A Seismic Moment Tensor Catalogue Comprising Years 2007 and 2008 for M ≥ 4.0 Earthquakes in Turkey
TUĞBAY KILIÇ1*, MURAT UTKUCU2
1Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Deprem Dairesi, Ulusal Sismolojik Gözlem Ağları Çalışma Grubu, Ankara
2Sakarya Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Jeofizik Mühendisliği Bölümü, Sakarya
Geliş (received) : 27 Şubat (February) 2012
Kabul (accepted) : 26 Kasım (November) 2012
ÖZ
Bu çalışmada 2007 ve 2008 yıllarında Türkiye’de meydana gelmiş büyüklüğü M≥4.0 olan 100 depremin kaynak parametreleri, sismik moment tensör dalga şekli ters çözüm yöntemiyle yakın-alan ve bölgesel dalga şekilleri kul- lanılarak bulunmuştur. Çalışılan depremlerin kaynak parametreleri, bu depremlerin oluştukları bölgelerdeki hakim tektonik rejime uyum göstermekte ve bulunan sentroid derinlikleri Türkiye’de batıdan doğuya kabuksal kalınlaşma- yı desteklemektedir. Çalışmanın, Türkiye için bir sismik moment tensör katalogu oluşturulmasında ve gelecekteki sismotektonik çalışmalar için yararlı olacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sismik moment tensörü, Türkiye, deprem kaynak mekanizmaları, deprem kaynak parametre- leri.
ABSTRACT
In this study, the source parameters of the 100 earthquakes with magnitude M≥4.0 occurred in Turkey for years 2007 and 2008 have been determined by seismic moment tensor waveform inversion method using the near-field and regional waveforms. The source parameters of the earthquakes studied are consistent with the prevailing tec- tonic regime of the regions they occurred and their obtained sentroid depths support crustal thickening in Turkey from west to east. The study is considered to be making of a seismic moment tensor catalogue for Turkey and helpful for the future seismotectonic studies.
Keywords: Seismic moment tensor, Turkey, earthquake source mechanisms, earthquake source parameters.
* T.Kılıç
E-posta: tugbay@deprem.gov.tr
GİRİŞ
Depremler, sebep olduğu can ve ekonomik ka- yıplar açısından yüzyıllardır gerek kişisel gerek- se kurduğu medeniyetler açısından insanoğlu- nu etkileyen en önemli doğal afetlerden biridir (Nur ve Cline, 2000; Ambraseys, 2009). Yakın sayılabilecek bir geçmişte meydana gelmiş ve bazıları küresel ölçekte sosyoekonomik etkilere neden olmuş depremler bu durumun güncel sa- yılabilecek kanıtlarıdır. Dünya’da, ABD’nin Ka- liforniya eyaletinde meydana gelen 1994 Nort- hridge (MW=6.8), Japonya’da meydana gelen 1995 Kobe (MW=6.7) ve 2011 Tohoku (MW=9.0), Tayland’da meydana gelen Chi-Chi (MW=7.6) ve Endonezya’da meydana gelen 2004 Sumatra (MW=9.3) depremleri ile örneklendirilebilecek bu gerçek, Türkiye’de 17 Ağustos 1999 İzmit (MW=7.4), 12 Kasım 1999 Düzce (MW=7.1) ve 23 Ekim 2011 Van (MW=7.0) depremleri ile örnek- lendirilebilir. Bundan dolayı deprem tehlikesinin belirlenmesi ve bu tehlikenin gerçekleşmesi du- rumunda olabilecek olası kayıpların azaltılması sismoloji biliminin önemli amaçlarından biridir.
Bu amaca ulaşmanın en kestirme yolu, dep- remlerin olacakları yerleri, büyüklüklerini ve za- manlarını önceden tahmin etmek ve buna bağlı olarak gerekli önlemleri almak olacaktır. Bu ko- nuda özellikle 1960’lı ve 70’li yıllarda dünyanın çeşitli yerlerinde depremlerin işaretçisi olabile- cek çok sayıda karmaşık olayın incelenmesiyle depremlerin oluş zamanının önceden tahmin edilmesine çalışılmıştır (Vogel ve diğ., 1998).
Ancak depremler heterojen bir yapısı olan yer- kabuğu içinde uzun bir zaman döneminde kar- maşık bir mekanizma ile oluşan enerji birikim ve boşalım süreci olduğundan anlaşılması güç doğal olaylardır. Her bir deprem kendine özgü zamanla değişebilen öncü işaretçilere (precur- sors) sahip olabilirken bazen de depremler hiç- bir işaret vermeden meydana gelebilmektedir.
Bundan dolayı depremlerin önceden tahmin edilmesi sismoloji biliminin günümüzde geldiği seviye açısından ele alındığında genel olarak olası değildir (Roeloffs ve Langbein 1994; Toda ve Stein 2002; Haris and Arrowsmith 2004) Bu nedenle günümüzde deprem tahmininden ziya- de gelecekte bir yerde bir depremin olmasının beklendiği uzay ve zaman ortamının daraltılması
çalışmaları önem kazanmıştır (Oppenheimer ve diğ., 1990; Arrowsmith ve diğ., 1997; Utkucu ve diğ., 2011a).
Bununla birlikte, depremlerin oluşumu ardında yatan süreçler (levha hareketleri, kabuktaki ge- rilme durumu, fay segmentlerinin etkileşimleri vb.) ve oluşumu esnasındaki kırılma özellikleri (kırılma çekirdeklenmesi, ilerlemesi ve durması, faylanma türü ve fay zonu süreksizliklerinin et- kileri vb.) yapılacak çalışmalarla daha da iyi an- laşılabilirse depremleri önceden tahmin etmek gelecekte belki de olası olabilecektir. (Sykes ve diğ, 1999; Haris and Arrowsmith 2004 Deprem odak mekanizmalarının ve kaynak parametrele- rinin belirlenmesi günümüzde bu türden önemli çalışmalar arasında yer almakta ve deprem kay- nağının sismik moment tensör ile temsil edilme- siyle rutin bir uygulama haline gelerek MW=4.0 büyüklüğüne kadar küçük depremlerin odak mekanizma kataloglarının oluşturulmasına ola- nak sağlamıştır (Kalafat ve diğ., 2009, Ekström ve diğ., 2003, 2005; Pondrelli ve diğ., 2002, 2007, 2011; Nakano ve diğ. 2010).
Deprem odak mekanizmaları depremlerin ve diri tektoniğin anlaşılması için önemli bir veri ta- banı sağlamakta ve kabuktaki gerilme tür ve yö- neliminin belirlenmesinin en önemli yollarından birini oluşturmaktadır (Engelder, 1993; Pondrel- li ve diğ., 2002; Van der Pluijm and Marshak, 2004). Ancak, aynı bölge içinde farklı depremle- rin odak mekanizmalarından belirlenen asal ge- rilme eksenlerinin yönleri arasında önemli sayı- labilecek uyumsuzluklar olduğu gibi arazide fay kinematiği çalışmalarıyla (ör: Kaymakçı ve diğ., 2006) belirlenen asal gerilme eksenleri arasında da uyumsuzluklar olabilmektedir. Bu zorluk, bir bölge içinde meydana gelmiş çok sayıda depre- min odak mekanizma çözümlerinden bulunmuş asal gerilme eksenlerinin dağılımına en iyi uyu- mu veren asal gerilme eksenlerinin gerilme ten- sör analizi adı verilen bir yöntemle bulunmasıyla aşılmakta ve sonuçlar gerektiğinde arazideki fay kinematiği çalışmalarıyla doğrulanmaktadır (Gephart, 1985, 1990; Endelger, 1993; Pınar ve diğ. 2003, 2007; Gök ve Polat, 2012).
