1 İSTEK ÖZEL BELDE ANAOKULU
2019-2020 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI
PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK VE REHBERLİK BÖLÜMÜ
ARALIK AYI VELİ BÜLTENİ: SORUMLULUK SAHİBİ BİREYLER YETİŞTİRMEK
Sorumluluk kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir. Okul öncesi dönemde ise sorumluluk deyince akla çocukların yaşına uygun görevler üstlenmesi, kendi özbakım becerilerini yerine getirmesi gelir. Okul öncesi eğitimin amaçlarından biri kendi kendine yeten ve ihtiyaçlarını karşılayabilen bağımsız bireyler yetiştirmek olduğu için anaokuluna başladıkları ilk günden itibaren öğrencilerimiz özbakım becerilerini kazanmak konusunda teşvik etmekteyiz. Tabi ki bunu yaparken her yaşın gelişim özelliklerinin farklı olduğunu ve özbakım becerilerinin de buna bağlı olarak değişeceğinin bilincindeyiz. Siz velilerimizden de çocuklarımızın yapabilecekleri işleri kendilerine bırakmanızı ve böylece onların özbakım becerilerini daha da gelişmesine katkıda bulunmanızı istiyoruz. Çünkü ancak çocuklarımızdan beklentilerimizde ve onlara karşı tavırlarımızda tutarlı olursak istediğimiz özbakım becerilerini kazanmalarında onlara yardımcı olabilir ve sorumluluk bilinci geliştirmelerini sağlayabiliriz.
Ailenin Rolü
Sorumluluk sahibi bireylerin yetişmesinde ailenin önemli bir rolü vardır çünkü sorumluluğu öğrenmek de tıpkı diğer becerileri öğrenmek gibi evde başlar. Çocuğun kendi kendini yöneten, yüksek benlik saygısına sahip, doyumlu bir birey olarak gelişmesi, büyük ölçüde ailede ona sağlanan fırsatlara ve verilen sorumluluklara bağlıdır. Evde hiçbir sorumluluğu olmayan bir çocuğun ileride de sorumluluk sahibi bir birey olması beklenemez.
2 Sorumluluk sahibi çocuklar yetiştirmek için doğru ebeveyn tutumuna sahip olmak önemlidir.
Genellikle aşırı- koruyucu tutuma sahip ebeveynlerin çocukları sorumluluk sahibi olmakta zorlanırlar.
Çünkü bu tutumu benimseyen anne babalar çocukları için her şeyi yapmaları kendilerinin yapması gerektiğine inanırlar ve onların bütün yaptıklarından kendilerini sorumlu hissederler. Yemeğinden giyimine, ev ödevlerinden hobi ve arkadaş seçimlerine kadar, çocuk adına her şeye karar verirler. Bu şekilde yetişen çocuklar da sorumluluk alma konusunda istekli olmazlar. Bir başka aile tutumu olan destekleyici yaklaşım ise çocuğun sınırlar içinde karar vermesine ve bu kararların sorumluluğunu taşımasına olanak tanır. Bu yaklaşım kabul edici, güven verici ve demokratik anne baba tutumunu yansıtır. Bu tutumla yetişen çocuklar sorumluluk alma konusunda isteklidir. Bu tutumu benimseyen aileler, evdeki işler konusunda çocuktan yardım beklediklerini açıkça belirtirler. Böylece başlangıçta çocuğun acemice yapacağı işler, daha sonra deneyime ve sorumluluğa dönüşecektir.
Çocuklarınıza Hangi Sorumlulukları Verebilirsiniz?
3-4 yaşında çocuğunuz varsa...
Biraz savruk olsa da kendi yemeğini yiyebilir.
Yemek yerken çatal, kaşık kullanabilir.
Dişlerini tek başına fırçalayabilir.
Elini, yüzünü tek başına yıkayıp kurulayabilir.
Yardım alarak üstünü giyinebilir.
İç çamaşırlarını giyip çıkarabilir.
Kolay giyilebilir cinsten ayakkabıları kendi kendine giyebilir ancak ayakkabılarını bağlayamaz.
Altı kapalı fermuarları açıp kapayabilir.
Düğmeleri açıp kapayabilir.
Oyuncaklarını toplayabilir ve onları yerlerine koyabilir.
Sofra kurarken ve toplanırken size yardımcı olabilir. Örneğin istenen şekilde olmasa da peçete, tabak ve çatal kaşıkları sofraya koyabilir. Ya da bir şeyler yedikten sonra kendi kirli tabaklarını kaldırabilir.
Evde etrafın toplanmasında size yardımcı olabilir. Örneğin kitap ve dergileri gerekli yerlere koyabilir.
Kendisiyle ilgili bazı durumlarla ilgili seçme imkânının sunulması sonucunda karar verebilir.
3 4-5 yaşında çocuğunuz varsa...
Yemeğini dökmeden kendisi yiyebilir, suyunu kendisi koyabilir.
