1. Enzimler hakkında kısa hatırlatma.

Veteriner

Klinik

Enzimoloji

Yrd. Doç. Dr. Serkan SAYINER

Yakın Doğu Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Biyokimya Anabilim Dalı serkan.sayiner@neu.edu.tr

Hedefler

1. Enzimler hakkında kısa hatırlatma.

2. Klinik Enzimoloji nedir?

3. Bilinmesi gerekenler.

4. Klinik Tanıda kullanılan enzimler ve

değerlendirilmeleri.

Enzimler

Biyolojik katalizörler; reaksiyon hızlarını etkili bir şekilde artırırlar.

Proteindirler (!).

Substrat spesifiktirler.

Kısmi doku spesifiktirler.

 Enzimin katalizlediği spesifik reaksiyon

oranının ölçülmesi ile aktiviteleri tespit

edilebilir.

Enzim Aktivitesi

Birim zaman başına dönüştürülen substrat mol sayısına eşittir.

Enzim aktivitesi mevcut aktif enzim miktarının bir ölçüsüdür.

SI birimi katal'dır, 1 katal = 1 mol s^-1 (1 mol/saniye)'dir ama bu aşırı büyük bir birimdir.

Daha pratik ve yaygın kullanılan bir birim;

• 1 enzim birimi = (U/IU) = 1 μmol min^-1.

• 1 U = 16.67 nanokatal‘ a eşittir.

İzoenzimler

 Aynı reaksiyonu katalizleyen fakat yapısal olarak farklı olan enzimlere izoenzim denir.

• Ör. ALP, LDH, CK

 Aynı katalitik reaksiyona sahiptirler.

 Farklı izoenzimler farklı dokulara özgü olabilir

ve buda tanısal yaklaşımda fikir verir.

Klinik Enzimoloji

 Serum, plazma, idrar veya diğer vücut sıvılarında enzim aktivitesinin ölçülmek suretiyle,

• Hastalıkların teşhis ve ayırıcı teşhisine,

• Prognozunun ortaya konmasına,

• Tedavi sürecinin izlenmesine ve normal olmayan organ fonksiyonlarının izlenmesi ile ilgili çalışmaları ve testleri kapsayan bilim dalı KLİNİK ENZİMOLOJİ olarak adlandırılmaktadır.

Kısa Tarihçe

1800’lü yıllar

1908 - 1916 Wohlgemuth

• Kan ve idrarda Serum amilaz

1927

• Kemik’de ALP’ nin bulunması

1950

• Sigma ALT, AST ve ALP için ilk kit üretimi ile rutin kullanımı

1960-1990 yılları arası

• Altın çağ

Bilinmesi Gerekenler

Enzimler nerde bulunur?

Hücresel enzimler hangi nedenlerle hücre dışına çıkar?

Klinik tanıda kullanılacak enzimlerde aranan özellikler nelerdir?

Enzim aktivitesi ölçümlerinde uygun olabilecek biyolojik materyaller nelerdir?

Doğru biyolojik materyal nasıl alınmalıdır?

Biyolojik Materyaller

Kan*

BOS

İdrar

Seminal Sıvı

Eritrositler

Doku Örnekleri vs..

Kaynak: EclinPath

Klinik Tanıda Rutin Kullanılan Enzimler

Hücresel Enzimler Salgılanan Enzimler Plazmaya Özgü Enzimler

ALT Amilaz ^ProTrombin

AST Lipaz Lipoproteinlipase

SDH Tripsin-Tripsinojen Psuedokolinesteraz

GLDH ALP GGT

LDH CK Aldolaz

ALT (GPT, ALAT)

Alanin aminotransferaz/glutamik pirüvat transaminaz

• Amino asit sentez ve yıkımında önemli bir enzimdir.

• L-glutamat + pirüvat ⇌ α-ketoglutarat + L-alanin

• Sitozoliktir.

• Karaciğer, kalp, böbrek, iskelet kasında yer alır.

AST (GOT, ASAT)

Aspartat aminotransferaz/glutamik oksaloasetik transaminaz

• Aminoasit sentez ve yıkımında önemli bir enzimdir.

• Aspartat (Asp) + α-ketoglutarat ↔ oksaloasetat + glutamat (Glu)

• Sitozolik ve mitokondriyal yerleşimlidir.

• Karaciğer, iskelet kası, kalp.kası

ALT ve AST aktivite artışı

•ALT artışı >>> AST?

•AST artışı >>> ALT?

•AST ve diğer enzimler?

SDH

 Sorbitol dehidrogenaz

• Sorbitol + NAD⁺  Fruktoz + NADH + H⁺

• Aktivitesi için Zn gereklidir.

• Sitoplazmik enzimdir.

• Bir çok dokuda bulunmakta ancak en yüksek aktivite karaciğerde bulunmaktadır.

• Yarı-Ömrü?

• Klinik Tanı Değeri?

GLDH

Glutamat dehidrogenaz (iditol dehidrojenaz olarak da bilinir)

• Glutamatın, α-ketoglutarata dönüşümünü katalizler.

• Mitokondrial bir enzimdir.

• Aktivitesi için Zn gereklidir.

• En yüksek aktivite Karaciğerdedir.

• Klinik Tanı Değeri?

ALP

Alkalen fosfataz (ALKP)

• Hücre membranında lokalizedir. Membran transportunda rol oynar.

• Moleküllerden fosfat gruplarının koparılmasını sağlar (Bir fosfatazdır ve Hidrolaz sınıfıdır).

• İzoenzimleri vardır.

