Resimler
• Çocuk kitaplarında resim, yazarın çocukla paylaşmak istediği duygu ve düşünceleri, çizgi ve renklerle görünür kılan bir öğedir. Resim, en yalın tanımla, sanatçının çocuğa aktarmak istediği iletileri çizginin anlatım olanaklarıyla görselleştiren bir metindir.
• Çocuk kitaplarındaki resimlerin en temel işlevi, çocukların duygu ve düşünce dünyalarını çizgi ve renklerle devindirmek, onların duyarlık eğitimlerine katkı sağlamaktır. Çocukları, yalnızca bakan değil, gören ve anlayan kişiler durumuna getirmekte, çocuk kitaplarındaki nitelikli resimlerin önemli bir işlevi vardır. Bu nedenle, çocuklar, metinleri süslemek amacıyla yapılmış, özensiz, sevimsiz resimlerin yer aldığı kitaplarla buluşturulmamalıdır.
• 3-6 yaşlarındaki çocukların
kitaplarındaki resimler; masal, öykü,
şiir ve anlatı gibi yazınsal metinlerin
dille oluşturduğa anlama, görsel
yorumlar katar; çocukları, duygu ve
düşünce serüvenlerine çıkaran estetik
birer uyaran olur.
• Okul çağındaki çocukların görsel algılarının geliştirilmesinde, güzele ilişkin duyarlık oluşturmalarında sanatçılar tarafından yapılmış resimlerin önemli bir işlevi vardır. Başka bir söyleyişle, resimler görsel birer uyaran olarak, duyu algılarının gelişmesine yaptıkları katkılar nedeniyle, çocukların sanat eğitimi süreçlerinin doğal araçlarıdır. Resimler, kitaplar aracılığıyla, çocukları sanatçı duyarlığıyla buluşturan, bu duyarlığı tanımalarına olanak sağlayan araçlardır.
Resimler, dilsel kurguyu tamamlar, varlıkları görsel kimlikleriyle gösterir.
• Nitelikli çocuk kitaplarında sözcüklerin ve çizgilerin dili, çocuk için, çok uyaranlı eğitim ortamları yaratır. Çocuğun, resimli kitaplarla etkileşimi, bir yandan işitme ya da okuma becerisinin, diğer yandan da görme duyusunun anlama sürecine etkin olarak katılmasını sağlar. 2-3 yaşındaki çocukların kitaplarında anlatım sorumluluğu resimlere aittir.
Bu resimler, çocukların görsel eğitiminin ilk önemli uyaranlarıdır. Resimlerin, görme duyusunu etkilemesi, çocuğun ilgisini uyandıracak yalın özellikler taşıması gerekir.
Okulöncesi Döneme Seslenen Kitaplardaki Resimler;
• Çocuğun yakın çevresindeki nesne ve varlıkları, yalın çizgilerle, renklerle görselleştirmelidir.
• Çocuğun ilgisini çekebilecek, çocukla kitap arasında sevgi bağı oluşturabilecek özellikler taşımalıdır.
• Yazılı metnin desteği olmaksızın, çocukların izleyerek öyküler/masallar oluşturmasına olanak tanımalıdır.
• Yazılı metnin anlam evrenini görsel öğelerle destekleyerek çocuk için çok uyaranlı bir iletişim ortamı yaratmalıdır.
• Çocuğun düş ve düşünce kurmasına olanak tanımalıdır.
• Güldüren, düşündüren, hüzünlendiren kurgularıyla çocukların değişik duygu durumlarını yaşamasına ve tanımasına olanak sağlamalıdır.
• Çocuğun görme, duyma, duyumsama, düş kurma, düşünme ve sezme yetilerini harekete geçirmeli.
• Okulöncesi dönemdeki çocuklara seslenen kitaplarda yer alan nitelikli resimlerin bilinen en temel işlevi, çocuğun görsel algılama yetisinin eğitimi ile imgesel düşünme becerisinin gelişimi için alt yapı oluşturmaktır.
Okul Dönemindeki Kitaplardaki Resimler;
•Bilinenleri yinelemekten çok, çizgileriyle, yarattığı kurguyla özgün bir özellik taşımalıdır.
•Çocuklarda resim yapma, görsel metinlerle iletişim kurma isteği uyandırmalıdır.
•Yazılı metnin iletilerini görsel öğelerle tamamlamalıdır.
•Yazılarla anlatılamayanları okurun belleğinde canlandırabilmelidir.
• Resmin çağrıştırdığı anlam ile sözcüklerin dile getirdiği anlamın birbirini bütünlemesi gerekir.
Bu bütünlük, çocuğun kitapla etkileşime girmesi için gereklidir.
Metinle ilgili olan resmin, aynı sayfada olması
önemlidir.
