R E F O R M L A 1 İ V E S I Ç K O L U fil {*•)
P r o f l>r N u r u l l a h K F N T E R 1. Gİrİş
l L
Ceza adaleti sahasında reformları ete a l a n b u toplantıda, a d l i po
lis de d e n i l e n f a k a t b e n i m «suç polisi» veya daha geniş o l a r a k *<suç kolluğu» demeği üstün tuttuğum (1) k o l l u k çeşidi bakımından re
f o r m meselesini b i r l i k t e tartışacağız. Sizlere b i r tartışma Eemini ha
zırlamak ödevi bana düştü, ö d e v i m i e l i m d e n geldiği k a d a r i y i b i t şekilde y e r i n e getirmeğe çalışacağım. Uygulamayı pek bilemediğim için yanıldığım n o k t a l a r h e r h a l d e olacaktır. Bağışlanmamı v e aydın
latılmamı şimdiden rica e d e r i m .
Suç p o l i s i meselesi d o k t r i n d e tartışılmakla kalmamış son za
m a n l a r d a k a n u n hazırlığı çalışmalarına da k o n u olmuştur Meselâ A d a l e t Bakanlığı geçen i l k baharda, a d l i zabıtanın nasıl kurulması ne g i b i b i r u y g u l a m a yapılması h u s u s u n d a k i düşüncelerimizi biz öğretim üyelerine sormuştu. B u çalışmalar şimdi ne durumdadır, b i r t a s a n hazırlanmış m i d i n b i l m i y o r u m . B i r i k i n c i çalışmanın da İçişleri Bakanlığında çok daha geniş ölçüde yapıldığını b i r rapor dolayısile öğrendim. Gerçeklen «zabıtanın adlî g ö r e v l e r i » adı allın
d a 1970 de yayınlanan b i r r a p o r d a n öğrendiğime göre İçişleri H i z m e t ve Teşkilâtını Y e n i d e n Düzenleme P r o j e Müdürlüğü kurulmuş
t u r ve bu. Müdürlüğün çeşitli e k i p l e r i n d e n b i r i de «-zabıta ekibi» dır Sadece b u e k i p zabıtanın idarî, siyasi, a d l i , askeri görevleri, özel zabıtanın görevleri, bazı m a k a m ve kollukların zabıta görevleri ve zabıtanın danışma ve yardımcı görevleri o l a r a k 7 rapor düzenlemiş
t i r v e y a düzenlemektedir. B e n sadece zabıtanın a d l i görevleri rapo-
W İstanbul Hukuk Fakültesi Ceza Hukuku ve Kriminoloji EnalL ttlsü tarafından 24 - 26 Şubat 1972 tarihleri arasında düzenlenen «Ceza Adaletinde Reform İlkeleri» Sempozyumuna sunulan rapor.
(1) K U N T ER fNuı t > » Muhakemesi Hukuku. 4 bası. İstan
bul, 1970. a. 512.
— 73 —
r u n u görmek imkânını b u l d u m . B u r a p o r d a n b u çalışmanın ne k a d a r c i d d i tutulduğunu görerek i f t i h a r e t t i m .
1 2,
P o l i s veya diğer çeşitleri de içine alacak şekilde daha genel ola
r a k k o l l u k (zabıta) t e r i m i , her yerde olduğu g i b i bizde de birçok manâya kullanılmaktadır. B u manâlardan b i r i n e göre k o l l u k , görü
l e n iş, y a n i görev ( f o n k s i y o n ) d i r . Kolluğun b i r de b u görevi y a p a n kuruluşu b e l i r t m e k üzere kullanıldığı vardır. B u i k i s i n i b i r b i r i n d e n i y i c e ayırmak g e r e k m e k t e d i r . B u i k i s i n i n b i r b i r i n e karıştırılması çok defa birçok yanlışlıklara y o l açmış ve meselâ görev ayrılığının k u ruluş ayrılığını da gerektirdiği sanılmıştır.
1, 3.
Görüşlerimi açıklamada, şöyle bîr y o l tutacağım: önce kolluğun ve b u arada suç kolluğunun görevini belirteceğim. Sonra suç k o l l u -
u n u n kuruluşunu inceleyeceğim. B i z d e k i uygulamayı da gördükten sonra r e f o r m k o n u s u n a geleceğim ve İlk o l a r a k i l e r i sürülmüş olan en r a d i k a l tezi tartıştıktan v e k a b u l e d i l e m i y e c e g i sonucuna vardık
t a n sonra neler yapılması gerektiğini ana hatları ile belirtmeğe ça
lışacağım. N i h a y e t yapılması g e r e k e n l e r i n yapılabilme ve u y g u l a - a b i l m e şanslarını araştıracağım.
2, Görev o l a r a k Kolluk
2. 1,
ünce kolluğu görev o l a r a k ele a l m a k l a işe başlayalım. Görev i n c e l e m e l e r i m i y a p a r k e n şu veya b u d e v l e t i n kanunlarının üstüne çıktığımı ve sadece görülen işe y a n i göreve baktığımı da b e l i r t m e l i y i m .
Zabıtaya eski Türklerde olduğu g i b i bugün de k o l l u k deyişimiz, k o l l a m a görevi yaptığı içindir. Şu halde kolluğun görevi b i r k e l i m e ile « k o l l a m a » dır. B u da « k o r u m a » ve «araştırma» d e n i l e n i k i görev
den m e y d a n a gelir. K o r u m a görevi suç ve suçluluğa karşı düzeni k o rumadır. B u k o r u m a görevini de « ö n l e m e » ve « y a r d ı m » d i y e i k i y e ayırıyoruz. B i z i asıl i l g i l e n d i r e n araştırma görevidir k i , b u n u da suç
ve suçluları araştırma d i y e tanıtıyorum.
REFORMLAR VE SUÇ KOLLUĞU 75 K o l l a m a görevinin b u i k i ana çeşidi yüzünden, görev manâsı ile
k o l l u k b i r i «koruyucu kolluk» diğeri «araştırıcı kolluk» olmak üzere i k i y e ayrılmaktadır (2),
2. 2.
B u sınıflandırmayı ve adlandırmaları yadırgamanız mümkün
dür. Çünkü gerek bizde gerek başka memleketlerde, gerek d o k t r i n de gerek k a n u n l a r d a , ya başka t e r i m l e r kullanılmakta ya da ayni t e r i m e başka manâlar v e r i l m e k t e d i r . B e n adlandırmada türkçeleş¬
t i r m e k g a y r e t i gütmedim. Amacım sadece görevi e n i y i şekilde t a nıtmaktır. B i r misal v e r e y i m ; meselâ b e n i m k o r u m a dediğim göreve önleme denildiği vardır. B e n i m önleme demeyişimin sebebi, k o r u mayı daha geniş b u l m a m ve önleme t e r i m i n e suçların sadece doğru
dan doğruya önlenmesi manâsını v e r m e m d i r . Dolayısile önlemeye ben yardım d i y o r u m . B u n u n içindir k i , h e r i k i s i n i ifade etmek üzere, y i n e türkçe olan önleme y e r i n e k o r u m a demek ihtiyacını d u y u y o r u m . 2. 3.
B u r a d a b e l i r t i l m e s i g e r e k l i b i r nokta da şudur. Eskiden b i r bü
tün olan k o l l u k görevi içinden sıyrılmağa ve ayrılmağa başlayan
«suç kolluğu» d u r . B u i t i b a r l a suç kolluğu istisnayı teşkil eder. Ge
riye kalana v e r i l e n i s i m . g e r i y e kalanı t a m ifade edip e t m e m e bakı
mından önemli de olsa, suç kolluğu görevinin sınırlarını çizmede işimize yaramıyacaktır. O n u n için bizce Önemli olan suç kolluğu görevinin i y i c e b e l i r t i l m e s i d i r ve adının yanlışlıklara y o l açmanıa- sıdır. H a t t a b u n u n için g e r i y e kalana «genel kolluk» demek de u y g u n olacaktır.
2, 4.
Araştırıcı kolluğa çok defa. idarînin karşıtı o l a r a k «adli k o l l u k d e n i l m e k t e d i r . B u i d a r i - n d l ; ayırımı bize Fransızlardan gelmiştir A n c a k a d l i karşılığı Fransızlar, b i z i m kazai d i y e tercüme ettiğimiz j u r i d i c t i o n n e l e sıfatını değil, j u d i c i a i r e t e r i m i n i kullanmaktadırlar Doğrusu aranılma, police j u d i c i a i r e karşılığı a d l i polis demek dc çeşitli sebeplerle İsabetli değildir:
2. 4, 1.
B i r kere b u r a d a maksat, İddia, müdafaa v e kaza (yargılama) dan m e y d a n a gelen m u h a k e m e (3) ile i l g i l i b i r f a a l i y e t t i r . B u sebep-
İ2) KUNTER. a.g.e.. s. 81,
<3> KUNTER. a.g.e.. s. 27, 40.
le m u h a k e m e zabıtası d e n i l m e s i doğru o l a b i l i r d i . A m a aslında burd:*
her türlü m u h a k e m e değil sadece suç ve ceza i l e i l g i l i o l a n m u h a k e me sozkonusudur. O halde araştırıcı polise başka b i r ad verilecekse, yabancı m e m l e k e t t e r d e yaygın olduğu üzere suç polisi d e m e k lâ
zımdır Netekİm Fransızların tesirinde k a l m a y a n ülkelerde ^-criminal poliçe» <-Kriminalpolizei» g i b i tâbirlere rastlanmakladır. H a t t a po
liçe a d m i n i s t r a t i v e - poliçe j u d i c i a i r e ayırımını i l k y a p a n Fransız
l a r b i l e I n t e r p o l e «Commission I n t e r n a t i o n a l e d e Poliçe Criminelle»
demekle poliçe c r i m i n e l l e t e r i m i n e de d i l l e r i n d e y e r vermişlerdir Suç p o l i s i kuruluşuna poliçe j u d i c i a i r e d e m e k l e d e v a m e t m e l e r i ise, b i r alışkanlıktan başka b i r şey değildir.
2. 4, 2.
Suç polisine a d l i polis d e n m e s i , adlî veya a d l i y e d e n i l i n c e , adü m a h k e m e l e r akla geldiği içinde de isabetli değildin Cezalandırma ve dolayısile suç ve suçluları araştırma işi sadece adlî m a h k e m e l e r i n tekelinde değildir.
2. 4. 3.
