TARIM-EKONOMİ İLİŞKİSİ:
FRANSA ve SOMALİ
NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde tarım metodlarını, farklı gelişmişlik düzeyine sahip Fransa ve Somali ülkelerinde tarım-ekonomi ilişkisini öğreneceksiniz.
Kazanım:
11.3.8. Farklı gelişmişlik düzeylerine sahip ülkelerin tarım- ekonomi ilişkisini analiz eder.Aşağıda yer alan görsellerde gelişmişlik düzeyi birbirinden farklı olan ülkelerdeki tarımsal faaliyetler gösterilmiştir. Görsellerden hareketle aşağıda verilen soruları cevaplayınız.
• Tarımsal faaliyetlerin uygulanmasında görülen farklılıklar nelerdir?
• Görsellerde yer alan ülkelerin gelişmişlik düzeyi hakkında neler söylenebilir?
Göçebe yaşam tarzında avcılık ve toplayıcılıkla uğraşan insanların geçmişten bugüne üretime yönelik en önemli ekonomik faaliyeti tarım olmuştur. Toprakta besin maddeleri ve bazı sanayi ürünlerine ait ham maddenin karşılandığı tarımsal etkinlikler yapılır. Bu nedenle tarım faaliyetleri, ülke ekonomileri için oldukça önemli bir yere sahiptir. Ancak tarımsal faaliyetlerin yapılış şekli, ülkelerin gelişmişlik düzeyine göre farklılık göstermektedir.
Ekstansif (Geleneksel) Tarım İntansif (Modern) Tarım
İlkel yöntemlerle yapılan tarım metodudur.
Sulama, gübreleme, ilaçlama ve kaliteli tohum gibi uygulamalar yetersiz olduğundan verim düşüktür.
Tarımsal üretim büyük oranda doğal koşullara, iklim koşullarına bağımlıdır.
İklim koşullarının etkisi sınırlandırılmıştır.
Sulama ile yetişebilen sebze ve endüstri bitkileri ekimi önem kazanır.
Toprak her yıl ekilir. Nadasa bırakılmaz.
Ürün veriminde dalgalanmalar olmaz.
Ürün verimi yüksek olur.
Gübre kullanımı artar.
Örnek: ABD, Hollanda, Fransa Örnek: Afganistan, Nijer, Kenya, Somali
Şimdi tarımsal faaliyetler açısından
farklı özelliklere sahip olan Fransa ve
Somali ülkelerinde tarım-ekonomi
ilişkisini inceleyelim.
Fransa ve Somali’nin Dünya Üzerindeki Yeri
FRANSA
SOMALİ
Fransa, Batı Avrupa’da yer alan bir ülkedir.
Ülkenin doğusunda İtalya, İsviçre ve Almanya;
kuzeydoğusunda Lüksemburg ve Belçika;
batısında İspanya, Andora ve Atlas Okyanusu, kuzeyinde ise Manş ve Kuzey denizleri bulunur.
Somali, Afrika’nın en doğu ucunda yer alan bir ülkedir. Ülkenin kuzeybatısında Cibuti, güneybatısında Kenya, kuzeyinde Aden Körfezi ve Yemen, doğusunda Hint Okyanusu, batısında ise Etiyopya yer alır.
FRANSA
SOMALİ
Büyük bölümü ova, plato ve alçak tepelerden oluşan Fransa’nın güneyi ve doğusunda dağlar uzanır. Ülkede 4807 metre ile Batı Avrupa’nın en yüksek zirvesi olan Mont Blanc yer alır.
Fransa’da ılıman okyanusal, ılıman karasal, yüksek dağ ve Akdeniz iklimleri görülmektedir.
Arazisi genel olarak plato ve düzlüklerden oluşan ülke, Afrika’nın en uzun sahil şeridine sahiptir.
Ülkenin en yüksek noktası, 2407 metre ile Shimber Berris Zirvesi’dir. Kurak ve sıcak tropikal iklime sahip olan Somali’de yıllık ortalama sıcaklık 27 °C, yıllık ortalama yağış miktarı da 300-500 mm’dir.
FRANSA SOMALİ
Fransa’nın ekonomisi büyük oranda hizmetler ve sanayi sektörüne dayanır.
Birleşmiş Milletler 2015 yılı verilerine göre ülke nüfusunun %2,7’si tarım sektöründe çalışmaktadır.
Somali’nin ekonomisi büyük oranda tarım ve hayvancılığa dayanır.
Birleşmiş Milletler 2015 yılı verilerine göre nüfusun %65’i tarım sektöründe çalışmaktadır.
Fransa’da arazi kullanımı
Yüz ölçümü 543 945 km² olan Fransa topraklarının %52,46’sı, tarımsal faaliyetler için uygun arazilerden oluşur. Ancak sahip olunan arazinin %35,5’inin ekili olduğu ülkede buğday, arpa, şeker pancarı, mısır, üzüm, elma ve patates yetiştirilir. Arazisinin
%16,9’u mera ve çayırlardan oluşan Fransa’da hayvancılık faaliyetleri, daha çok ahır hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır.