• Çocuk kitaplarındaki resimler, bir nesne, varlık ya da metindeki bir yaşam durumunu, gerçekliğine aynen bağlı kalıp bir fotoğraf gibi aktarmamalıdır.
• Onları sanatçının öznel yorum gücüyle biçimlendirip çizginin ve rengin anlatım olanaklarıyla buluşturarak çocuğa özgü bir kurgu içinde sunabilmelidir. Çocuğu yeni düşsel ve düşünsel alanlara götürmelidir. Resimler, görsel metinlerdir ve bir metindeki dilsel metinlerle görsel metinlerin uyumu, çocuğun anlam evrenine önemli katkılar sağlar. 7-8 yaşlarına değin resimlerin başat bir işlevi vardır.
• Kitaplardaki resimler, yazılı metnin kurmaca dünyasını renk ve çizgilerle bütünlemeli; çocuklar, dilsel ve görsel uyaranların kılavuzluğunda düşsel yolculuklara çıkarılmalıdır.
• Bu yaşlarda, çocukların öykünebileceği nitelikteki resimler, onları resim yapmaya, çizgi ve renklerle kendilerini anlatmaya isteklendirmelidir. 5-6 yaşlarındaki çocuklar, kitaplarındaki resimlere bakarak kendilerince öyküler, masallar uydurabilmelidir.
• Resimler metne görsel yorumlar katan, çocukların düş ve düşünce güçlerini uyaran özellikleriyle, onların yaşamı, insanı ve kendilerini anlamalarına katkı sağlamalıdır.
• İlköğretimin başlamasıyla birlikte, çocuklara sunulacak kitaplarda, oransal olarak resim ve yazı dengesi aranmalıdır.
• 8-9 yaş grubundaki çocuklara alınacak kitaplarda, üçte ikilik resim oranı yerini yazıya bırakmalı;
• 9-10 yaşından başlayarak çocuklara sunulacak kitaplarda, yazılı metnin oranı gittikçe artırılmalıdır.
Resimler, ilkokul çağındaki çocuklara, görsel dilin (çizginin ve rengin) anlatım olanaklarını sezdirmeli;
onların sanatçı duyarlığını anlamalarına olanak sağlamalıdır.
• Çocuk kitabı çizerleri, çocuğun dünyasını iyi tanıyan, onun ilgi ve gereksinmelerini iyi bilen usta sanatçılar olmalıdır; çünkü, çocukta resim yapma, resim diliyle iletişim kurma isteğinin uyanması ve kitapla çocuk arasında sevgi bağı oluşması için sanatçı duyarlığı ile yapılmış resimlere gereksinim vardır.
• Resimler, metinde sözcüklerle anlatılanları, çocukların belleğinde canlandırabilmeli;
sözcüklerle anlatılmayanları çizginin anlatım gücüyle çocuklara sezdirebilmelidir.
• Yazarın sözel olarak aktaramadığı duygu ve düşüncelerin dışavurumu için öncülük görevi üstlenir.
• Metnin kurgu özelliğine uygun olarak çocuğu bazen eğlendirir bazen heyecanlandırır bazen de düşündürür.
• Çocuğun görme, duyma, duyumsama, düş kurma, düşünme ve sezme yetilerini harekete geçirir. Çocuklar, bu nitelikli resimlere zevkle bakarak kendilerince yeni öyküler uydurabilir. Çocuğun renkli ve devingen dünyasına resmin anlatım diliyle girmeyi başarabilen bir çizer, onların yaratıcılıklarını işleterek dil gelişimlerine de katkı sağlamış olur.
• Çocuk kitaplarındaki resimlerden beklenen en önemli işlev, yazılı metne görsel öğelerle yeni anlamlar katmasıdır. Sanatçılar tarafından yapılmış resimlerle, kitaplarda görsel bir metin yaratılır. Bu metin, çocukların düş güçlerini uyararak duygu eğitimlerine; düşünce güçlerini uyararak da kavramsal birikimlerini kullanmalarına olanak sağlar.
• Çocuk kitabı çizerlerinin çocuğun dünyasını iyi tanıyan, onun ilgi ve gereksinimlerini iyi bilen usta sanatçılar olması gerekir.
Hiawyn Oram, (2007), Zeynep’in Oyuncakları, Res.: Joanna Partis, İstanbul:
İş Bankası Kültür Yayınları.
Kaynaklar
• Aslan, C. (2019) Çocuk Edebiyatı ve Duyarlık Eğitimi. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Dilidüzgün, S. (2018) Çağdaş Çocuk Yazını. İzmir:
Tudem Yayıncılık.
• Sever, S. Dilidüzgün, Selahattin, Neydim, Necdet ve Aslan, Canan. (2007) İlköğretimde Çocuk Edebiyatı. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Sever, S. (2015) Çocuk ve Edebiyat. İzmir: Tudem Yayıncılık.
