Kaynak: Ankara’nın Egzotik Ağaç ve Çalıları Yazarlar: M. Arslan, H. Çelem TÜBİTAK TARP Yayınları, Ankara, 2001

Kaynak: Ankara’nın Egzotik Ağaç ve Çalıları

Yazarlar: M. Arslan, H. Çelem

JUNIPERUS L. Cupressaceae

Ardıç

Ardıçların yayılışları çok geniştir.Kuzey-Orta Amerika,Avrupa,Kuzey ve Doğu Afrika, Asya’da Himalayalar’a kadar uzanmaktadır.Boylu ya da küçük ağaç formunda veya yayılıcı –sürünücü formunda 60’ı aşkın türü vardır.

Ardıçlar değişik form ve renkleri ile bitkisel tasarım uygulamalarında tek olarak veya guruplar halinde büyük parklarda, ev bahçelerinde,kaya bahçelerinde kullanılmaya uygundur.

LAGERSTROEMIA INDICA L. Lythraceae

Oya Ağacı,İspanyol Leylağı

Kışın yaprağını döken, boylu çalı ya da 6-7 m boylanabilen yuvarlak taçlı ağaç formundadır. Ülkemizde Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde yaz ortalarında açan ve göz kamaştıran eflatun, pembe çiçekleri ile zarif bir bitkidir. Gövde kabuğu ince ve düzgündür. Çok kısa saplı yumurta biçiminde ve 2-7 cm boyunda olan yaprakları sonbaharda sarararak güzel bir görüntü verir.

LIGUSTRUM L. Oleaceae

Kurt Bağrı

Herdemyeşil ya da yapraklarını döken çalı veya ağaç formunda olabilir. Kurt Bağrılar genellikle çit tesisine çok uygundur. Salkım şeklinde beyaz, krem renkli çiçekleri vardır. Meyvaları küçük mavi-siyah üzümsü şeklindedir.

Önemli türleri şunlardır;

L.japonicum(Herdemyeşil Kurt Bağrı) L.ovalifolium (Herdemyeşil Kurt Bağrı) L.vulgare(Yaprağını Döken Kurt Bağrı)

LIRIODENDRON TULIPIFERA L. Magnoliaceae

Lale ağacı

Laleye benzeyen çiçekleri, ilginç yaprak şekli, etkileyici sonbahar renklenmesi ile son derece dekoratiftir. Çok hızlı gelişen lale ağacı geniş tepe formunda, yüksek boylu bir ağaçtır. Vatanı Kuzey Amerika’da 60m’ye ulaşan örnekleri vardır.

Bahar sonunda, yeşilimsi sarı renginde dip kısmında portakal renkli nakışları olan lale şeklinde açan çiçekleri büyüleyicidir. Açık yeşil, dört loplu, ilginç yaprakları sonbaharda parlak sarı renge dönüşür.

Dikine gelişen dekoratif formu, zarif çiçekleri,

sonbahar renklenmesi ile değerli bir park ağacıdır.

LONICERA N. Caprifololiaceae

Hanımeli

Herdemyeşil, yarı herdemyeşil ve yaprağını döken boylu çalı ya da sarılıcı formda bitkilerdir. Ülkemizde doğal olarak yetişen pek çok türü vardır. Renkli, başak ve kümeler şeklinde kokulu çiçekleri ve üzümsü meyvaları vardır.

L.caprifolium

L.tatarica

MAHONIA AQUIFOLIUM Nutt. Berberidaceae Mahonya

1-2m boylanabilen, salkım dizilişli sarı renkli çiçekleri ve sonbahar renklenmesi ile ilgi çekici bir çalıdır. 10-25cmuzunluğundaki yaprakları kenarları dişli, oval 5-9 yaprakçıktan oluşmuştur.

Sonbahar’da yaprak renkleri bronz-koyu kırmızıya dönüşür. Özellikle güneşli yerlere dikilen bitkilerde renklenme çok daha etkileyicidir. Meyvası mavimsi siyah renktedir. Sık dallanması ve dokusu ile çit bitkisi olarak kullanılmasının yanısıra park ve bahçelerde gruplar halinde kullanılmaya uygundur.

