iNDiRGEN YIKAMAYLA YAPILAN BOYARMADDE SOKUMU VE YENiDEN BOYAMA i~LEMiNiN KULLANIM HASLlKLARINA ETKisi

Tl\'IMOB 'Iekslil Miihel1dislcri Oliasl UCfEi\ 1111: Ch:nnhcr nfTcxlilc Engineers Tckslil vc MUhcndis

'111e JOllmalllfTexlilcs ;lUd Engineer

'I'lL : I::!

SAY! : 5K

iNDiRGEN YIKAMAYLA YAPILAN BOYARMADDE SOKUMU VE YENiDEN BOYAMA i~LEMiNiN KULLANIM HASLlKLARINA ETKisi

Onur BALCI, R. Tugrul OGULATA C;ukurova Oniversitesi, Tekstil Mlihendisligi B6llilllli, BalcaiI/ADANA

bZET

indirgen Ylkama klillamlarak yaplhm boyannaddc sbkiimli, hataiJ kUllla§lan bu hatalanndan anndmp tekrar ckollol11ik dcgcr kazandmnak i'rin uygulanan bir prosestir. Bu proscs, kuma~1 olu~lUran eJyaf yaplslI1l ve boyarl11addcnin tchar bu clyafa baglanm<l 6zelliklerini degi~tirebilece£,inden, kuma~ln kullanll11 hasllklanlll etkilclllc riski bulunmaktadlr. C;all§lllada ser;ilen iki tip kan~11ll kUIll:.J~a boyarmadde s6klimli ve archna ycnidcn boyam:.J i~lemi uygulalllp, prosesin kullanllll hashklanna (Ylkama, slirtiinme, tel'.

kuru tcmizlcme, su) olllmiu veya olulllsuz etkisi bclirlcnmeye r;:.Jh~J1ml~tlr.

Anahtar Kelimeler: indirgen Ylkama, Boyannaddc Stiklimii, Kullunnll Hasllklan

EFFECT OF DYESTUFF REMOVING AND RE-DYEING PROCESS MADE BY REDUCTIVE WASHING TO USAGE FASTNESSES

ABSTRACT

Dyestuff removing made by reductive washing is a process which is applied for levclling the faults of fabrics and gain econo- mical vaule. This process has a risk of effecting fastnesses of fabric becausc it can change the librc strllclUre and bontling ability of dyestuff to fibre, In this study two selected fabrics have been applied dyestuff removing process and dyeing again. Arter, it has been tried to determine posit ive or negative effects of this process to fastncsses (as washing, rubbing, perpiration. dry cleaning, wa- ler).

Key Words: Reductive Washing, Dyestuff Removing, Fastnesses.

1. GiRi§

Genel olarak renk hasllgl, tckstil matery<.tli lizerinde bulunan boyarmaddenin 're~itli tll.'i ctkHere (l1zikscl-kimyasal) kar~1 gos-

tenl1i~ oldll£,u diren~ olup kullaillm ve fabrikasyol1 hasltgl oImak lizere ikiye aynlmaktadlr. Kullal11111 hasltgl, tekstilmatcryaline fiziksel veya kimY<lsal y6J11cmlerie baglannll~ boyarmadtlenin kullanlll1 esnasllldaki \e~itli etkilcrc (Ylkam<l, lerieme, slirliilllllC. gli-

ne~, kuru temizleme) kar~1 gosterl1li~ oldugu diren'rlir.

Renk hashgl kOllusu lizerinc fark" ~ah~malar yap"l1ll~tlr. Ozellikle bu r;a"~malar poliester clyafl ve bu clyaf1l1 selOlozik orijin- Ii (pamuk, viskon gibi) liflerle olan kan~lInlannll1 boyanmasl ve reclUktif Ylkanmasl konusunda yogunla~ml~tlr (Dohmen, 1998;

Ani~ ye YIIdmm. 2003; Anders YC Schindler, 1997).

Boya s6kUmU i~lel11i ise tekstil terbiyesinde farklt nedenlerden dolaYI (boyamadan kaynakli, kimyasal maddeden kaynaklt, ap- re i~lemindcn kaynakli vb.) halalt olamk iiretilmi~ materyallerin (iplik, kllll1a~) dlizeltilmesi amarrit kullal11lan bir y6ntcmdir. Y6n- tcmin esasl tckstil matcryali iizerinde renkliligi sag,layan boyamladdcyi, baglanma reaksiyonulllIn tersi ~ekilde IiI' yaplslIldan aYI- np mamulii rcnksiz halc getirmeklir. B6ylecc materyal lizerinde belirlcncn hat a temizlcllmekte ve yeniden boyanmi.lya hazlr hale getirilerek iireLime dahil edilmektcdir. Boya sokUmu Uzerine Y<lpllan onceki r;ah~malar ise gcncllikle bu i~le111de kullal1Jlan redUk- lir Ylkama maddelerinin ozelliklerinden bahscden ara~lIrmalar olesinc gilmemekledir (Aksoy. 1997: CanlUrk. 1996; Uhri. 2003;

Yakarlcpe ye Yakarlcpe, 1995).

boyama i~lemleri i~letrne ~artlannda yapilan bu nurnuneler, ara kontrol dairesinde belirlenen I'qitli hatalardan dolaYI dUzeltil- rnek arnaclyla boya dairesine iade edilrni~tir. Farkh redtiktif (in- dirgen) Ylkarna maddelcri ve c;ah§rna parametreleri (slcakllk, sUre vs.) kullamlarak boyannadde soklirnli ile dlizeltilrnesi ya- pIian bu kuma§lar daha sonra istenen renge tekrar boyanarak ap- re dairesine sevk edilmi§tir.

<;all§rna ic;erisinde boyarrnadde soklirnli ile dUzeltme i~lemi­

nin gene I prensiplerinden, boyarmadde soktimli-renk hashgl ili§kisinden bahsedilmi!j ve bu ili§kinin dalm detayll incelenme- si ic;in sec;ilen numuneler tizerinde dencyseI c;ah§rnalar yapIl- rnl§tlr. Deneysel r;ah§ma sonucunda elde edilen numunelerin kullamm hasilk perfonnanslan (Ylkama, stirttinme, tel', kuru te- rnizleme, su) testier ile incclenmi§tir.

2. BOYARMADDE SOKOMO VE RENK HASLIGI

TekstiI terbiyesi, bazi apre uygulamillan harir; kimyasal maddelerin belirli sicakhk ve basln<; altlllda liRer ile bag yap- maSl esasma dayanan ya~ i~lemlerden olu§maktadlr. Bu i~lem­

lerde, yUksek Slcakhk, kullandan kimyasal maddeler, bu mad· delerin elyaf ile etkiIe~imine bagh olarak tiretim esnasmda hata

olll~ma riski anmaktadlr. Sayilan bu parametrelere bagh olarak oIlI§an hatalann, UrUnUn ekonornik degerinin azaltmamasl veya tamamen ortadan k.ildlrmamasl ir;in dlizeltilmesi gerekmekte- dir. Bu nedenle tekstil terbiye prosesleri i<;inde farkh dUzeltme yantemleri geli§tirilrni§tir. Bu yontemler, dlizeltrne i§lerni gore- cek materyalin formuna ve cinsine, hatanm olu~ ~ekline ve pro- sesine bag I! olarak sec;ilmekte olup, boyannadde soklim i§lemi en yaygm olarak kullalllianiardandir (Balel ve Ogulata, 2004).