Deprem odak mekanizma çözümleri ve bu çö- zümlerden belirlenen asal gerilme yönleri ge- rilme haritalarının oluşturulmasında (Zoback, 1992), yaygın depremselliği ile öne çıkan Alp-
diğ., 2008; Reilinger ve McClusky, 2011), geril- melerin tür ve yönelimlerinde yerel ölçeklerdeki değişimlerin (Pınar ve diğ., 2003; Örgülü, 2011;
Gök ve Polat, 2012) ve faylar boyunca yerel ge- rilme değişimlerinin, fay segmentasyonuna ve depremsellik davranışına etkisinin belirlenme- sinde (Bohnhoff ve diğ., 2006) ve deprem geril- me etkileşimlerinin modellenmesinde (Stein ve diğ., 1997; Nalbant ve diğ., 1998) kullanılmak- tadır.
Bu çalışmada, Türkiye’de 2007 ve 2008 yılları içinde meydana gelmiş ve büyüklükleri M ≥4,0 olan depremlerin sismik moment tensör yön- temi kullanılarak yapılan odak mekanizma çö- zümlerini ve belirlenen kaynak parametrelerini içeren bir katalog sunulacaktır. Sunulan bu ka- talogun diri tektoniğin anlaşılmasına ve gerilme tür ve yönelimlerindeki yerel değişimlerin belir- lenmesine yönelik gelecekteki çalışmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
TÜRKİYE’NİN TEKTONİĞİ
Türkiye’nin diri tektoniği esas itibarı ile Arap ve Afrika levhalarının hareketsiz olduğu varsayılan Avrasya levhasına göre kuzeye doğru hareket- leriyle kontrol edilmektedir (Şekil 1) (Şengör ve diğ., 1985; McClusky ve diğ., 2000; Reilinger ve diğ., 2006). Arap levhasının kuzeye doğru hare- keti sonucu Avrasya ve Arap levhaları arasında sıkışan Anadolu levhası batıya doğru hareket etmektedir. Anadolu levhasının bu hareketi Ku- zey Anadolu ve Doğu Anadolu fay zonları ola- rak adlandırılan sırasıyla sağ ve sol yanal iki doğrultu atımlı fay sistemi boyunca gerçekleş- mektedir (McClusky ve diğ., 2000; Reilinger ve diğ., 2006). Bu iki fay zonu Doğu Anadolu’da Karlıova Üçlü Eklemi (KÜE) olarak bilinen yerde birleşmektedir.
Anadolu levhasının batıya doğru olan tektonik kaçış hareketi batıya doğru hızlanmakta ve lev- ha saat yönünün tersi istikametinde dönmekte- dir (McClusky ve diğ., 2000; Reilinger ve diğ., 2006). Arap levhasının en kuzeyinde 18 mm/yıl
esas kuvvetin Girit ve Kıbrıs yayları boyunca Af- rika levhasının diri dalımı olduğunu ve Anadolu levhasının doğuda itilmekten çok batıdan çekil- diğine işaret etmektedir. Bunun sonucu olarak Batı Anadolu‘da çeşitli doğrultularda gelişmiş normal faylarla çalışan genişleme şeklinde bir tektonik rejim hakimdir (Şengör ve diğ., 1985).
Doğu Anadolu’da Arap levhası, Bitlis–Zagros Bitlis Bindirme Zonu (BBZ) olarak adlandırılan bir deformasyon zonu boyunca Anadolu levhası ile çarpışmaktadır (Dewey ve diğ., 1986). BBZ ile Kafkasya bindirme/sıkışma (KBZ) zonları ara- sında kalan bölge Doğu Anadolu Bloğu (DAB) olarak adlandırılmaktadır. Önceleri Arap levha- sının KB yönündeki hareketinin BBK boyunca bindirme ve sıkışma hareketleri ve Himalayalar sistemindeki gibi DAB içindeki kabuksal kalın- laşma/kısalma ile karşılandığı öne sürülmüştür (Şengör ve diğ., 1985; Dewey ve diğ., 1986).
DAP içinde ortalama ~2000 m olan topografik yükseltinin de bu kabuksal kalınlaşmanın so- nucu olduğu belirtilmiştir (Dewey ve diğ., 1986).
Yakın geçmişteki GPS (McClusky ve diğ., 2000;
Vernant ve diğ., 2004; Reilinger ve diğ., 2006) ve diğer jeodinamik çalışmalar (Sandvol ve diğ., 2003; Dhont and Chorowicz, 2006) DAB’nda esas olarak sıkışma ve kabuksal kalınlaşma şeklinde bir tektonik rejimin hakim tektonik re- jim olmadığını, Arap levhasının kabaca kuzey yönünde hareketinden kaynaklanan deformas- yonun DAB içindeki yaygın doğrultu atımlı fay- larla (Barka ve Kadinsky-Cade 1988; Koçyiğit ve diğ. 2001) yanal olarak KBZ’ye iletildiğini göstermiştir. Ancak, nerdeyse tamamen ters faylanma mekanizmasına sahip 23 Ekim 2011 Van depreminin (Utkucu ve diğ. 2011b; Emre ve diğ. 2011) DAB içinde sıkışma ve kabuksal kalınlaşmanın söz konusu jeodinamik çalışma- larda öne sürüldüğünden daha da önemli olabi- leceğini gündeme getirebileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.
KULLANILAN VERİ
Çalışmada kullanılan verinin tamamı eski adıyla Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi (AİGM-DAD), yeni adıyla Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) Deprem Dairesi tarafından 2005 yılında başla- tılan Ulusal Sismik Ağın Geliştirilmesi (USAG) projesinden sağlanmıştır. Bu projede, mevcut Ulusal Sismik Ağ’da kurulu bulunan istasyonla- rın büyük bir kısmı elden geçirilerek genişbant sismometreli, uydu ile iletişim yapan istasyonla- ra dönüştürülmüş ve yeni istasyonlar kurularak mevcut istasyon sayısı arttırılmıştır. USAG pro- jesinde 2008 yılı itibari ile 65 adet uydu iletişim- li genişband istasyon bulunmaktadır (Şekil 2).
Bunlara ilave olarak Afet İşleri Genel Müdürlüğü Deprem Araştırma Dairesi, TUBİTAK - MAM Yer ve Deniz Bilimleri Araştırma Enstitüsü (YDBE) ile birlikte başlattığı ve 14 üniversitenin de içinde bulunduğu, TÜRDEP (Türkiye’nin Deprem Riski Yüksek Jeo-Stratejik “ancak tektonik rejimleri farklı” Bölgelerinde Deprem Davranışının Çok Disiplinli Yaklaşımlarla Araştırılması Projesi) projesi kapsamında kurulan Mikro Sismik Ağ- lar ile toplam genişbant istasyon sayısı 2008 yılı
itibari ile 135’e çıkarılmıştır. Bu genişbant istas- yonların dağılımı da Şekil 2’de gösterilmektedir.
