemli bir çevre problemi…
7. Çevremizde var olan gürültüleri algılamak ve bilinçlenmek eğitim sayesinde olur.
8. Teknoloji olmasa; gürültü olmaz.
5. İnsanlar sağlıklarını gürültü yüzünden
kaybetmektedir.
6. Bugün gürültü çok önemli olmasa bile, gelecekte çok önemli
bir çevre problemi olacaktır.
7. Çevremizde var olan gürültüleri
algılamak ve bilinçlenmek eğitim
sayesinde olur.
8. Teknoloji olmasa;
gürültü olmaz.
Kesinlikle katılıyorum 23 34 35 5
Katılıyorum 38 40 34 6
Kararsızım 27 18 21 24
Katılmıyorum 12 7 7 44
Kesinlikle katılmıyorum 6 6 5 25
Şekil 3. Ölçeğin cevaplanma grafiği (9-12.sorular)
“9. İnsan sağlığı için çevrede oluşan gürültülerin tanınması gerekir” sorusu % 48 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“10. Belirli yaptırımlar koyulmadan, gürültü farkındalığı oluşmaz ve sorunlar giderek artar.” sorusu % 38 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“11. Gürültü yapmamak ahlaki bir kuraldır; bu yüzden bu kurala uyulmalıdır.” sorusu % 56 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum olarak cevaplanmıştır.
“12. Günümüzde oluşan gürültü sorunları gelecek kuşaklar için tehdit oluşturmaktadır.” sorusu % 44 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum olarak cevaplanmıştır.
0 10 20 30 40 50 60 70
9. İnsan sağlığı için çevrede oluşan gürültülerin tanınması gerekir.
10. Belirli yaptırımlar koyulmadan, gürültü farkındalığı oluşmaz ve sorunlar giderek artar.
11. Gürültü yapmamak ahlaki bir kuraldır; bu yüzden bu kurala uyulmalıdır.
12. Günümüzde oluşan gürültü sorunları gelecek kuşaklar için tehdit oluşturmaktadır.
9. İnsan sağlığı için çevrede oluşan gürültülerin tanınması
gerekir.
10. Belirli yaptırımlar koyulmadan, gürültü farkındalığı oluşmaz ve sorunlar giderek artar.
11. Gürültü yapmamak ahlaki bir kuraldır; bu yüzden bu
kurala uyulmalıdır.
12. Günümüzde oluşan gürültü sorunları gelecek kuşaklar için tehdit
oluşturmaktadır.
Kesinlikle katılıyorum 33 39 59 46
Katılıyorum 49 40 29 33
Kararsızım 11 15 8 16
Katılmıyorum 7 7 4 6
Kesinlikle katılmıyorum 2 3 5 4
Şekil 4. Ölçeğin cevaplanma grafiği (13-16.sorular)
“13. Her yapılan düzenlemede gürültünün etkisi dikkate alınmalıdır.” sorusu % 44 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum,
“14. Devletin çevre gürültüsüne yönelik yasaklamaları ya da tedbirleri olmalıdır.” sorusu % 48 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“15. Gürültü sorunlarının belirlenmesi ve azaltılması için eğitimin yapılandırılması gerekmektedir.”
sorusu % 48 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“16. Tüm insanlar ahlaki duyarlılığa sahip olurlarsa gürültü sorunları oluşmaz.” sorusu % 37 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum olarak cevaplanmıştır.
0 10 20 30 40 50 60
13. Her yapılan düzenlemede gürültünün etkisi dikkate alınmalıdır.
14. Devletin çevre gürültüsüne yönelik yasaklamaları ya da tedbirleri olmalıdır.
15. Gürültü sorunlarının belirlenmesi ve azaltılması için eğitimin yapılandırılması
gerekmektedir.
16. Tüm insanlar ahlaki duyarlılığa sahip olurlarsa gürültü sorunları oluşmaz.
13. Her yapılan düzenlemede gürültünün etkisi dikkate alınmalıdır.
14. Devletin çevre gürültüsüne yönelik yasaklamaları ya da tedbirleri olmalıdır.
15. Gürültü sorunlarının belirlenmesi ve azaltılması için eğitimin
yapılandırılması gerekmektedir.