Dişlerini fırçalayabilir
Fazla yardım almadan elbiselerini kendi kendine giyebilir.
Fermuarını çeker.
Ayakkabı bağcını bağlayabilir.
Çıt çıt kemer, ayakkabı tokalarını açıp kapayabilir.
Elini, yüzünü tek başına yıkayıp kurulayabilir.
Tuvalete kendi gider, ancak annesine veya başka büyüğüne haber verir, orada biri olsun ister.
Burnunu mendille silebilir.
Sofrayı kurarken size yardımcı olabilir.
Basit bazı yiyeceklerin hazırlanmasına yardım edebilir.
Bulaşık makinesinin doldurulmasına yardım edebilir
Toz alma gibi basit ev işlerinde yardımcı olabilir.
Oyun oynadıktan sonra oyuncaklarını veya kendine ait eşyaları yerlerine kaldırabilir.
Alışveriş dönüşü malzemelerin yerleştirilmesine yardımcı olabilir.
Alışveriş sırasında malzemelerin raflardan alınmasına yardımcı olabilir.
Oyun oynarken nerede olacağını anne babasına söyleyebilir.
5-6 yaşında çocuğunuz varsa...
Sofra kurallarına uygun olarak çatal, bıçak, kaşık kullanarak yemek yiyebilir.
Elbiselerini ıslatmadan elini yüzünü yıkayıp kurulayabilir.
Tuvaletini yalnız başına yapabilir.
Saçlarını tarayabilir ve dişlerini fırçalayabilir.
Sofrayı, her şeyi yerli yerine koyarak hazırlayabilir.
Yatakları düzeltebilir ve odasını temizleyebilir. Ayrıca kullanmak için aldığı eşyaları yerine koyabilir.
Çamaşırları katlamaya yardım edebilir.
Kirli giyeceklerini sepete atabilir.
Basit bir kahvaltıyı hazırlayabilir.
Yedikten sonra kirlilerini kendi başına kaldırabilir.
Giyeceklerini önerileri dikkate alarak seçebilir ve kendi başına giyinebilir.
Telefona gerektiği şekilde cevap verebilir.
Kendi kendine hazırlanabilir. Örneğin saçını tarayabilir.
Evde bulunan bencil hayvanı besleyebilir.
Evdeki bitkilerin suyunu verebilir.
4 Sorumluluk Sahibi Bireyler Yetiştirmek İçin Anne-baba Olarak Neler Yapmalısınız?
Çocuklarınıza küçük yaşlardan itibaren sorumluluk vermeye başlayın.
Çocuklarınız arasında iş bölümü yaparken adil olmaya özen gösterin. Bunun en iyi yolu işlerin sırayla yapılmasıdır.
Çocuğunuza yaşına ve gelişim düzeyine uygun görev ve sorumluluklar verin, başarması için onu destekleyin.
İstediklerinizi yaptıktan soran çocuğunuzu mutlaka övün, teşekkür edin. Özellikle ilk zamanlarda eleştirel olmayın. Aksi takdirde verdiğiniz görevi yapmak istemeyebilir.
Sorumluluk kazandıktan bir süre sonra yaptığı işin niteliğini arttırabilirsiniz.
Örneğin; önce kıyafetlerini katlayıp dolabına yerleştirmeyi sonra kıyafetlerini düzgün katlamayı öğrenir.
Çocuğunuza yardım edeyim derken onun sorumluluğunun gelişmesini engelleyebileceğinizi unutmayın. Herhangi bir işin nasıl yapılabileceğini bilmiyorsa ona işin nasıl yapılacağını gösterin.
İşleri yapıp yapmadığını kontrol edin, yapmadığında uygun bir dilde hatırlatın.
Çocuğunuza uygun model oluşturun. Çünkü sorumluluk kazandırmak istediğiniz halde sizin sorumluluklarınızı yerine getirmemeniz onu olumsuz etkileyecektir. Örneğin düzenli olmasını istiyorsanız, sizin de düzenli olmanız gerekmektedir.
Davranışlarının sonuçlarını yaşamasına izin verin. Örneğin kirli kıyafetlerini yıkanması için ayırmıyorsa bir sonraki sefer giyememesi vb gibi.
Çocuğunuza aldığı sorumluluklar için ödül vermeyin. Ödül vermek onun sorumluluklarını içselleştirmesini zorlaştırır. Sorumlulukları neden yerine getirmesi gerektiğini açıklamanız yeterlidir.
5
Çocuğunuzla birlikte geçirdiğiniz zamanı planlayın.
Örneğin okuldan eve geldiği andan yatana kadar olan süreyi görsel materyaller kullanarak planlarsak bu hem hoşuna gider hem de sorumluluk almasını kolaylaştırır.
Çocuğunuz Sorumluluk Almak İstemiyorsa Ne yapmalısınız?