A d l i y e de sadece ceza m a h k e m e l e r i n d e n i b a r e t değildir. K o l l u ğun suç ve suçluları araştırma görevine adlî denmesi yüzünden»
kolluğun a d l i görevleri denildiğinde, icra işlerindeki yardımdan v e r g i b o r c u n d a n dolayı v e r i l e n hapis ile t a z y i k kararlarının yerine g e t i r i l m e s i n d e n sözedilmesi b u isabetsizliği açıkça göstermektedir Gerçekten b u saydığım işler, suç ve suçluları araştıran kolluğun uz
manlaşması ihtiyacının ifadesi o l a r a k ortaya çıkan ve böylece g e r i ye k a l a n k o l l u k görevinden ayırdedılmek i s t e n e n araştırma görevi ile (aşağıda 3.1.1.) i l g i l i değildir.
2. 4. 4.
H a t t a suçlular hakkında alınan y a k a l a m a , t u t m a , zorla g e t i r m e gibi ve b e n i m k o r u m a t e d b i r i genel adı altında topladığım (4) bazı t e d b i r l e r dolayısile veya i h b a r ve şikâyetleri k a b u l bakımından k o l luğa v e r i l e n görevler, değil adlî k o l l u k , h a t t a suç kolluğu t e r i m i n e g i r m e m e k t e d i r . Çünkü b u n l a r da araştırma (aşağıda 3.1.1.) görevi dışında kalmaktadırlar.
2. 5.
Kolluğun görevinin m a h i y e t i n i de i n c e l e m e m i z g e r e k m e k t e d i r . (4) KUNTEH. a.gc, s, 433 - 489,
REFORMLAR VE SUÇ KOLLUĞU 77 D e v l e t g o r v l e r i n i k a n u n y a p m a , işleri yürütme ve uyuşmazlıkları çözme d i y e 3'e bölegelmekteyiz. B u n l a r a yasama, yürütme ve yar
gılama (kaza) d i y o r u z . Anayasada yargılama y e r i n e yargı denmesi isabetsiz olmuştur. Çünkü uyuşmazlıkları kesip a t a n âlete benzetti
ğimiz yargı kesin v e y e r i n e g e t i r i l e b i l i r s o n k a r a r ise b u işi y a p a n l a r başından sonuna k a d a r yargı y a p m a mânasına yargılama görevim yapmaktadırlar ( 5 ) . Nasıl yasamaya sadece yasa d e m i y o r s a k , yargı
l a m a y a da yargı d e m e m e m i z g e r e k i r Kolluğun yaptığı iş b u n l a r d a n hangisine girer? C e v a p v e r m e k t e guçiuk olacağını sanmıyorum.
Yargılama» eski adı ile kuza sadece hâkimlerin yaptıkları faaliyet olduğuna, k a n u n y a p m a da sözkonusu bulunmadığına göre, yürüt
m e y e gireceğinden şüphe edilemez. Yürütme de bilindiği g i b i geniş, manâda kullanılmıştır. B u n u n İçinde k a n u n yürütme yanında ka
nunların verdiği çeşitli işleri .yapma y a n i idare de vardır. Görülüyor k i , kolluğun işi t a m manâsı ile idare işidir y a n i i d a r i d i r . Kolluğun görevi i d a r i olunca, o n u n b i r çeşidi o l a n v e a d l i d e n i l e n kolluğun da i d a r i b i r görev yaptığı kendiliğinden o r t a y a çıkar Görülüyor k i , kolluğun b i r çeşidine i d a r i . ötekine_adlî demek doğru değildir. Me
ğer k i b u i k i çeşit kolluğun a y n i esastan gelmediği a d l i d e n i l e n çeşi
d i n adındaki k o l l u k kelimesine rağmen k o l l u k işi olmadığı iddia edilsin, O zaman da suç kolluğu o r t a y a çıkmadığı z a m a n l a r d a k i ve
ya suç kolluğu ayırımını k a b u l e t m e y e n k o l l u k çeşitleı i n d e k i d u r u m u izaha imkân k a l m a z . A d l i p o l i s i n polis olmadığını iddia edene de rastlamış değilim.
2. 6.
İdarenin çeşitli işleri arasında y e r alan k o l l u k görevi d e v l e t i n suçlulara karşı savaşması manâsına geldiği ve b u sebeple çok fay
dalı olduğu halde nankör b i r iştir. B u iş, her insan topluluğu g i b i , canlı b i r varlık olan d e v l e t i n bünyesi içinde, eskiden «4frih» d e d i ğimiz, diğer organların çalışması yüzünden meydana gelen p i s l i k l e r i boşaltma görevine benzetilmiştir (6). H e r canlıda, canlılığının sonu cu o l a r a k ona 2arar veren maddeler b i r k e l i m e ile p i s l i k l e r b i r i k i r . Bunları mümkün olduğu k a d a r a z a l t m a k ve m e y d a n a geldikçe de /arar v e r m e m e l e r i için vücuttan çıkarıp a t m a k g e r e k i r . D e v l e t top
luluğunda b u iş kolluğa düşmektedir T o p l u m u n iç düşmanları olan
(5) KUNTER. a.g.e., S, 81.
(6) BERTAUX iPierre) : On a la poliçe gu\>n mertte La SftT, j u i n - septembro 1963. B. 9 5 .
suçlular o n u n b i r nevi t a b i i mahsulüdürler. B u m a h s u l de t o p l u m a göre değişir. D i s i p l i n s i z , başıbozuk t o p l u m l a r d a suçluluk daha faz
ladır. B i z de esefle söyleyelim k i , b u t o p l u m l a r arasındayız. B i r top
l u m suçlusu çok olduğu oranda k o l l u k istemez v e y a o n u zayıflatma
ğa çalışır. M a l i polis k u r u l m a k istendiğinde koparılan yaygaraları herhalde h e p i n i z hatırlarsınız
2. 7.
K o l l u k görevinin k o r u m a ( v e y a İdari) ve araştırma ( v e y a adlî) d i y e i k i y e ayrılması p r a t i k amaçlar güder. Bunların başlıcalan ço
ğalan k o l l u k görevlerinin daha i y i düzenlenmesi, öğretilmesi ve uz
manlaşmanın sağlanmasıdır. E s k i d e n işler a z k e n böyle b i r ayrım y o k l u . Bugün de işleri az olan y e r l e r d e veya özel k o l l u k l a r d a böyle b i r ayırıma rnstlanılmamaktadır. Bugün bazı büyük kuruluşlarda görülen b u ayırım suçlulukla savaşın i k i taktiğinden başka b i r şey olmayıp bunları b i r b i r i n d e n koparıp ayırmağa imkân y o k t u r . B i r i n i n nerede b i t i p Ötekinin nerede başladığı b i l e k e s i n l i k l e söylene
mez (7). Suçluların araştırılması, cezalandırılmaları içindir. Ceza v e r m e ise, suçları önlemenin, b i r diğer söyleyişle t o p l u m u n suç ve suçludan korunmasının yollarından b i r i d i r . K o l l u k görevi b i r m a d a l y a y a b e n z e t i l e b i l i r . K o r u m a ile araştırma aynı madalyanın i k i yü
zünden başka b i r şey değillerdir.
3. Görev o l a r a k suç kolluğu
3. t.
R e f o r m u n u tartışacağımız suç kolluğunu, n e l e r i n ve nasıl y a pılması gerektiği hakkında b i r f i k i r s a h i b i o l a b i l m e m i z (çtn, biraz daha yakından i n c e l i y e l i m ,
3. 2.
Suç kolluğunun «'araştırma» ( i n v e s t i g a t i o n ) görevi, ilerde d e l i l bilecek şeylerin y a n i beyan, belge ve b e l i r t i l e r i n kaynaklarının araştırılmasından i b a r e t t i r . B u da ipuçlarını a r a m a k , onların yardımı ile suçu işlediğinden h a k i k a t e n şüphelenilecek kişiyi b u l m a k de-
<7) SICOT <Marcelï : Police générale cl police judiciaire. Revue I n ternationale de Criminologie et de Police Technique. 19M. s 32.
REFORMLAR VE SUÇ KOLLUÛÜ 79 m e k l i r . B u n u polisler, saman yıgmı içinde iğne a r a m a y a benzetmek
t e d i r l e r ( 8 ) ,
Araştırma, doğrudan doğruya ve dolayısı ile araştırma olarak i k i çeşittir. A r a y a b i r i n s a n k a t m a d a n yapılan «doğrudan doğruya^
araştırma» f a a l i y e t l e r i de 1) gözkulak olma, 2) tellış. 3)y^ramâ^-4)' t e k n i k b u l g u elde etme d i y e dört kısma ayrılır Gözkulak olma da 1) gözleme, 2) casusluk, 3) araya g i r m e d i y e üçe bölünmektedir.
A r a y a b i r insan katılarak yapılan «dolayısiyle araştırma» da 1) i l a - de a l m a , 2) tanıma ve tanıtma, 3) yüzleştirme çeşitlerine ayrılmak tadır ( 9 ) .
işle suç kolluğu arattırma adı altında topladığımız b u faaliyet
l e r i n i şüphelerine göre t a h m i n l e r d e bulunaıak ve b u t a h m i n l e r i k o n t r o l ederek y a p a r ve suçu filanın işlediği kanaatına varır. B u b i r d e t e k t i f l i k işidir.
Suç p o l i s i n i n pek çok vasıfları haiz olması gerekir. Suç p o l i s i n i n geniş b i l g i s i olmalı, geniş b i l g i kaynakları bulunmalı, h e r m u h i t t e a n t e n l e r i m e v c u t olmalıdır. Suç polisi suçu ve insanları b i l m e l i d i r . İnsanları, zaafları, temayülleri ve kusurları ile tanımalıdır.
B u n l a r da y e t m e m e k t e d i r . Suç polisinde cesaret, İsrar, sebat, t e n k i t hassası, seziş k a b i l i y e t i g i b i vasıflar da g e r e k l i d i r ( 1 0 ) . D e t e k t i f l i k işinin pek çok h a r e k e t i ve seyyaliyetı gerektirdiğini de ilave etmek
te f a y d a görüyorum. K a r a k o l d a masa başında o t u r u p çağırdıklarının ifadesini a l m a k d e t e k t i f l i k değildir, İşte bütün b u sebeplerledir k i , kolluğun içinde b i r kısım elemanların b i l g i , k a b i l i y e t ve tecrübeleri bakımından sadece suçluların araştırılması işinde çalıştırılması yo
l u n a gidilmiş ve k o l l u k içinde suç kolluğu dalı böylece meydana çıkmıştır. Yoksa, savcıların, hâkimlerin, m a h k e m e l e r i n b i r kelime ile a d l i makamların h e r türlü e m i r l e r i n i y e r i n e g e t i r m e k işini ayrı b i r iş saymak için esaslı b i r sebep y o k t u r .