Boyarmadde soktimU, reduktif olarak indirgen Ylkama mad- deleriyle veya oksidatif olarak hipoklorit gibi yUkseltgen mad- del erie uygulanan ve materyale baglanml~ boyarmacldenill gide-

nedell oimasl nedeniyle redUktif .sokGm tercih edilmektedir (1V1V1V.eksoy.com.tr, 2003).

Redtiktif sokUm i§leminin tUm Iifler ve bunlara uygulanan boyarmaddeler i<;in etki mekanizmasl farkl!l!k gostermektedir.

Bu ijlem, reaktif boyarmaddelerle boyanmlj sellilozik elya!"

i~in, bazik ortam ve indirgen Ylkama etkisi ile boyarmaddenin renkli k,smlnln (krornofor grup) yapldan aynhp, elyafln renksiz hale getirilmesine dayanmaktadlr. Dispers boyarmaddelerJe bo- yanrnl§ poliester elyafmda ise soklim i~lemi, boy am a mekaniz- maSl slrasmda yUksek slcaklikta elyafm amorf bolgesine yerle-

§en boyannaddenin, tersi bir i~lemle tekrar boy am a slcakhgma getirilen, i<;erisinde indirgen Ylkama maddeleri bulunan bazik bir banyoda ayn§tlfllmasl prensibine dayanmaktacl!r. Bu neden- Ie gene Ide ttim lif r;e§itleri ve boyarmadde gruplan h;in boyar- madde sokUmG i~lemi, en az boyama slcakhgmda genrekle~­

rnektedir (Balel, 2004).

Boyannadde sokUm i§lemi gerr;eklemi~ materyalin, tirtin olarak pazara sunulabilmesi ir;in istenen renk dogruJtusunda tekrar boyaIllp, gerekli apre i§lemlerinin uygulanmasl gerek- mekte, ayIll zamanda elde edilen yeni GrUnun hatalanndan ann-

ml~ ve diger kalite parametrelerini kar§lilyor olmasl gerekmek- tedir. Yani dGzeltme i~lemi yaplhrken, bir yandan hata dtizeltil- meli, diger yandan cia diger kalite degerleri bozulmamahchr.

Renkli olarak piyasaya sUrlilecek kuma§ta aranacak en anemli kalite parametrelerinden biri de renk hashklandlr (ozel- likle kullalllm hashklan). Renk hasligl yapdan ard ijlemlerin verimliligi kadar, boyarmaddenin kuma~1 olu§turan elyafa tu- tunmasma da baghdlr. i§te bu noktada boyarmadde sakUmU i§- lemiyle gerr;ekle§tirilen dtizeltrne i§Jeminin yeniden boyanml~

materyalin renk hash klan Uzerinde etkili olabilecegi dU~UnUI­

mektedir. Ornegin reaktif boyannaddelerde boyarmaddelerin .soklimUnde, boyarmadde molektilti tam olarak elyaftan aynlma- makta, sadece renkliligi olu§turan kromofor grup indirgenmek- tedir. Bu dUl1lm sokUm somaSl yeni boyannaddenin baglanmasll1l

TabiD 1. Deneysel,al/,mada kullamlan numune kuma,lann baZi yap/sal bzellikleri

Ozellik PoliesterlViskonfElnstnll Pam nklElastnn

2812· % 641311 5

%100 Pamuk Iplik Ozellikleli Atkl Pesl Vis.! E1astan (78 dtex) AU" Ring ipligi

Ring ipligi 28 I 2 -% 6413115

%921 8 Pam uk I E1astml Qizgii Pesl Vis.! E1astan (78 dtex) COzoij

.

^~ Ring ipligi

Ring ipligi

Mamul Atkl Slkltk 22 tel/em 57 tell em

Mannd Gramaj 4540rlm 212 orlm

Mmnul En (em) 128 180

6rgii D21l D212

.,

Tablo 2. Deneysel .a"~mada kullamlan numune kuma~/ara uygulanan on lerbiye ve boyama

PI'oses Polieslcl'NisitonlElaslall Pam lIk/EI:~1nu

- a'un Ylkilma - H.,m Ydt .. 1.ma

- Kunal..ma - KlIt1llmCl

On Tcrbiye - Filtsc - Kuru Yakma

- Yak.l.ua - Peroksit K..,sar

l§lcmlcl"i

- I:>ondilllue - MCl"serizasyoll - Kut"utma + Fikse c;'cktil1uc Yontcmi - Jet M-llcillcsi (FD. 1110) Emdil111C Yontcmi - FlIl'II'

ot< Poliestcr BoyaUIIl!lSl tC;ill

-Dianix Yellow Bmwu CC -%0.7 -Dianix Rubine CC -%0.44 - Diallix Navy CC -%1.1 - Disperga/or - 1 grll Boyamn. ^- Klnk 01l/cyici - 0.6 grll YOlllcmi ve

Rc~elcsi '" Viskolt BOY:Ulllla511c;in -Procion Yellow HEXL -%0.78 -Procion Gimpson HEXL - %2.2 - Procion Navy HEXL - 1.85 - Till. - 65 grl!

- Soda - 20 !lrll

- }yOll TlllflCII-0.6 grll - KInk Ollleyici - 0.6 grl

zorla~llrabjlecegi fikrini orlaya ~Ikannaktadlr. TOm bu bilgiler

1~lgJncla boyarmadcle sokOmU i§leminin, yeniden boyanml* ku-

ma~1I1 hasliklnn Uzerincleki ctkisi i~in iki farkh yakla~lI11 (lii~O­

nOlebilmektedir. Bunlar;

I. Redliktif boyarJ11adde sokiim i~leJ11i hasllklan olu1l1sUZ yonde etkileyebilmekledir. C;UnkO ycniden boyama csnaslnda kullanllan boyarmuddenin elyafa baglanma yelenegini di.i~Urc­

bilmckledir (ozclliklc reaklif boyarmaddeler i<;in),

2. Redi.iktif boyarmadde sokUm i§lcmi hashkl<lr1 ctkilcmc- mekle veya olumlu yonde elkileyebilmekledir. (tinkti redtiklif Ylkama maddclcriyJe yapllan i§lcm sonucu kUJ11a~ yiizcyi eksl- ra bir lemizJelllc i~lemine Illaruz kahl1l~, sarslzliklar gidcrilmi~, kuma~ln hidrolililcsi ve bUlla baglJ olarak tlolleyi alma gOcii

arlI11l~lIr (Balel, 2(04).