• Karaciğer, kemik, böbrek, böbrek üstü bezi, plasenta, barsak

• Kolestazis, KANSER!

• Genç ve yetişkin farkı?

GGT

Gamma Glutamil Transferaz/Transpeptidaz

• Hem aminoasitlerin transferini hemde peptitlerin daha kısa peptitlere veya amino asitlere hidrolitik parçalanmasını

katalizler.

• Hücre Membranına bağlıdır.

• Çoğu Karaciğer kökenlidir.

• Hepatobilier hastalıkların tanı ve ayırıcı tanısında önemlidir.

• Kemik ve plasentada olmadığı için ALP’ den daha spesifiktir.

• Buzağı?

LDH

 Laktat dehidrogenaz

• Sitoplazmik bir enzimdir. LDH’ yı iki farklı gen kodlar. Bir kas

formu (M formu), birde kalp formu (H formu) vardır. Dört adet de alt birimleri vardır ve bunlar varyasonları sonucunda 5 izoenzim oluşur.

• LDH; LDH-5 (M₄), LDH-4 (M₃H), LDH-3 (M₂H₂), LDH-2 (MH₃), LDH-1 (H₄)

• İskelet kası çoğunu içersede baskın form M₄’ dür. Karaciğerde de bulunur.

• Kalp kası ve eritrositlerde baskın form H₄. Beyin de bulunur.

• Retikuloendotelyal sistemde ki form MH₃ dur.

• M₂H₂ form akciğerde bulunur.

• M₃H form böbrekler, plasenta ve pankreasda bulunur.

• 4 polipeptit zincirinden oluşmuş polimerdir.

• Pirüvat - laktat dönüşüm reaksiyonunu katalizler.

• Kanser ilişki?

CK

Kreatin kinaz (CPK)

• Sitoplazmik ve mitokondriyal bir enzimdir.

• Aktivasyonu için Mg gereklidir.

• B ve M olmak üzere iki alt üniteden oluşur.

• 4 İzoenzimi vardır.

• CK-BB: Beyin, prostat, mide

• CK-MB: Kalp kası, çizgili kas

• CK-MM: İskelet ve kalp kası

• CK-Mt: Mitokondriyal membranda

CK

 İskelet Kası

• % 100 CK-MM

 Kalp Kası

• %3-10 CK-MB

 Beyin

• 90 CK-BB, % 10 CK-MM + CK-MB

 Serum

• % 50 CK-MM + % 40 CK-BB + %10 CK-MB

 Genç/Yetişkin farkı ?

 Eksersiz ?

Amilaz

En yüksek aktivite pankreas ve tükrük bezinde bulunur.

• Pankreatik Amilaz ve Tükrük (Salivary) Amilazı!!!

Aktivitesi için kalsiyum gereklidir ve metalloenzimdir.

Nişastanın α-1,4-glikozidik bağlarını parçalar.

Akut pankreatitis?

• Kedi : 532 – 2008 U/L

• Köpek : 185 – 700 U/L

Lipaz

Trigliseritleri hidrolize eder.

Aktivasyonu için Safra Asitleri, Kolipaz ve Ca gereklidir.

Pankreas hasarının tanısında amilaza göre daha spesifiktir (Pankreatik Lipaz)

Klinik Tanı değeri?

• **Total Lipaz Aktivitesi Vs.

PLI

Köpek: 78 - 765 U/L Kedi : 5 - 222 U/L

Tripsin

İnaktif formu tripsinojendir (proenzim).

Serin proteazdır. Peptid bağlarını parçalar.

Proteinleri hidrolize eder.

Pankreas hasarının tanısında amilaza göre daha spesifiktir.

TLI (Trypsin-Like Immunoreactivity)

EPI

Aldolaz

Fruktoz Bifosfat Aldolaz.

Glikolitik aktivitenin ve enerji gereksiniminin en yüksek olduğu iskelet-kalp kası, karaciğer ve beyinde bulunur.

İzoenzimler: ALDO A/B/C

Klinik Tanıda önemi?

• İskelet kası hasarı ve karaciğer hasarı

• CK ile karşılaştırma

• Kas zayıflığının kök nedeninin araştırılması

Diğer Enzimler

GPx (Glutatyon peroksidaz)

SOD (Superoksit dismutaz)

Asit fosfataz

Psedukolinesteraz / Butirilkolinesteraz

• Bknz. Biyokimya.vet

5' Nükleotidaz

• Hepatobiliyer sistem hastalıkları

G-6-PD

Enzim Aktivitelerinin Ölçümü

End-Point Yöntemler

Kinetik Yöntemler

Elektroforetik Yöntemler

Izoelektrik Fokuslama

İmmunhistokimya

Sorularınız?

serkan.sayiner@neu.edu.tr adresine e-posta gönderiniz.

Kaynaklar

 eClinPath. İnternet Erişim: http://www.eclinpath.com/

 Karagül H, Altıntaş A, Fidancı UR, Sel T, 2000. Klinik Biyokimya. Medisan, Ankara

 Kaneko JJ, Harvey JW, Bruss ML, 2008. Clinical Biochemistry of Domestic Animals, 6th edi. Academic Press-Elsevier

 Thrall MA, Weiser G, Allison RW, Campbell TW, 2012. Veterinary Hematology and Clinical Biochemistry, 2nd edi. Wiley-Blackwell

Bir sonraki konu;

Karaciğer Fonksiyonları

ve Laboratuvar Testleri

Biyokimya & Klinik Biyokimya

ve Laboratuvar dünyası hakkında daha fazlası için

www.biyokimya.vet

@biyokimya.vet