Bu istasyonların verileri 24 saat kesintisiz ola- rak uydu iletişimi ile AFAD-DD’de bulunan veri işlem merkezine gelmektedir. Kullanılan veriler, bu istasyonlarda yerleştirilen düşük çok düşük gürültü seviyeli, 3 bileşenli, 120 sn periyotlu, 24 bit çözünürlüğe sahip Guralp CMG-3TD modeli Genişbant sismograflarca kaydedilen sismog- ramlardır.
Çalışmada, AİGM-DAD Sismoloji Şubesi dep- rem katalogunda, Türkiye kara sınırları için- de yer alan, 2007-2008 yılları içinde meydana gelmiş büyüklüğü ML veya MD ≥ 4.0 olan top- lam 100 deprem yer almaktadir. Çalışmada, en büyüğü M=5.6 olan bu 100 depremin sismik moment tensör analizi yapılarak kaynak para- metreleri belirlenmeye çalışılmıştır (http://www.
deprem.gov.tr). Bu depremler ve parametreleri Çizelge 1’de verilmiş ve dış merkez dağılımla- rı Şekil 3’de verilmiştir. Her bir deprem için iki magnitüd değerinden büyük olanı depremin magnitüdü olarak dikkate alınmış ve magnitüd- deprem sayısı histogramı Şekil 4’de verilmiştir.
Şekil 1. Türkiye’nin belli başlı tektonik unsurları (Barka ve Kadinsky-Cade (1988)’den değiştirilmiştir). DAB:Doğu Anadolu Bloğu, KÜE: Karlıova Üçlü Eklemi, KBZ: Kafkas Bindirme Zonu.
Figure 1. Major tectonic elements of Turkey (modified from Barka ve Kadinsky-Cade (1988)). DAB:Eastern Anatolian Block, KÜE: Karlıova Triple Junction, KBZ: Kafkas Thrust Zone.
Şekil 2. Çalışmada kullanılan genişband dalga şekli verilerin sağlandığı deprem istasyonlarını ve aktif fayları göste- ren harita. Büyük üçgenler Ulusal Genişband Sismik Ağ’a ait istasyonları ve küçük ters üçgenler TÜRDEP projesi kapsamında kurulmuş olan deprem istasyonlarını temsil etmektedirler.
Figure 2. The map showing seismic stations, from which broadband waveform data have been retrieved, along with the active faults. Large triangles represent seismic stations of National Broadband Seismic Network while small reverse triangles show the seismic stations deployed under the TÜRDEP project.
Sismik moment tensör analizlerinde her bir deprem için en az 3 istasyondan elde edilmiş olan 3 bileşen genişbant kayıtlar kullanılmıştır.
0.05-10Hz frekans aralığında bant geçişli filtre uygulanan kayıtlar yerdeğiştime kayıtlarına dö- nüştürülmüştür. Kayıtlarda 247 sn uzunluğunda bir zaman penceresi seçilerek bir saniyede 100 kez örneklenmiş (örnekleme frekansı 100 Hz) veri kullanılmıştır.
YÖNTEM
Depremlerde yakın ya da, uzak alan dalga ala- nı faylanmanın ya da, deprem kaynağının nokta ya da sonlu kaynak modelleri ile temsil edilmesi ile yapay olarak üretilebilmekte ve böylece doğ- rudan düz modelleme yolu ile üretilmiş yapay dalgaların gözlenmiş dalgalarla karşılaştırılması ile deprem kaynak parametreleri hesaplana- bilmektedir (Udias ve Buforn, 1996; Stein ve Wyession, 2003). Deprem kaynağı olan fay- lanma, benzer dalga yayılım örüntüsünü vere- cek denk cisim kuvvetleri ile de temsil edilebilir.
Değişik geometride sismik kaynaklar, sismik
moment tensör olarak adlandırılan ve bileşen- leri 9 kuvvet çiftinden oluşan bir tensör ile tem- sil edilebilir (Udias and Buforn, 1996; Jost and Hermann, 1989; Stein and Wyession, 2003).
Böyle bir temsil her şeyden önce gözlenmiş dal- ga şekillerinin ters modellenmesi yoluyla faylan- ma parametrelerinin kolaylıkla hesaplanmasına olanak tanıdığı gibi faylanma dışındaki patlama ya da çökme türü veya bunların bileşimi sismik kaynakların temsiline ve kaynak parametrele- rinin hesaplanmasına da olanak tanımaktadır.
Böylelikle, tektonik çalışmalar açısından önemli küresel ölçekte deprem kaynak mekanizma ve kaynak parametre katalog veya veri tabanları- nın oluşturulması basitleşmektedir.
Çalışmada kullanılan sismik moment tensör analiz yöntemi, Kikuchi ve Kanamori (1991) ta- rafından Telesismik (uzak alan) dalga şekillerinin modellenmesi amacıyla geliştirilmiş, çok nokta- kaynaklı ve yinelemeli dekonvolüsyon yöntemi- ne benzerdir. Ancak, bu yöntemden farklı olarak tüm dalga alanı içerilmekte ve Green fonksiyon- ları, Bouchon (1981) tarafından tanımlanmış
Çizelge 1. Çalışmada sismik moment tensör yöntemi uygulanan depremler. Table 1.The list of the earthquakes, to which the seismic moment tensor method has been applied. Tarih (YY/AA/GG)Oluş ZamanıEnlem (K)Boylam (D)Derinlik (Km)MwDoğrultuEğimAtımMo (Nm)
Kaynak Derinliği (Km)Yeri 12007/01/2107:38:58.9839.613342.800010.34.77937-281.24E+168Tutak_AGRI 22007/02/0902:22:56.2538.341539.169822.95.234584-1778.06E+168Sivrice_ELAZIG 32007/02/1103:43:01.2338.353839.11926.83.97778389.22E+1413.2Sivrice_ELAZIG 42007/02/2111:05:27.2638.395739.297722.65.934482-1667.69E+176.2Sivrice_ELAZIG 52007/02/2819:55:32.3538.278939.263817.15.02655643.15E+1630Cungus_ DIYARBAKIR 62007/02/2820:08:11.9138.292339.21647.93.9160851359.39E+1411Cungus_ DIYARBAKIR 72007/02/2823:27:46.6838.340039.251815.44.524964-55.69E+1518Sivrice_ELAZIG 82007/03/0812:35:38.8239.043340.459254.7149691681.10E+1626Merkez_BINBOL 92007/03/0923:24:54.5439.06340.470254.214751322.26E+1530Merkez_BINBOL 102007/03/3016:56:54.5238.043730.94827.14.2127861272.48E+1513Gelendost_ISPARTA 112007/03/3019:23:58.7438.002530.92366.94.435075-1274.89E+152Gelendost_ISPARTA 122007/03/3020:10:45.0537.998731.00637.73.8149811253.93E+1417Gelendost_ISPARTA 