Okul öncesi dönemde sorumluluk almaya karşı en fazla direnci genellikle evde yemek yeme, tuvalet vb gibi temel ihtiyaçları bir yetişkin tarafından karşılanan çocuklar gösterir. Bu şekilde büyütülen çocuklara yaşlarına uygun davranılmalı, böylece öncelikle kendilerine karşı sorumlulukları yerine getirmeleri sağlanmalıdır. Örneğin yemeklerini kendi yemeleri, kıyafetlerini giyinip soyunmaları vb. gibi. Kişi kendisine karşı sorumlulukları yerine getirdikten sonra başkalarına karşı sorumlulukları yerine getirebilir.
Bazı durumlarda da çocuklar genellikle sorumluluk alır ama ara ara sorumluluklarını yerine getirme konusunda isteksiz davranabilirler. Bu durum onları sorumluluk sahibi olmadığını göstermez. O andaki öncelikleri farklı olduğu için yapmak istemeyebilir. Bu tür durumlarda öncelikle neden direnç gösterdiğini düşünmek gerekir. O an acıkmışsa, yorgunsa, bir oyun oynuyorsa ya da çizgi film izliyorsa yapması gereken sorumluluğu yerine getirmek istemeyebilir. Böyle zamanlarda anlayışlı olmak da fayda vardır.
Çocuğunuzdan yapmasını istediğiniz şeyleri, almasını istediğiniz sorumlulukları birlikte planlayın. Bir aile toplantısı yaparak çocuğunuzdan beklentinizi onun da bilmesini sağlayın.
Sonra da sorumluluk alması için onu teşvik edin. Bunu yaparken emir cümleleri kullanırsanız bundan hoşlanmayacağı için sizinle inatlaşabilir. Bu yüzden “Oyuncakları topla” demek yerine “Haydi oyuncaklarını toplayalım” derseniz daha kolay işbirliğine girdiğini görebilirsiniz.
6
Önceden anlaşmalar yapın ve sorumluluğunu yerine getirmek istemediğinde onları hatırlatın.
Örneğin “Oyuncakları toplama konusunda ne konuşmuştuk?” vb gibi.
Çocuğunu sorumluluklarını yerine getirmiyorsa çatışmak yerine önce ilişkinize odaklanarak çözmeye çalışın. Örneğin; “Bunu yapmak istemediğini biliyorum ama yapılması gerekiyor.
Seni çok sevdiğimi biliyorsun değil mi, sorumluluğunu yerine getirmen konusunda sana nasıl yardımcı olabilirim? vb gibi.
Sorumlulukları yerine getirmekte zorlanıyorsa aile olarak bir araya gelin ve yaşadıklarını konuşun. Birlikte çözümler bulmak daha istekle sorumluluk almasını sağlayacaktır.
Sorumluluğunu yerine getirmek konusunda isteksiz davranıyorsa seçenekler sunun. Örneğin
“Oyuncaklarını şimdi mi toplamak istersin, yemekten sonra mı?” vb gibi.
Sorumluluğu yerine getirmekte zorlanıyorsa bunu eğlenceli hale getirin. Örneğin müzik açın ve müzik bitene ka dar toplamaya çalışın ya da kronometre açın.
“Oyuncaklarını bir kanguru gibi mi toplamak istersin, bir maymun gibi mi? vb gibi oyunlar oynayarak sorumluluğunu yerine getirmesini sağlayabilirsiniz.
Sorumluluk Sahibi Bireyler Yetiştirmek İçin Anne-baba Olarak Neler Yapmamalısınız?
Çocuğunuzu etiketlemeyin. Örneğin ondan bahsederken “dağınık” gibi ifadeler kullanmaktan kaçının.
Çocuğunuza yaşına uygun olmayan sorumluluklar yüklemeyin.
Çocuğunuzun yaptığı işleri mükemmel yapmasını beklemeyin.
Ona görev verirken emir cümleleri kullanmayın. Çünkü bu aranızda bir çatışma yaşanmasına sebep olabilir.
7 Anne baba olarak sorumluluk sahibi bireyler yetiştirmek istiyorsanız bunun için şimdiden çocuklarınızı eğitmeye başlamanız gerekiyor. Öncelikle çocuklarınızın kendilerine karşı sorumluluklarını yerine getirmelerini sağlamalı, sonra da üstlendikleri görevlerle çevrelerine karşı sorumluluklarını yerine getirmelerini teşvik etmelisiniz. Evde sizinle birlikte zaman geçirmek isteyen çocuklarınıza yapmakta olduğunuz işin bir bölümünü- yapabileceği, yardım edebileceği kısmını- verirseniz hem çocuğunuzla bir şeyler paylaşmış olursunuz hem de işlerinizde size yardım etmiş olur.
Ayrıca bu durum çocuklarınıza kendi becerileri ile yapabileceklerini görme olanağı sağladığı için onların özgüvenlerini de arttırır. Bu tür yardımları onların sorumlulukları olarak belirlerseniz gelecekte sorumluluk sahibi ve kendilerine yeten bağımsız bireyler olabilirler.
Hazırlayan : Uzman Psikolog Elçin Eğercioğlu Konuk
Kaynakça:
