Türkiye’ de İç Kuvvetler
Türkiye’ de epirojenez, orojenez, volkanizma ve depremler
1) Türkiye’de Epirojenez:
Türkiye arazisi, Senozoik’in Tersiyer Dönemi’nde (Üçüncü Jeolojik Zaman) Alp-Himalaya kıvrımlarının etkisiyle yükselmiştir.Bu dönemde Gondwana (Gondvana) ve Laurasia (Lavrasya) levhalarının birbirine yaklaşması sonucunda Anadolu
karasında yükselme gerçekleşmiştir.
Tersiyer’de Türkiye arazisi büyük ölçüde kara hâline gelmiş ve dış kuvvetler tarafından aşındırılmıştır. Tersiyer’in sonlarına doğru yer yer peneplen
hâline gelen Türkiye arazisi hafiflediği için yükselmiştir. Anadolu karası yükselirken deniz seviyesi çekilmiştir. Bu nedenle Türkiye kıyılarında kıyı sekilerine rastlanmaktadır.
Ülkemizde epirojenik hareketlerin devam ettiği yerlerden biri de Çukurova, Ergene Havzası, Akdeniz ve Karadeniz çanaklarıdır. Buralarda binlerce
yıldır meydana gelen tortullanmadan dolayı çökmeler gerçekleşmektedir.
2)Türkiye’de Orojenez:
Türkiye’nin önemli bir kısmı Tersiyer’de meydana gelen Alp Himalaya dağ oluşumundan etkilenmiştir. Gondwana ve Laurasia karalarının birbirine yaklaşması sonucunda aradaki Tethys tortulanma alanı sıkışarak su yüzeyine çıkmıştır. Sıkışmanın devam etmesiyle kıvrılantabakalar, Kuzey Anadolu ve Toros dağlarını meydana getirmiştir.
Aynı süreçte sıkışan katmanların bir kısmı da sert yapıda
olduğundan
kıvrılamamış, belirli hatlar
boyunca kırılmıştır. Kırılma sonucu yer kabuğu, fay hatları
boyunca bloklar hâlinde yükselmiş ya da çökmüştür.
Yükselen kısımlar, dağları
oluşturmuştur.
Ege kıyıları boyunca kıyıya dik uzanan
Madra, Yunt ve Aydın dağları ile Bozdağlar bu şekilde meydana gelmiştir.
3) Türkiye’de Volkanizma :
Türkiye’nin yaklaşık üçte biri volkanik materyallerle kaplıdır. Genç ve hareketli bir arazi yapısına sahip olduğu için ülkemizin bazı yörelerinde volkanik oluşumlara rastlanır. Türkiye’deki volkanik alanların başlıcaları Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Batı Anadolu’da yer almaktadır.Doğu Anadolu’da volkanik olaylar sonucu çıkan lavlar çok geniş alanları kaplamıştır. Bu kesimdeki başlıca volkanik dağlar ise kuzeydoğu ve güneybatı yönünde uzanmaktadır.
Büyük Ağrı ve Küçük Ağrı dağları, Tendürek, Süphan ve Nemrut dağları bu kesimdeki başlıca volkanik dağlardır.
Güneydoğu Anadolu’da yer alan Karacadağ, çok geniş bir alana yayılmış lavlardan oluşmaktadır.
İç Anadolu’da da volkanik araziler geniş yer kaplamaktadır. Kuzeydoğu ve güneybatı doğrultusunda uzanan Erciyes, Hasandağı, Melendiz, Karadağ ve Karacadağ İç Anadolu’daki başlıca volkanik dağlardır.
Batı Anadolu’daki başlıca volkanik alanlar Kula çevresinde bulunmaktadır.
Bu kesimdeki volkanik bölge lav ve tüf örtüsüyle kaplıdır. Ayrıca Kula çevresinde çok sayıda genç volkan konisi bulunmaktadır.
4) Türkiye’de Depremler:
Türkiye, Arabistan ve Afrika ile Avrasya levhası arasın da sıkıştığından
ülkemizde sıklıkla depremler yaşanmaktadır. Ülkemizdeki deprem alanları beş bölgeye ayrılmaktadır. Birinci derece deprem alanları fay hatlarının çevresini oluşturmaktadır. Depremin en yıkıcı etkisi bu hat boyunca görülmektedir.
Birinci derece deprem bölgesinden uzaklaştıkça depremin etkisi
azalmaktadır. Beşinci derece deprem bölgesi ise deprem bakımından en az tehlikeli yerleri oluşturmaktadır.
Tuz Gölü’nün güneyi ile Anamur Burnu arasındaki bölge beşinci derece deprem alanıdır.
Ülkemizde
karstik
bölgelerde görülen çökme depremlerin etki alanı çok dardır. Bu tür depremler, yer altı mağaralarının tavanlarının çökmesiyle gerçekleşir.Kaynak: https://www.cografyaci.gen.tr/