3. 3. 2.
Suç kolluğunun b i r bütün olan k o l l u k görevleri içinde niçin be
l i r l i b i r hale geldiğini böylece gördükten sonra çok defa suç k o l -
18) FERAUD (HenrlJ : Cette creature elran^e, le pollcler. Revue I n - Lernationnale de Poliçe Crlmlnelle 1986. s. 107.
(9) FOSCHINI (Gaetano) : S ıs tema dol D l h t t o proccssııale peııale.
I I , 1Ö86. s. 87, KITNTER. a g e.. s. 518 - 523.
110) LOERTSCHER tVYalter) : Aperçu de poliçe judlciaire. Revue Internatlanale de Poliçe Crlmlnelle. 19G6, s. 226
l u g u görevi içinde sanılan birçok işlerin suç kolluğu isi olmadığı k o laylıkla anlaşılacaktır.
3. 3. 2. 1,
H e r şeyden önce suçla alâkalı o l m a y a n v e saaece hâkim, savcı gibi adalet mensuplarından gelen ve gerektiğinde zor kullanılacağı için kolluğa v e r i l e n e m i r l e r i y e r i n e g e t i r m e n i n meselâ icrâ m e m u r u n a yardımın suç polisi i l e ilişiği olmadığını b e l i r t e l i m .
3. 3. 2. 2.
Suçla i l g i s i olmasına rağmen «buçu m e y d a n a çıkarma» ( d t - c o u v e r t e ) çok defa sanıldığının aksine suç p o l i s i n i n işi değildir. Be
n i m daha Önceki basılarda « ö ğ r e n m e » v e son 4. basıda «'bilgi e d i n m e » dediğim görevin b i r çeşidi o l a n <*suçu m e y d a n a çıkarma», b i r diğer söyleyişle suçların keşfedilmesi, kolluğun d a i m a uyanık olma*
sı şeklinde özetleyebileceğimiz n o r m a l f a a l i y e t i ile sağlanır. İstisna olarak başka b i r suç bakımından yapılan araştırma f a a l i y e t l e r i do- layısile de suç kolluğu tarafından suçların keşfedildiği vardır. Fa
k a t b u b i r tesadüften i b a r e t t i r . K o l l u k görevi y a p m a y a n diğer me
m u r l a r da k e n d i görevlerini y a p a r l a r k e n suç keşfedebilirler. Gö
rülüyor k i , suçların m e y d a n a çıkarılması i l e araştırılmasını b i r b i r i n e karıştırmamak lâzımdır
3. 3. 3.
Şikâyet ve ihbarları k a b u l e t m e de suçla yakın ilgisine rağmen suç polisi işi değildir. B u da »bilgi edinme» görevinin «haber alma>' çeşidini meydana g e t i r i r . Gerçekten eğer vatandaşa b i r kolaylık o l mak üzere i h b a r ve şikâyetlerini kolluğa da y a p a b i l m e y e t k i s i n i t a nıyorsak, b u r a d a kolluğa düşen iş, yazılı dilekçeyi k a b u l e t m e k t e n veya sözlü dilekçe üzerine t u t a n a k düzenlemekten i b a r e t t i r . B u işi y a p m a k için suç ve suçluyu araştırmada uzmanlaşmış o l m a k gerek
mediğine ve diğer k o l l u k memurları da b u n u y a p a b i l e c e k l e r i n e gö*
re, vatandaşa, m a h a l l e s i n d e k i k a r a k o l a g i t m e k v a r k e n ve sayısı çok az olacak ve dağılması fazla mümkün o l m a y a c a k suç kolluğu ele
manlarına başvur d e m e n i n isabetsiz olacağı açıktır.
3. 3. 4.
Suç ile yakın i l g i s i olmasına rağmen suçlu sanılan kişileri yakı- lama, t u t m a v e zorla g e t i r m e g i b i işler de suç p o l i s i n i n görevine g i r m e m e k t e d i r . Z i r a b u r a d a d a uzmanlık i s t e y e n b i r iş, b i r d e t e k t i f -
REFORMLAR VE SUÇ KOLLUĞU Bl l i k sozkonusu değildir İcabında zor kullanılarak b i r kişinin hürri
yeti .sınırlandırılacaktır B u n u d a h e r t u r l u k o l l u k y a p a b i l i r . G e r e k i yorsa suç polisi de elbet suçluyu yakalar. Fakat t u t m a , ve zorla ge l i r m e müzekkerelerinin y e r i n e g e t i r i l m e s i işinde suç p o l i s i m k u l l a n m a k , o n u n u z m a n olduğu sahada çalışamaması sonucunu doğurur k i . b u d a bindiğimiz dalı kesmeğe benzer.
4 Kuruluş o l a r a k s u t kolluğu
4.
Artık kolluğun ve b u arada suç kolluğunun kuruluş olarak i n celenmesine geçebiliriz. D e r h a l b e l i r t e y i m k i , kuruluş meselesi gö
r e v d e n ayrı b i r meseledir. Görevin p r a t i k ihtiyaçlarla k o r u m a ve araştırma d i y e i k i y e ayrılması, kuruluşun d a böylece i k i y e ayrılma
sını z o r u n l u kılmadığı g i b i p r a t i k ihtiyaçlar d a kuruluşun görevden başka esaslara^ göre yapılmasını g e r e k t i r e b i l i r . N e t e k i m bizde polis kuruluşu i d a r i , a d l i ve siyasi d i y e üç bölüme ayrılmıştır, ve b u ay
rılışın görevin k o r u m a ve araştırma d i y e bölünmesine uymadığı görülmektedir (5. 5. 1.). ,
4. 1.
Kuruluş bakımından önce i k i i h t i m a l vardır. K o r u m a ve araş
tırma görevini y a p a n l a r y a apayrı i k i kuruluştur, ya aynı kuruluş
t u r . B i r üçüncü i h t i m a l sozkonusu olamaz.
4. 2.
B i r i n c i i h t i m a l suç p o l i s i n i İçişlen Bakanlığından alıp başka b i r Bakanlığa bağlamak şeklinde gerçekleşecektir. Gerçi burada d a ha
c i m l e r e m i , savcılara mı bağlı olsun d i y e düşünülebilir Fakat ha
t i m e bağlansın denildiğine b e n rastlamadım.
B u kesin ayrılmayı isteyenler y o k değildir. Fakat b u n u uygula*
y a n m e m l e k e t l e r i n p e k az olduğu h a t t a b u n l a r d a d a u y g u l a m a d a i k i Kolluğun t a m a m i l e ayrılamadtğı b e l i r t i l m e k t e d i r ( 1 1 ) . B u t u n m e m l e k e t l e r i n k o l l u k sistemini b i l m i y o r u m . B i l d i k l e r i m arasında b u sistemi k a b u l edenin sadece Belçika olduğunu söyleyebilirim.
4. 3.
Suç kolluğu i l e k o r u y u c u k o l l u k görevlerini aynı kuruluşa yap-
t l l ) K I U K A S (U ) : Princlpe» d'unr orffatıiuılton de !• pniirr eri
mindir. Revue Internationale de poliçe Crlminelle. 1064, s. 35.
Huk. Pak. Mec. - F. 6
tırma şeklindeki i k i n c i i h t i m a l de ancak 3 şekilde gerçekleşebilir:
1) y a suç kolluğu ile k o r u y u c u k o l l u k arasında kuruluşta hiçbir ay
rılma y o k t u r . 2) y a i k i k o l l u k kuruluşu aynı kuruluşun içinde h e r se
v i y e d e i k i ayrı d a l o l a r a k gözükür Y a n i h e r seviyede ayrı ve t e k n i k b i r suç kolluğu da v a r d ı r Fakat b u i k i d a l p r a t i k bakımdan d a i m a temas h a l i n d e d i r . Başlarında b i r t e k genel müdür bulunmaktadır. 3)
a n kademede bütünlük, aşağı k a d e m e l e r d e ayrılma vardın H e r m e m l e k e t özel şartlarına göre b u üç sistemden b i r i n i seçmek zorundadır. Ülkesi geniş, parası ve elemanı az o l a n m e m l e k e t l e r b i r i n c i sistemi teşkil ederler. Çünkü b u sistem nz personel ister ve az masraflıdır. A n c a k elbette k i b u sistem en az e t k i l i olandır. İkincisi, b i r i n c i n i n t a m t e r s i d i r . E t k i s i fazladır, f a k a t her kademede ayırım yapıldığından fazla personele ihtiyaç gösterir, t a b i i masrafı da ( a t la o l u r . B u da kalabalık ve z e n g i n ülkelerin harcıdır. Üçüncü sistem o r t a l a m a b i r y o l d u r ve h e r m e m l e k e t i n şartlarına u y d u r u l a b i l e c e k e s n e k l i k t e d i r (12), 1968'de yapılan b i r r e f o r m d a n sonra F r a n sa (13) i k i n c i sisteme ve Türkiye'miz de üçüncü sisteme misâl ola
r a k gösterilebilir. Gerçekten E m n i y e t G e n e l Müdürlüğünde egeı yanılmıyorsam, b i r a d l i zabıta müdürlüğü y o k t u r . M e r k e z teşkila
tındaki 4 daire r e i s i n i n ve bunların şubelerinin görevleri g i z l i t u tulmuş, k a n u n d a açıklanmamıştır. Z a t e n adlî zabıtanın k a d r o d a n ayrılması gerektiğinden ve b u da t a m teşekküllü polis karakolların
da sözkonusu olduğundan. Genel Müdürlükte A d l i Zabıta Müdür
lüğü bulunmaması k a n u n u n r u h u n a daha u y g u n o l u r d u , d i y e düşü
nüyorum.
5- Memleket im izde suç kolluğunun kuruluşu v e İnleyişi 5.
Suç kolluğu k o n u s u n d a k i r e f o r m tartışmalarına g i r m e d e n önce ve son olarak suç kolluğunun m e m l e k e t i m i z d e k i kuruluş ve işleyişi
ne bakmamız g e r e k m e k t e d i r . 5, t.