132007/03/3020:49:27.3638.014330.97723.942396321.35E+1519Gelendost_ISPARTA 142007/03/3101:20:40.5338.021530.95566.6423358101.20E+1518Gelendost_ISPARTA 152007/04/1021:39:20.7638.067130.922517.84.233660-822.18E+1512Gelendost_ISPARTA 162007/04/1022:00:36.0438.047330.953213.74.71542-871.48E+166Gelendost_ISPARTA 172007/04/1109:58:01.3538.05230.951910.23.722059-13.55E+1413Gelendost_ISPARTA 182007/04/1110:06:40.3138.014530.95717.841958-559.70E+147.8Gelendost_ISPARTA 192007/04/1404:30:37.1838.352839.28484.94.42624735.27E+158Sivrice_ELAZIG 202007/04/1907:16:25.7938.304839.18887.94.57589-287.29E+1515Cungus_ DIYARBAKIR 212007/05/0521:11:38.1738.736742.21854.228170-1792.24E+1516Ahlat_BITLIS 222007/05/0713:45:39.7639.900841.643334.219980-1702.36E+1535Pasinler_ERZURUM 232007/05/1823:27:45.0337.279533.29831942967141.09E+1528Merkez_KARAMAN 242007/08/0619:35:22.7439.53838.520874.129183-1691.01E+157Ilic_ERZINCAN
Tarih (YY/AA/GG)Oluş ZamanıEnlem (K)Boylam (D)Derinlik (Km)MwDoğrultuEğimAtımMo (Nm)
Kaynak Derinliği (Km)Yeri 252007/08/2402:53:10.6838.15537.4623154.233779-1751.87E+1515Elbistan_K_MARAS 262007/08/2522:05:48.0139.251741.093523.95.29528297.67E+1929Karliova_BINGOL 272007/09/1505:26:52.3237.816536.926223.84.424929-1083.83E+1516Merkez_K_MARAS 282007/09/1523:28:47.9937.841336.884315.44.124655271.61E+1516Merkez_K_MARAS 292007/09/2006:18:51.6939.214729.388516.94.525384-1736.39E+1512Emet_KUTAHYA 302007/09/2109:49:26.4837.324044.13196.73.99550479.51E+1436Yuksekova_HAKKARI 312007/09/2110:21:20.7337.394144.15092.54.232651-472.02E+1536Yuksekova_HAKKARI 322007/09/2422:50:54.0537.714643.77716.33.6243421262.92E+146Merkez_HAKKARI 332007/09/2922:35:09.4939.748727.77686.33.832489-216.14E+147Merkez_BALIKESIR 342007/10/1021:27:55.7736.922828.095373.810990346.48E+1422Marmaris_MUGLA 352007/10/2505:02:04.0539.366827.685953.987821717.82E+1411Savastepe_BALIKESIR 362007/10/2704:02:23.5839.365640.75727.34.42297035.17E+1525Yedisu_BINGOL 372007/10/2822:00:46.2039.011841.1040183.922183206.92E+1420Solhan_BINGOL 382007/10/2909:23:13.9236.914229.299523.458935-933.37E+165Cameli_DENIZLI 392007/10/3117:58:01.4136.951229.321821.64.28147-1132.39E+157Cameli_DENIZLI 402007/11/0909:09:01.5937.343244.33154.227962-461.92E+1520Semdilli_HAKKARI 412007/11/1504:11:11.2939.05441.97843.96637-368.76E+1414Bulanık_MUS 422007/11/1609:08:22.7436.94129.2962224.825367-1071.96E+164Cameli_DENIZLI 432007/12/0220:21:49.5837.026229.316237.64.131846-451.83E+158Cameli_DENIZLI 442007/12/1021:50:06.1638.781227.74221.44.1261731801.42E+1518Soruhanli_MANISA 452007/12/1318:06:19.2537.850533.042016.94251-301.14E+1518Kulu_KONYA 462007/12/2009:48:27.2139.417333.04532.85.312585-1779.70E+167Bala_ANKARA 472007/12/2010:10:38.8439.335233.132574.230332-172.04E+1517Bala_ANKARA 482007/12/2323:55:08.1337.516835.701523.74.126862-51.70E+1532Kozan_ADANA
Tarih (YY/AA/GG)Oluş ZamanıEnlem (K)Boylam (D)Derinlik (Km)MwDoğrultuEğimAtımMo (Nm)
Kaynak Derinliği (Km)Yeri 492007/12/2623:47:09.5139.39633.107316.85.34189-271.15E+1711Bala_ANKARA 502007/12/2707:47:00.8239.448533.069511.94.95887-282.87E+164Bala_ANKARA 512007/12/2713:47:58.7339.427333.09288.24.312969-1643.28E+1516Bala_ANKARA 522007/12/2717:56:12.5439.394833.13686.23.7122751764.28E+146Bala_ANKARA 532008/01/0100:21:41.6237.526535.736318.83.814870-1654.94E+1414Kozan_ADANA 542008/01/0505:11:00.9238.594526.98573.627055-1052.42E+143Menemen_IZMIR 552008/01/0718:26:35.3439.425533.10987.73.613674-1803.00E+1415Bala_ANKARA 562008/01/1017:52:28.6139.923828.790117.34.333717-313.37E+155Saraykoy_DENIZLI 572008/01/1402:06:28.7940.552134.76858.93.726380-1724.00E+146Merkez_CORUM 582008/01/1708:39:10.6436.439229.175563.510869861.99E+143Fethiye_MUGLA 592008/01/2216:31:55.8739.545338.62218.14.214678-1602.47E+1512Ilic_ERZINCAN 602008/01/3100:01:20.740.282433.15567.44.410782-1174.88E+1520Cubuk_ANKARA 612008/01/3105:36:58.8939.933740.7482233.629587-1692.47E+1424Askale_ERZURUM 622008/02/0109:11:02.9839.44833.065316.84295841791.13E+1520Bala_ANKARA 632008/03/1218:53:30.7140.631829.0057244.735535-471.13E+168Cinarcik_YALOVA 642008/03/1510:15:37.239.42533.061512.94.81583251.74E+1619Bala_ANKARA 652008/03/1511:52:12.2639.037327.88224.9417488-21.09E+1512Akhisar_MANISA 662008/03/2903:12:30.1140.55334.793315.54.535968-36.78E+156Merkez_CORUM 672008/04/0100:41:39.3640.371334.483273.8282831685.62E+144Ugurludag_CORUM 682008/04/0210:14:08.7740.567234.8077153.820373-1356.73E+146Merkez_CORUM 692008/04/2504:48:55.5937.826829.25818.84.430741-494.45E+153Honaz_DENIZLI 702008/05/1123:20:06.7437.58.8143.0681.84.11918821.24E+168Beytusebap_SIRNAK 712008/05/3005:34:22.0837.00929.1917431853-538.06E+164Cameli_DENIZLI 722008/06/0103:35:23.6040.154726.92174.215943469.22E+1413Biga_CANAKKALE 732008/06/0306:59:22.2140.16426.92873.80631507.69E+173Biga_CANAKKALE
Tarih (YY/AA/GG)Oluş ZamanıEnlem (K)Boylam (D)Derinlik (Km)MwDoğrultuEğimAtımMo (Nm)