Tabla 3. 9all~mada kullamlan indirgen (reduktif) Ylkama maddeleri

No "1ll1 ludi ~u Ydlllum Mmlcl~5i Killl'l15:1IYII)J.'ll Knllrunm Anmc\

I ImJiI"j!enA Tiolht'dioiail CH N,o,S Doy~ SUI;Umtl

,

Indirgen D Hilh'll~llfil Na,S.°4 Iloya SOitUmtl

3 Indire.en C 'lioUn:dioksil CH N,o,S Iloy~ SOkUmU

3, DENEYSE L

<;:ALI~MA

C;ali~lllada incclcnl11ek i.izere Policsler/Viskon/Elastan ve Pamuk/ElaSlan kan§ll11h iki lip kuma~ se~ilmi~lir. Tablo I'de

se~ilcn bu kuma~lann yapisal ozellikleri ve Tablo 2'de isc uy- gulanan on terbiye-bayam<l i~lcmleri verilmektedir.

RcdLiktir Ylkul11a i~lell1lerinin yapilabilmcsi ir;in ise U~ fmk- II indirgen maddc kulluntlll1t~tlr, Bu indirgcn maddeler isc Tab- 10 3'de verilmcklcdir.

indirgcn Ylkama maddelerinin yam sira r;alI~nliJda rcnk has- Ilgl lestlerinin yapllabilmesi amaclyJa r;e~itli sarf ll1alzemeleri k u lIal1lll11l~tI r.

Pad-Balch Boyam:l

- Remazol Yellow OR - 4,8 grll -RcmazoI Red RB - 5,4 gr/l - Remazol Black B - 38 grll - [slancl-5 grl/

- Kostik - 38.5 cdl - SOdyUIII Silikat - 130 cdl

On tcrbiye ve rcnklcndirme i~leJ11lerindell sonra kuma~ bazt kalitc purametrelerinin tcspili ir;in <Ira kontrol dairesine aktanl-

1ll1~11r. Buracla yapllan r;c~itti analizlcr sonucli kttllla~lar lizerin- de, kuma~lann aprc dairesine sevk edilmesinc engel IC!ikil ede- cek hatalar belirlcnmi~tir. Poliester/Viskon/Elastan kan~[I11I[

kUllla§la abraj, koyu fenk ve kotU hasl!klaf oll11ak i.izere Or; fark- It hatuya, Pamuk/Elaslan kan§lmh kuma~ta ise kellar-ana-kcnar hataslila rasllanml§tJr. Bu nedenle kUllla~lar diizeltilmek Ozerc bayami1 dairesille iadc cdilllli~tir. Boyn dairesinde di.izeltmc y6ntcllli olarak halaJann cinsi goz onUnde bulundurularak her iki kUllla~ i~in redliktir bayarmaddc soklimli lercih edilmi~tir.

Tablo 4'de PolieSier/Viskon/Ela'ian kan~""". Tablo 5'de isc Pamuk/Elastan kafl~1l1111 kllma!i:l uygulanun bayarmadtlc so- kLim denemelerinin uygulama rcc;eleleri, YOlltcmleri vc amac;la- n verilmi!ilir. Her iki kuma§i\ alll~i\r adct denemc uygulanI1l1~llr.

Tablo 4 'ten gorliltlUgU gibi Policslcr/Viskon/Elaslan kan-

~lJnll numune kuma~a birden razla saYI(h! si..iklim i!ilemi uygu-

lanm!~t[r. Bunun nedeni olarak bir kere yapllan s6klim i~lcmi­

nin etkisinin yetcrli oimamasl gOslcrilcbilmekledir. AYIlI durum Pamuk/Elaslan kan~mlh numune kUI11a~ i<;ill gc~erli degildir,

Soki.im i~lemi siraslllda her iki nUJ1111lle kuma~la da seli.ilozik elyaf," tisltindeki reaklir boyal111adde soktilmekledir. Bu neden-

Ie dOzelimc i~lemi Uzeri yenidcn boyal11a i~lel1lleri esnasmda

kUl1la~ sadecc reaktif boyannaddcJerlc tckrar boyanl11aktal_hr.

KUl11a~lann boya sOkUl11i.i i§lel11ine J11muz kaldlktan sonra ycniden boyanabill11csi i~in ~e~illi laboraluar renk ~all~Jl1alan yap"ml~ ve Tablo 6'da PolieSier/Viskon/ElaSlan, Tabla Tde isc Pamuk/Elaslan kan~111111 nlll1111ncler ic;in boyami1 recrcleleri

oILl~tllrulmu!itur.

Tabla 8'de isc Tabla 4-5'de yap"an llim boyal'madde soklim dcncl11cleri ve Tablo 6-7'dc yapllan bOY~l1'1l1addc sokli1110ndcll

Tablo 4. PoliesterNiskonlElastan ka"$lmli numune kuma$a diizeltme amal(ll uygulanan boyarmadde sokiim denemeleri

DCllCY SOItiim

KuU:UllhUl Rec;ele KuUamlan

Uygulama Amael

ND SaylSl Mnkinc PrograJllI

I 2 10 gIl illdirgen A

Progl7\lll 1 - 80^aC -30 dk 10 cell Koslik (38 BeO)

2 2 10 gIl lndirgen B

Progmm 1 - 80°C -30 dk AYIIl Deli~JIIde Farkll indirgen

10 cell Kostik (38 BeO) Ylkama M,ddelelinin Elkisi

3 2 ^{10 gI}l tndirgen C

Progmm 1 - 80°C - 30 dk 10 cell Kostik (38 BeO)

4 3 10 gIl indirgen B

Progmm 1 - 80^DC -30 dk Sdkiim SaYlslllul Etltisi 10 een Ka,tik (38 BeO)

5 2 ^{10 gi}l indirgell A

Progmm 2 - 80^De -60 dk S(lrcnin Elkisi 10 cell Kostik (38 Be^C)

G 2 ^gil illdirgen A Proglillll 3 - IODoe -60 dk Rc~(c-Slirc-Slcaldlk Kombillasyollu cell Koslik (38 BeO)

Tablo 5. PamukiE/astan kafl$lmli numune kuma$a diizeltme amal(II uygulanan boyarmadde s6kiim denemeleri

Dency Sol.iim

KuUnm]nll R~clc KuUnmhm

Uygulrulln A1Iln(,1

ND Snytst Mnlone Progrnull

10 gil indirgen A

I I 10 cell Koslik (38 BeO) Progmm ,,-85"C -30 dk

0,6 0/1 Klrlk Olllcvici AYIII Dcri~lIIdc Farkh IndirgclI

10 gIl I11dirgcII B Yd'.ama Maddelc';niu Etkisi

2 1 10 cell Kostik (38 Be") Progmlll 4 -85°e _ 30 dk 0,6 ~l Kink Onlcvici

10 gil indirgcn C

3 1 10 c~~ Kostik (38 Be") Progmm <1 - 85 De -30 dk 0,6 <> I K.lI'Ik Ouleviei

5 gil IndirgclI A

4 1 8 cell Kostik (38 BcD) Progmm 5 -85°C -30 dk Dcri~mill Etkisi 0,6 gil Kink Olllcvici

5 gil illdirgcn A

5 1 8 ccn Koslik(38 Be") Progmlll 6 - 100"e - 15 dk Silrcnin Elkisi 0,6 !!II Kink Olllcyici

5 glllndirgcll A G 1 8 cell Kostik (38 BeO)

0,6 ~I Kink Onlcyici

Progmlll 7 - 100a_{e -}30 dk Sicakilgm Etkisi

sonra yap dan yeniden boyama dcnemeleri ilc elde edilen I1UI11U- neler listelenl11i~tir.