Bilindiği gibi m e m l e k e t i m i z d e kuruluş o l a r a k kolluğun b i r i ge
n e l diğeri özel i k i çeşidi vardır B e l e d i y e , o r m a n , l i m a n kollukları ve (121 K I U K A S . age,. s. 37
(131 Pnlice Trançalar La reform? de 1968. Revue Internationale de Poliçe Criminelte, 1969. s. 1.
REFORMLAR VE SUÇ KOLLUÛU
askeri k o l l u k g i b i , özel k o l l u k l a r k o n u m u z dışındadır. A n c a k b u k u ruluşlarda k o r u y u c u ve araştırıcı k o l l u k ayırımının kesin olarak ve eger yanılmıyorsam, görev bakımından d a h i yapılmadığını ve ha
zan özel k o l l u k kuruluşu d a h i olmadığı halde b e l l i kuruluşların bel
li m a k a m ve memurlarına k o l l u k y e t k i l e r i n i n , t a m a m e n olmasa da.
verildiğini hatırlatmak i s t e n m . 5. 2.
Genel k o l l u k kuruluşu polis ve j a n d a r m a d a n meydana gelmek
tedir. Polis kuruluşu asıldır Polislik, mensuplarında b e l l i b i r kül
tür seviyesini g e r e k t i r i r . B u da eleman ve para meselesi olduğundan, t a t m i n e d i c i seviyede olmayanı da polis d i y e k u l l a n m a k ve hatta hiçbir mesleki f o r m a s y o n u o l m a y a n jandaıma erine de polis yet
k i l e r i v e r m e k z o r u n d a kalmışızdır. A n c a k kolluğun birleştirilmesi ideali gerçekleşse y a n i genel k o l l u k sadece polisten k u r u l s a d a h i . t o p l u m s a l bünyedeki f a r k l a r a u y g u n olarak büyük şehirlerde, kü
çük şehir v e kasabalarda ve n i h a y e t köy ve kırlardaki suçluluğun farklı olacağını, b u sebeple k o l l u k kuruluşunun birliğe rağmen farklı düzenlenmesi gerekeceğini de unutmamalıyım (14J.
5. 3.
G e n e l koltuğun yardımcıları da vardır. Çarşı ve m a h a l l e bekçi
l e r i m a h a l l i kolluğun nezaretinde ve ona yardımcı olarak çalışırlar K ı r bekçileri de jandarmanın nezaretinde genel k o l l u k görevini ya
parlar.
5. 4,
Genel kolluğun b i r çeşidini teşkil eden jandarmanın a d l i demlen görevleri vardın B u n l a r J a n d a r m a K a n u n u n a göre ( m . 28). Ceza
M u h a k e m e s i K a n u n u n d a kolluğun görevi o l a r a k gösterilenlerdir.
Kuruluş tüzüğü ise. sair k a n u n l a r a da atıf yapmıştır ( m . 2 B ) . J a n darmanın a d l i y e i l e münasebetlerim de tüzük düzenlemiştir ( m .
108-111). U y g u l a m a şöyle olmakladır: J a n d a r m a k a r a k o l u işlenen suçlardan önce b i r l i k komutanına haber v e r m e k l e ve soruşturma
ları yapmakladırSonışturma evrakı çoğunlukla fezlekeye bağlan
m a d a n b i r l i k komutanına ve oradan savcılığa yollanmaktadır. Tü
zük J a n d a r m a kuruluşu içinde sadece k a r a k o l , bucak ve ilçe k o m u tanlıklarının adlî görevlerinden sözetrnektedir ( m . 74, 78, 80). Fa
kat b u görev için kuruluş içinde b i r bölünme vapılmamıştır.
5. 5.
İ,
Polisteki d u r u m j a n d a r m a d a n farklıdır 1930 t a r i h l i E m n i y e t CM) BERTAITC, a g e . s 9B
Teşkilâtı K a n u n u n a göre ( m . 9) P o l i s kuruluşu i d a r i , siyasi ve adlı bölümlerine ayrılır. Kuruluşun bölümlere ayrılmasında görevin k o r u m a ve araştırma ayırımının esas tutulmadığı görülmektedir. H e r ne k a d a r «zabıtanın a d l i g ö r e v l e n » başlıklı r a p o r d a «poliste b u t u n adli işlerin İkinci şubeler y o l u ile yürütülmesi kaidedir» denilmiş ise de, (s.9), d e v l e t i n u m u m i e m n i y e t i n e müteallik suçlarla uğraşan B i r i n c i şubenin yalnız önleme ile kalmadığı, suç işlendikten s o n r a k i soruşturmaları da yaptığı gazetelerden öğrenildiğinden, aynı d u r u m dıger suçlara b a k a n diğer şubeler bakımından da sozkonusu olabile
ceğinden, tkıncı şubeye düşen a d l i işlerin diğer şubelerin k o n u s u n a g i r m e y e n suçlardaki a d l i işler olduğunu söylemenin yanlış olmaya
cağını sanıyorum.
5. 5. 2.
E m n i y e t Teşkilatı K a n u n u a d l i p o l i s i «asgari t a m teşekküllü b i r polis k a r a k o l u b u l u n a n y e r l e r d e a d l i işlerle uğraşmak üzere E m n i y e t Genel Müdürlüğünce k a d r o d a n ayrılan b i r kısım» d i y e t a r i f etmiş ve «tam teşekküllü b i r k a d r o d a n daha az k u v v e t t e olan polis teşekküllerinin tamamı veya b i r kısmı adlî polis o l a r a k t e f r i k e d i l e b i l i r - demiştir ( m , 9. C). Görülüyor k i , kuruluş bakımından ayrı
lık, k a n u n u m u z u n tâbiri ile k a d r o d a n ayrılma, sadece t a m teşek
küllü polis k u v v e t i o l a n y e r l e r d e m e c b u r i d i r . Diğerlerinde Genel Müdürlük d u r u m a göre y a k a d r o d a n ayırma yapacak y a h u t herkes a d l i içe de bakacak d i y e b i l e c e k t i r . K a n u n a göre ancak k a d r o d a n ay
rılanlar «adli polis» bölümünü teşkil edecektir. B u n l a r da y a t o p l u olarak b u l u n d u r u l a c a k y a h u t ihtiyaç n i s b e t i n d e bölgelere dağıtıla
caktır. K a n u n b u r a d a da esneklik s i s t e m i n i k a b u l etmiştir ( m . 10/1);
uygulamanın ihtiyacı karşılayacak şekilde olduğunu umarım.
5. 5. 3,
E m n i y e t Teşkilâtı K a n u n u adli polis adı altında k a d r o d a n ayrı
lanlarım adlî işlerinden sadece tahkikatı (soruşturmayı) ele almış
tır: adlî İşlere müteallik t a h k i k a t s a l a h i y e t l i a d l i o t o r i t e l e r i n d i r e k t i f i altında ve kanunlarına t e v f i k a n yalnız a d l i zabıtaya yaptırılır D e m e k k i , savcı soruşturma için sadece a d l i zabıtaya başvuracaktır K a d r o d a n ayrılanlar t a h m i n i m e göre sadece İkinci şubede olduğun
d a n vu meselâ B i r i n c i şubedekiler k a d r o d a n ayrılmadığından, savcı B i r i n c i şubeye başvuramıyacaktır. U y g u l a m a d a savcıların diğer şu
belere de başvurdukları sözügeçen r a p o r d a n anlaşılmaktadır. B u d u r u m k a n u n u n yazılışına aykırı ise de, meselâ d e v l e t i n u m u m i e m n i y e t i n e taallûk eden b i r suçtan dolayı savcının, cinayet, hırsızlık
REFORMLAR VE SUÇ KOLLUÛU
g i b i suçlarla meşgul İkinci şubeye müracaatının da manâsı olmasa g e r e k t i r
S 5, 4.
E m n i y e t Teşkilâtı K a n u n u i d a r i p o l i s i n de gerektiğinde a d l i za
bıta vazifesi yapabileceğini k a b u l e t m e k t e d i r . 12. m a d d e n i n 2. Iık- rasının b i r i n c i cümlesi aynen şöyledir: «idarî polis, a d l i zabıta va
zifesini t a h r i k eden h e r h a n g i b i r h a l karşısında kaldığı t a k d i r d e , b i r t a r a f t a n a d l i zabıta vazifesini ifa e t m e k l e beraber, diğer t a r a f t a n a d l i zabıtayı haberdar eder. a d l i zabıta gelince ışı ona d e v r e d e r * 5, 5. 5.
Ceza M u h a k e m e s i K a n u n u m u z j a n d a r m a ve polis ayırımı yap
m a d a n zabıtadan bahsetmiştir. Şu halde k a n u n zabıta dediğinde ye
r i n e göre polis veya j a n d a r m a sozkonusuduıL Diğer t a r a f t a n Ceza M u h a k e m e s i K a n u n u zabıtayı a d l i ve i d a r i d i y e de avırmamıştır.
