ARASTIRMALAR
FORAMEN PALATiNUM MAJUS VE FORAMiNA PALATiNA MiNORA'NIN V ARYASYONLARI
The variations of greater palatine foramen and lesser palatine foramen
Erdogan Unurl, Kenan Aycan2, Nihat EkincP, Giilhal Bozklrl, Nrumk Ytlmazl
Ozet : Bu 9alt§mada ; 60 adet kafatasmda fora- men palatinum majus 'un molar di§lerle olan kom-
;ulugu, foramenin sert damaga a,zlma yonu, fora- mina palatina minora'nm sayiSl ve palatal olugu (sulci palatini) smtrlayan kemik kopru, kemik tepe- ler ve spina/ann varltgt ara§ttnldt. Foramen pala- tinum majus'un %12.5 oranmda ikinci molar di§in medialinde, %35 oranmda ikinci ve a,uncu molar di§ler arasmdaki alanm medialinde, %26.6 oramn- da a,uncu molar di§in medialinde ve %25.·6 ora- nmda a,uncu molar di§in distalinde oldugu tespit edildi. Foramen palatinum majus'un orta hatta olan uzaklt8t sagda 1.54 :i0.02cm, solda 1.56
±
0.02 em olarak bulundu. Foramenin sert damaga aplma yonunun %40 vertical %60 antero-inferior veya horizontal oldugu gozlendi. Foramina palati- na minora'nm say!Smm her iki tarafta 1-5 arasmda degi§tigi tespit edildi.lnci!lenen 60 kafatasmm 7 sinde (%11.6) tek taraflt kemik koprunun varltgt tesbit edildi. Kafataslannm 7 tanesinde damak ya- p lsi olduk,a duzgun iken , geriye kalan 53 kafata- smda sulci palatini'yi smtrlayan spinalara veya kemik tepelere rastlandt.
Anahtar Kelimeler: Foramen palatinum majus, Foramina palatina minora, Palatum durum, Varyasyon
Foramen palatinum majus, fossa pterygopalatina ile damak arasmda uzanan canalis pterygopalatinus'un alt deligidir (6). Canalis pterygopalatinus sert dama- gm arka kenannm yaklnmda sert damak ve proces- sus alveolaris arasmdaki oluga a~lltr, bu kanalm
a~J.lchgrna foramen palatinum majus denir (7).Bu fo- ramen'in yerle~imi degi~ik: ~ekilde a~lklanmaktadrr;
Erciyes Universitesi T1p Fakiiltesi 38039 KAYSER/
Anatomi. Ara§.Giir.l, DofDr.2, Morfoloji. Y DofDr.J.
Geli§ tarihi: 29 Temmuz 1993
Summary: In this study , relation of the greater palatine foramen with molar teeth, opening regio of foramen to the hard palate, the number of the lesser palatine foramens and the bridges bone of the palatine grooves, variations of the crests bone and spines were searched on 60 skulls. Greater palatine foramen was found 12.5% in the medial to the second molar tooth, 35% in the medial of the interproximal to the second and the third molar teeth and 25.6% at the distal of the third teeth. The distance between the greater palatine foramen and median palatine suture was 1.54 ± 0.02 em on the right and 1.56 ± 0.02 on the left.
Greater palatine foramen opens to the hard palate 40% vertically and 60% in the antero-inferiorly or horizontally . The number of the lesser palatine foramens changed between 1 and 5 on the booth sides. It was observed that there existed one-sided bone bridges on the seven skulls (11.6%) which were examined. The structures of the palates were smooth and some spines restrincting the palatine grooves or crests bone were noticed on the remaining skulls.
Key Words: Greater palatine foramen, Lesser palatine foramen, Hard palate, Variation
sutura palatomaxillaris'in arkasmda palatal kenara yakln olaralc bulundugu belirtilirken (9) sert dama- gm arka d1~ ko~elerinde yer alan delikler olarak da (4) tammlanmaktadu.Foramen palatinum majus sert ve yumu~ak damak mukozasmm birl~me yeri- nin yakl~lk 3-4 mm ontinde ve 2.-3. molar di~lerin
arasmda bulunur (3). Foramen palatinum majus'un tist molar di~lerle olan kom~ulugu degi~mekte
dir.:tkinci molar di~in medialinde, ikinci ve ti~ilncti
molar di§ler arasmda medialde, ti~tincti molar di~in
medialinde ve ilfYtincti molar di~in distalinde olabilir (8).