Kaynak Derinliği (Km)Yeri 742008/06/0409:48:18.7739.63339.0298184.1229791583.15E+1633Kemah_ERZINCAN 752008/06/1615:49:24.9839.568228.597722.53.523240-809.39E+1412Dursunbey_BALIKESIR 762008/06/2103:58:34.7838.94841.247314.44.5304731595.69E+1527Merkez_MUS 772008/06/2521:12:17.7539.522837.5544.74.2182-1751.10E+166Zara_SIVAS 782008/06/2710:50:06.5439.857741.80.1716.73.93170-482.26E+1524Pasinler_ERZURUM 792008/07/0317:37:02.5436.994329.16922.24.1117721562.48E+1515Cameli_DENIZLI 802008/07/1007:49:53.5240.001327.73226.64.33545934.89E+156Gonen_BALIKESIR 812008/07/1205:54:03.7539.213841.673224.24.276411793.93E+1432Hınas_ERZURUM 822008/07/2622:16:48.3338.532743.100254.42488371.35E+155VanGolu_VAN 832008/08/2011:01:38.4237.705537.4608154.16411591.20E+1527Golbasi_ADIYAMAN 842008/09/0202:22:48.237.498038.5834244.231178-1752.18E+155Bozova_URFA 852008/09/0422:54:31.6137.460538.582523.84.422688-301.48E+167Bozova_URFA 862008/09/0712:47:37.2239.479732.654317.64.121160173.55E+1421Haymana_ANKARA 872008/09/1108:33:58.1839.424833.058014.13.812772-1719.70E+146Bala_ANKARA 882008/09/1712:08:11.5639.999339.949720.54.511787-335.27E+1531Otlukbeli_ERZINCAN 892008/09/2309:09:42.4339.424333.4333144.211574-1767.29E+158Bala_ANKARA 902008/09/2811:32:11.8236.553830.249350.73.63391752.24E+157Kumluca_ANTALYA 912008/09/2920:54:55.8237.474038.5900244.522479-262.36E+1519Bozova_URFA 922008/09/3007:30:00.2039.005729.870213.34.329256-761.09E+159Altınkaya_KUTAHYA 932008/10/0505:33:47.2038.306338.83311.13.9123791196.85E+144Poturge_MALATYA 942008/10/0506:04:04.4440.610329.014223.73.835743-435.76E+144Cinarcik_YALOVA 952008/10/1006:36:54.4039.387233.10931.8422289231.19E+1518Bala_ANKARA 962008/10/1922:20:52.5837.09730.390744.84.315786-1772.98E+1518Korkuteli_ANTALYA 972008/11/0913:20:25.8536.88528.17050.73.627853-992.58E+1415Marmaris_MUGLA
Tarih (YY/AA/GG)Oluş ZamanıEnlem (K)Boylam (D)Derinlik (Km)MwDoğrultuEğimAtımMo (Nm)
Kaynak Derinliği (Km)Yeri 982008/11/1214:03:16.6838.860735.54359.54.8140871701.77E+167Kocasinan_KAYSERI 992008/11/2411:34:09.8137.14928.3247.23.530638-1212.39E+144Merkez_MUGLA 1002008/12/2405:54:59.9337.892729.227344.111860-911.37E+154Cameli_DENIZLI
“ayrık dalga sayısı yöntemi” (discrete wave- number method) kullanılarak hesaplanmakta- dır. Böylelikle, Kikuchi ve Kanamori (1991)’nin geliştirdiği yöntem telesismik olayların yanı sıra, bölgesel ve yerel olaylara da uygulanabilmekte- dir. Çalışmada bu amaç için geliştirilmiş ISOLA adlı bilgisayar yazılımı kullanılmıştır (Sokos ve Zahradnik, 2006).
Herhangi bir istasyon tanımlanan yapay sis- mogram s(t)’ye, 6 temel odak mekanizmasına (Çizelge 2) karşılık gelen, elementer sismogram- ların (ei(t)) bir kombinasyonu olarak yaklaşımda bulunulur. Yani
∑
==
61
) ( )
(
i
a
ie
it
t
s
(1)Böylelikle, çeşitli istasyonlarda gözlenmiş ve hesaplanmış yapay sismogramlar
G m = d (2)
şeklinde bir denklemle belirler. Burada d, deprem istasyonlarındaki 3-bileşen gözlenmiş yerdeğiş- tirme sismogramlarını, m ise ters çözümleme sonucu bulunması gereken ai katsayılarını yani çözüm vektörünü temsil eder. Gözlemlerin ya- pıldığı istasyonlar için hesaplanan yapay yerde- ğiştirme sismogramları da G matrisini oluşturur.
(2) ile verilen doğrusal denklemi en küçük kareler yöntemi ile çözümlenir (Menke, 1989). Yani GT, G matrisinin transpozesi olmak üzere, (2) denkle- minin en küçük kareler yöntemi ile çözümü m=[GTG]-1GTd (3) şeklindedir. Sismik moment tensörün özvektör- leri doğrultu, eğim ve kayma (rake) açısını verir.
Ayrıca, özdeğerler skaler momenti (MO) ve mo- ment tensörün ikili kuvvet çifti (Double Couple- DC), dengelenmiş lineer vektör dipolü (com- pensated linear vector dipole-CLVD) ve hacim değişimi (voluminial- VOL) bileşenleri olarak 3 kısma ayrışmasını da verir. Buna göre olası mo- ment tensör (MT) ters çözüm modları şöyledir (Sokos ve Zahradnik, 2006; Kılıç, 2009):
• Tam MT ters çözümü: 6 temel odak meka- nizmasını da içerir; DC+CLVD+VOL
• Deviatorik MT ters çözümü: VOL bileşeninin oranı %0 kabul edilir ve 5 ana odak meka- nizmasını içerir; DC+CLVD
Şekil 4. Çalışmada sismik moment tensör analizi uygulanan depremlerin magnitüd-oluş sayısı histogramı.
Figure 4. Magnitude-frequency histogram of the earthquakes, to which seismic moment tensor analysis has been applied in the study.
Şekil 3. Çalışmada sismik moment tensör analizi uygulanan, Türkiye’de 2007 ve 2008 yılları içinde meydana gelmiş büyüklüğü (ML veya MD) 4.0 ile 5.6 arasında değişen 100 adet depremin dış merkez dağılımı. Depremlerin odak ve kaynak parametreleri için Çizelge 1’e bakınız.
Figure 3. The epicentral distribution of the 100 earthquakes, to which seismic moment tensor analysis has been applied in the study and which took place in 2007 and 2008 in Turkey with magnitude (ML or MD) varying between 4.0 and 5.6 See Table 1 for the hypocentral and source parameters.
• DC-kısıtlı MT ters çözümü: VOL ve CLVD bi- leşenlerinin oranlarının %=0 olduğu ve sade- ce DC bileşeninin olduğu kabul edilir.
• Bilinen ve sabit DC MT durumu: sadece kay- nak konum ve zaman araştırılır.
Bu çalışmada belirlenen depremlerin analizin- de en çok önerilen “deviatorik MT ters çözü- mü” kullanılmıştır (nedenleri için bkz. Sokos ve Zahradnik 2006; Kılıç 2009). Hangi ters çözüm modu kullanılırsa kullanılsın, yapılan deneme- lerle en küçük kareler yöntemi artık (rezidüel) hatasının en küçük olduğukaynak konum ve zamanı aranmaktadır. Bu nedenle, gözlenen ve yapay sismogram arasındaki farkın en küçüğe indirgendiği ve korelasyonun en büyük olduğu çözümler tercih edilmelidir.