Yaptığı sadece bazan m e m u r d a n bazan h e m m e m u r ve m a k a m d a n bazan m e m u r d a n ve âmirden sözetmesidir. Z a t e n b u k a n u n , 1029 da k a b u l e t m e m i z e rağmen mehaz A l m a n K a n u n u g i b i ItîTT t a r i h i n d e k i d u r u m u aksettirdigüıden. b i z i m anladığımız manâda d e t e k t i f l i k işi o l a n araştırma görevini düzenlememiştir. O n u n sözünü ettiği zabıta çok defa h e r çeşit k o l l u k t u r Meselâ polis bölgesi olan b i r yerde i h b a r ve şikâyetleri k a b u l <m, 151). şüpheli ölümleri b i l d i r m e i m 152),
(suçların keşfedilmesi manâsına) suçlan a r a m a k (araştırmak de
ğil) ve d e l i l l e r i n karartılmasını önlemek için g e c i k t i r i l m e d e n y a pılması gereken işler manâsına) işin t e n v i r i için lâzımgelen acele t e d b i r l e r i a l m a k ( m . 156) sadece suç p o l i s i n i n değil, her p o l i s i n ya
pacağı iştir. A d l i y e y e müteallik işlerdeki e m r i n muhatabının da, icra m e m u r u n a yardımda veya yakalamada v e t e v k i f müzekkeresi
n i n y e r i n e g e t i r i l m e s i n d e olduğu g i b i , EUÇ kolluğu ile yanı detektif
l i k l e i l g i l i olmaması da pekâla mümkündür K a n u n u n düzenlediği sadece savcının yapacağı hazırlık soruşturmasıdır. B u tahkikatı sav- c i n i n bizzat yapacağı veya zabıtaya yaptırabileceği yazılıdır. K.:*
m m yapıldığı zaman, h a t t a bugün hatta polis olan her y e r d e adli zabıta olmadığından tahkikatı savcı e m r i l e yapacak zabıta kelimesi ile k a n u n u n sadece a d l i zabıtayı kasdettiği söylenemez. Kaldı k i , b u rada sözkonusu olan ifade a l m a l a r d a n i b a r e t b i r f a a l i y e t t i r B u da İşlerin b i r dereceye k a d a r aydınlanmasından sonra mümkündür Yoksa işin başındaki d e t e k t i f l i k k o n u s u n d a savcılar e m i r ve d i r e k t i ! verecek dunımda değildir. Savcı ancak o r t a y a b i r sanık çıkacak kadar d u r u m aydınlandıktan sonra soruşturmanın nasıl t a m a m l a n * -
.",11 NURULLAH KUNTER
cağım söyleyebilir. D i y e l i m k i , b i r k u y u m c u öldürülerek b i r soygun yapıldı Polis dükkânda g e r e k l i t e d b i r l e r i aldı ve savcıya b i l d i r d i . O r t a d a hiçbir şüpheli d a h i y o k k e n savcının h e r h a n g i b i r d i r e k t i f verebileceğini nasıl umarsınız? Suç y e r i n d e b u l u n a n saat camı sav
cıya götürülse de, hangi savcı b u n u n özelliğini b i l i r de, eski soygun
c u l a r d a n b u saati k u l l a n a n l a r d a n , h a n g i s i n i n camının kırıldığını, on»
ların m u h i t i n d e araştırmalar y a p a r a k öğrenin ve o n u yakalayın, d i ye d i r e k t i f v e r e b i l i r ?
5. 5. 6.
Ceza M u h a k e m e s i n i düzenleyen m o r f o l o j i k b i r prensipe gö
re (15) Ceza M u h a k e m e s i d a i m a daha öne b i r y e n i bünye ilâvesi suretile gelişmiştir ve gelişmektedir. Gerçekten eskiden Ceza M u hakemesi sadece bugün sonsoruşturma dediğimizden i b a r e t t i . D a h a sonra önüne ilksoruşturma dediğimiz b i r y e n i safha geldi. D a h a sonra ilksoruşturmanın da önüne b i r hazırlık soruşturması ilâve e d i l d i ve b u i k i s i n e b i r l i k t e Önsoruşturma adı v e r i l d i . Çeşitli k a n u n l a r gelişmenin b u safhalarına göre çeşitli düzenlemeler g e t i r mişlerdir. Meselâ eski h u k u k l a r önsoruşturmayı hiç tanımaz. 1808 Fransız K a n u n u b i r adım i l e r i gitmiştir ve m u h a k e m e adını sonso- ruşturmaya v e r m e k l e b e r a b e r ilksoruşlurmayı da düzenlemiştir Hazırlık soruşturması ihtiyaçların z o r u ile Fransa'da 195? y e k a d a r k a n u n dışında yapılagelmiştir. B i z i m M e m u r i n Muhakematı K a n u n u da Fransız s i s t e m i n i örnek aldığından b u seviyededir. 1877 A l m a n K a n u n u ve dolayısile b i z i m K a n u n u m u z h e m son ve h e m i l k soruşturmayı h e m de hazırlık soruşturmasını düzenlemiştir. Fakat bu da artık eskimiştir Bugünün ihtiyaçları hazırlık soruşturmasını da i k i y e bölmemizi, daha doğrusu savcının yaptığı v e y a yaptırdığı soruşturmanın Önüne polisin yaptığı b i r soruşturma v e araştırma ilâvesini ve b u n u n düzenlenmesini g e r e k l i r r m - k t e d i r . B u mesele bü
tün dünyada Ceza M u h a k e m e s i H u k u k u n u n bugün karşılaştığı en önemli meselelerden b i r i d i r f l f i ) . B e n , şahsan k a n u n u m u z u n yarım y a m a l a k hükümlerinden f a y d a l a n a r a k , b u n u sanıksız ve sanıklı ha
zırlık soruşturması o l a r a k ve «başlangıç soruşturması» «kısa soruş
turma» adları altında ve 19fi4 t e k i 2. basıdan b e r i sistemleştirmeğe çalışıyorum (17).
(151 KUNTER. a.g e.. S. 493
(16) FOSCHINI. a.ge. C. II S. 14» KUNTER, a.g.e.. 494-495 (17) KUNTER. 2. bası. s 539-596; 4. bası. 5, 507-559
REFORMLAR VE SUÇ KOLLUĞU
fi. Suç kollumu görevi ııiriıı apayrı I n r kuruluşa • - r 11• > >• = • -• -1 • • B • r (i. 1.
R e f o r m k o n u s u n d a k i görüşlerimi açıklamağa bugün en çok t a r tışılan b i r meseleyi ele a l m a k l a başlayacağım. B u da suç kolluğu*
• ıun genel k o l l u k t a n t a m a m e n ayrılıp müstakil olması ve a d l i m a kamların e m r i n e v e r i l m e s i meselesidir, r a i m m e n ayırma k a b u l edi
lirse, b u kuruluşun A d a l e t Bakanlığına bağlanması gerekeceğini sa
nıyorum, N e t e k i m Belçika'da d u r u m böyledir.
B u sistemin pek az m e m l e k e t l e uygulandığını biraz önce uclıri
t i m (4. 2 ) . B u tezin bizde de taraftarları vardır. Mesela sayın mes- İokdaşım P r o f E r e m suç kolluğunun doğrudan doğruya a d l i ma
k a m l a r a bağlı müstakil b i r teşkilât h a l i n e g e t i r i l m e s i n i istemekte
d i r (18). İtalya'da da h u tezi t u t a n l a r varsa da. t u t m a y a n l a r daha fazladır (,19). B u lez taraftarlarından b i r kısmının savcı k o n t r o l ve d i r e k t i f i altında çalışmakla müstakil b i r kuruluş o l m a k arasındaki farkı gözden kaçırdıklarını sanıyorum. N e t e k i m İtalyan A n a y a s a m nın 109 maddesi b u yüzden farklı şekilde yorumlanmıştır. «Adalet makamları a d l i zabıtaya doğrudan doğruya e m i r verebilir» şeklin
de olan b u m a d d e n i n savcıyı sadece görev bakımından âmir yaptığı o r g a n i k bakımdan d u r u m u değiştirmediği tezi İtalya'da çoğunlukta
dır. Görülüyor k i . İtalyada da suç polisi genel polisten kopmuş de
ğildir. B u madde bizde de. e m i r v e r m e k l e a y n kuruluş o l m a k ara
sındaki farka d i k k a t edilmıverek yanlış anlaşılmış, b u yüzden me
t i n d a h i değiştirilerek «adli zabıta doğrudan doğruya adalet m e r c i l e r i n i n emrindedir» şeklini almış ve 19Ö0 Anayasa Tasarısına gir
mişti. Gerekçesinde de «adlî zabıtanın başlıbaşına b i r varlık kazan
ması y o l u n u n açılmasının adalet işleri bakımından çok faydalı gö
rüldüğünden» sozedilmiştir F a k a t T e m s i l c i l e r M e c l i s i b u m a d d e y i pek haklı o l a r a k Tasarıdan çıkarmıştır.
B 2.
Suç kolluğunun ne için genel k o l l u k t a n kopmaması tezinde oi-
Ufl> EREM (Faruk) ( « a l'sul Hukuku. 2 bası. 1966. s 196
M9> M A N Z I N l fVLncenzo) : Müutiııni dl Dlrilto Prı -ualr Frııalr 12. bası, S 127. EVLA (Ernesto): La pnhrta ffiudlılarla. Rivısta Pénale 19Û7. s. 530; VEl.OTTI : Aaprttl e prohlmii drtla pohıU (iudiıhırU* RJviiln Pénale. 1965. s 234, FOSCHINI. a g e . e. I s 392.
n NURULLAH K L N T K R
duğumuzu önce karşı tezin gerekçelerini b i r e r b i r e r çürüterek ver
meğe çalışacağım.
6. 2. 1.
Suç kolluğunu bağımsız yapıp, savcıların e m r i n e v e r m e k iste
y e n l e r savcıların adlî m a k a m olmasından h a r e k e t e t m e k t e d i r l e r . Bence, adli ile kazaı farkı gözden kaçırılmaktadır A d l i y e ile Ügİlİ o l m a k başka şey, ancak hâkimlerin yaptığı kaza (yargılama) ile i l g i l i o l m a k y i n e başka şeydir. Savcının yaptığı da. kolluğun yaptığı da, a d l i y e ite, adalet ile h a t t a m u h a k e m e ile i l g i l i olsa da kazaî de
ğildir. Çünkü i d d i a , müdafaa ve yargılama makamlarının f a a l i y e t i n d e n m e y d a n a gelen m u h a k e m e adlı k o l l e k t i f faaliyet İçinde sa
dece hâkimlerin yaptığı kısım yargılamadır ve bağımsızlık ancas b u r a d a sözkonusudun Teminatlı o l m a k ile bağımsızlık da aynı şey değildir. Savcıların da teminatları vardır a m a . bağımsız değillerdir Ceza m u h a k e m e s i n d e davacı olan savcının yaptığı iş, b i r d e v l e t işi o l a r a k , yürütmenin i d a r e bölümüne girer. Anayasanın savcılardan yargı bölümünde bahsetmesi o n u n adaletle i l g i l i b i r i d a r i m a k a m olması ve özellikleri bulunması yüzündendir. Yoksa, davacılık ne k a n u n y a p m a işidir, ne de uyuşmazlıkları çözme işidir. Anayasanın
b u sistematiğine b e l k i de i t a l y a ' d a olduğu g i b i . h a k i m l e r i n ve sav
cıların m a g i s t r a t o d i y e müşterek adı olması ve i t a l y a n A n a y a sasında m a g i s t r a t u r a başlıklı b i r bölümün bulunması y o l açmıştır
Yoksa t e k r a r e d e l i m savcı davacıdır ve davacının işi ile hâkimin işi elbet b i r olamaz.
6. 2. 2.
