Memleketin tabiî kaynaklarını keşfet-m e k ve bu kaynaklardan elde edilen gelirin sarf şekli Irak K a l k ı n m a Komitesinin va-zifesidir. Bu komitenin Ticaret ve K a l k ı n m a Vekâletlerine mensup altı âzası b u l u n m a k t a ve Başvekilin riyaseti altında faaliyette bu-lunmaktadır. Bu komite petrol gelirinin % 75 ini kendi emrinde tutar. Ayrıca Irak'ın ziraî ve sınaî kalkınmasına yardım edecek birçok müşavir mühendisten müte-şekkil müesseselere vazife verilmiştir. Kal-kınma projeleri m u a z z a m tehalüf arzetti-ğinden K a l k ı n m a Vekâleti bunu altı kısma ayırmıştır. H e r kısmın hangi sahada ne
şe-«Fırat» üzerinde yeni inşa edilen köprü
K A L K I N A N « I R A K »
Ç e v i r e n : Necdet K O L A T
kilde çalışacağı belirtilerek vazife taksimi yapılmıştır.
Birinci teknik kısım seylâp kontrolü, sulama ve drenaj işlerinde mes'ul tutulmuş-tur. Bu sahada birçok proje t a m a m l a n m ı ş ve tamamlanmaktadır.
Mezkûr kısım çalışma devresinde ü ç m ü h i m ve tabiî depresyondan istifade et-miştir. Bunlar T h a r t h a r vadisi, H a b b a n i a depresyonu ve A b u Dibbis depresyonları-dır. Adı geçen depresyonlar Dicle ve Fırat nehirlerinin seylâp mevsimindeki fazla su-larını alırlar. Habbania, sulama maksadiyle
Alman « T R E N D S » dergisinin M a r t 1958 sayısından iktibas edilmiştir.
aynı z a m a n d a su reservuarı vazifesini de görmektedir.
Bir diğer sulama projesi de Ramadi'ye yakın olan Euphrates nehriyle ilgili H a b -bania projesidir. Burada keza adı geçen nehrin fazla suları sulama için depolan-maktadır. Bu iki proje seylâp meselesini kökünden halletmiş ve ekin için gerekli su-yu temin etmiştir. Bu proje, mahsulün iyi olmasını temin ve yaşama seviyesini yük-seltmiştir.
Seylâbı t a m a m e n bertaraf etmek için teknik kısım Zagras dağlarının garbından Dicleye akan iki nehir üzerinde iki m u a z
-«Irak» su programını ifade eden u m u m î harita
z a m barajı inşa ettirmektedir. Bu şekil sey-lâptan k o r u n m a sistemini çoğaltacak f a k a t vadide bulunan b ü y ü k sahaların sulanma-sını temin için büyük su serervuarlannın mevcudiyetini sağlayacaktır.
Diyala nehri üzerindeki Derbendi K h a n barajı inşaatı devam etmekte ve Z a b neh-rindeki dokan barajının da betonarmesinin yarısı t a m a m l a n m ı ş d u r u m d a d ı r . Z a b
nehri-nin diğer kısmında inşa edilecek üçüncü ba-r a j için nihaî kaba-raba-r veba-rilmek üzeba-rediba-r.
Plânlanan sulama sisteminin t a m a m l a n -ması bir meshara 2500 metre m u r a b b a ı
hesabiyle 9 milyonun üstündeki mesharalık sahanın sulanması temin edilmiş olacaktır. Bu saha halen susuzluk dolayısiyle ziraate elverişli bulunmamaktadır. Irak'ın mesahai sathiyesi 181 milyon d ö n ü m d ü r . Bunun 48 milyon d ö n ü m ü ziraate elverişli bulunma-sına rağmen % 25 lik kısmı halen ekilmek-tedir.
A m m e sağlığı kolaylıkla, fennî lâbora-tuvarlar, â m m e müesseseleri ve binaları bu kalkınma komitesinden büyük alâka gör-mektedir.
Yüzlerce ev, mektep, hastane ve âmme binaları inşa edilmiştir. Kalkınma programı çerçevesinde memleketin muhtelif yerlerin-de 20 köprü inşa edilmiş veyahut plâna alınmıştır. Sırf bu iş için iki milyon dinar ayrılmıştır.