Orman alanları ise ülke arazisinin %31’ini kaplar.
Somali’de arazi kullanımı
Yüz ölçümü 637 657 km² olan Somali topraklarının %70,3’ü tarım ve hayvancılık faaliyetleri için uygundur. Ekili alanların
%1,8 oranında olduğu ülkede şeker kamışı, mısır, susam, domates, süpürge otu, sebze ve meyve yetiştirilmektedir. Mera ve çayırların %68,5’lik alan kapladığı Somali’de hayvancılık faaliyetleri mera hayvancılığı, kısmen de göçebe olarak yapılmaktadır. Orman alanları ülke arazisinin %10,1’ini oluşturmaktadır.
Fransa’da en fazla yetiştirilen tarım ürünleri (FAO) Somali’de en fazla yetiştirilen tarım ürünleri (FAO)
FRANSA SOMALİ
Fransa’da 2016 yılında en fazla yetiştirilen ürün 33,7 milyon tonla şeker pancarı olarak tespit edilmiştir. Bu ürünü buğday, mısır, arpa, patates ve üzüm izlemektedir. Fransa’da tarım entansif yöntemlerle yapıldığı için Fransa’da birim alandan elde edilen verim yüksektir.
Somali’de 2016 yılında en fazla yetiştirilen ürün 210 bin tonla şeker kamışı olarak tespit edilmiştir.
Bu ürünü taze meyve ve sebzeler, süpürge otu, mısır, susam ve domates izlemektedir. Somali’de tarım ekstansif yöntemlerle yapıldığı için birim alandan elde edilen verim düşüktür.
FRANSA SOMALİ
Entansif tarım yöntemlerinin uygulandığı Fransa’da tarımsal üretimde doğadaki şartların etkisi azdır.
Tarımsal alanlarda düzenli bir şekilde sulama yapıldığı için üretim miktarlarında büyük dalgalanmalar görülmez.
Tarım faaliyetlerinin ekstansif yöntemlerle yapıldığı Somali’de tarımsal üretimde doğadaki şartların etkisi fazladır.
Yağışın yetersiz olduğu dönemlerde düzenli sulama yapılamadığı için tarımsal üretim düşüktür. Bu nedenle tarımsal üretim miktarlarında yıldan yıla büyük dalgalanmalar görülebilir.
Fransa’da hayvansal ürünlerden elde edilen verim de yüksektir. Irk ıslahı, yemleme, besicilik, aşı ve ilaç programları gibi yöntemler sayesinde birim hayvandan elde edilen et ve süt verimi fazladır.
Balıkçılığa elverişli bir konumda bulunan ülkede modern yöntemlerle balıkçılık yapılmaktadır.
Somali’de hayvancılık faaliyetleri mera ve çayırlarda geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır.
Bu da birim hayvandan elde edilen et ve süt veriminin düşmesine neden olur. Somali, uzun bir sahil şeridine sahip olmasına rağmen ülkede balıkçılık yeterince gelişmemiştir.
FRANSA SOMALİ
Fransa’da tarımda çalışan nüfus oranı çok az olmasına rağmen tarımdan elde edilen gelir çok yüksektir. Ancak Fransa’da sanayi ve hizmet sektörü çok gelişmiş olduğu için tarımın GSYİH’deki oranı çok düşüktür. Somali’de tarımda çalışan nüfus oranı çok yüksek olmasına rağmen tarımdan elde edilen gelir yüksek değildir. Somali’de sanayi ve hizmet sektörü gelişmediği için tarımın GSYİH’deki oranı çok yüksektir.
Endüstrileşmiş ülkelerde aktif nüfusun % 10’undan azı tarım sektöründe istihdam edilirken, bu oran yoksul ülkelerde % 60 civarındadır.
Buna karşın yoksul ülkelerde tarımsal üretimin düşük olması,
I. endüstrileşmenin yoğunlaştığı bölgelerde toprak kirliliğinin fazla olması, II. tarımsal ürün çeşidinin az olması,
III. tarımın geleneksel yöntemlerle yapılması,
IV. tarımsal üretimin doğal koşullara bağlı olması gibi etkenlerden hangilerine bağlanabilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV
2012 – LYS4
Gelişmiş ve gelişmekte olan iki ülkenin, tarım sektörleri açısından üretim miktarını belirleyen en önemli etken aşağıdakilerden hangisidir?
A) Tarımdaki iş gücü oranı B) Üretimi yapılan ürünler
C) Birim alandan alınan verim D) Tarım alanlarının dağılışı
E) Doğal faktörlerin tarıma etkisi
2014 – LYS3
Çin ve Hindistan, bazı tarım ürünlerinin üretiminde dünyada ilk sıralarda yer almalarına rağmen dünya tarım ticaretinde önemli bir yere sahip değildir.