Kullanılan ISOLA yazılımı, gözlenmiş veriye en iyi uyumu veren nokta kaynak konum ve zama- nının, önceden kullanıcı tarafından tanımlanmış konum ve zaman deneme değerleri için kare- laj araştırmasıyla (grid search) bulunmasına da olanak tanımaktadır. En iyi uyum, en küçük ka- reler çözümlemesinde artık (rezidüel) hatanın en küçük olduğu ve gözlenmiş ve yapay sismog- ramlar arasındaki korelasyonun en iyi olduğu durumdur. Analizi yapılacak deprem tek nokta kaynak ile temsil ediliyorsa, bu durumda ko- num ve zaman için karelaj araştırması sonucu bulunan en iyi uyumu veren çözüm sentroid’e, yani sentroid konum, zaman ve MT’üne karşı- lık gelmektedir. Bu çalışmada, analizi yapılan
depremler tek nokta kaynakla temsil edilmiş- lerdir. Yapay yerdeğiştirme sismogramlarının hesaplanmasında Herrin kabuk modeli (Herrin, 1968) kullanılmıştır (Çizelge 3).
Kullanılan MT ters çözüm modu çoklu kaynak tanımlamasına dayandığından her bir kaynak için ayrı bir çözüm bulunmaktadır. Bu çözümler içerisinde odak mekanizmasını temsil eden en doğru DC modelinin seçilmesinde, DC bileşen oranının yanısıra korelasyon ve varyans değer- leri de (variance reduction) göz önüne alınmıştır.
Başka bir deyişle en iyi DC modelinin belirlen- mesinde yalnızca korelasyon katsayısının bü- yüklüğüne bakılmamış, aynı zamanda DC de- ğerinin %100 yakın olması ve varyans değerinin küçük olduğu çözümler dikkate alınmıştır.
Kullanılan program her bir derinlik adımı (2,4,6,8 km gibi) ters çözüm yinelemesi yaparak moment tensör paremetrelerini hesaplar. Her bir yinele- me için hesaplanan varyans değerleri, yapılan bu yinelemelerden hangisinin daha az hataya sahip olduğunun seçilmesine yardımcı olan bir parametredir. Böylelikle, gözlenmiş veriye en iyi uyumu veren yineleme, ilgili depremin moment tensör ters çözümü olarak kabul edilir.
SONUÇLAR
Bu çalışmada sismik moment tensör analizi ya- pılan, 2007-2008 yılları içinde meydana gelmiş, büyüklüğü (ML veya MD) 4.0 ile 5.6 arasında de- ğişen toplam 100 adet deprem için belirlenen Çizelge 2. Elemanter yapay sismogramların hesaplandığı temel odak mekanizmaları.
Table 2. The basic focal mechanisms for which the elementary synthetic seismograms are computed.
i Doğrultu
(o) Eğim Açısı (o) Kayma Açısı
(o) Temel Odak Mekanizması
1 0 90 0
2 270 90 -90
3 0 90 90
4 90 45 90
5 0 45 90
6 İ Z O T R O P
2 15.0 6.74
3 40.0 8.05
4 50.0 8.06
5 70.0 8.15
Şekil 5. Çalışmada, deviatorik moment tensör analizi ile kaynak parametreleri belirlenmiş olan tüm depremlerin kaynak mekanizması çözümlerinin dağılımlarını gösteren harita. Her çözüm ait olduğu depremin dış mer- kezi ile eşleştirilmiştir.
Figure 5. The map showing source mechanism distribution of the earthquakes, for which source parameters have been determined by deviatoric moment tensor analysis in the study. Each source mechanism is matched with the epicentre of the related earthquake.
kaynak mekanizma çözümleri DC temsilleri Şekil 5’de ve hesaplanan kaynak parametreleri de Çi- zelge 1’de verilmiştir. Yapılan çözümlere örnek teşkil etmesi açısından 2 depreme ait çözüm, yapay-gözlenmiş dalga şekli karşılaştırmalarıyla
birlikte Şekil 6 ve 7’de gösterilmiştir. Çalışılan depremler arasında en büyük sismik moment (7.69x1017 Nm, MW=5.7) 21 Şubat 2007 Sivrice- Elazığ depremi için hesaplanmıştır (Çizelge 1;
Şekil 5). Dolayısıyla bu deprem Türkiye sınırları
Şekil 6. 10 Nisan 2007 Gelendost-ISPARTA depremine (Mw= 4.7) ait deviatorik moment tensör analizi sonuçları ve bu çözüme karşılık gelen yapay (gri çizgi)- gözlenmiş (siyah çizgi) dalga şekli karşılaştırması.
Figure 6. The results of the deviatoric moment tensor analysis for the 10 April 2007 Gelendost-ISPARTA (Mw= 4.7) earthquake along with the corresponding synthetic (grey line)-observed (black line) waveform compari- son.
Şekil 7. 26 Temmuz 2008 Van Gölü-VAN depremine (MW= 4.4) ait deviatorik moment tensör analizi sonuçları ve bu çözüme karşılık gelen yapay (gri çizgi)- gözlenmiş (siyah çizgi) dalga şekli karşılaştırması.
Figure 7. The results of the deviatoric moment tensor analysis for the 26 July 2008 Lake Van-Van earthquake(MW=
4.4) along with the corresponding synthetic (grey line)-observed (black line) waveform comparison.
Şekil 8. Çalışmada moment tensör analizi uygulanan depremler için elde edilen faylanma türlerinin pasta grafiği.
Pasta grafiği çevresindeki sayılar kayma (rake) açılarına karşılık gelmektedir.
Figure 8. Pie graphic of the faulting types of the earthquakes, for which the moment tensor analysis has been ap- plied. The numbers around the pie graphic correspond to the slip (rake) angles.
Şekil 9. Çalışmada moment tensör analizi uygulanan depremler için sentroid derinliklerinin boylamla değişimi.
Figure 9. Centroid depth variation with longitude for the earthquakes, for which the moment tensor analysis has been applied.
içinde 2007 ve 2008 yılları içinde meydana ge- len en büyük depremdir.
Hesaplanan kaynak parametreleri, çalışılan depremlerin %70’inin doğrultu atımlı faylanma,
%22’sinin normal faylanma ve %8’inin de ters faylanma sonucunda oluştuğuna işaret etmek- tedir (Şekil 8). Ayrıca, bu depremler için sismik moment tensör analizi ile elde edilmiş odak me- kanizma çözümleri depremlerin dış merkezleri- nin yer aldığı bölgelerin genel tektonik rejimleri ile uyum sergilemektedir.
Analizi yapılan depremler için bulunan sentro- id derinlikleri ortalaması 14.5 km’dir (Şekil 9).
Bu sonuç meydana gelen depremlerin kabuk- sal depremler olduğunu ve gevrek kırılma so- nucu üst kabukta oluştuklarını göstermektedir.
Ortalama sentroid derinlikleri; 26o-31o Doğu boylamları arasında Batı Anadolu’da oluşmuş depremler için 3.7 km, 31o-39o Doğu boylamları arasında Orta Anadolu’da oluşmuş depremler için 13.1 km ve 39o-45o Doğu boylamları arasın- da Doğu Anadolu’da yani DAB içinde oluşmuş depremler için 19.6 km’dir. Elde edilen bu de- rinlik dağılımı Türkiye’de batıdan doğuya kabuk kalınlaşması bulgusuyla (Zor ve diğ., 2003; Te- zel ve diğ., 2010; Grad ve Tiira, 2012) uyumluluk sergilemektedir.