16. Tüm insanlar ahlaki duyarlılığa sahip olurlarsa gürültü sorunları oluşmaz.
Kesinlikle katılıyorum 46 40 36 39
Katılıyorum 42 50 49 34
Kararsızım 12 8 13 17
Katılmıyorum 2 3 2 10
Kesinlikle katılmıyorum 2 3 3 5
Şekil 5. Ölçeğin cevaplanma grafiği (17-20. sorular)
“17. Doğal yapıyı ve çevreyi koruyarak gürültüyü azaltmak mümkündür.” sorusu % 43 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“18. Gelecek kuşaklar için gürültü sorununa önem vermeliyiz.” sorusu % 43 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“19. Gürültünün giderek artması tüm canlıları etkiler.” sorusu % 41 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum,
“20. Gürültü; su, hava, toprak kirliliği gibi önemli bir çevre kirliliği türüdür.” sorusu % 52 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum olarak cevaplanmıştır.
0 10 20 30 40 50 60
17. Doğal yapıyı ve çevreyi koruyarak gürültüyü azaltmak mümkündür.
18. Gelecek kuşaklar için gürültü sorununa önem vermeliyiz.
19. Gürültünün giderek artması tüm canlıları etkiler.
20. Gürültü; su, hava, toprak kirliliği gibi önemli bir çevre kirliliği türüdür.
17. Doğal yapıyı ve çevreyi koruyarak gürültüyü azaltmak
mümkündür.
18. Gelecek kuşaklar için gürültü sorununa önem vermeliyiz.
19. Gürültünün giderek artması tüm
canlıları etkiler.
20. Gürültü; su, hava, toprak kirliliği gibi
önemli bir çevre kirliliği türüdür.
Kesinlikle katılıyorum 29 40 41 54
Katılıyorum 45 44 39 30
Kararsızım 17 14 16 13
Katılmıyorum 9 3 4 5
Kesinlikle katılmıyorum 5 2 1 2
Şekil 6. Ölçeğin cevaplanma grafiği (21-24.sorular)
“21. Diğer kirlilik türlerine göre en yaygın olanı, en çok insanı etkileyeni ve çözümlenmesi en zor olanı gürültü kirliliğidir.” sorusu % 27 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum ve kararsızım,
“22. Aşırı gürültü sonucunda işitme kayıpları oluşmaktadır.” sorusu % 41 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum,
“23. Gürültünün insan aktiviteleri, özellikle iş performansı üzerindeki etkileri de çok fazladır.” sorusu % 47 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum,
“24. Teknolojinin gelişmesi ile gürültü problemi oluşmaktadır.” sorusu % 32 oranıyla en yüksek katılıyorum ve kararsızım olarak cevaplanmıştır.
0 10 20 30 40 50 60
21. Diğer kirlilik türlerine göre en yaygın olanı, en çok insanı etkileyeni ve çözümlenmesi en…
22. Aşırı gürültü sonucunda işitme kayıpları oluşmaktadır.
23. Gürültünün insan aktiviteleri, özellikle iş performansı üzerindeki etkileri de çok fazladır.
24. Teknolojinin gelişmesi ile gürültü problemi oluşmaktadır.
21. Diğer kirlilik türlerine göre en yaygın olanı, en çok insanı etkileyeni ve çözümlenmesi en zor
olanı gürültü kirliliğidir.
22. Aşırı gürültü sonucunda işitme kayıpları oluşmaktadır.
23. Gürültünün insan aktiviteleri, özellikle iş
performansı üzerindeki etkileri de
çok fazladır.
24. Teknolojinin gelişmesi ile gürültü
problemi oluşmaktadır.