Foramen palatinum majus'un arkasmda palatin ke- migin processus pyramidalisi, foramina palatina mi- nora ile delinmi§tir (4). Foramina palatina minora genellikle iki tane olup foramen palatinum ma- jus'un arkasmdadtr (9).Foramen palatinum mi- nor'lann saytst 0-5 arasmda degi§mektedir (1,2,5).
Di§ hekimliginde damak iizerinde bulunan, kemik tepeler ve spinalar protez ~alt§malannda stkltkla komplikasyon olu§tunnaktadtr. Bu olu§umlann iize- rini orten damak mukozasmm hassasiyeti artmakta- dtr (10).
Foramen palatinum majus'un yerinin detaylt olarak bilinmesinin , bu Mlgeye yaptlan enjeksiyonlarda onem arzetmesi nedeni ile bu foramenin molar di§- lerle olan kom§ulugunu ve varyasyonlanm ara§ttr- mak i~in bu ~alt§ma planlandt.
METODLAR
B u ~ah§ma Anatomi laboratuvandaki 60 kafatast iizerinde yaptldt. Ol~iimler ve gozlemler §unlart kapsadt:
1- Foramen palatinum majus'un yerle§iminin ust molar di§lerle olan ili§ldsi.
2- Foramen palatinum majus'un damaga a~tlma
yonu.
3- Foramen palatinum majus'un merkezinin orta hatta olan uzakltgt.
4- Sag ve sol foramen palatinum majus'/ann merkezlerini birle§tiren ~izginin sutura pa/atina media'yt kestigi nokta ile spina nasalis posterior'un ucu arasmdaki mesafe .
5-Foramina palatina minora'mn saylSl.
6- Palatal olugu smtrlayan kemik koprUlerin varltgt.
Ol~iimler 0,1 mm. hassasiyeti olan kumpas ile ger-
~ekle§tirildi.Foramenin orta hatta olan uzakhgtnt tesbit etmek i~in kumpasm sabit ucu foramene yer- le§tirildi ve hareketli ucu orta hatta dikey olarak fo- ramenin merkezinden mediale dogru uzanan bir hat boyunca orta hattaki sutura palatina mediana iizeri- ne yerle§tirildi ve aradaki mesafe ol!fiildii.
Foramenin orta hatta uzakhgt ve sert damagm arka kenanna olan uzakhgmdan elde edilen degerlerin
BULGULAR
Foramen palatinum majus'un i1st molar di§lerle olan kom§ulugu Tablo 1'de gori1lmektedir.
Foramen palatinum majus'un a!(tlma yonti kafatasla- rmm 20 sinde (%40) vertical (~ekil 1), digerlerinde (%60) antero-inferior veya horizontale yakm oldu- gu gozlendi (~ekil 2).
Foramen palatinum majus'un orta hatta olan uzakh- gt sag tarafta 1.54
±
0.02 em, sol tarafta 1.56±
0.02 em olarak 6l!;iildii. !ncelenen 60 kafatasmm 46 sm- da (% 76.4) sag ve sol foramen palatinum majus'un orta hatta olan uzakltgmm e§it oldugu tesbit edildi.Sag ve sol foramen palatinum majus'larm merkez- lerini birle§tiren !(izginin sutura palatina mediana'yt kestigi nokta ile spina nasalis posterior'un ucu ara- smdaki uzakltk ortalama 0.84
±
0.01 em olarak 61-!;iildii.
Foramina palatina minora ttim kafataslannda bila- teral olarak mevcuttu ve saytlan 1-5 arasmda degi§- mekteydi (tablo 2). Foramina palatina minora fora- men palatinum majus'un posterior'unda, posterolate- ral'inde ve posteromedial'inde bulunmaktadtr.Sulci palatini'yi smulayan kemik koprtiler (~ekil 3) 7 ka- fatasmda tek tarafltdtr (%ll.6). Bilateral kemik kop- rtilere rastlanmadt.
Kafataslarmm 53 iinde (% 88.3) palatal olugu smtr- layan kemik tepeler yada spina'lar gozlendi, 7 ka- fatasmm sert damagt ise olduk!fa dtizgiindti.