C;all~l11ada ilk olarak hatall olarak (jretilmi~ ve hi!;bir sokUm Tablo 6. PoliesterNiskonlElastan kafl$lmli kuma$ i,in yeniden boyama re,etesi

1110", Ilo)="dde /llil;I:iT

, S , I

^\' .... llIlIn Kim)=1

I

^{Mikl .. r}

j~lcmi gormellll§ kuma§lardall rcferans numuneler aI1l11ll1~tlr,

Daha soma Aile gosterilen boyarmaddc soklimU i§lemi gbrl11(j~

numuneler ve son olarak ise boyarmadde sokUmii olmu~ numu- Ileler Uzerine elde edilmek islenen renk dogrultusunda hazlrla- nan dtizcltllle rec;eteleri ile yeniden boyanan B numuneler alll1-

ml~llr.

no 'llilln \lInlollll tklinne I!!il"miac~, ',,100 m~ m.lkjne!:indc. 1/10 neue "I:IIUlnb.

Vukon Knmmm - I'IueiOll Yell""" HEX!. 0.-15

I -

^T'"

JIo''lI .. III'''' - I'rociOll Oimp$Oll HEX!. 13 ^{_ Soh} - I'mcioll Nuy HEXL 1.1 - I, ... Till:':..;

Korol;Oolc' ,

Tablo 7. PamukiElastan kafl$lmli kuma$ i9in yeniden boyama re,elesi

1,1e•1I 1lo)'IIr"'~lldt lMikl"r

I

(I!t'il) ^\'nnhm~1 NIII,,, ... 1 Do "lIIn YOnlem; cmdilll1c Onle",i"" 're. d·wl<:b lie 1lI~ IlI.>.killeoiade, P:lIl1ul, ,",urllllllU Rtlll3zol Ydl"I!' GR

III ^I

^hhhc,

DO)'II"1II1lJ1 - 1l.,"~zol nt'll nn ,1,6 _ S"d Koslik

- IltIll~z"l Dbck D

"

^{_ SodYIIIII Si!ik:il}

U' , ,

r'~

^0,6,,11 _0,6 ^20,ril _~.11

I

^MilUnr

I

^{5 j:Tll} _311,5 ",,/I

130ccl\

Tablo 8. Dilzeltme i$lemi sonunda elde edilen numuneler ve kodlamalafl

Ptllio:stcr-Vukcn·El:.st:.n P:lIl1UII-El:u;lall

Deney No Doy:. SOkilmil Y~nid"n

Delley No 80y:lIlI:'

Ycniucn D"),:'I11:1 (T:thlo3) NUllluneNo

NUIIlI.lIIe No ^{(T~blo 4)}

Doy:.S!lklllllll

I

NUIIILlllcNo

NLlIIIUIlc:NII

I AI BI I AI

I

^BI

2 A2 B2 2 A2 B2

3 "3 B3 3 A3 B3

,

,\4 "'I ,I ,\.\ B"

5 AS BS 5 AS BS

,

A6 B'

,

,\6 I 136

.11' I I

TabiD 9. EN ISO 105-C06'ya g6re Ylkamaya kar,1 renk flasligl deney ,artlan

Y,k:uII:' J-bsll~' D~lIe)' SIt"nkhk Y,k:lll1a

Serb~1 501i)"11111 Slire

C;Uullisi Pf'rboMl.1

l'rogr:III1L,r, I'ct Hllc:mi [nd] Klarl%-I

[gll[ [dll]

A2S ,ID ISO

,

30

1125 50 ISO I

,

30

C25 60 50

,

30

D25 70 50

,

30

<=elik 8ilyo

'0

"

25 25

Rercrans alarak aiman nUlllunelcre ve boyarmadde sbklimii iizcri ycniden bayanJ11l~ (B kodlu nUJ11uneler) nU11111nelere ~e~it­

Ii renk hnsllgl deneyleri uygul"lI1ml~llr. Ylkamaya kar~J renk hashg' lesli EN ISO I05-COG esas ahnarak clort farkh jekilde her iki 1l1lHlUnC kuma~ ir;in de yapllnll~tlr. Testin uygulama ko-

~ullan Tablo 9'da verilmektedir. Diger lesller ve standartlan ise Tabla 10'cla verihnekleclir.

TabiD 10. Numune kuma,lara uygulanan diger Ylkama hasliOI I estleri ve slandartlan

. T '~

I t,· III;

'"

Deney sonuL:unua clde edilen numuneler gri skala kullalllla- rak akmLl ve salmi.! i~in degerlendirilJl1i~tir.

4, BULGULAR

<;ah~nmda her iki IlUmune i~in Ylkam.lya kar~1 rcnk hasllgl dency sallw;lan ;'Jl1ultifibrc" refakal kUllla~ll1lla aklll<.l IllIIllUIlC

kUm<l~la ise solma i<;ill dcgerlcndirilmektedir.

4.1. Y,kamaya Kan~' Renk Haslog' Test Sonuylaro

Tabla 11-15'de, Tabla 9'da verilen ve don I"arkll program:!

gore farklt slcakl1klmda uygulanrl11.';i Ylka111aya kar~l rcnk has 11-

I ~ I

TabiD 12. PesNislElaslan numune ifin 82S Ylkamaya kar,1 renk haslJijJ lesli sDnu,la(J

Aknm Dc. crleri 1''Mullifibrc'' Rcrakal Kum:lfl) Numune Sckoncler

I

^{Pamu!!: N:.ylon Policslcr} Altrilil;: ViiI! Solma

Asclat Dci!cri

Rcfcnll\."l N. 2 " ^{213 31,] '115} " ⁴

NumllllclH 2/J " 3M

"

^{" " ·U5}

Numulle H2 213 J

"

²¹³

"

^"

"

^'115

Numullc B3 I 3

,

3 " ^,.,5

"

^"

NUIIIIIIIC B'I 2 I

"

^{2 3 'us )1,1}

^"

NUlllunc 05 2 " I 2 " ^{" )14} "

NUlllunc DG 2

"

^{213 " 'us}

"

^"

Tablo 11-14 'de goriildUgii gibi ozellikle "l1lultil1bre" rcrakat bezi Uzerindeki SckoncJer Aselal ve Naylon lilleri kirlenllli~tir.