Kesinlikle katılıyorum 28 43 48 20
Katılıyorum 23 32 29 33
Kararsızım 28 17 18 33
Katılmıyorum 16 7 3 8
Kesinlikle katılmıyorum 8 5 5 10
Şekil 7. Ölçeğin cevaplanma grafiği (25-28.sorular)
“25. Gürültüden ekosistemin etkilendiği bir gerçektir.” sorusu % 35 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum,
“26. Yüksek tonajlı gemiler, rüzgâr türbinleri ve bunların inşaatlarından kaynaklanan gürültüler nedeniyle su altı yaşamı büyük tahribat yaşamaktadır.” sorusu % 38 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“27. Ülkemizde gürültüye yönelik çeşitli yönetmelik ve standartlar mevcuttur.” sorusu % 31 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“28. Mimarların binaları tasarlarken yönetmelikte öngörülen gürültü sınır değerlerine önem vermeleri
0 10 20 30 40 50 60
25. Gürültüden ekosistemin etkilendiği bir gerçektir.
26. Yüksek tonajlı gemiler, rüzgâr türbinleri ve bunların inşaatlarından kaynaklanan gürültüler
nedeniyle su altı yaşamı büyük tahribat…
27. Ülkemizde gürültüye yönelik çeşitli yönetmelik ve standartlar mevcuttur.
28. Mimarların binaları tasarlarken yönetmelikte öngörülen gürültü sınır değerlerine önem vermeleri gerekmektedir.
25. Gürültüden ekosistemin etkilendiği
bir gerçektir.
26. Yüksek tonajlı gemiler, rüzgâr türbinleri ve bunların
inşaatlarından kaynaklanan gürültüler
nedeniyle su altı yaşamı büyük tahribat
yaşamaktadır.
27. Ülkemizde gürültüye yönelik çeşitli yönetmelik ve standartlar mevcuttur.
28. Mimarların binaları tasarlarken yönetmelikte öngörülen gürültü sınır
değerlerine önem vermeleri gerekmektedir.
Kesinlikle katılıyorum 36 29 14 54
Katılıyorum 34 39 32 33
Kararsızım 26 28 31 10
Katılmıyorum 3 5 19 5
Kesinlikle katılmıyorum 3 3 8 2
Şekil 8. Ölçeğin cevaplanma grafiği (29-32.sorular)
“29. Mimarlar, yapılarda gürültü kontrolünde öncelikli sorumludur.” sorusu % 34 oranıyla en yüksek katılıyorum,
“30. Mimarlık eğitim sisteminde gürültüye oldukça önem verilmektedir.” sorusu % 30 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum,
“31. Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkındaki Yönetmelik gürültü açısından oldukça önemlidir.” sorusu % 38 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum,
“32. Gürültü çokta rahatsız edici değildir.” sorusu % 52 oranıyla en yüksek kesinlikle katılmıyorum olarak cevaplanmıştır.
3.sınıf öğrencileri gürültüye yönelik seçmeli ders almışlardır. Bu kapsamda dersi almayan 1. ve 2. sınıf öğrencilerinin verdiği cevapların oranı ile 3.sınıfların verdiği cevapların oranı çizelge 1’de karşılaştırılmıştır. Dersi alan öğrencilerin almayan öğrencilere göre farkındalıklarının arttığı belirlenmiştir.
0 10 20 30 40 50 60
29. Mimarlar, yapılarda gürültü kontrolünde öncelikli sorumludur.
30. Mimarlık eğitim sisteminde gürültüye oldukça önem verilmektedir.
31. Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkındaki Yönetmelik gürültü açısından
oldukça önemlidir.
32. Gürültü çokta rahatsız edici değildir.
29. Mimarlar, yapılarda gürültü kontrolünde öncelikli
sorumludur.
30. Mimarlık eğitim sisteminde gürültüye
oldukça önem verilmektedir.
31. Binaların Gürültüye Karşı Korunması Hakkındaki Yönetmelik
gürültü açısından oldukça önemlidir.