MALUS FLORIBUNDA Van Houtte. Rosaceae

Süs Elması

6-10m boylanabilen yaygın dallanma özelliği ile dekoratif formu çiçek rengi, meyveleri ve sonbahar renklenmesi ile olağanüstü güzellikte ağaçlardır. Nisan-Mayıs aylarında açan çiçekleri tomurcuk halindeyken kırmızı daha sonra pembe ve beyaz renkli, hoş kokuludur. Sarı-kırmızı renkli meyvaları vardır. Geniş açıklıklarda ve parklarda gruplar halinde kullanıldığında formu, renkli çiçek ve meyvaları, sonbahar renklenmesi ile etkilidir.

Ayrıca çiçek bordürleri, teras bahçeleri, kaya bahçelerinde kullanılan çok sayıda kültür formları

PARTHENOCISSUS

QUINQUEFOLIA L.

Vitaceae

Amerikan Sarmaşığı

Genellikle kışın yapraklarını döken, sarılıcı ve tırmanıcı bitkilerdir.

Dallarda oluşan kökçükleri ve uzunca filizleri ile tırmanırlar.

Yapraklarının sonbaharda sarı, turuncu, kırmızı renklere bürünmesiyle son derece etkileyici bir görüntü verir.

PICEA A.Dietr. Pinaceae Ladin

Ladinler herdemyeşil,genellikle piramidal formda gelişme gösteren, düzgün ve dik gövdeli, dalları çevresel dizili, kuzey yarı kürenin ılıman ve soğuk bölgelerinde doğal olarak bulunan boylu ağaçlardır.

İğne şeklindeki yaprakları dört köşe ya da basık formdadır ve her yüzünde stoma çizgileri bulunur.

Kozalakları yumurta şeklinde yuvarlak ya da uzunca silindir formunda olup aşağıya ve yanlara doğru yönelmiştir. Olgun kozalaklar kahve

Ladinlerin birbirinden çok farklı form ve renge sahip türlerinin bulunması nedeniyle park ve bahçelerde çok geniş kullanım olanağına sahiptir. Kısa boylu, yayvan formlu varyeteleri çalı ya da peren bordürlerde, uzun boylu, dinamik, düzgün gövdeli piramit formlu olanları gurup ya da tek olarak park ve bahçelerde kullanılır.

PINUS L. Pinaceae

Çam Ağacı

Kuzey yarım küresinde çok geniş yayılış alanı olan çamlar,kıyısal alanlardan dağlık bölgelere kadar değişik ortamlarda yetişen, genellikle boylu, ender olarak çalı hatta sürünücü formda 100 den fazla türe

sahiptir.

P.brutia Kızılçam (Akdeniz ve Karadeniz kıyılarında hızlı gelişen bir tür)

P.mugo Dağçamı (Çalı formunda gelişme gösterir.)

Çok farklı iklim koşullarında yetişebilen çamlar bordür,rüzgar perdesi, boylu çit,arka fon bitkisi olarak kullanıldıkları gibi büyük alanların ağaçlama çalışmalarında sıkça kullanılır.

P.pinea

Fıstıkçamı

(Üçüncü yıl içinde olgunlaşan tohumları çam fıstığı olarak bilinir.)

P.nigra

Karaçam

(Ülkemizde çok geniş yayılış alanı vardır.)

P.sylvestris

Sarıçam

(Daha çok yüksek bölgelerde

PLATANUS L. Platanaceae

Çınar

Olgun yaşlarda yaygın tepe formu,kalın dolgun gövdesiyle görkemli bir ağaçtır.

Bitkisel tasarımda çınarlar genellikle tek ağaç olarak kullanılır.

Geniş taç yapısı nedeniyle çok güzel gölge yapar.

Yol ağacı olarak da kullanılır.

Önemli türleri şunlardır;

P.occidentalis Batı Çınarı P.orientalis Doğu Çınarı

PRUNUS L. Rosaceae

Herdem yeşil ve kışın yaprağını döken türleri olan bu bitki cinsi ağaç,boylu çalı ya da çalı formundabadem,kayısı,kiraz,şeftali ve erik gibi sert çekirdekli meyveleri kapsar.

Dekoratif amaçlı kullanılan Prunus’ lar,genellikle yapraklanmadan ya da yapraklarla birlikte açan pembe,beyaz,eflatun renkli çiçekleri ile ilkbaharda olağanüstü güzel görünüm segilerler.

Park-bahçelerde kullanılan önemli türleri şunlardır;

P.cerasifera Süs Eriği, (15 m boylanır,beyaz

çiçekli,küçük kırmızı meyvelidir.Sonbahar renklenmesi ile de dekoratif bir ağaçtır.)

