Abbasilerde Divanlar
Divânlar: Abbâsîler, Emevîlerden daha ayrıntılı bir idarî sistem oluşturmuşlardı.
Emevîler döneminde merkezde yer alan Divânü’l-çeyş, Divânü’l-harâc,
Divânü’r-resâil, Divânü’l-hâtem,
Divânü’l-berîd’in aynı şekilde Abbâsîler döneminde de varlığını devam ettirdiği ancak, bu dairelere ilave olarak,
Divânü’l-ezimme, Divânü’l-mezâlim, Divânü’n-nafakât, Divânü’-diyâ,
Divânü’t-tevki’yi kurmuşlardı.
Divânü’l-ceyş, devletin askeri işlerine bakan daire idi. Bu divân, orduların idarî, malî ve diğer işlerinin yönetimi ile
ilgilenirdi. En üst derece sorumlusu,
“sâhibu divâni’l-ceyş” unvanı verilen
kişiydi. Bu kişi vezire karşı sorumluydu.
Teşkilâtın genel politikası bu ikili
tarafından yürütülmekteydi. Sâhibu
divâni’l-ceyş yürüttüğü görev nedeniyle
büyük bir itibara sahipti. Bazı savaşlarda
komutanlık görevi ona verilirdi
Divânü’l-harâc, beytülmâlin ana kaynağı kabul edilen harâcın
toplanması ve giderlerin kaydı ile
ilgilenen bir daireydi. Divânü’r-resâil, devletin iç ve dış yazışmalarını yerine getirmek, devletin dış ilişkilerini
düzenlemek, yurtdışına gidecek elçi seçimini yapmak, gelen elçileri
ağırlamak ve onlara eşlik edecek,
bilgilendirecek kişileri tespit etmekle
ilgili daireydi.
Divânü’l-hâtem,halifenin mektuplarının mühürlendiği bir kopyasının
alıkonulduğu divândı. Divânü’l-
berîd’in görevi ise resmi haberleşmeyi sağlamak, postacılıkla ilgili görevleri
yerine getirmek, istihbarat ve gizli haber edinmekti. Sâhibu’l-berîd, berîd
teşkilâtının en üst yetkilisidir. Halifenin yahut vezirin emirlerini taşradaki
idarecilere, oradaki haberleri de
merkeze ulaştırmakla görevlidir.