32. Gürültü çokta rahatsız edici değildir.
Kesinlikle katılıyorum 30 31 39 12
Katılıyorum 35 26 38 11
Kararsızım 27 25 19 6
Katılmıyorum 6 14 5 21
Kesinlikle katılmıyorum 4 9 2 55
Çizelge 1. Dersi alan ve almayan öğrencilerin cevaplanma oranlarının karşılaştırılması
Gürültü Farkındalık Ölçeği 3. sınıf 1. ve 2. sınıflar
1. Dünyada gürültü kirliliği yoktur. Kesinlikle katılmıyorum (% 93)
Kesinlikle katılmıyorum (%
70) 2. Çevrede yer alan her şey değerlidir, bu
yüzden çevremizde oluşan gürültü önemsenmeyebilir.
Kesinlikle katılmıyorum/Katılmıyoru
m % 43
Kesinlikle
katılmıyorum/Katılmıyorum
% 36 3. İnsan konforu açısından gürültü
kontrolünün yapılması şarttır. Kesinlikle katılıyorum (%
71)
Kesinlikle katılıyorum (%
56) 4. Mutlu bir hayat için gürültüyü azaltmak
gerekir.
Kesinlikle katılıyorum (%
86)
Kesinlikle katılıyorum (%
52) 5. İnsanlar sağlıklarını gürültü yüzünden
kaybetmektedir.
Katılıyorum (% 50) Katılıyorum (% 36) 6. Bugün gürültü çok önemli olmasa bile,
gelecekte çok önemli bir çevre problemi olacaktır.
Kesinlikle katılıyorum (%
43)
Katılıyorum (% 42)
7. Çevremizde var olan gürültüleri algılamak
ve bilinçlenmek eğitim sayesinde olur. Katılıyorum (% 43) Kesinlikle katılıyorum (%
34)
8. Teknoloji olmasa; gürültü olmaz. Katılmıyorum (% 36) Katılmıyorum (% 43) 9. İnsan sağlığı için çevrede oluşan
gürültülerin tanınması gerekir.
Katılıyorum (% 71) Katılıyorum (% 43) 10. Belirli yaptırımlar koyulmadan, gürültü
farkındalığı oluşmaz ve sorunlar giderek artar.
Kesinlikle katılıyorum/Katılıyorum
% 36
Katılıyorum (% 38)
11. Gürültü yapmamak ahlaki bir kuraldır; bu
yüzden bu kurala uyulmalıdır. Kesinlikle katılıyorum (%
57)
Kesinlikle katılıyorum (%
56) 12. Günümüzde oluşan gürültü sorunları
gelecek kuşaklar için tehdit oluşturmaktadır.
Kesinlikle katılıyorum (%
50)
Kesinlikle katılıyorum (%
43) 13. Her yapılan düzenlemede gürültünün etkisi
dikkate alınmalıdır.
Kesinlikle katılıyorum (%
57)
Kesinlikle katılıyorum (%
42) 14. Devletin çevre gürültüsüne yönelik
yasaklamaları ya da tedbirleri olmalıdır.
Kesinlikle katılıyorum (%
43)
Katılıyorum (% 49) 15. Gürültü sorunlarının belirlenmesi ve
azaltılması için eğitimin yapılandırılması gerekmektedir.
Katılıyorum (% 71) Katılıyorum (% 43)
16. Tüm insanlar ahlaki duyarlılığa sahip
olurlarsa gürültü sorunları oluşmaz. Katılıyorum/Kararsızım (% 36)
Kesinlikle katılıyorum (%
40) 17. Doğal yapıyı ve çevreyi koruyarak
gürültüyü azaltmak mümkündür. Kararsızım (% 29) Katılıyorum (% 45) 18. Gelecek kuşaklar için gürültü sorununa
önem vermeliyiz. Kesinlikle katılıyorum (%
57)
Katılıyorum (% 42) 19. Gürültünün giderek artması tüm canlıları
etkiler.
Kesinlikle katılıyorum (%
43)
Kesinlikle katılıyorum (%
38)
25. Gürültüden ekosistemin etkilendiği bir gerçektir.
Kesinlikle katılıyorum (%
43)
Kesinlikle katılıyorum/Katılıyorum
% 33 26. Yüksek tonajlı gemiler, rüzgâr türbinleri
ve bunların inşaatlarından kaynaklanan gürültüler nedeniyle su altı yaşamı büyük tahribat yaşamaktadır.