P.cerasifera ‘Pissardii’ (Süs eriğinin kırmızı

P.serrulata

Japon Süs Kirazı (Yapraklanmadan ya da yapraklarla birlikte açan beyaz ve pembenin tüm tonlarında yalın ya da katmerli olağanüstü güzellikteki çiçekleri ile tanınır. Özellikle

Purunus serrulata ‘Kiku Shidare Sakura’ ve Purunus serrulata ‘Kwanzan’ kültür formları

çok beğenilen ve park-bahçelerde çok kullanılan Japon Kirazlarıdır.

P.laurocerasus

Karayemiş (Herdemyeşil,parlak yeşil, derimsi yaprakları olan bir Prunus

PYRACANTHA COCCINEA Roemer Rosaceae

Ateş Dikeni

turuncu veya kırmızı meyveleri ile çok sık kullanılan bir süs bitkisidir.

Nisan-Mayıs aylarında beyaz çiçek açar.

Ancak guruplar halinde ve bol miktardaki turuncu veya kırmızı renkteki meyveleri çok daha etkileyicidir.

QUERCUS L. Fagaceae

Meşe

Meşeler 30-40 m boylanabilen,2 m ye kadar gövde çapı yapabilen ve 400-500 yıl yaşayabilen orman ağaçlarıdır.

Tüm Avrupa ,Kuzey Afrika, Türkiye ve Kafkasya’da geniş bir alanda yayılan meşeler peyzaj düzenlemelerinde tek başlarına veya geniş alanlarda guruplar halinde

kullanılırlar. Meşelerin büyük boylu ve çalı formlu pek çok türü vardır.

RHUS TYPHINA L. Anacardiaceae Sumak

4 m boylanabilen,yayvan formlu,muhteşem sonbahar renklenmesi ve dekoratif meyveleri ile etkilidir. Yaz aylarında üst yüzü koyu yeşil,alt yüzü gri-yeşil renkli yaprakları sonbaharda koyu kırmızı renge

dönüşür.Sumaklar yan sürgün oluşturarak çok hızlı yayılırlar.Bu nedenle yayılmaları kontrol edilmelidir.Bu özelliği geniş çıplak alanların bitkilendirilmesinde ise bir avantaj sağlar.

SALIX L. Salicaceae Söğüt

Söğütler çalı ya da ağaç formunda, genellikle yapraklarını döken birkaç türü dışında büyüleyici salkım formu, ilginç çiçekleri ve sonbahar’da

cezbedici renklenmesiyle dekoratif bitkilerdir.

Önemli türleri şunlardır;

S.alba Aksöğüt

S.babylonicaSalkım Söğüt S.capreaKeçi Söğüdü

SPIRAEA L.Rosaceae

Keçi Sakalı

Keçi sakalı yapraklarını döken, beyaz ya da pembemsi kırmızı renkte çiçek açan genellikle sorunsuz bir bitkidir.Küçük bahçelerde tek olarak ya da seyrek bir çit olarak kullanılabilir.

Önemli türleri şunlardır;

S.x bumalda (Temmuzayından Eylül ayına kadar kırmızı çiçek açar) S.x vanhottei (Nisan-Mayıs aylarında beyaz çiçek açar)

SYMPHORIKARPOS L. Caprifoliaceae

İnci Çalısı

Sonbahar’da dekoratif meyveleriyle dikkati çeken, yaprağını döken bir çalıdır. Gölgede yetişebilir ancak güneşli ortamda daha bol meyve verir. Seyrek bir çit oluşturmaya uygundur. Park ve bahçelerde grup halindekullanılabilir.

Önemli türleri şunlardır;

S.albus (Haziran-Temmuzaylarında inci gibi yuvarlak ve beyaz meyveleri bitki üzerinde uzun süre kalır.) S.orbiculatus(Kırmızı renkli dekoratif meyveleri sonbahar hatta kış boyunca bitki üzerinde kalır.

SYRINGA L. Oleaceae Leylak

Leylak hoş kokulu çiçekleri ile beğeni kazanan hoş kokulu bir bitkidir. Genellikle küçük bahçelerde tek başına, büyük bahçe ve parklarda ise gruplar halinde kullanılır. Çiçekleri kesme çiçek olarak vazoları süsler.

Önemli türleri şunlardır;

S.chinensis(Yaklaşık 1,5m boyunda ve Mayıs ayında viyola

rengindeçok sayıda salkım şeklinde çiçekleriyle dekoratif bir çalıdır.)