Yapllan r;all~lllalar ncticesinde referans Illll11uncyc gore hasll).,:

degerlerinde genel olarak degi~ell miktarlarda iyilc~l11e sag lana-

bilmi~tir. B2S programma gore gen;ckle~lirilen Ylkalllaya kar~1

fenk hasitgl deneyi hari~ digcr U~ progmmda 10 gr/l indirgcn A ve 10 cell koslik re~elesiylc Program I e~liginde sokiiliip. Ick-

TabiD 13. PesNislElaslan numune i,in C2S Ylkamaya kar,1 renk hasllgl lesli sDnuflan

"kill:! Dc~crlcri (Rcrllltlil Kuma.~1l Sckontll'f

[>ll.lllUk

!

^{Naylon Puliestcr}

Asclat Alu-i1iI. YUIl

Rcrcr:llIs N. 1f2

. ,

I

^{112 j )1·1 3}

NUIIIUIlC 01 2 4 213

"

^{" I 3/4}

NumullI.' D2 1f2

. ,

2

. , . ,

3/·]

Numunc 03 2

. ,

2 .II·'

. ,

.\1·1

Numunc B4 112 J

.,

1/2 .I

. ,

2(.1

Numunc B:'i 1f2 .11·1 1/2 .I

. ,

J

NUlllune D6 112 31·' 112 .II·'

. ,

.I

TabiD 14. PesNislE/aslan numune i,in 02S Ylkamaya kar,1 renk hasligl lesti sDnu,la(J

Akma Dci!crleri {"Multirihre" Rdnl;'Dt K1I1l1

"

Sckontlcr

Numunc Sollll:l Dcqcri

. , .,

·1/5

. , . , . ,

·115

NUll1unc 501111:1 1-

Pallluk Nllylon Policstcr

I

^{A\trim, VUn}

Asct:!t f--;-~

! RCrcrall5 N. I 112 " ^{1/2 3 3/4} "

Numunc D1 I ^{2 4 2 4} J

,

4 4

Numunc B2 112 " ² " ^{I " 31'1 '115}

Numullc B3 2 " ² I ^)M " 31·1

"

Numunc ll4

,

" 1f2 3 I _" 213

"

NUllluncD5 3 " ³ '12 ^{3/4 Jf2}

"

NUlllunc llG 112 314 1f2 ^)/.] " ^{3 ·1/5}

£1 Icst sanur.;lan gosteriI11li~lir. 80ylecc kU111a~1I1 rarkll slcaklar- Tabla 15. PamukiElastan numune i9in A2S-B2S-C2S-D2S daki y,kalllalara karj' cia performans, i:il~lilebi Illlijlir. Tablo 11- programlanna g6re Ylkamaya kar,1 renk I,asliiil lesli sanu,lan

14'do Polieslcr/Viskon/Elastan, Tablo IS'de ise Pallluk/Elasian (Bu nUHlunedc tum programlar i~in hashk dcgcrlcri aynl oldu- gUlldall sonu~lar tek labloda vcrillllcklcdir) nUlllunc ic;in Ylka- Illaya kar~1 rcnk hasilgl tcst sonur;lan verilmcklcdir.

TabiD 11. PesNisJElaslan numune i,in A2S Ylkamaya kar,1 renk hasllgl lesli sDnu,lan

AlulIli Dl:ilcrh:ri (''Mullifibrc'' Rer:.ltul Kuu'.:lfll Numuuc Sekomicr

Pumul~ Nnylon PoIicslcr ! Altrililt YUn Solma

ASl:llIl ~

RcrcI'I:lIIsN. 3 " ³ " I ¹¹¹⁵ " ^'115

NumuneBl 3/,1

" ,

I 4/5 I

""

^{'"5 <115}

Numunc D2 3/'1 " ^31'1 I " I <115 " ^'115

NUlllunc03 3 " 31'1

"

^{I ·ilS}

^{. ,}

^"

Numullc 04 2 " ²¹³

"

^I

"

^{3/4 '115}

NUIlluncD5 213 " ²¹³ " I '"5 " ^,U5

Numunc DG 2 " ²¹³

"

^{415 " '115}

Akllla Dc crleri I "j\olultifibre" Rcral;'llt J(um

" ^NUIllUIlC

Sckondcr ^Ascl:.t

I

^{P al1lll k} Naylon PoHcslcr A\trimt

I

^{YUn Solm:t} Dcileri

Refcralls N. '115 ·115 'lIS '1/5 <1f5 I ⁴¹⁵

"

NUlllunc Dl '115 I ,"5 '115 ,115 _'1f5 I ^,lIS )/'1

NUlllllnc 02 '115 '115 ·115 'lIS '1f5

I

⁴¹⁵

^.,

NUlllunc B) 41S '115 '115 '115 '115 415

"

NUlllullcB4 '115 '115 'lIS '115 ·U5 '"5

"

NUI11I1I1C B5 41S I ^{,115 415 ,1/5} 'lIS I ^{415 4}

Nunmnc B6 4/5 ,115 'lIS ,"5 '115 '115

.,

rar bayanan NUIllUne B I 'in en iyi hashk degerlcrine sahip oldll- gll g6rUIIllU~tOr. B2S incelendiginc!c isc (Tabla 12) en iyi hashk degcrlcrini 10 gr/I indirgen C vc 10 cell koslik rc~e(csiylc Prog I

J

I I

ram 1 ile sokUm olup, yeniden boyanan Numune 83 vermi~tir tan numune i~in ya~ sUnUllme hasilk degederilldc bazi denemc- En KotO hash),; degcrlcri ise ti'r clefi.! indirgen Bile sokOm olmu~ lerIe yanm derece bir iyile~me saglanll"ken, bazilannda bir de- Numune B4'de elde edilmi~lir. gi~il11lcspit edilmemi§tir. Kuru slirtlinme i'rin ise blitlin dencmc-

Pes/Vis/EI 1l1imUnC iI;in ortaya t;lkan sOIlU!;:iar genel olarak lerde yanm dcrecc iyile~me saglanml~tlr.

inceienciigincie, A2S Ylkama hasllglnJ, aynl re~elelerle c;all~ll1ak ko~ulu ile soklim saYISlntn vc s6kUm i~lell1i sliresinin negatif, digcr paramctreierin ise pozitif olarak clkilendigi tespit edilmi~­

tiro Aynca i~lem sIcakllgl artm:1sJl1a ragmen. rC'rctedeki indirgen madde miktannll1 dti~mcsi A2S Ylkama has!Jgll11 olumsuz etki- lcmi§lir. Solma degcrinde isc bir degi~iklik tespit edilll1ell1i~tir.

Tablo IS'de gorUldUgU gibi Pamuk/Elastan ierin gerek refe- rans numunede ve gerekse Tabla S'de yer alan proseslere gore boya soklimO olup, Tablo Tde vedlen dUzeltme rec;etesi ile ye- niden boyanan numunelerde Ylkamaya kar~1 renk hasllgl deger- leri (tUm programlw'da) multifibredeki akma ir;in 4/S ~Ikml~tlr.