KATKI BELİRTME
Yazarlar değerli görüş ve katkılarından dolayı, ismi belli olmayan hakemlere teşekkür ederler.
Bu çalışma, yazarlardan T.Kılıç’ın Yüksek Lisans tez çalışmasından yararlanılarak hazırlanmıştır.
KAYNAKLAR
Ambraseys, N., 2009. Earthquakes in the Medi- terranean and Middle East: a multidis- ciplinary study of seismicity up to 1900.
Cambridge University Press. 947pp.
ISBN 978-0-521-87292-8.
Arrowsmith, R., McNally, K. and Davis, J., 1997.
Potential for earthquake rupture and M 7 earthquakes along the Parkfield, Cho- lame and Carrizo segments of the San Andreas Fault. Seismological Research Letters, 68, 902-916.
Barka, A. and Kadinsky-Cade, K., 1988. Strike- slip fault geometry in Turkey and its
influence on earthquake activity. Tecto- nics, 7, 663-684.
Bohnhoff, M., Grosser, H. and Dresen, G., 2006.
Strain partitioning and stress rotation at the North Anatolian fault zone from af- tershock focal mechanisms of the 1999 Izmit Mw=7.4 earthquake. Geophysical Journal International, 166, 373–385. doi:
10.1111/j.1365-246X.2006.03027.x.
Bouchon, M., 1981. A simple method to calcu- late Green’s functions in elastic layered media. Bulletin of Seismological Soci- ety of America, 71, 959–971.
D’Agostino, N., Avallone, A., Cheloni, D., D’Anastasio, E., Mantenuto S. and Selvaggi, G., 2008. Active tectonics of the Adriatic region from GPS and earthquake slip vectors. Journal of Geophysical Research, 113, B12413, doi:10.1029/2008JB005860.
Dewey, J.F., Hempton, M.R., Kidd, W.S.F., Şa- roğlu, F. and Şengör, A.M.C., 1986.
Shortening of continental lithosphere:
the neotectonics of Eastern Anatolia-a young collision. In Collision Tecto- nics, eds. Coward MP and Ries AC, Geological Society Special Publication, 19, 3-36.
Dhont, D. and Chorowicz, J., 2006. Review of the neotectonics of the Eastern Tur- kish–Armenian Plateau by geomorp- hic analysis of digital elevation model imagery. International Journal of Earth Science (Geol Rundsch), 95, 34–49.
doi:10.1007/s00531-005-0020-3.
Emre, Ö., Duman, T.Y., Özalp, S. ve Elmacı, H., 2011. 23 Ekim 2011 Van depremi saha gözlemleri ve kaynak faya ilişkin ön de- ğerlendirmeler. MTA Jeoloji Etütler Dai- resi, Ankara, 22 sf.
Endelger, T., 1993. Stress regime in the lit- hosphere. Princeton University Press, Princeton, New Jersey, ISBN 0-691- 08555-2, 457 pp.
Ekström, G., Dziewonski, A.M., Maternovska- ya, N.N. and Nettles, M., 2003. Global seismicity of 2001: Sentroid-moment- tensor solutions for 961 earthquakes.
tensor solutions for 1034 earthquakes.
Physics of Earth Planetary Interrior, 148, 303–326.
Gephart, J.W., 1985. Principal stress directions and the ambiguity in fault plane identifi- cation from focal mechanisms. Bulletin of Seismological Society of America, 75, 621–625.
Gephart, J.W., 1990. FMSI: a Fortran program for inverting fault/slickenside and eart- hquake focal mechanism data to obtain the regional stress tensor. Computatio- nal Geoscience 16, 953–989.
Gök, E. and Polat, O., 2012. An assessment of the seismicity of the Bursa region from a temporary seismic network. Pure and Applied Geophysics, 169(4), 659-675, DOI 10.1007/s00024-011-0347-6.
Grad, M. and Tiira, T., 2012. Moho depth of the European Plate from teleseismic rece- iver functions. Journal of Seismology, 16(2), 95-105, DOI 10.1007/s10950-
011-9251-x.
Haris, RA and Arrowsmith, JA 2004. Introduction to the Special Issue on the 2004 Park- field Earthquake and the Parkfield Eart- hquake Prediction Experiment, Bulletin of the Seismological Society of America, Vol. 96, No. 4B, pp. S1–S10, Septem- ber 2006, doi: 10.1785/0120050831.
Herrin, E., 1968. Seismological tables for P-phases. Bulletin of Seismological So- ciety of America, 60, 461-489.
Jime´nez-Munt, I., Sabadini, R., Gardi, A., and Bianco, G., 2006. Active defor- mation in the Mediterranean from Gibraltar to Anatolia inferred from numerical modeling and geodetic and seismological data. Journal of Ge- ophysical Research, 108(B1), 2006, doi:10.1029/2001JB001544, 2003.
Jost M.L. and Hermann, R.B., 1989. A student’s guide to and review of moment tensors.
nak parametreleri (MT) kataloğu (1938- 2008). Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Ens- titüsü, Ocak 2009, İstanbul.
Kaymakçı, N., İnceöz, M. and Ertepınar, P., 2006.
3D-architecture and Neogene evolution of the Malatya Basin: Inferences for the kinematics of the Malatya and Ovacık Fault Zones. Turkish Journal of Earth Sciences, 15, 123-154.
Kılıç, T., 2009. Sismik moment tensör analizi ile 2007-2008 yıllarındaki M≥4.0 Türkiye depremlerinin kaynak parametrelerinin bulunması Yüksek Lisans tezi . Sakarya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Sa- karya (yayımlanmamış), 66 sf.
Kikuchi, M. and Kanamori, H., 1991. Inversion of complex body waves-III. Bulletin of Seismological Society of America, 81, 2335-2350.
Koçyiğit, A., Yılmaz, A., Adamia, S. and Kulosh- vili, S., 2001. Neotectonics of East Ana- tolia plateau (Turkey) and lesser Cau- casus: implication for transition from thrusting to strike-slip faulting. Geodi- namica Acta 14:177-195.
McClusky, S., Balassanian, S., Barka, A., Demir, C., Ergintav, S., Georgiev, I., Gürkan, O., Hamburger, M., Hurst, K., Kahle, H., Kastens, K., Nadariya, M., Ouzouni, A., Paradissis, D., Peter, Y., Prilepin, M., Reilinger, R., Sanli, I., Seeger, H., Tea- leb, A., Toksöz, M.N. and Veis, G., 2000.
GPS constraints on plate kinematics and dynamics in the Eastern Mediterra- nean and Caucasus. Journal of Geoph- ysical Research, 105:5695-5719.
Menke, W., 1989. Geophysical Data Analysis:
Discrete Inverse Theory. International Geophysical Series, 45, Academic Press, San Diego (ISBN-0-12-490921-3).
Nakano, M., Yamashina, T., Kumagai, H., Inoue, H. and Sunarjo, 2010. Sentroid moment tensor catalogue for Indonesia. Physics
of the Earth and Planetary Interiors, 183, 456–467.
Nalbant, S.S., Hubert, A. and King, G.C.P., 1998.