S.vulgaris (5-6m boyundabüyük çalı ya da küçük ağaçlardır.

Salkım şeklindeki çiçekleri Nisan ve Mayıs aylarında açar)

TAMARIX L.Tamaricaceae

Ilgın

İbreleri anımsatan ancak ibrelilerle hiçbir akrabalığı olmayan kendine özgü yaprak ve çiçek yapısı olan, yaprağını döken bir bitki türüdür. Soliter olarak kullanıldığı gibi diğer bitkilerle uyumlu bir kombinasyon yapabilir. Kaya bahçelerinde de kullanılır.

Önemli türleri şunlardır;

T.parviflora (Nisan-Mayıs aylarında koyu pembe

renginde çiçek açar. Dalları erguvani renkte ve sarkık formdadır.)

T.pentandra(Ağustos ayından Eylül ayına kadar

pembe çiçek açan, 5m’ye kadar boylanabilen bir ılgın türüdür.

T.tetrandra (Nisan-Mayıs aylarında ilk yapraklar

görüldüğünde pembemsi kırmızı renkte çiçek açar. Boyu 3m’yi geçmez)

TAXUS BACCATA L.Taxaceae Porsuk

Genellikle büyük çalı ya da 20m boylanabilen sık dallı yuvarlak tepeli ağaç görünümündedir. Günümüzde çok kısa boydan 20m’ye kadar ulaşabilen değişik boyda 100 civarında kültür formu vardır.

T.b.(Fastigiata) Sütun şeklinde, başlangıçta dar, yaşlanınca

geniş pramidal 3-5m oya ulaşan bir kültür formudur. Kısa dalları sık olarak yukarıya doğru yönelmiştir.

THUJA L.Cupressaceae

Mazı

Pul formlu taze yeşil renkli ve değişik kokulu yaprakları olan herdemyeşil bir koniferdir. Bazı türleri çit bitkisi olarak son derece uygundurlar. Park ve bahçelerde değişik amaçlarda tek tek ya da gruplar halindekullanılırlar.

Önemli türleri şunlardır;

T.occidentalis T.orientalis

TILIA L. Tiliaceae Ihlamur

Geniş yapraklı, büyük ve uzun ömürlü bir ağaçtır. Açık renkli, işlenmesi kolay odunları çok değerlidir. Arıların ilgisini çeken çiçekleri tiliacin adı verilen glikozit içerir ve kurutularak içilir. Sarımsı renkli çiçekleri Haziran-Temmuz aylarında açar ve kendine özgü güzel kokuları vardır. Ihlamurlar genellikle yol vegölge ağacı olarak kullanılır.

T.platyphyllosBüyük Yapraklı Ihlamur

VIBURNUM L.Caprifoliaceae Kar Topu

Kar Topu yapraklarını döken ve herdemyeşil türleri olan çiçekli bir çalı cinsidir. Çiçekleri yuvarlak top ve salkım formlu olarak çiçek sapları üzerinde bulunurlar. Fazla hacimli olmayan bu dekoratif çalı küçük bahçelerde tek olarak kullanılabilir. Büyü bahçelerde ve parklarda diğer çalılarla birlikte grup halinde kullanılabilir.

Önemli türleri şunlardır;

V.opulus (4m boylanabilir.Mayıs ayına beyaz kartopu şeklinde çiçek açar. Kışın yaprağını döker.)

V.rhytidophyllum (3m boylanabilen herdemyeşil bir çalıdır. Gri-beyaz çiçekleri Mayıs ayından Temmuz

ayına kadar açarlar)

V.Tinus (Kışın yaprağını döker ancak yaprak dökümünden

önce yaprakları kırmızıya dönüşür ve güzel bir görünümü ortaya çıkar.)

VINCA L.Apocynaceae

Cezayir Menekşesi

Kışın yeşil, sık yapraklı ve güzel mavi çiçekli yer örtücü bir bitkidir. Gölgede yetişir. Cezayir Menekşesi genellikle yer örtücü olarak gölge ortamlarda kullanılır. Kaya bahçelerinde, merdiven kenarlarında kullanılabilir.

Önemli türleri şunlardır;

V.major (20-30cm boylanır. Sürgünleri 1m kadar uzundur. Mavi içekleri Mart ayından Hazirana kadar

açar)

V.minor (20-30cm boylanır. V.majora göre daha az çiçek açar. Mavi çiçekleri Nisan ayından Eylül ayına

kadaraçar.)