Solma degcrlerinde ise r;ok fazla bir degi~im tespit edilll1emi~-

tir.

4.2. Si.irti.inmeye Kar§1 (Kuru-Ya§) Renk Hasilgl Test Sonu<;lan

Slirtlinmeye kar~1 renk hasligl testi ya~ ve kuru blmak Uzere iki jekilde gen;ekICjtirilmijtir. Tabla IG'da Poliester/Vis- kon/Elastan. Tablo l7'de ise Pamuk/Elastan numune il'in slir- tlinmeye kar~1 renk hasligt test sonw;lan verilmektedir.

Tabla 16'da gorlildligli gibi kuru 5lirtlinme ir;in bir degi~ik­

lik meydana gelmemi~, ya~ slirWnme degerlerinde ise indirgen Tabla 16. PesNisJElastan numune i,in sjjrtjjnmeye kar$1 renk haslliJl testi sanu,lari

AkIna Dc-cried ("Multifibre" Refakal Bczi)

Kuru V.,

Rcfcr:ms N. ·1/5 2

NUnlullc HI '115 213

Numune B2 4/5 3

NumuneB3 4/S 213

NUll1une B4 .:115 2

NumuneB5 415 \ 2

NUll1une B6 ^,115 2

Tabla 17. PamukiElastan numune i,in sjjrtjjnmeye

kar~,

^renk

haslliil testi sanu,lari

Alana Dc'jerleri (''Multifibre'' Refut;:at Bczi)

Kuru Y:~'

Refcrnl1s N. 3 112

NumuneBl 3 2

NumuncB2 3/4 2

NUl1lUne B3 3 2

NunlUllc B4 3/4 2

NumuneB5 3 2

Numullc B6 3/4 2

ll1adde deri~iminin 10 gr/It aldugu c;alt~Jl1alarda bir miktar iyi-

le~me saglanabilmi~tir. En iyi hasltk degeri Nutnune B2'de tes- pit edilmijtir.

Tabla 17'de vedlen sonu<;larda goriildUgu gibi, Pamuk/Elas-

4.3. Tere Kar§t (Asidik-Bazik) Renk Hasilgl Test SonU(;lan

Tere k:.J.r~1 renk hasitgl lesli asidik ve bazik oll11ak Ozere iki jekildc gen;cklcjtirilmijtir. Tablo IS·de Poliester/Yiskon/Elas- tan, Tabla 19'da ise Pal11uk/Elastan numune ierin asidik ve bazik tere kar~1 renk hasllgl test sonur;lan yer almaktachr.

Tablo IS'de garlildligli gibi ler has!Jgl degerieri Referans Numune il'in ,ok katli degildir. Poliestcr/Viskon/Elastan karl-

Tabla 18. PesNislElastan numune i,in asidik ve bazik tere kar$1 renk haslliil testi sanu,lan

Akma Dc "crlcri (Rcr:L!mt Bczi) Numullc Sd;.onder

Pamuk Nnyloll PoliC!Stcr

I

Akrilik YUIt Solmn

Asctnt Dci!eri

Rerera1l5 N. 3/4 3 3 314 I 4 3/4 '1/5

I

^{NumullcBl 4 4 4 4 I 4 4 '115}

NumuncB2 3/4 314 3/4 4 I 4 " ^41S

[NumullcB3 NumuncB4 I 4 3 4 3 3/4 113 314 3/4 I 4 "

"

I

^{31<1 3/4 41S}

NumuncB5 I ^{3 3 2f3 314}

" ^--¥4--

^·115

NumuncB6 I 3 3 2f3 314 4 3/4 415

§Il11lt numune kuma~tn tere kar~1 renk hashgl degeri hem asidik hem de bazik jartlarda aym derecelerde lespit edilmijtir. Numu- nede sadece pamuk ve nay Ian lizerindeki 3 akma degerlcri prob- lem yaratabilmektedir. Yapilan denemelerdc gortilmO~tiir ki, yliksek derijimlerde indirgen maddcleric yapllan <;a!Jjmalarda referans numuneye gore hashk degerlerinde iyi1e.'lmeler sagla-

nabilmi~tir. Bu da soklim i§leminin, kullantlan indirgen Ylkama maddesinin cinsinin ve deri~iminin hashk degerleri Ozerinde et- kili oldugunu gosterebilmektedir. Yaptlan dencmeler arastnda referans numuneye gore en kotli hasltk degeri Numune B4'de

r;lkml~t1r. Ortaya C;lkan bu sonur;lan da soklim saYIstnll1 arlma- Tabla 19. PamukiElastan numune i,in asidik ve bazik tere kar$1 renk Ilas- /lgi testi sanu,lan

Akmu Dc crlcri (''l\IIuHirihrc'' RcCnkat BC7.i) Numllllc SelWlldcr Pamuk Nuylon

I

PoliC$lcr AIU'ililt Yiin Solma

Asl:!tnt DcAcri

Rcrcrnns N. 415 r;;!5 415 I ^,U5 41S '115 '115

NUIllUIiC Bl 415 4/5 41S I ^{415 41S} '115

"

NUlllllnc B2 '115 4/5 4/5 <1/5 415 'us ^'115

NUIIluncB3 I ^{41S 415 415 I 4/5 '115 '115 ,U5}

NUIIluncB4 '115 415 '115 OIS '115 '115 "

NUlllllllcBS 41S 415 '115 I ^,U5 415 '115 -115

NUlllllncBG 415 4/5 415 I ^{4/5 4IS 4/5} '115

5111111 nihai hasltk degeri Ozerinde alumsuz bir etkiye sahip aldu- gu soylenebilmektedir. Aynca Tabla 18 incelendiginde boya

Tabla 20. PesNiS/f/astan numune ifin kuru temizlemeye kar~1

renk lIasl,y, testi sanuf/ao

Alana De~crleri (''Multifihre'' Rcrnknl Bai) Seltonder Asel:ll Pnmult NayJol1 Poliestcr Akrilik YU"

Rcrcr:msN. 314 3 3 314 3/4 4

NUlI1ullcBl 4 314 314 4 3 4

Numunc 82 3/4 3 "

"

³

^"

NumuncB3 4 3

"

^{4 3 4}

NUII\unc B4 3/'1 213 3/'1

"

³

"

Numunc B5 3 213 314 3/4 3

"

NUllluneBG 3/'1 3 3/4

"

³

"

NUIIIUlIC 50lmn Dcgcri '115 415 'U5 415 4 '115 415

sokumi.i i~leminin silresinin de kuma§ tere kar~l renk hasligl de- geri ilzerinde olull1suz bir etkisi oldugu belirlenmi§tir. Solma degerleri incelendiginde isc boy a sokiimti i§leminin ~ok fazla ctkisi olmadlgl belirlcnmi§tir.

Tabla 19'da belirlildigi gibi, Pamuk/ElaSian numunede lere kar§1 renk hasligl sOllu~lan i<;in bu numunede sokUm ve yenidcll boyama i§Jeminin alumlu veya olumsuz hic;bir ctkisi tcspil edil- memi§tir.