Katılıyorum (% 50) Katılıyorum (% 35)
27. Ülkemizde gürültüye yönelik çeşitli yönetmelik ve standartlar mevcuttur.
Kararsızım (% 50) Katılıyorum (% 31) 28. Mimarların binaları tasarlarken
yönetmelikte öngörülen gürültü sınır değerlerine önem vermeleri gerekmektedir.
Kesinlikle katılıyorum (%
57)
Kesinlikle katılıyorum (%
51) 29. Mimarlar, yapılarda gürültü kontrolünde
öncelikli sorumludur.
Katılıyorum (% 43) Katılıyorum (% 32) 30. Mimarlık eğitim sisteminde gürültüye
oldukça önem verilmektedir.
Katılıyorum (% 36) Kesinlikle katılıyorum (%
30) 31. Binaların Gürültüye Karşı Korunması
Hakkındaki Yönetmelik gürültü açısından oldukça önemlidir.
Kesinlikle katılıyorum (%
43)
Kesinlikle katılıyorum (%
36) 32. Gürültü çokta rahatsız edici değildir. Kesinlikle katılmıyorum
(% 79)
Kesinlikle katılmıyorum (%
48)
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Gürültü kaynakları iki şekilde açıklanabilir: Yapı dışı gürültü kaynakları ve yapı içi gürültü kaynakları.
Yapı dışı gürültü kaynaklarına ulaşım araçlarından, endüstriden, şantiye çalışmalarından, eğlence ve ticari amaçlardan kaynaklı gürültüler olarak örnek verilebilir. Günümüzde en sık karşımıza çıkan, ulaşım araçlarından kaynaklanan gürültülerdir. Ulaşım standartlarının aşırı yaygınlaşması ile birlikte, ulaşım ağının tüm kentsel alanı kuşatması bunun sebebi olarak gösterilebilir. Eğlenceye yönelik gürültülerde de son zamanlarda artış görülmektedir. Yapı içi gürültü kaynaklarına ise; insan konuşmaları, ev aletlerinin çıkardığı sesler, müzik sesleri örnek olarak verilebilir.
Gürültü, canlılar üzerinde olumsuz etkilere neden olmaktadır. İnsan sağlığına yönelik zararlarını araştıran çok sayıda, hayvanların sağlığına da olumsuz etkileri olduğunu savunan sınırlı sayıda araştırma yer almaktadır. Gürültünün insan sağlığı üzerinde; işitme kaybına, uyku bozukluğuna, kalp hızında artışa, damarların büzülmesi/kısalmasına, mide sorunlarına, hormonsal bozukluklara ve çeşitli psikolojik sorunlara neden olduğu bilinmektedir. Bunun yanında iş verimsizliği, performans düşüklüğü gibi sağlık dışı olumsuz sonuçlara da neden olmaktadır. Hayvanlar üzerinde ise gürültünün; işitme bozukluğu, kan dolaşımı ve reflekslerde azalma vb. konularda problemlere neden olduğu ispatlanmıştır.
Gürültünün kişiler üzerindeki etkilerinin azaltılması, kişilerin gürültüden duyduğu rahatsızlığın en aza indirilmesi konularında farklı ve çeşitli çalışmalar yapılmaktadır. Gürültü tamamen ortadan kaldırılamaz çünkü her ses her kişiye aynı ölçüde rahatsızlık vermez. Gürültünün kontrol edilmesi amacıyla; kaynakta azaltma, kaynak ve alıcı arasında engeller ile azaltma ve alıcıda alınan önlemler ile azaltma yöntemleri kullanılmaktadır. Kaynakta azaltma yöntemi ile gürültü absorbe edilir (yutucu malzeme kullanımı ile).