Bu durumun temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) İş gücü maliyetlerinin yüksek olması
B) Küresel pazarlarda rekabet edememeleri C) Üretim maliyetlerinin yüksek olması
D) Tüketim bölgelerine uzak olmaları E) Nüfuslarının fazla olması
2016 – LYS3
Tarımda çalışan nüfusun fazlalığı ve üretimin geleneksel yöntemlerle yapılması, az gelişmiş ülkelerin özelliklerinden biridir.
Aşağıdakilerden hangisi, bu ülkelerin tarımsal faaliyet özelliklerine örnek gösterilemez?
A) Modern tarım uygulamalarına dönük yatırımlarının düşük olması B) Tarımdan elde ettikleri gelirin düşük olması
C) Anız yakma ve nadas uygulamalarına rastlanması
D) Tarımsal üretimlerinin öncelikle dış satıma dönük olması
E) Tarımsal faaliyetlerinin büyük ölçüde iklim koşullarına bağlı olması
2018 – AYT
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
Fransa’da hayvancılık faaliyetleri, daha çok ………. hayvancılığı şeklinde yapılmaktadır.
Somali’de 2016 yılında en fazla yetiştirilen ürün 210 bin tonla
……….... olarak tespit edilmiştir.
Kurak ve sıcak tropikal iklime sahip olan ……….. yıllık ortalama sıcaklık 27 °C, yıllık ortalama yağış miktarı da 300-500 mm arasındadır.
ABD, Hollanda ve Fransa gibi gelişmiş ülkeler ……… tarım yöntemlerinin uygulandığı ülkelere örnektir.
Tarımsal üretimin doğa koşullarına bağlı olarak gerçekleştiği ………..………..
tarım metodunda üretim açısından dalgalanmalar görülür.
ekstansif
entansif
Somali’de
şeker kamışı
ahır
BOŞLUK DOLDURMA
Somali, uzun bir sahil şeridine sahip olduğu için balıkçılık alanında gelişmiş bir ülkedir.
Tarımda makine kullanımının fazla olduğu gelişmiş ülkelerde hem insan gücüne duyulan ihtiyaç hem de tarım sektöründe çalışanların oranı azdır.
Afganistan, Nijer, Surinam, Uganda, Kenya, Sudan gibi az gelişmiş ülkeler, ekstansif tarım yöntemlerinin yapıldığı ülkelere örnek verilebilir.
Somali’de ılıman okyanusal, ılıman karasal, yüksek dağ ve Akdeniz iklimleri görülmektedir.
Ekstansif (geleneksel) tarım yönteminde üretim büyük oranda doğal koşullara, iklim koşullarına bağımlıdır.
DOĞRU-YANLIŞ
1) Fransa ve Somali ile ilgili aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Fransa, Batı Avrupa’da yer alan bir ülkedir.
B) Somali, Afrika’nın en doğu ucunda yer alan bir ülkedir.
C) Fransa’da ekstansif tarım metodu, Somali’de ise intansif tarım metodu uygulanmaktadır.
D) Fransa’da tarımda çalışan nüfus oranı, Somali’ye göre çok düşüktür.
E) Fransa’da birim alandan elde edilen verim yüksek iken Somali’de birim alandan elde edilen verim düşüktür.
2) Az gelişmiş ülkelerde uygulanan ekstansif tarım metodundan dolayı birim alandan elde edilen verim düşüktür. Buna bağlı olarak üretim miktarında yıllara göre dalgalanmalar görülür.
I. ABD
II. Nijerya III. Fransa IV. Sudan
Buna göre verilen ülkelerden hangi ikisinde birim alandan elde edilen verimin diğerlerine göre daha az olduğu söylenebilir?
A) I ve II B) I ve III C) I ve IV D) II ve III E) II ve IV
Bazı ülkelerde uygulanan tarım politikaları ülke ihtiyacını karşılamaktan daha çok ihracat gelirlerini arttırmaya yönelik yapılmaktadır.
3) Aşağıdakilerden hangisi bu ülkelere örnek olarak gösterilemez?
A) ABD B) Mısır
C) Hollanda D) Fransa E) İtalya
4) Fransa ve Somali’nin tarımsal faaliyetleri ile ilgili olarak;
I. Fransa’da birim alandan alınan verim Somali’ye göre daha yüksektir.
II. Somali’nin tarım ürünleri ihracatı, Fransa’nın tarım ürünleri ihracatından daha fazladır.
III. Fransa’nın tarımsal faaliyetlerde uyguladığı yöntemler, Somali’ye göre daha gelişmiştir.
ifadelerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) I, II ve III
Az gelişmiş ülkelerde daha çok temel ihtiyaçları karşılamaya yönelik olan tarım, ekstansif (geleneksel) yöntemlerle yapılır.
5) Bu tarımsal yöntemin uygulandığı ülkeler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Üretim genellikle doğa koşullarına bağlı olarak yapılır.
B) Tarımsal üretimde yıldan yıla dalgalanmalar görülür.
C) Tarımsal verim yüksek olup, tarım ürünü ihracatı fazladır.
D) Tarımsal üretimde makineden çok insan ve hayvan gücü kullanılır.
E) Tarım toprakları bakımsız olup tarımda sulama, gübre ve ilaç kullanımı azdır.
