İmmün cevabın teşhis amaçlı kullanımı

TIP VE BİYOTEKNOLOJİDE VİRÜSLERİN KULLANIM

ALANLARI

İmmün cevabın teşhis amaçlı kullanımı

 Virüslere karşı üretilen antikorlar (IgM), bu hastalıkların teşhisinde kullanılmaktadır.

ELISA testinde;

İmmünofloresan testiyle (IFA);

Western blot tekniği

Viral aşılar

Viral hastalıkların önlenmesinde çok eski yıllardan beri aşılar kullanılmaktadır.

İlk olarak Leydi Montegu ve E. Jenner tarafından başlatılan aşılama çalışmaları, 1885 yılında

Pasteur’ün kuduza karşı bağışıklama yapmasıyla devam etmiştir.

1950 yılında ise Sabin zayıflatılmış canlı polio aşısını geliştirerek çok sayıda insanın aşılanmasını

sağlamıştır.

 İnaktif aşılar, formaldehit yada UV gibi çeşitli etkenlerle nükleik asitleri zarar görmüş,

enfektifliklerini kaybetmiş virüslerden hazırlanır.

İnaktivasyonda virüsün antijenik özellik gösteren proteinlerine zarar verilmemelidir.

 İnfluenza ve hepatit A aşıları, virüslerin formaldehitle inaktive edilmesiyle

hazırlanmaktadır.

 Canlı virüs aşıları virülensliği

azaltilmış, zayıflatılmış virüslerden hazırlanır.

 Kızamık ve kabakulak aşıları bu

şekilde hazırlanır.

Aşılamada karşılaşılan problemler

Canlı aşılar:

 Poliovirüs (Sabin): Geri mutasyonla virülens tipe dönüş, endemik enterovirüsler tarafından engellenme ve SV40 ile kontaminasyon görülmüştür.

 Smallpox (Çiçek): Yetersiz zayıflatma hastalığa, çok fazla

zayıflatma ise immünojenik özelliğin kaybına sebep olmuştur.

 Kızamık: Yetersiz zayıflatma ateş ve isiliğe sebep olmuştur.

 Kızamıkçık: Yetersiz zayıflatma ergin dişilerde mafsal iltihabına sebep olmuştur.

 Sarı humma: Stabilizasyon ortamında hepatit B ile kontamine olmuştur.

İnaktive aşılar:

 Poliovirüs (Salk): Canlı virülent virüslerin aşıda kalması ve formaldehite dirençli SV40 ile

kontaminasyon görülmüştür.

 Grip: Ateş görülür

 Kuduz: Allerjik beyin iltihabı görülür.

 Kızamık: Hassasiyet artar

Viral aşıların üretiminde kullanılan yeni metodlar

Günümüzde aşı üretiminde canlı ve inaktif aşılara ilaveten dört farklı yöntem de kullanılmaktadır.

1. Mikrobial hücrelerde ekspresse olan klonlanmış genlerden viral proteinlerin üretimi

2. Vaccinia (smallpox, çiçek virüsüne karşı aşılamada

kullanılan virüs), baculovirus, poliovirus ve adenovirüs gibi organizmaların genomlarına viral genlerin inserte edilmesi

3. Viral proteinlere ait küçük peptidlerin kimyasal olarak sentezlenmesi

4. Antiidiotip antikorlarının geliştirilmesi

2. Çiçek virüsünde üretilen bu aşıların kullanım avantajları şunlardır.

 Virüs tavuk embriyosunda kolay ve ucuz bir şekilde üretilebilir

 Virüs liyofilize edilebilir ve oda sıcaklığında stabil kalabilir

 Aşı derinin çizilmesiyle kolay ve ucuz bir şekilde uygulanabilir

 Uzun süreli immünüteyi genelde tek bir doz sağlayabilmektedir

 Aşılama sonucu oluşan küçük yara, aşılanmış kişilerin takibinde kolaylık sağlar

 Aşılama işleminde çok az materyal kullanıldığı için yan etkiler en aza indirgenmiştir.

3. Viral proteinlere ait küçük peptidlerin kimyasal olarak

sentezlenmesi

 Üçüncü yöntem sentetik peptid aşılarının kullanımıdır.

 Viral yüzey proteinlerinden seçilen 15-20 amino asitten oluşan ve laboratuvarda sentezlenen küçük peptidler immün sistemi uyarmaktadır.

 Bu şekildeki aşı üretimi diğer yöntemlerden daha kontrollüdür. Ancak genellikle küçük peptidler zayıf

immünojenik aktivite göstermektedir. Bu nedenle de ya

büyük bir proteinle birlikte yada güçlü bir adjuvanla birlikte bu peptidler konukçuya verilmelidir.

4. Antiidiotip antikorlarının geliştirilmesi

 Dördüncü teknikte herhangi bir viral materyal kullanılmamaktadır.

 Bu yöntemde virüse karşı üretilen nötralize antikorlar diğer bir konukçu hayvanda

immünojen olarak kullanılmaktadır.

 Bu aşılama enfeksiyon esnasında yada

enfeksiyon riskinin yüksek olduğu durumlarda kullanılır.

Viral kemoterapi

 Guanozin analoğu olan Acyclovir (9-(2-hidroksietoksi) metil guanin), alfaherpesvirüslere etkilidir. Virüsün

şifrelediği timidin kinaz ve DNA polimeraz, konukçu enzimlerinden daha güçlü bir şekilde bu kimyasaldan etkilenmektedir. Ayrıca acyclovir kullanımı interferon

sentezini de teşvik etmektedir. Ters transkriptazı etkileyen Azidotimidin, yan etkisinin olması nedeniyle HIV

tedavisinde sınırlı miktarda kullanılmaktadır.

 Guanozin analoğu olan Gancyclovir (9-(1,3dihidroksi- 2propoksi)metil guanin) Cytomegaloviruslerde DNA polimeraz üzerinde etkilidir. Diğer bir guanozin analoğu olan Ribavirin, influenza, solunum sinsityal virüsü,

parainfluenza, hepatit C ve HIV gibi çeşitli virüslere etkilidir.

 Amantidin, influenza A virüsünün kılıfından

ayrılmasını ve viral RNA’nın sitoplazmada serbest hale geçmesini önler. Rimantadin de benzer bir etki gösterir.



Pirofosfat analoğu olan Foscarnet (fosfonoformat), herpesvirüs, hepatit B virüsü ve HIV’e etkilidir. Viral DNA polimerazı ve ters transkriptazı inhibe eder.

Acyclovir yada gancyclovir’e dirençli virüslerin

enfeksiyonlarında kullanılır.