Eğer bugün suç kolluğu gelişmemiş ve uzmanlaşmamış ise, b u n u n sebebi herhalde savcılığa bağlı olmaması, genel k o l l u k t a n ta
m a m e n ayrılmaması değildir. Çünkü savcıların v e y a onların başı olan A d a l e t Bakanının e l i n d e böyle b i r s i h i r l i d e y n e k y o k t u r k i , b u iş onların e m r i n e geçince b u n l a r o l u v e r s i n . Gelişme ve uzmanlaşma b i r para işidir, z i h n i y e t işidir. B i r a z d a n t e k r a r belirteceğim g i b i , t o p l u m u n suçlulukla savaşı h a k i k a t e n islemesi işidir. Eğer b u n l a r sağlanırsa, genel p o l i s i n b i r bölümü o l a r a k da suç p o l i s i n i n geliş
mesine v e uzmanlaşmasına hiçbir engel kalmıyacaktır.
6. 2. 3.
A d l i zabıtanın genel zabıta İçinde l a m b i r kuruluşu olmadığı, birçok y e r l e r d e gerçekleşemediği doğrudur. F a k a t şartlarımız ger
çekleştirmeğe e l v e r m e m işse, e l v e r m i y o r s a , apayrı b i r kuruluşu na
sıl gerçekleştirebiliriz?
REFORMLAR VE SUÇ KOLLUĞU 89 G\ 2. 4.
Zabıtanın adlî görevi r a p o r u n d a da belirtildiği üzere (s. 23), su
çun suçlusunu b u l m a k t a n ziyade, suça suçlu b u l m a k alışkanlığın
dan, dayak z o r u ile suçu i t i r a f e t t i r m e d e n , haklı olarak şikâyet e d i l m e k t e d i r . Fakat suç kolluğunu savcı e m i r ve idaresin*- v e r m e k l e ve o n u genel k o l l u k t a n t a m a m e n ayırmakla işlerin düzeleceği sanılma - malıdır. Z i r a değişiklik sadece savcıların bugünkü poiü âmirlerinin y e r i n e geçmesinden İbaret kalacaktır. Bugün polis âmirleri d u r u m u b i l m i y o r l a r mı? B i l d i k l e r i halde çok defa ses çıkarmıyorlarsa, b u n ların sebepleri vardır. B u sebepler o r t a d a n kalkmadıkça yarın savcı da ses çıkaramıyacaktır. O zaman suçlu polis hakkında tarafsız b i r şekilde soruşturma yapacak savcıdan da m a h r u m kalacağız.
6. 2. 5.
Savcının d i r e k t i f i altında çalıştığı İçin suç kolluğunun özlük iş
l e r i n d e sadece genel kolluğa bırakılmaması gerektiği y a n i suç k o l l u ğuna t e m i n a t tanımak icap ettiği de doğrudur. Fakat b u n u n için suç kolluğunun büsbütün k o p u p müstakil olması gerekmez. Nelekirr.
y u k a r d a sözügeçen zabıtanın a d l i görevlen başlıklı r a p o r u b u n u sağlayacak t a v s i y e l e r i i h t i v a e t m e k t e d i r (meselâ tavsiye 4 ve 10).
6. 2- 6,
Polisten çok şikâyet e d i l m e k t e d i r . Çünkü daha önce de b e l i r t t i ğim g i b i (2.6) t o p l u m u n p i s l i k l e r i İle uğraşan nankâr hır m e s l e k t i r . T o p l u m u n p i s l i k l e r i y a n i suçlular, her vesileden f a y d a l a n a r a k polisi kötülemek isterler. Polis m e l e k t i r d e m i y o r u m , fakat o n u n zayıflama
sından f a y d a l a n m a k isteyen bazılarının göstermek i s t e d i k l e r i kadaı da kötü olmadığım sanıyorum. İtalya'da şikâyetlerin pek arttığı 1952 yılında b u k o n u d a b i r soruşturma yapılmıştı. A d a l e t Bakanının hâ
k i m l e r d e n , m i l l e t v e k i l l e r i n d e n , a v u k a t l a r d a n kurduğu b u k o m i s y o n , p o l i s i n nüfuzunu kötüye k u l l a n m a h a l l e r i n i n p e k düşük n i s h e t t f olduğu sonucuna varmıştır (20). i t a l y a n l a r l a b e n z e r l i k l e r i m i z göz- önünde t u t u l u r s a , bizde de d u r u m u n pek farklı olmaması için büyük b i r sebep olmasa g e r e k t i r .
6. 2, 7.
Suç p o l i s i n i n savcının kontrolü altında çalışması vatandaşlaı için c i d d i b i r teminattır. N e t e k i m 1953 te Roma'da t o p l a n a n Ceza H u k u k u Milletlerarası K o n g r e s i de suç p o l i s i n i n m u h a k e m e dışı t e s i r l e r d e n kurtarılmasını ve sadece adalet makamlarından e m i r a l masını t e m e n n i etmiştir. A m a b u t e m e n n i n i n gerçekleşmesi için suç
(201 VELOTTI iGJuseppp) : A * p r l l i r problrma della pntlzU ciııdlzaria, Rlvlsta penaie> 1965. s 234.
NURULLAH KUNTER
o l l u g u n u n genel k o l l u k t a n kopması şart değildir. N e t e k i m t a m a m e n k o p m a t e k l i f i sözügeçen kongıede de istenilmiş, f a k a t k o n g rece k a b u l edilmemiştir ( 2 2 ) .
6. 2. Ü.
Suç kolluğunu sadece savcıların e m r i n e v e r m e k isteyenler, suç kolluğunu tarafsız kılmak isterler. Savcı tarafsız değildir k i , o n u n e m r i n d e k i suç polisi tarafsız o l s u n . Savcının tarafsız olmamasının sebebi. Ceza M u h a k e m e s i n d e davacı tarafı teşkil e t m e s i d i r . Savcı»
davalı d u r u m u n d a olan sanığa karşı, davacı d u r u m u n d a o l a n d e v l e t i t e m s i l eder. M u h a k e m e d e tarafsız o l a n b i r i varsa, sadece hâkim
d i r . K o l l u k , h a n g i çeşit olursa olsun» d e v l e t i n kolluğudur. E l b e t d e v l e t tarafında v e suçlunun karşısında y e r alacaktır.
6. 2. 9.
Suç kolluğunu savcının e m r i n e bağlamak i s t e y e n l e r çok defa savcının da bağımsız olmasını i s t e r l e r ( 2 3 ) . B u istek r e a l i t e l e r e ay
kırıdır. Suçlar kanunların çiğnenmesidir. Kanunları yürütmek ve t o p l u m u n h u z u r u n u sağlamakla görevli ve s o r u m l u o l a n yürütme
ye, suç işlendiğini gördüğü v e b i r i s i n i suçlu k a b u l ettiği zaman - S e n ceza veremezsin. M u h a k e m e s i z ceza olmaz. M a h k e m e y e başvur»
d i y o r u z . O halde yürütmenin m a h k e m e y e başvurabilmesi en azın
d a n b i r vatandaş k a d a r hakkıdır. B u n u n için de e m r i n d e k i savcıya dava açmadığı zaman A d a l e t Bakanı «dava aç>^ d i y e e m i r verebit- m e l i d i r . A k s i t a k d i r d e , yürütmenin e l i n i k o l u n u bağlamış, işlenen suçlar karşısında o n u s e y i r c i d u r u m u n a sokmuş o l u r u z k i . b u da ona görevler v e s o r u m l u l u k l a r v e r m e k l e bağdaşamaz-
7. Suç kollumu genel k o l l u k t a n niçin t a m a m e n ayrılmamalıdır?
7. 1.
Suç kolluğunun genel k o l l u k t a n t a m a m e n kopması h e r şeyden ünce imkânsızdır. Suç p o l i s i diğer genel p c l i s g i b i suç imlenmek üze
re olduğunu görürse, suç işlenmesini m i b e k l e y e c e k t i r ? B u n u n t e r sine, d e v r i y e gezen genel polis rastladığı suça elkoyamıyacak mı
d ı r9 E m n i y e t Teşkilâtı K a n u n u m u z u n idarî polipe b u h a l l e r d e a d l i polis y e t k i s i v e r m e s i b i r zomnluğun i f a d e s i d i r .
7. 2. '
Suç kolluğunun ayrı hır uzmanlığa s a h i p olması başka şey, ge- (22) Revue Internationale de Droit Penal, 1954. no. US, s. 250;
SICOT İM.): l ' n ronfrri** ' M m i M a n l m t : İr 6 r ' n - Int. do ılrolC irfııal â Kunıe. Revue Internationale de Poliçe CrlmlneHe. 1953. s. 322.
(23) Mesela EREM (Faruk) : a.g.e.. s. 134.
nel k o l l u k t a n kopması y i n e başka şeydir. Genel k o l l u k içinde de uz
manlaşma pekâla mümkündür.
7. 3.
Hukukçu olan savcının d e t e k t i f l i k k o n u s u n d a d i r e k t i f d a h i ve
remeyeceğini gördük. Zaten b u n u n içindir k i , bugün d r h i u y g u l a m a da savcılar b u işlere karışmamakta, polis ortaya b i r şüpheli çıkar
dıktın ve dosyayı kendisine gönderdikten sonra o n u h u k u k i bakım
dan değerlendirmekte ve e k s i k l i k görürlerse, tamamlatmaktadırlar.
D e t e k t i f l i k bakımından d i r e k t i f d a h i v e r e m e y e n savcı genel k o l l u k tan t a m a m e n ayrılıp k e n d i s i n e bağlanacak olan suç kolluğunu nasıl idare edebilir?
7. 4.
Suç kolluğunu ayırıp savcıya bağlamak suçlulara y a r a r . Suçlu
ların özellikle örgütlenerek suç işlemelerinin ve tedhiş, y a n i yıldır
m a yollarına başvurmaların arttığı son z a m a n l a r d a b u Örgütlerin b e l l i b i r y e r d e k i b i r veya i k i savcıyı yıldırmaları veya ona şu veya bu suretle t e s i r e t m e l e r i , idareye ve hükümete t e s i r etmelerine na
zaran çok daha kolaydır. Z i r a b i r i n c i s i n d e suçluların ve özellikle örgütün karşısında b i r veya i k i kisih diğerinde ise. arkasında devlet k u v v e t i ile bütün b i r idare ve hükümet vardır. Suç kolluğu genel k o l l u k t a n ayrılıp, savcının e m r i n e bağlanırsa, birçok suçlu sadece cezalandırılmaktan değil, sanık o l m a k t a n dahi kurtıılabileceklir
Hele b i r de savcıyı bağımsız y a p a b i l i r l e r d e , suçluların k e y f i n e pa¬
y a n olmıvacaktır.
7. 5.