4.4. Kuru Temizlemeye Kar§1 Renk Hasitgl Test Sonuc;lan

Bu test. kuma~1ann kuru temizleme esnasmda Uzerlerine muamelc cdilcn Ictraklarctilen kimyasal maddesine kar~1 gos-

lemli~ aldugu direnci al,mek i,in yapilmakladlC. Tabla 20'de Pes/Vis/Ea, Tabla 21 'de ise Pamuk/Ea numunenin kuru tcmiz- Icmeye kar~1 rcnk hashg! test sonm;:lan yer almaktadlr.

Tabla 20'de giirlildUgU gibi en kalU akma degeri mulliflbre- TabiD 21. PamukiE/astan numune ifin kuru temizlemeye kaf$1 renk has- Iliil testi sDnuf/an

Alima Dc crJcri (''l\'Iultifibrc'' Rcf:lkat Bczi) Numullc Sd,ondcr

Pamuk Naylon Policster Alu-ilik Vlln Sulma

Asctnt Defied

RcfernlisN. ,U5 '115 ,U5 415 415 'US I "

Numunc Dl 'US :115 :115 415 '115 ^4/5 "

NumuneB2 415 ,115 '115 ^4/5 415 4/5 -liS

Numunc U3 '115 415 ·~5 415 '115 'US 415

NUlllunc U4 4/5 415 ·1/5 '115 '115 '115 ·1/5

Numunc BS 415 415 415 415 -115 ,U5

"

NUIllUIIC DG '115 415 '115 '115 '115 '115 "

deki pamuk elyafmda <;,km'~I1r. Tabla incelendiginde baya sa- kumU i~leI11inin kuma~ kuru temizleme hasilgl perfomlansl iize- rinde kullamian yonlem ve indirgen madde cinsine bagiJ alamk hem alumlu hem de alumsuz bir elkisinin oldugu Icspil cdilmi~­

lir. Ozerinde crah~I1an bu numune ic;in kuru lemizleme hasllgl aluk,a anemlidir. <;:UnkU bu kuma~ kuru lemizleme i~lemi yap'- labilecek bayan d,~ giyimlik alarak kull,mlabilmekledir. Yap'- Ian testier sanucu en iyi hashk degerlerinin Numune B I ve Nu- mune B3'de saglandlg! gorUlmU~tUr. En k6tli hashk degeri ise Numune B5'de <;lkm!~llr. Uygulanan yonlemler inceJendiginde sokUm saYlsll11l1 ve i~lem sUresinin de kuma~ kuru temizleme hasligl iizerinde etkili oldugu belirlenmi~, bu etkinin sokUm sa- YISI ve i~lem sUresi arttlk<;a hashk degerinin dU~mesi yooUnde aldugu lespil edilmi~lir.

TabiD 22. PesNislE/astan numune ifin suya kar~1 renk haslliil testi sDnuf/ao

Aiulla De-crleri (l~cl'alull Ikzi) Sckundcr

P:imuk Nayloll Polleslcr AIU'ilil. YU"

Ascl:ll

Rcrer:ll1sN. 314 3 3 314 4 ^]/4

NUlllunc Ul 4

"

^]/"

"

^{4 4}

NUlllunt:B2 4 4 4 4

"

⁴

NUllIUI1C B3

" "

^{314 4}

^.,

⁴

NUlllllllC B-1 3 3 2f3 3/'1 ]/'1 ]/4

NumullcB5 3 3/4 3 3/'1 314 3/4

NUIlIullcB6 31'1 3 3 3/4

" "

Numunc Solm3 Deiteri 415 4 415 4 31'1

"

4

Tabla 21 'de belirlildigi gibi kuru Icmizlemeye kar~1 renk hashgl sanuc;lan ic;in bu numunede sokUm ve yeniden boy am a

i~leminin alumlu veya olumsuz hi'rbir etkisi tespit edilmemi~tir.

Sadece solma denemelerindc kUC;Uk degi~imlcr bclirlenmi~lir.

4.5. Suya Kar§1 (37°C) Renk Hasitgl Test Sonuc;lan

37°C'deki suya kar~1 I1Ul1ml1e kuma~lann rcnk h<lshklann- daki degi§imin belirlenmesi ic;in uygulanml~tlr. Tabla 22'de Pcs/Vis/Ea, Tabla 23'de ise Pamuk/Ea numune i,in suya karl' renk hashgl lest sonuc;lan yer almaktadJr.

Tabla 22'den gorUldUgU gibi Paliester/Viskan/Elastan kan-

~lJnh numunede gerc;eklc§tirilen bayannadde sokUmU deneme- leri ile suya kar~l renk hasllgl degerlerinde yontemIere bagh alarak iyile~meler saglanabilmi~lir. En iyi hashk degeri indirgen Bile yapilan denemede elde eclilen numunede saglanml~lIr. S5- kUm saYIs1l1111 artmasl da renk hasligJ cJegcrini dU~UnllU~tUr.

TabiD 23. PamukiE/aslan numune ifin suya kar~1 renk Ilaslliil testi SD- nUf/ao

Tabla 23'de gortildUgU gibi Pamuk/Elaslan numune ic;in ku- ru temizlemeye kar~1 renk hashgJ sanu<;lan sokUm ve yeniden

Akml1 De 'jcrled (''Muitifibre'' Rcrnknt Bw) NUlllune Sekondcr

P:ulluk Nnyloll Poliestcr Akdlil~ YOn Solmn

Asl!lat Dc~cri

Rercrnlls N. -115 415 '1/5 '1/5 '115 ⁴¹⁵ '115

Numul1c Bl 'U5 ^'115 '1/5 ·1/5 '115 415 "

NUIIIUIIC B:! '115

"'S

^{415 '"5 'U5 '115 ,115}

Numunc B3 '115 415 '1/5 ·1/5 '115 ^-115 '115

Numullc B4 ,U5 415 415 415 -liS '115 '115

NumullcBS '115 415 4/5 '115 ,U5 '115 '115

NUIllUIIC 86 '115 '115 4/5 ·1/5 '115 '115 "

boy am a i~leminden olumlu veya alumsuz yonde hic;bir ~ekilde

elk i lellll1cmi~1 ir.

5, SONUC ve OEGERLENOiRME

<;:al1lmada se~ilen iki farkl1 kanSirUksiyana sahip, halal, ala- rak uretilmi~ dakuma kuma~lara clUzeltme yontemlerinden biri alan indirgen Ylkamayla boyarmaddc sokUm i~lemi llygulanml~

ve ardllldan bu kUl11a~lar ula~ilmak istenen renge tehar boyana

Tabla 24. 80yasl sokiilmu, Pamuk-Elastan kafl,lmli nllmune kuma,larm hidrofilile lesli sonu,lafl

Hidrofilitc De ";eri

NUIIlUIIC No ]0 Sit Sonunda BOY:lrIu:uJdc MnltsimulI1 BoynrmRddc

Celanc (em) CclUIlC (CUl)

Rdcrnns N.