Bundan gayri komite, 2 bin kim. tu-tarındaki yollar için 63.686.000 dinar (*) Bağdat ile Basra arası tren yolu için 9 mil-yon dinar, Basra limanının tevsii için 4 milyon dinar ve keza Bağdat hava
T H A R T H A R vadisi regülâtörü
nınm tevsii için 4 milyon dinar tahsis et-miştir.
Barajlardaki ve göllerdeki sulardan istikbalde elde edilecek enerjiye ilâveten, komite beheri 200.000 kilovat takatinde üç enerji santralı inşasına karar vermiştir. Bunlardan biri şimalde, diğeri Bağdat'ta, üçüncüsü de Basra'da kurulacaktır.
Hafif sanayide ve evlerde kullanıla-cak tabiî gaz istihsali için çalışmalar de-vam etmektedir.
N ü f u s artışı ve yaşama seviyesinin yükselmesi mesken problemlerini doğurmak-tadır. Bu işle alâkalı olarak 5 inci Teknik Komite meşgul olmakta ve mesken ihtiyacı için 24 milyon dinar ayırmış bulunmak-tadır.
Kalkınma Komitesinin amacı muvaze-neli bir ekonomi sistemi kurmaktadır. Bu sebeple, sınaî kalkınma işleri üzerinde ge-rekli araştırmayı yapmak üzere tanınmış bir müesseseyi vazifedar kılmıştır. Bunlar-dan ilki Dora Rafinerisidir. Bu rafinerinin istihsali günde 25 bin barel senevî bir
mil-yon metrik tondur. Guayara'daki Bitumen Rafinerisi Musul ve Sarchinary'deki iki çi-m e n t o fabrikası koçi-mitenin kalkınçi-ma pro-jelerinin t a h a k k u k u n a yardım etmektedir. Musul'daki eğirme ve tekstil fabrikası kal-kınma komitesinin tahakkuk ettirdiği en m ü h i m projelerden bir tanesidir. Fabrika-nın kapasitesi 20 milyon metre murabbaı-dır. Teknik komiteler, şeker fabrikası, kâğıt ve h a m ipek fabrikaları dahil, birçok fab-rika kurmayı karar altına almışlardır. Ta-biî gazdan sulfur istihsal edecek fabrikanın inşasının kararlaştırıldığı son defa mezkûr kcmite tarafından açıklanmıştır. Fabrika 350 metrik ton istihsal edebilecek d u r u m -da olacaktır. H e r gün 250 metrik ton kimyevî gübre istihsal edecek diğer bir f a b -rika daha inşa edilecektir. Bunlardan gayri teknik komite petrochemic sanayii üzerin-de tetkikat yapmaktadır. Faydalı sahalarda istihsal edilmek üzere atom enerji araştır-ması için 250000 dinar ayrılmıştır.
4 üncü komite ile işbirliği yapan Ziraat Vekâleti ziraat ve orman işleri ile
uğraşmaktadır. H a y v a n cinsinin ıslahı, ziraî m ü -cadele ve ormanların genişletilmesi işi bu komitenin vazifesidir.
Irak'ın şimali, Ön Asyanın en mute-ber bir kısmıdır. Başlangıçtanmute-beri h ü k ü m e t yazlık sayfiye yerlerinin ihyasına matuf bir siyaset takip etmiştir. Ve buraları K a l k ı n m a Vekâletinin murakabesi' altında, yazlık ve turistik vasıfları haiz bir kısım olmuştur. Altı senelik programda bu yerlerin ihyasına oldukça mühim meblâğ ayrılmış, otel, ev ve eğlence yerleri inşa edilerek turistlerin isti-fadesine arzedilmiştir.
Kalkınma Komitesi çalışmaları d a h a ziyade inşaat projeleri üzerine teksif etmiş-tir. Aynı ehemmiyeti fennî araştırma ve ihtisasa da teşmil ederek sadece bu iş için bir buçuk milyon dinar ayırmıştır.
6 ncı Teknik Komite henüz kurulmuş ve kendi kendini kalkındırma metodu ile köy veya sair mıntakalardaki insanların ha-yat standardını yükseltmek vazifesi ile meş-gul bulunmaktadır.