Kaynak ve alıcı arasındaki engeller ile azaltmada; gürültünün kaynağı ile gürültüye maruz kalan alıcı arasına engel yerleştirerek azaltılması amaçlanmaktadır. Alıcıda alınan önlemler ise; yapılması gereken son çaredir. Çünkü mevcut gürültü artık kabul edilmiş ve amaç artık bu gürültüden daha az etkilenmek olmuştur. Bu yöntemle de aslında insanların bilinçlendirilmesi, yasal düzenlemelerin yapılması savunulmakta ve gürültüye maruz kalan insanların gürültülü ortamdan uzaklaştırılması sağlanmaktadır.
Bu çalışma ile Mimarlık - Şehir ve Bölge Planlama öğrencilerinin mesleki anlamda gürültüye karşı farkındalıklarının ölçülmesi ve gürültünün farkına varmalarının sağlanmasına çalışılmıştır. Bu kapsamda
yapılan çalışmanın sonuçlarında; 1-2-32. soruların olumsuz cevaplanması ile diğer soruların ise olumlu cevaplanması ile farkındalık seviyesinin yüksek olduğu öngörülmüştür.
Buna göre; ilk 2 soruda; en yüksek % 73 kesinlikle katılıyorum ve en düşük % 38 katılıyorum oranında cevaplanmıştır. İlk soru için farkındalık oranı fazladır. İkinci soru olumsuz olduğu için oran düşük olsa bile farkındalık oranı yüksek olarak belirlenmiştir. Üçüncü ve dördüncü sorular, % 59 ve % 57 kesinlikle katılıyorum oranıyla, farkındalık orta seviyenin üstündedir.
5. soru % 36, 6. soru % 38 katılıyorum ve 7. soru % 37 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum cevabıyla, farkındalık oranının altında oldukları görülmektedir. 8. soru % 42 katılmıyorum oranıyla teknolojinin gürültü ile ilişkisinin olmadığı bilinmektedir.
9. soru % 48, 10. soru % 38 oranıyla katılıyorum, 11. soru % 56 ve 12. soru % 44 oranıyla kesinlikle katılıyorum olarak cevaplanmıştır. Farkındalık bilincinin orta seviyelerde olduğu söylenebilir.
13. soru % 44, 16. soru % 37 oranıyla kesinlikle katılıyorum olarak cevaplanmıştır. 14. soru %48, 15.
soru % 48 oranıyla en yüksek katılıyorum cevabını almıştır. Farkındalık bilinci orta seviyelere yakın olarak belirlenmiştir.
17. ve 18. soruda % 43 oranıyla katılıyorum, 19. soru % 41 ve 20. soru % 52 oranıyla kesinlikle katılıyorum en yüksek cevaplanmıştır. Farkındalık bilincinin orta seviyelerde ve hatta düşük olduğu söylenebilir.
21. soru % 27 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum ve kararsızım olarak cevaplanmıştır. 24.
soruda % 32 oranıyla en yüksek katılıyorum ve kararsızım olarak cevap verilmiştir. Bu durum gürültü kirliliğinin varlığının bilindiğini fakat tam anlamıyla rahatsızlık veren bir kirlilik olarak algılanmadığını, teknolojinin de gürültü açısından etkili olmadığının bilindiğini göstermektedir. 22. soru % 41 ve 23. soru
% 47 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum cevabını almıştır. Bu durum orta seviyeye yakın bilinçlenmenin söz konusu olduğunu belirtmektedir.
25. soru % 35, 28. soru % 52 oranıyla kesinlikle katılıyorum, 26. soru % 38, 27. soru % 31 oranıyla en yüksek katılıyorum olarak cevaplanmış, orta seviyenin altında farkındalık oluşturduğu gözlenmiştir.
29. soru % 34 oranıyla en yüksek katılıyorum, % 29 oranıyla kesinlikle katılıyorum olarak cevaplanmıştır. Gürültünün mimarlar açısından öneminin bilindiği sonucuna varılabilir. 30. soruda % 30 ve 31. soruda % 38 oranıyla en yüksek kesinlikle katılıyorum olarak belirlenmiştir. 32. soruda % 52 oranıyla en yüksek kesinlikle katılmıyorum cevabı verilmiştir. Bu durum; farkındalığın orta seviyelerde olduğunu belirtmekte, fakat yönetmelik vb. konularda yeterli seviyede olunmadığını göstermektedir.