I

^{1.23 3,96}

NUl1lullc Al 2.6 6,06

NUIllUIlC 1\2 3.21 7.26

NUlllullc 1\3 3,2 7,16

NUIIHlIlC A4 3.1 6,83

NUIllUI1C 1\5 _2.9 6.7

NumullcAG 2,66 6,'16

rak hataslz liriin olarak eldc cdilmi~lir. Daha sonra hem rcl'cralls olarak alman !latah kuma~lara hem de ycnidcn boyanan (8 nu- l1luneleri) nUl11l1llclcrc ~e~illi fenk hashgl tcstlcri l1ygulanml~ ve sonu~lar dcgcrlendirilllli~lir.

Polieslcr/Viskon/Elastan kan~lmh numune kuma~ i'rin lum renk hasilgl test sonu~lan degcrlcndirildiginde <l~agJdaki yo- rumlar yap,h,bilmeklcdir.

-Boya sokumiindc kullamlan indirgcn Ylkami.l maddesi de-

ri~il1linin ~lrllllaS[ h;'lSllk degerlerini olumlu olarak degi~(irmi~(ir.

- Uygulanan boya sokUmU sUresinin ve saYlslnll1 Hrtmasl renk hasligl degerlerini olumsuz olarak etkilemi~tir. Bll dUrlll11 s6kUm i~lcl11i ile elyafll1 kimyasal yaplslI1In zarar gol'mcsiyle ae;' k lanabi Ime k tedi r.

-Kullal11lan indirgen maddenin cinsi hasllk degcrlerini etki-

lellli~tir. Bu baglamda en iyi hashk sonu~lan tioiiredioksit ko- kenli alan indirgen A ve bazl nUl11uneierde indirgcn C'de ~lk­

Im~l1r. Bll dOl Hlmamen indirgen Ylkama maddesinin indirgeme giiciiylc dogru oranllhdlr. En kotU hashk sonu~lafi ise indirgen B ile i~lem goren nUI1111nelerde elde edilmi~lir.

- C;ah~mad<l klillal1Ilan indirgen maddelerin boya sokUmU sonucunda hashk dcgcrlerini bu denli elkilemcsinin ba~hca ne- deni kUl11a~ yaplslllda poliester elyafmll1 yUzde olarak ~ok 01- masl vc bu poiieslerin dispers boyarmaddelerle HT prensibine gore boyanmaslchr. C;UnkU indirgen Ylkama maddeleri, ozellik-

Ie dispel'S boyanlladdelerle bOY;:1I1ml~ poliester elyafll1ll1 hashk degerlerini iyile~tinlle egilimindedir. Bu ncdenle yapllan ekstra inrlirgen Ylkul11<l maddesiyle i~lem poliester Uzerinclen atliam<l- yan riske Olll1aIl1I~ boyarmaddelerin daha iyi atIimasllll sagla-

1111~l1r. Bu da llilshklann iyile~mcsinclc onemli bir etken 0111111~-

luI'. Aynca kullalllian bu indirgen Ylkama maddclerinin viskon clyafllll ve elaSHln elyafll1l lemizlcJ11csi de ba~ka hir elkendir.

- Bu lesller sonucunda ol1aya Iflkan dikkat ~ekici bir diger SOnllr; du, Ylkamaya kar~l renk hasligl Icstinde Ylkami.l slcukiIgl

arltlk~a haslik degerlerinin dU~IUgUdi.ir. En iyi hashk degerlcri 40°C'dc gcrr;ekle~tirilel1 leslie (A2S), en kbtUleri ise 70°C'clc

gcr~cklc~tirilen leslie (D2S) elde edilmi~tir. Bunun nedeni ola- rak ise viskon elyafmll1 boyanl11<islI1da klilianilan reaktif boyar- madcJenin slida <;ozUnebilmcsi vc bu \=()zUniirIUgun slcakllk yUk- seldik<;e artmasl olarak gosterilebilmckteclir.

Pamuk/Elastan kan~lIniI kllma~ta ise boyarmadde sokUmU vc yapIian ycniden boyami.l i~lemi, lest cclilcn hasllk sonuc;lan-

111 etkilememi~lir. Pamuk gibi dogal selUlozik litlerde boya 50-

ki.imuntin esaSI, bayunnadde lllalekUIUnO tam amen clyaf iizerin- den atl11aya dayanmamaktadll'. indirgen Ylkal11i.1 maddesiyle el- yaflll renklilik veren klsml elkisiz hale gClirilmektedir. Renkli- ligi saglayun konjllge ~ift baglar koparlJlarak renkliligin tcmeli ortadan kaldIrllmakla(lir. Bu baglamcla bir klSl1l1 bayarmaclcle selliloz elyafma bag II kallllakwdif (Canllirk. 1996; Yakanepe ve Yakarlepc, 1995). Bunun, boyaSi s6klillllli~ kUllla~a yeniden bo- yami.l yapIldlglllda boya vcril11ini clU~iirecek bir faktor olarak

kar~lmlza <;Ikmasl beklenl11i~tir. Ancak boyle bil' durul11 ya§an-

l11aml~, hasllk degcrlcri ve boymna vcrimi kotiile§l11cl11i~tir. Bu durUl11l1l1 Ilcclcni alarak, kuma~m boy a s5kUI11ii somaSI hidrofi- litesinin % 1 OO'e varan miktarlarcla artabi Imcsi gosterilebilmek- tedir. Bu tespitin yapllabilmcsi i<;in PaI11uk/Elastan kan~lmlt nu- mllneye hidrofilite testi uygulanl11l§ sonll~lan Tabla 24'de veri 1-

l11i~lir. Tabla 24'cle gorUldi.igii gibi Pal1111k/Elaslan kan~11ll1I IlU-

Illunedc dcgi~cn Illiktarlarda hidrof'ilile <l.rtl§l tcspit edilllli~lir.

Bu hidrof'ilile arll~mll1, boy a sokiimu sonmsl kllln;.I~ tizerinde kalan ve yeniden bayalllaYI perdeleyccck boyarmadde artlklan-

11111 olulllsuz etkisini ortadal1 kaldlrdlgl dU~Unlilmektedir.

Yapilan testlerin sanucrlanlldan ve degerlendirl11clcrden go- rUlcbildigi gibi ikinci bollill1de belirtilen yakla~lll1lardan ikinci- si kabul gorebilll1ektedir. Yani boyanlladde sokUmU ve yapJlan yeniclen boy am a i§lel11inin kllma~lann kullallim hasiIk (Ylkama, surtlinme, ler, kuru lemizlell1e, su) degcrleri iizcrinde olumSllZ bir ctkisi oimallll§ ve yapJlan clenel11clcrc bagh olarak dcgi~en

miktarlarda iyile~Jl1eler sagianabilllli~ti]'.

' . . 't' ~, - ,~:, Ylll! un511

.~-_~"I·L. ,,_.~ UYJA1J