Tablo 1. Foramen palatinum majus'un iist molar di§lerle olan ili§kisi
Foramen palatinum Sag % Sol % majus'un yeri
2. Molarm mediali 8 13.3 7 11.6 2.3. Molarm arasmdaki
alamn mediali 20 33.3 22 36.6
3. Molarm mediali 16 26.6 16 26.6 3. Molarm distali 16 26.6 15 25
Top lam 60 100.0 60 100.0
~ekil 1. Foramen palatinum majus'un vertikal yonde
a~!lt~t
~ekil 2. Foramen palatinum majus'un horizontal yonde
a~1h~1
Unur, A yean, Ekinci ve ark.
~ekil 3. Sulci palatini iizerinde bulunan kemik koprii Tablo 2. Foramina palatina minora'nm dagtbrm Foramina palatina Sag % Sol % minora'run say1s1
1 13 21.6 11 18.3
2 24 40 24 40
3 14 23.3 14 23.3
4 7 11.6 7 11.6
5 2 3.3 4 6.6
Top lam 60 100.0 60 100.0
TARTISMA
Foramen palatinum majus ve foramina palatina mi- nora'mn varyasyonlan ve sert damagm di§ hekimli- gi a~tsmdan oneminden dolayt ~ok saytda ~alt§ma yaptlmJ~tlr (1,2,5,8,10).
Hassanah ve Mwaniki(5) Kenya'h kafataslan tize- rinde yapbklan r;ah~malannda foramen palatinum majus'u damaklann %13.6 smda ikinci ve tir;tincti molar di~lerin arasmda ve damaklann %10.4 iinde ikinci molar di~in hizasmda yerle~tigini (5), Sieber ve DuBrul (7) ve Clark ( 3) ise forarnenin sert da-
ma~n arka kenanmn 3-4 mm. oniinde ve son mo- lar di~in distal yansmm hizasma yerle~tigini bildir-
mi~lerdir. Westmoreland ve Blanton (8) Hindis- tan'hlara ait kafataslan iizerinde yaphgt bir ~ah~ma
da forarnenin %9.7 ikinci molar di~in medialinde , %33.7 ikinci ve Ut;;tincti molar di~ler arasmda ,
%50.7 tir;tincti molar di~in medialinde ve %6 ii~iin
cti molar di~in distalinde oldugunu bildirmi~lerdir.
Ba~aloglu ve Gtinbay (1) ~ah§malannda foramenin
%73 tintin tir;iincii molar di~ hizasmda , %18 inin ikinci ve ii((iincii molar di~ler arasmda ve % 9 unun ikinci molar di~ hizasmda yerle~tigini bildirmi~ler
dir.<;ah~marntzda ise foramen palatinum majus-da- maklarm ; %12.5 inde ikinci molar di~in medialin- de, %35 inde ikinci ve ii((tincti molar di~lerin ara- smda medialde, %26.6 smda U~iincti molar di~in
medialinde ve %25.6 st ii~tincti molar di~in distalin- de oldugunu tesbit edildi.
Sieber ve DuBrul (7) foramen palatinum majus'un yerinin elle palpe edilemeyecegini ve local anestezi uygularnasmda foramenin yerinin ve darnaga ar;tl- ma yoniiniin bilinmesinin onemli oldugunu bildir- mektedirler. Westmoreland ve Blanton (8) forame- nin %18 vakada horizontal,% 82 vakada ise infe- rior ya da vertical olarak ar;tldtgmt bildirmektedir- ler. Hassanah ve Mwaniki vakalann %74 iinde an- tero-medial ve %26 smda dikey olarak ar;tldtgmt
bildirmi~lerdir.<;alt~marntzda ise damaklann %40 mda foramenin vertical olarak , % 60 mda antero- inferior veya horizontale yakm olarak ar;tldtgmt tesbit edildi.
Foramen palatinum majus'un orta hatta olan uzakh- gmt Westmoreland ve Blanton sag tarafta 1.48 em., sol tarafta 1.5 em olarak bildirmektedirler (8).
<;alt~mamtzda ise foramen palatinum majus'un orta hatta olan uzakhgmt sag tarafta 1.54 ± 0.02 em , sol tarafta 1.56 ± 0.02 em olarak bulundu.
Sag ve sol foramen palatinum majus'lann merkezle-
rini birle~tiren r;izginin sutura palatina mediana'yt kestigi nokta ile spina nasalis posterior'un ucu ara- smdaki mesafeyi ; ortalama 0.84 ±0.01 em olarak bulduk.Bu uzakhgm olr;tildtigti kaynaga rastlama- dtk. Bunun bilinmesinin forarnenin yerini tesbitte yararh olacagt kanaatindeyiz.