3.sınıf öğrencileri gürültüye yönelik seçmeli ders almışlardır. Bu kapsamda dersi almayan 1. ve 2. sınıf öğrencilerinin verdiği cevapların oranı ile 3.sınıfların verdiği cevapların oranı karşılaştırıldığında; dersi alan öğrencilerin almayan öğrencilere göre farkındalıklarının arttığı gözlenmektedir.
Bu çalışmanın sonucunda gürültünün bir kirlilik türü olarak görülmediği söylenebilir. Gürültünün
Yerel yönetimdekiler, afişler, kampanyalar, eğitsel faaliyetler aracılığıyla halka bilinç oluşturulması konusunda katkıda bulunmalıdır.
Daha az gürültülü bir çevre için gürültüsüz mekanlar hakkını savunan sivil toplum kuruluşları oluşturularak, bu kapsamda çalışmalarına devam ettirilmelidir. Aynı zamanda kent konseylerinin ilgili alt birimlerinde de bu konu ile ilgili çalışmalar yapılabilir.
Ülkemizde artık her kentte en az bir üniversite bulunmaktadır. Gürültü konusunda çalışmalarda bulunmuş araştırmacıların, akademisyenlerin panel, sempozyum, çalıştay gibi faaliyetlere katılarak, multidisipliner olarak ortak çalışmalar yapmaları desteklenmelidir. Bu akademik çalışmaların da halka açık düzenlenmesi ile halkın, konusunda uzman kişilerden bilgi alabilmesi sağlanabilir. Gürültü konusunda yazılmış kitap, makale, bildiri, tez, gürültü haritası vb. insanlara aktarılmasında çeşitli, uygun yöntemler geliştirilmelidir.
Gürültü kirliliği açısından baktığımızda; her yıl kutlanan 27 Nisan Uluslararası Gürültü Farkındalığı Günü ülkemizde çeşitli şekillerde (reklam, spotlar vb) halka duyurularak yılda bir gün olsa bile yapılması önerilmektedir.
İnsanların çevre sorunları konusunda, yeterince bilgi ve farkındalık düzeylerinin olmaması, bu sorunlara neden olan bazı davranışların en temel sebeplerinden biridir. Çevre sorunlarının belirlenmesi ve ardından giderilmesi için öncelikli olarak onların “farkında” olması gerekmektedir. Öyle ki gürültü probleminin farkında ve bilgisinde olmayan insanlardan bu sorunlara çözüm üretmeleri ya da soruna neden olacak hâl ve hareketlerini değiştirmeleri beklenemez. Bundan dolayı, gürültü kirliliği konusundaki farkındalık sorunu, gürültünün azaltılabilmesi için öncelikli olarak giderilmesi gereken en temel problemdir.
KAYNAKLAR
[1] Güllü, T., (2007), “Halkın Çevre Sorunlarını Algılayışı, İzmit Örneği”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
[2] Yıldırım Ar, A., Turan, G., Alay, E.E., Demiroluk, Ö., Kuplay, Y.Y., Karaca, D., (2018), “Yoğun Bakımda Gürültü Farkındalığı İçin Neler Yapabiliriz?”, Turk J Intensive Care, 16:10-6.
[3] Çetin, O., Yalçınkaya, E., (2018), “Çevresel Farkındalığına İlişkin Bir Ölçek Geliştirme Çalışması”, Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi, 4(1):14-26.
[4] Yıldız, Yılmaz, N., Taş, Mentiş, A., (2017), “İlkokul Çevre Farkındalık Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”, Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yıl:10, Sayı:2, 1355-1371.
[5] Sezgin, S., (2016), “Bir Çevre Sorunu Olarak Gürültü ve Gürültü Farkındalığı: Şişli Örneği”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