Savcının davada t a r a f olduğu ic,in tarafsız olpmaması. nasıl çatışan i k i f e r t t e n veya g r u p t a n b i r i n i tutması ve m a h k e m e y e ver
memesi ve tutmadığı tarafı m a h k e m e y e v e r m e s i manâsına gelmez
se, suç kolluğunun hattâ k o r u y u c u koltuğun devlet kolluğu olması da. devlet tarafını tutmasına rağmen, çatışan f e r t veya g r u p l a r d a n b i r i n i tutması manâsına gelmez. K o l l u k suçlular arasında t a r a f t u t mayacaktır. Tarafsızlıktan ancak b u manâda bahsoîunabilir. Fakat bu manâda tarafsızlık' savcı İçin de sözkonusııriur. Suç kolluğunu savcının idaresine v e r m e k l e mesele çözülmüş olmıvacaktır Kaldı k i . genel k o l l u k da b u manâda t a r a f tutabilecek l i r . fakat kimse b u n ların savcı idaresine v e r i l m e s i n i i s t e m e m e k t e d i r
7. 6.
Suç kolluğunu genel k o l l u k t a n ayırmak mümkün alsa bile. u y g u n olmaz. B u n u İddia edenler Ceza M u h a k e m e s i realitesi ile Ceza M u h a k e m e s i dışı r e a l i t e n i n b i r b i r i n e kaynaştığı sınır bölgesinde b u lunduğumuzu görmemekte ve b u sınır bölgesinin özelliklerini göz-
W NURÜLLAH KUNTER
den kaçırmaktadırlar. Ceza M u h a k e m e s i dışı r e a l i t e t a m şurda b i t e r v e Ceza M u h a k e m e s i realitesi b u r d a başlar, d e n i l e m e z . B i r bölge vardır k i , ne t a m m u h a k e m e dışıdır, ne t a m m u h a k e m e d i r , işte b u sınır bölgesinde oluş suç p o l i s i n i n varlık sebebidir. Z i r a suç kolluğu m u h a k e m e dışı r e a l i t e l e r d e n m u h a k e m e r e a l i t e s i için b u bölgede malzeme toplayacaktır. A d l i polisi sadece adlî m a k a m l a r a bağlayıp çalıştırmak i d a r i r e a l i t e d e n t e c r i t e t m e k Ceza M u h a k e m e s i n i n mü- e s s i r i y e t i n i azaltacaktır. B u . tıpkı b i t k i dünyası i l e m a d e n dünyası ayrıdır d i y e r e k ağacın kökünü t o p r a k t a n ayırmağa benzer (24).
Hazırlık soruşturmasında i d a r i m a k a m l a r a , b u arada savcılığa ve yardımcısı sıfatile kolluğa görevler v e r i l m e s i de m u h a k e m e dışı r e a l i t e d e n m u h a k e m e realitesine geçiş döneminde olmamızdandır.
M u h a k e m e realitesine m u h a k e m e dışı r e a l i t e h a y a t v e r i r , i d d i a , mü
dafaa v e yargılamadan m e y d a n a gelen m u h a k e m e başlangıçta ana karnındaki rüşeym ve cenin g i b i d i r . Başlangıç soruşturmasında, ya
n i o r t a d a sanık y o k k e n , b u canlı varlık henüz şekilsizdir, y a n i rü- şeymdir. O n u n içindir k i , b u d e v r e d e savcılık ve k o l l u k dışında k a l a n çeşitli idarî m a k a m l a r a , m e m u r l a r a h a t t a r e s m i sıfatı o l m a y a n kişilere suçları h a b e r v e r m e k g i b i görevler verilmiştir. Rüşeym şe
k i l l e n i n c e cenin adını alır. B u da m u h a k e m e d e o r t a y a b i r sanığın çıkması şeklinde gerçekleşir. A r t ı k şüpheler b i r kişi üzerinde k u v vetlenmiştir. O n a suç isnat edecek y a n i ona sanık sıfatını verecek b i r d u r u m a gelmişizdir. Ceza davası açılması ise, d a h a s o n r a k i do
ğuma b e n z e r D e m e k k i dava açılıncaya k a d a r m u h a k e m e b i l e , m u hakeme dış.1 âlemden kopmuş değildir Suç p o l i s i nasıl k o p a b i l i r ? 7. 7. " ' '
B u s i s t e m i n personel sayısını çok arttıracağı ve h e r bakımdan çok masraflı olacağı şüphesizdir. Genel kolluğa bağlı suç kolluğu s i s t e m l e r i içinde h e r kademede t e k n i k bölünmeyi d a h i m e m l e k e t i m i z şartlarına u y g u n b u l m a y a n b e n . elbet genel k o l l u k t a n t a m a m e n ayrılmayı m e m l e k e t şartlarına büsbütün aykırı görmekteyim.
7. 8. h ' ~ *m r ¥ n
Dünyadaki d e v l e t l e r i n p e k büyük çoğunluğu suç p o l i s i n i genel polisten t a m a m i l e ayırmnmıştır. Ayıranlarda da, u y g u l a m a d a i k i kolluğun y i n e t a m aynlamadığı görülmektedir. Bütün bunların b i r manâsı, b i r h i k m e t i vardır. Dünya çapındaki h u tecrübelerden fay
d a l a n m a m a k akılsızlık o l u r . D u r u m u değiştirmek için b e k l e m e m i z gerekir. Değiştirenler çoğalırsa v e şartları b i z e u y g u n o l a n l a r d a b a ş ı n elde e d i l i r s e , o zaman biz de değiştiririz. Şimdi dünyaya b u
(24) FOSCHINI, a.g.e.. c. I . s. 392.
REFORMLAR VE SUÇ KOLLUÛU
bakımdan b i r nevi öncülük e t m e m i z çok aşın b i r i d d i a olur, Türk t o p l u m u n u ve kolluğunu tecrübe tahtası yapmağa k i m s e n i n hakkı y o k t u r .
8. A n a çizgileri ile yapılması gerekenler
Suç p o l i s i n i genel polisten t a m a m e n ayıımak imkânsızlığını be
l i r t m e k l e r e f o r m k o n u s u n d a en büyük görevi yaptığım kanısında
yım. İç b u n u n l a b i l m e m e k t e d i r . O n u n için neler yapılması g e r e k t i ğini tartışmak ve yapılabilecekleri ana hatları ile nelırtmck de ge
r e k m e k t e d i r . Fakat bunların da yapılabilip yapılamıyacagı, yapılabi
lirse, u y g u l a n a b i l i p uygulanamıyacagı ayrı b i r k o n u d u r . O n a da söz- t e r i m i n sonunda temas edeceğim.
Yapılması gerekenler görüleceği g i b i , büyük çapta değişiklikle!
değildir. B u sebeple r e f o r m t e r i m i n i n bile u y g u n düşmeyeceği haklı o l a r a k i l e r i sürülebilir.
8. 1.
Jandarmanın genel k o l l u k o l a r a k kabulünü g e r e k t i r e n sebepler ortadan kalkmadığından, jandarmanın kaldırılmasını düşünemiyo
r u m . B u sebeple kolluğun birleştirilmesini b i r r e f o r m t e d b i r i olaraK i l e r i süremiyorum.
8. 2.
J a n d a r m a muhafaza edileceğine göre, o n u n içinde suç ve suçlu
ların araştırılması işi ile uğraşacak b i r bolümün ayrılıp uzmanlaş
masını b i r r e f o r m t e k l i f i olarak i l e r i sürebilir m i y i z ? B e n bunda şüpheliyim. J a n d a r m a subaylarının H a r p O k u l u n d a n çıktıktan ve temel k u r s gördükten sonra i d a r i , askeri ve a d l i yünden yetinmeleri için k u r s l a r görmeleri bence onların suç kolluğu o l a r a k uzmanlaş
masına asla y e t e r l i değildir. E r l e r bakımmdansa, zaten i m k a n yok
t u r . İçişleri Bakanlığındaki düzenleme P r o j e Müdürlüğünün Zabıta E k i b i polisteki k a d r o ayırmaları esasına paralel olarak J a n d a r m a
K a n u n u n d a da değişiklikler yapılmasını tavsiye etmiştir (tavsiye no. 1). B u e k i p çok geniş manâda a d l i görevi hesaba kattığından b e l k i haklıdır. F a k a t b e n suç kolluğu d e r k e n sadece uzmanlaşmayı g e r e k t i r e n d e t e k t i f l i k f a a l i y e t i n i gözönünde tuttuğumdan, jandar
manın böyle b i r r e f o r m a elverişli olmadığını düşünüyorum. Polisin suç ve suçluları araştırma ile görevli uzmanlarının, gerektiğinde
j a n d a r m a bölgelerinde de çalışmasını k a b u l etmek bana en u y g u n y o l o l a r a k gözükmektedir.
Suç p o l i s i n i n genel polisten ayrılmaması tezinde olduğuma daha önce belirttiğim üç i h t i m a l d e n h a n g i s i n i t e r c i h e t m e m i z ge
rektiği meselesi de o r t a y a çıkmaktadır. B u r a d a da fazla tereddüde m a h a l görmüyorum. Sözügeçen raporda da b u k o n u y a değinildiğini görmedim. Bence, m e m l e k e t i m i z i n şartları, y a n i ne çok f a k i r ne çok zengin oluşumuz nüfusumuzun ne çok az ne çok fazla oluşu, o r t a lama sistemi m u h a f a z a y a b i z i zorlamaktadır. İmkânlarımız e l v e r i r se genel müdürlükte d a h i b i r suç polisi t e k n i k bölümünü k u r m a k l a tereddüt e t m e m e l i y i z . Böylece mahallî kuruluşlardaki suç polisleri arasında k o o r d i n a s y o n sağlanır ve h e r b i r i n i n ihtiyacı daha i y i v e daha k o l a y g i d e r i l i r . F a k a t b u n u da d e r h a l yapılması z o r u n l u b i r r e f o r m olarak İleri süremiyorum.
ü. 4.
Bence, e n önemli mesele suç p o l i s i n i n uzmanlaşması olduğun
dan, h e r türlü a d l i y e işlerine bakacak adlî polis kavramı ile detek
t i f l i k yapacak olan suç polisi kavramını b i r b i r i n d e n ayırmak gere
k i r , önce, b u noktada b i r k a r a r a varmalıyız.
8. 5.
Suç p o l i s i n i n u z m a n 1 aştın İması için meslek öncesi ve meslek içi eğitimi sağlanmalıdır.