Foramen palatinum minoranm saytstm, Ba§aloglu ve Giinbay(1) kafataslarmm %80 ninde birden faz- la , Cireli ve arkada~lan (2) deg~ik saytlarda oldu- gunu , Hassanalt ve Mwaniki (5) 0-5 arasmda de-
gi~tigini , kafataslannm % 51.2 sinde 1 foramina palatina minor'a bulundugunu bildirmi~lerdir. tnce- ledigimiz kafataslannda ise bu saymm 1-5 arasm- da degi§tigi gortildti (tablo 2).Bulgulartmtz B~a
loglu ve Gtinbay ile Cireli'nin Ttirk toplumunda yaphgt ~alt~ma ile uygun oldugu halde Hassanah ve Mwaniki'nin Kenya'hlarda yaptigt calt~madan
farkhdtr.
Sulci palatini Uzerinde bulunan kemik koprtilerin varhgm1 Ba§aloglu ve Gtinbay(1) %9.1 oranmda bildirmi§lerdir . Cireli ve arkada~lan (2) %2 ora-
nmda koprti olu§umuna rastladtgmt kaydetmi§ler- dir. Hassanah ve Mwaniki(5) vakalann %19. 2 sinde kemik koprtilerin varhgmt belirtmi~lerdir.
Zvanovic (10) inceledigi kafataslanmn baztlannda
tamarnlanmamt~ kemik kanallar oldugunu , bunla- nn yav~ yav~ yok olduklarmt , yerlerinde stg oluklarm kaldtklanm ve koprtilerin kanallarm alt duvannm kahntist oldugunu ileri siirmektedir.<;ah~
mamtzda sulci palatini tizerinde bulunan kemik koprtiler 7 kafatasmda (% 11.6) tek tarafh olarak tesbit edildi. <;ah~mamtzda elde edilen degerler kaynaklardakine uygundur.
Kemik tepe yada spinalann varbgtm Hassanah ve Mwaniki (5), Kenya'hlarda %96.8 olarak bildir- mektedirler. <;alt~mamiZda ise damagm yaptst; ka- fataslarmm 7 sinde (%11,6) oldukr;a diizgtin iken digerlerinde (%88.3) sulci palatini'yi smrrlayan ke- mik tepeler ya da spinalar bulunmu§tur.
Darnagm anatomisinin bilinmesi bu bOigeye yaptla- cak miidahelelerde klinik yonden onem arzetmek-
tedir.<;alt~mamtzm bu konuda bilinenlere katktstmn olacagt kanaatindeyiz.
KAYNAKLAR
1. Ba§aloglu H,Gunbay TM : Sert Damak Osteolojik YaplSlnm Morfolojik Ara§ttrtlmast.
Dokuz Ey!Ul Unuversitesi Ttp Fakaltesi Dergisi 6: 21-26 1992.
2. Cireli E, Tetik S, Eronat N: Paltum Durum Varyasyonlannm Morfolojik ve Antropolojik olarak incelenmesi. Ege Oniversitesi Di§
Hekimligi FakUltesi Dergisi 4:81-841986.
3. Clarkj W: Clinical DentiStry Harper and Raw publishers Newyork 1977 Volume l Chapter 24 p6.
4. Dere F: Anatomi. Okullar Pazan Kitabevi Adana 1990 s 307.
5. Hassanal J, Mwantkl D: Palatal Analysis and Osteology of the Hard Palate of the Kenyan
Unur, A yean, Ekinci ve ark.
African Skulls. Anat Rec 209:273-2801984.
6. Kuran 0: Sistematik Anatomi. Filiz kitabevi 1983. s.44.
7. Stcher H, DuBrul E L: Oral Anatomy Sixth Edition. The c. V. mosby company saint Louis 1975.p82.
8. Westmoreland E E, Blanton P L: An analysis of the variations in position of the Greater pa/atina foramen in the Adult Human Skull.
Anat Rec 204:383-3881982.
9. William l, Warwick R, Dyson M, Banister L H:
Gray's Anatomy Churchill Livingsitone Edinburg 1989 p 354.
10. Zivanovic S: Longitudinal Grooves and Canals of the Human Hard Palate of the Kenyan African Skulls. Anat Anz 147: 161-1671980.