Stress coupling between earthquakes in northwest Turkey and north Aegean Sea. Journal of Geophysical Research, 103(10), 24469-24486.
Nur, A. and Cline, E.H., 2000. Poseidon’s Hor- ses: Plate tectonics and earthquake storms in the Late Bronze Age Aegean and Eastern Mediterranean. Journal of Archaeological Science, 27, 43–63.
Oppenheimer, D.H., Bakun, W.H. and Lindh, A.G., 1990. Slip partitioning of the Ca- leveras Fault, California, and prospects for future earthquakes. Journal of Ge- ophysical Research, 95, 8483-8498.
Örgülü, G., 2011. Seismicity and source parame- ters for small-scale earthquakes along the splays of the North Anatolian Fault (NAF) in the Marmara Sea. Geophysical Journal International, 184, 385–404, doi:
10.1111/j.1365-246X.2010.04844.x Pınar, A., Honkura, Y., Kuge, K., Matsushima, M.,
Sezgin, N., Yılmazer, M. and Öğütçü, Z., 2007. Source mechanism of the 2000 November 15 Lake Van earthquake (Mw
= 5.6) in eastern Turkey and its seismo- tectonic implications. Geophysical Jo- urnal International, 170(2):749-763, doi:
10.1111/j.1365-246X.2007.03445.x Pınar, A., Kuge, K. and Honkura, Y., 2003. Mo-
ment inversion of recent small to mode- rate sized earthquakes: implications for seismic hazard and active tectonics be- neath the Sea of Marmara. Geophysical Journal International, 153, 133-145.
Roeloffs, E., and J. Langbein 1994. The earthqu- ake prediction experiment at Parkfield, California, Rev. Geophys. 32, 315–336.
Pondrelli, S., Morelli, A., Ekström, G., Mazzaa, S., Boschi, E. and Dziewonski, A.M., 2002. European–Mediterranean regi- onal Sentroid-moment tensors: 1997–
2000. Physics of the Earth and Plane- tary Interiors, 130, 71–101.
Pondrelli, S., Salimbeni, S., Morelli, A., Ekström, G. and Boschi, E., 2007. European–Me-
diterranean Regional Sentroid Moment Tensor catalog: solutions for years 2003 and 2004. Physics of the Earth and Pla- netary Interiors, 164 (1–2), 90–112.
Pondrelli, S., Salimbenia, S., Morellia, A., Eks- tröm, G., Postpischla, L., Vannuccia, G.
and Boschi, E., 2011. European–Medi- terranean Regional Sentroid Moment Tensor catalog: Solutions for 2005–
2008. Physics of the Earth and Plane- tary Interiors 185 (2011) 74–81.
Reilinger, R. and McClusky, S., 2011. Nubia–
Arabia–Eurasia plate motions and the Dynamics of Mediterranean and Midd- le East tectonics. Geophysical Jour- nal International, 186, 971–979. doi:
10.1111/j.1365-246X.2011.05133.x Reilinger, R., McClusky, S., Vernant, P., Law-
rence, S., Ergintav, S., Çakmak, R., Özener, H., Kadirov, F., Guliev, I., Ste- panyan, R., Nadariya, M., Hahubia, G., Mahmoud, S., Sakr, K., ArRajehi, A., Paradissis, D., Al-Aydrus, A., Prilepin, M., Guseva, T., Evren, E., Dmitrotsa, A., Filikov, S.V., Gomez, F., Al-Ghazzi, R. and Karam, G., 2006. GPS cons- traints on continental deformation in the Africa-Arabia-Eurasia continental collision zone and implications for the dynamics of plate interactions. Journal of Geophysical Research, 111, B05411, doi:10.1029/2005JB004051.
Sandvol, E., Türkelli, N. and Barazangi, M., 2003. The Eastern Turkey Seismic Ex- periment: The study of a young con- tinent-continent collision: An examp- le from eastern Turkey. Geophysi- cal Research Letters, 30(24), 8038, doi:10.1029/2003GL018912,2003.
Sokos, E. and Zahradnik, J. 2006. A Matlab GUI for use with ISOLA Fortran codes (User’s Guide), Ver. 2.5. June 2006, 34 pp.
Stein, R., Barka, A. and Dietrich, J.H., 1997.
Progressive failure on the North Ana- tolian Fault since 1939 by earthquake stress triggering. Geophysical Journal International, 128, 594-604.
Rethinking Earthquake Prediction. Pure appl. geophys. 155 (1999) 207–232.
Şengör, A.M.C., Görür, N. and Şaroğlu, F., 1985.
Strike-slip faulting and related basin formation in zones of tectonic escape:
Turkey as a case study. In Strike-slip fa- ulting and basin formation. Eds. Biddle KT and Christie-Blick N, Special Publi- cation of Society of Economic Paleon- tologists and Mineralogists 37, 227-264.
Tezel, T., Shibutani, T., Kaypak, B., 2010. Crustal structure variation in western Turkey in- ferred from the receiver function analy- sis. Tectonophysics 492(1-4), 240-252, doi:10.1016/j.tecto.2010.06.006.
Toda, S., and R. S. Stein 2002. Response of the San Andreas fault to the 1983 Coalin- ga–Nuñez earthquakes: An application of interaction-based probabilities for Parkfield, J. Geophys. Res. 107, 2126, doi 10.1029/2001JB000172.
Udias, A. and Buforn, E. 1996. Source mecha- nism of earthquakes from seismic wa- ves. Third workshop on 3D modelling of seismic wave generation, propagation and their inversion.Trieste, Italy, p 1-58 Utkucu, M., Budakoğlu, E. ve Durmuş, H., 2011a.
Marmara Bölgesinde (KB Türkiye) dep- remsellik ve deprem tehlikesi üzerine bir tartışma. Hacettepe Üniversitesi, Yerbi- limleri Dergisi, 32 (3), 187-212.
Utkucu, M., Budakoğlu, E., Yalçın, H., Durmuş, H., Kalkan, H., Gülen, L., 2011b. 23 Ekim 2011 Van depremi (MW=7.2) hak- kında ön rapor. Sakarya Üniversitesi, Sakarya (yayımlanmamış).
Van der Pluijm B.A. and Marshak, S. 2004. Earth structure : an introduction to structural geology and tectonics. Ben A. van der Pluijm, Stephen Marshak ; with contri- butions by Richard W. Allmendinger [et al.], 2nd ed., W. W. Norton & Company, Inc., ISBN 0-393-92467-X, 656 pp.
matics in the Middle East constrained by GPS measurements in Iran and nort- hern Oman. Geophysical Journal Inter- national, 157, 381-398
Vogel, A., Yueqing, Z. and Kahnemund, L., 1998.
Earthquake dynamic control networks:
Surveillance of earthquake generati- on, alert warning and rapid emergency control. Earthquake Prognostic World Forum “Seismic Safety of Big Cities”, İstanbul, September, 21-25, 1998.
Zoback, M.L., 1992. First- and second-order patterns of stress in the lithosphere:
the world stress map project. Journal of Geophysical Research, 97, 11703–
11728.
Zor, E., Sandvol, E., Gürbüz, C. Türkeli, N., Se- ber, D. and Barazangi, M. 2003. The crustal structure of the East Anatolian plateau (Turkey) from receiver functions.
Geophysical Research Letters, 30(24), 8044, doi:10.1029/2003GL018192.
