Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

(1)

ANT139 – PALEOANTROPOLOJİ’YE GİRİŞ

Genetiğin Basit Temelleri, Kavramlar, Mendel Genetiği, Gen Aktarımı

3. Ders

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(2)

Canlılığı anlayabilmek için

moleküler seviyeye inmek gerekir!

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(3)

Hücre

• Yaşayan organizmaların temel yapısıdır.

• Prokaryotik ve ökaryotik

• Yaşam prokaryotik hücre ile ~3,7 milyar önce başladı.

• Ökaryotik hücreler ~1,2 milyar yıl

önce ortaya çıktı.

Paramecium aurelia (Terliksi hayvan)

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(4)

Ökaryotik Hücre

• Karbonhidrat, yağ, nükleik asit ve protein içerir.

• Farklı organelleri vardır.

• Prokaryotik hücreden farklı olarak çevrelenmiş bir çekirdeği vardır.

Akyuvar hücreleri

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(5)

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(6)

Hücreler

İnsan yumurta hücresi İnsan spermi

Gri Kurt Kılı

• Vücut hücreleri

• Gametler Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL

Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(7)

Organeller

Rizozom

Endoplazmik retikulum Mitokondri

Golgi cisimciği Lizozom

Sentriol

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(8)

DNA (Deoksiribonükleik asit)

• Hücresel işlevleri yönetir.

• Şeker, fosfat ve azotlu bazları (nükleotid) içerir.

• Çift nükleotidli sarmal yapıdadır.

• Adenin, Guanin, Timin, Sitozin bazları vardır.

• Yapısı 1953’te keşfedilmiştir.

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(9)

DNA’nın Yapısı

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(10)

DNA Replikasyonu

• Belli enzimler DNA’yı belli yerlerinden ayırırlar.

• Açıkta kalan nükleotidler, serbest gezen tamamlayıcı bazları çeker ve bunlar birleşerek iki yeni DNA sarmalı oluştururlar.

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(11)

Protein Sentezi

• DNA’nın en önemli görevlerinden biri protein sentezidir.

• Proteinlerin bir çok farklı görevi vardır.

örn: Hemoglobin – Alyuvarların oksijeni taşıma işlevi Laktaz – Laktoz (süt şekeri) parçalama işlevi

Insulin – Kandan glukoz (şeker) emme işlevi

• Bu yüzden sentezlenmeleri düzgün ve sürekli olmalıdır.

• Amino asit zincirlerinden oluşurlar.

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(12)

Protein Sentezi

• Çekirdek dışında sentezlenir.

• DNA çekirdek dışına çıkamadığından mesajını çeperden sitoplazmaya iletmesi gerekir.

• Bunu RNA (ribonükleik asit) ile sağlar.

• RNA, şeker ve Urasil bakımından farklıdır.

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(13)

• DNA iplikleri ayrıldığında serbest RNA nükleotidleri toplanır ve mRNA’yı oluşturur.

• Bitirici kodona ulaşıldığında işlem sona erer ve mRNA çekirdekten Ribozom’a gider.

Transkripsiyon (Yazma)

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(14)

• mRNA’nın Ribozom’da kodonlar hâlinde okunur.

• tRNA getirdiği amino asidi Ribozom’a bırakarak uygun kodonlarla birleştirir.

• Amino asitler birleşerek proteinleri oluşturur.

Translasyon (Tercüme)

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(15)

Gen

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(16)

Gen

Protein üretmek için gereken kodu taşıyan belli DNA bölgeleri veya

İşlevsel bir ürün yaratabilecek tam bir kromozom bölgesi

AAC ATG GCA TCA GGG CGA CGG CGT CGC GAT GTA AAC ATT ACG ACG AAT ATA GCG GGC GAG GTC CGC AAC CAG GAT ACA ATT ATA CAG GGC GCG GTA GAT ATG GTG GAG CGG GCA CAC CAT TAC GGA …

“Alanin” amino asidini üreten tripletler

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(17)

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(18)

Mutasyon

• Bir organizmanın veya virüsün genomundaki nükleotid diziliminde veya başka bir genetik elemanında meydana gelen kalıcı değişikliktir.

• Canlılar arasındaki çeşitliliğin önemli sebeplerinden biridir.

• Doğal ya da yapay yollarla meydana gelebilir.

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(19)

• Valin amino asidinin glutamik asit yerine gelmesiyle oluşan ve daha az etkili hemoglobin S (Hb

^S

) sonucunda oluşur.

• Oksijen azlığı veya yoğun hareket sonucunda Hb

^S

taşıyan alyuvarlar çöker.

• Birçok hastalığa ve rahatsızlığa, hatta ölüme sebep olabilir.

Bir Mutasyon: Orak Hücre Anemisi

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(20)

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(21)

Kromozomlar

• Sadece hücre çekirdeğinde

bulunan ve DNA ile proteinden oluşan yapılardır.

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(22)

Kromozomlar

• Hücre bölünmesi sırasında DNA’nın sağlam ve eşit şekilde yeni hücrelere dağıtılmasına yardımcı olurlar.

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(23)

Hücre bölünmesi sırasında insan kromozomunun elektron mikroskobu ile çekilmiş fotoğrafı. Her birinde iki DNA bulunmaktadır.

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(24)

Karyotipler

• Kromozomları bölünürken gözlemlemek için sıklıkla kullanılan bir yöntemdir.

• Türler içi kromozomal bozuklukları, ya da türler arası akrabalık ilişkilerini

incelemek için çok yararlıdır.

Dişi bir insan karyotipi

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(25)

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(26)

Erkek bir insanın karyotipi

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(27)

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(28)

Down sendromlu erkek bir insanın karyotipi

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(29)

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(30)

Turner sendromlu dişi bir insanın karyotipi

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(31)

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(32)

Klinefelter sendromlu erkek bir insanın karyotipi

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(33)

Hücre bölünmesi

Mitoz: Birçok vücut hücresinin çoğalması, eski hücrelerin yenileri ile değiştirilmesi vs.

Prof. Dr. Ayla SEVİM EROL Paleoantropoloji'ye Giriş

Ders Yansıları

(34)

Hücre bölünmesi

Mayoz: Üreme hücresi (gamet) üretimi, canlılarda çeşitlilik sağlayan önemli bir etken

• Parça değişimi genetik materyalin kromozomlar arasında çeşitlenmesini sağlar