8. 6.
Suç polisi g e r e k l i h e r türlü araçlarla donatılmalıdır. Y e n i suç
l u l u k şekilleri ile savaşacak i m k a n l a r sağlanmalıdır. M e v c u t t e k n i k bürolar suç polisine bağlanmalıdır. Polis t e k n o l o j i k i l e r l e m e l e r d e n m u h a k k a k faydalandırılmalıdır.
8. 7.
Miktarı nisbeten az olacağından, suç polisi elemanları mümkün olduğu k a d a r t o p l u b i r halde bulundurulmalı, meselâ k a r a k o l l a r a k a d a r yayılmamalıdır.
8. 8.
Savcının e m r i ve d e n e t i m i altında çalışacak olan a d l i polis değil, duç polisi olmalı v e t e m i n a t sağlanmak üzere bunların özlük işlerin- üe savcılar da söz sahibi kılınmalıdır.
H. 9.
Suç polisi savcılıklarca e t k i l i ve sürekli o l a r a k yetiştirici ve öğ
retici b i r d e n e t i m e tâbi tutulmalıdır.
3. 10.
Suç polisi, a d l i d a h i olsa başka işlerde çalıştırılmamalıdır.
REFORMLAR VE SUÇ KOLLUĞU M 8. 11.
Suç polisi dışında k a l a n polislere de b i r suçla karşılaştıkla! ınd.ı g e c i k t i r m e d e n yapacakları h u s u s l a r öğretilmelidir
d. 12.
Çeşitli adlî makamların e m i r l e r i n i yapacak k o l l u k makamları, gerekiyorsa, e m i r l e r e göre farklı o l a r a k b e l i r t i l m e l i ve a d l i makam¬
l a r l a k o l l u k arasında sürtüşmelere m e y d a n v e r i l m e m e l i d i r . 3. 13.
M a h k e m e l e r i n ve savcıların işini a z a l t m a k üzere, t r a f i k suçla- rındaki sistem yaygınlaştırılmalı ve nîsbelen basıl kabahatlerde Kolluğun da para cezası vermesi sistemi b e n i m s e n m e l i d i r . A n c a k b u iiruda t r a f i k suçlanndaki sistemin hatası da g i d e r i l m e l i , y a n i polisin veya h e r h a n g i b i r i d a r i makamın verdiği bütün cezalar i l g i l i l e r i n kabulü şartına bağlanmalıdır,
9 Yapılmadı g e r e k e n l e r i n yapılına ve u y g u l a n m a şansları
'X 1,
Şu veya b u yapılsın demekle işin bilmeyeceğini belirtmeği de b i r ödev sayıyorum. Gerçekten h e r şeyin başı t o p l u m u n suç ve suç
l u l a r karşısındaki t u t u m u d u r . T o p l u m çoğunluğu ile suçların v e suçluların cezalandırılmasını istemezse, b u d i l e k l e r ya gerçekleşe
mez y a d a gerçekleştiği halde, kağıt üzerinde kalır ve u y g u l a n a m a z T o p l u m o l a r a k y a n i p o l i s i ile. savcısı i l e , hâkimi i l e , avukatı i l e . ba
sını ile, m e c l i s i ile, hükümeti ve s o k a k t a k i vatandaşı ile suçlara ve suçlulara karşı çıktığımız ve b u n u b i r ihtiyaç olarak duyduğumu/
t a k d i r d e kolluğumuzun b u ihtiyacı giderecek seviyeye çıkacağında hiç şüphemiz olmasın. H e r m e m l e k e t lâyık olduğu hükümetle ıdaıc o l u n u r , d e n i r . B u söz doğrudur v e sosyal b i r k a n u n u d i l e g e t i r i r . B u k a n u n sadece hükümetlere değil, heı müesseseye u y g u l a n a b i l i r . Z i r a lâyık o l m a k şartların gerektirdiği manâsınadır, y a n i d e t e r m i n i s t b i r k a n u n d u n B i r t o p l u m d a b e l l i b i r z a m a n d a k i b e l l i şartlar b e l l i b i r müesseseyi yaşatır veya yaşatmaz. H e r halde kendisine uyduıur.
Bizde de birçok k a n u n uygulanamıyorsa, yaşayan h u k u k yazılı h u k u k t a n farklı ise, sebebi de b u d u r . İngiliz p o l i s i n i başka memleket¬
l e r i n t a k l i t edememesinin ve silâhsız p o l i s i n sadece İngiltere'de b u lunmasının sebebi, İngiltere'deki şartların ötekilerde olmamasından başka b i r şey değildir. H e r şeyimiz g i b i . Üniversitemiz. O r d u m u z . M a l i y e m i z A d l i y e m i z ve Basınımız g i b i . Kolluğumuz da lâyık oldu-
g u m u z k o l l u k yanı bugünkü şartlarımıza u y g u n k o l l u k t u r . E g e r po
l i s i m i z kötü ise, k a b a h a t i polise değil, k e n d i m i z e y a n i t o p l u m u m u z a bulalım B u d e m e k t i r k i , b u gartlar altında d a h a i y i s i olamıyor.
1
Sözünü etliğim b u sosyal k a n u n elbet hiçbir r e f o r m u n yapılamı- yacagı, k a n u n l a r degişlirilse de, uygulamanın degişmiyecegi manâ
sına gelmez. R e f o r m l a r yapılabilir ve u y g u l a n a b i l i r . E l v e r i r k i , once şartları değiştirelim, ihtilâl taraftarlarının h e m e n ihtilâle geçmt- y i p şartlan hazırlamağa çalışması da b u sosyal k a n u n u i y i b i l d i k l e r i n i gösterir.
Şu halde suç polisi k o n u s u n d a r e f o r m l a r y a p a r k e n m e v c u t şart
ları değiştirmeğe de önem v e r m e l i y i z . B u k o n u d a aklıma gelenleri sıralayayım.
9. 2. 1.
T o p l u m u n suç v e suçluları kötü görmesini, k e n d i d e v l e t i n i b i r düşman saymamasını sağlamalıyız. B u , t a b i i , b i r kültür işidir.
9. 2. 2.
Polisi gözden düşen b i r m e m l e k e t l e , p o l i s t e n ne b e k l e y e b i l i r s i niz? 27 Mayıstan sonra b u n u n yersizliği çabuk görüldü ve h a l t a kı
lık kıyafet de değiştirilerek halkın polisine güvenmesi sağlanılmak istendi. D e m e k k i , suç k o i l u g u n d a k i r e f o r m u n t e m e l şartlarından b i r i polise i t i b a r kazandırmaktır. B u n u n için de o l u r o l m a z sebep
lerle polis kötulenmemeli, içlerindeki kötüleri de d e r h a l ayıklanma
lıdır.
9. 2. 3.
Kütle haberleşme vasıtalarının sınır tanımadığı b i r günde yaşı
y o r u z . Amaçlarına v a r m a d a önce p o l i s i n , sonra da o r d u ' n u n k e n d i l e r i n e karşı çıktığını b i l e n ve plânlı çalışan örgütler her y o l a baş
v u r a r a k h a t t a san'atın b i l e san'at için olduğunu k a b u l e t m e y e r e k o n u da k e n d i l e r i n e alet e t m e y e çalışarak düzen k u v v e t l e r i n i hırpa
lamağa çalışmaktadırlar. Dünyada d a h a doğrusu o n u n hürriyeti se çen bölümünde, polis ve o r d u ' y u k u v v e t s i z hale g e t i r m e çabalan v e propagandaları h e r z a m a n k i n d e n fazladır. Bunları sustuımaga imkân olmadığına göre, karşı propaganda i l e , vatandaşlara suç ve suçluların kötülüğü t e l k i n y o l u ile öğretilmeli, yaptıklarının i y i ta
rafları b e l i r t i l e r e k polis y i n e t e l k i n y o l u i l e vatandaşa sempatik gösterilmelidir. Basınımıza da b u k o n u d a büyük ödevler düşmek
l e d i r , tf. 2. 4.
Suç enflâsyonu da önlenmelidir. M e s e l i lüzumlu lüzumsuz her
yere t r a f i k y a s a k l a n korsanız, h a l k hiçbirim dinlemez. İki ay ünce Paris Polis Müdürü, p a r k yasaklarını tesit li b i r hale g e t i r m e k için»
gereksiz y e r l e r e konmuş olan binlerce yasak işaretini kaldırma y o l u na g i t t i ve b u n a «depanneautation» adını v e r d i .
3, 2. 5.
Vatandaş çekinmeden suçları polise haber verebilmelidır. B u n u n için de haber verenler g i z l i tutulmalıdır. Çünkü polisin habeı verenleri suçlulara karşı kcruması imkânsızdır,
a. 2. 6.
Polisin çalışma şevkini kırmamak Lâzımdır. Polisin hayatı ba
hasına yakaladığını meselâ gardiyanın rüşvet alarak salıverdiğini görmesi, m e n f a a t i sarsılanların âmirlere tesir ederek çalışan polisi kötü d u r u m a düşürebilmeleri, sık sık af kanunları çıkması ve ben
zeri p e k çok sebep o r t a d a n kaldırılabilirce, polise de çalışma gay
r e t i g e l i n 9. 2. 7.
O r d u dış, polis iç düşmanlara karşı savaşır, O r d u ' n u n içerde gı>- r e v yapması çok i s t i s n a i d i r . B u sebeple polis de o r d u gibi sevgi ve m a l i i l g i görmelidir,
9. 3.
R e f o r m l a r konusunda t e k l i f olarak fazla b i r şeyler getiremediğim için sizleri b e l k i hayal kırıklığına uğrattım. Fakat hiç olmazsa, üç n o k t a d a y i n e faydalı b i r şeyler yapmağa çalıştığımı sanıyorum,
1) K o l l u k ve görevleri üzerine b i r ışık tutabilmişsem. k e n d i m i m u t l u sayacağım.
2) Son z a m a n l a r d a i l e r i sürülen r a d i k a l fakat çok t e h l i k e l i tek l i f i n kanunlaşmasını hep b i r l i k t e önleyebilirsek, h e p i m i z memleke
te büyük b i r h i z m e t etmiş olacağız,
3) K a n u n değişikliklerine fazla bel bağlamamak daha çok top
l u m d a k i şartları değiştirmeğe çalışmak gerektiği hususunda i l g i l i l e r i n d i k k a t i n i çekmeği başarırsak, b u da her halde azımsanacak b i r iş olmayacaktır.
Huk Fût Mec. — F : 7
