TEC‹L VE TAKS‹TLEND‹RME TEC‹L VE TAKS‹TLEND‹RME UYGULAMASI
UYGULAMASI
Cengiz SAZAK*
I-G‹R‹fi
A
mme idarelerinin alacaklar›n›n kanunlarda yer verilen sürelerde öden- mesi (tahsili) esast›r. Ancak ödeme zorlu¤una düflen mükellefleri bulun- duklar› zor durum hali de dikkate al›narak ve mevcut durumlar›n› daha da zorlaflt›rmamak amac›yla 6183 say›l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun 48. maddesi ile mükelleflere ödeme kolayl›¤› sa¤layan“Tecil” müessesi düzenlenmifltir.
6183 say›l› kanunun 48.maddesi “(3209 say›l› Kanunun 1'inci maddesiy- le de¤iflen f›kra) Amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbi- ki veyahut haczolunmufl mallar›n paraya çevrilmesi amme borçlusunu çok zor duruma düflürecekse, borçlu taraf›ndan yaz› ile istenmifl ve teminat gös- terilmifl olmak flart›yla alacakl› amme idaresince veya yetkili k›laca¤› makam- larca; vergi, resim, harç, ceza tahkik ve takiplerine ait muhakeme masraf›, vergi cezas›, para cezas› ve gecikme zamm› alacaklar› iki y›l›, bu alacaklar d›- fl›nda kalan amme alacaklar› ise befl y›l› geçmemek üzere ve faiz al›narak te- cil olunabilir.
(2975 say›l› Kanunun 6'›nc› maddesiyle eklenen f›kra) Borcunun tecilini talep eden ancak, talepleri uygun görülmeyerek reddedilen borçlular söz ko- nusu borçlar›n› reddin tebli¤i tarihinden itibaren idarece 30 güne kadar ve- rilebilecek ödeme süresi içinde ödedikleri takdirde bu amme alaca¤› ödendi-
¤i tarihe kadar faiz al›nmak suretiyle tecil olunur.
Tecil selahiyetini kullanacak ve bu selahiyeti devredecek olanlar Devlete ait amme alacaklar›nda ilgili vekiller, vilayet hususi idarelerine ait amme alacak- lar›nda valiler, belediyelere ait amme alacaklar›nda belediye reisleridir.
Teminat, asli ve fer'i amme alacaklar›n› karfl›layacak miktarda olur. Haciz ya-
* Maliye Bakanl›¤› Kayseri Vergi Dairesi Bflk. Vergi Denetmeni
p›lm›flsa mahcuz mal de¤eri tutar›n- ca teminat yerine geçer.
Tecilde taksit zamanlar› ve di¤er flartlar tecile selahiyetli makamlarca tespit olunur.
Tecil flartlar›na riayet edilmemesi, de-
¤erini kaybeden teminat›n veya mahcuz mallar›n tamamlanmamas›
veya yerlerine baflkalar›n›n gösteril- memesi hallerinde amme alaca¤›
muaccel olur.
(4108 say›l› kanunun 13'üncü maddesiyle eklenen hüküm) Tecil edilen amme alaca¤›n›n gecikme zamm› tatbik edilmeyen alacaklar- dan olmas› halinde, ödenen tecil fa- izleri iade veya mahsup edilmez.”
hükmünü içermektedir.
Yasa metninden anlafl›laca¤› üzere kamu alaca¤›n›n taksitlendirilerek te- cil edilmesi uygulamas› bir dizi bürok- ratik ifllem sonucunda gerçekleflmek- tedir. Tecil ve taksitlendirme ifllemi- nin uygulanmas›na ise Genel Tebli¤
ve ‹ç Genelgeler yön vermektedir. Bu çal›flmam›zda 30.06.2007 tarih ve 26568 say›l› Resmi Gazetede Seri: A No:1 say› numaral› Tahsilat Genel Tebli¤i ve Tahsilat ‹ç Genelgelerinde- ki düzenlemeler göz önünde bulun- durarak Tecil ve Taksitlendirme uygu- lamas›n›n ele alaca¤›z.
II-TEC‹L UYGULAMASI
1.Tecil Kapsam›na Giren Alacaklar 6183 say›l› yasan›n 48.maddesi …….
” vergi, resim, harç, ceza tahkik ve
takiplerine ait muhakeme masraf›, vergi cezas›, para cezas› ve gecikme zamm› alacaklar› iki y›l›, bu alacaklar d›fl›nda kalan amme alacaklar› ise befl y›l› geçmemek üzere ve faiz al›- narak tecil olunabilir.” hükmü ile tecil olunabilecek kamu alacaklar belirlen- mifltir.
Hangi tür kamu alacaklar›n›n tecil edilemeyece¤i 11.05.2007 tarih ve 2007/3 Seri nolu Tahsilat ‹ç Genelge- si ile belirlenmifltir. Buna göre;
• Katma De¤er Vergisi
• Geçici Vergi
• Özel Tüketim Vergisi
• Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi
• Özel ‹letiflim Vergisi
• Motorlu Tafl›tlar Vergisi ve Motorlu Tafl›tlar Vergisine ait gecikme zamm›
• Harçlar (‹kmalen tarhiyata dayanan tapu harçlar› hariç) Fonlar
• Ecrimisil
• Trafik Para Cezas›
• E¤itime Katk› Pay› ve E¤itime Katk›
Pay›na ait gecikme zamm›
• Ekonomik kay›plar› gidermek ve is- tikrar› sa¤lamak amac›yla muhtelif Kanunlarla ihdas edilen ek vergiler- den olan alacaklar tecil edilmeyecektir.
2.Tecile Yetkili Makam ve Süre 11.05.2007 tarih ve 2007/3 Seri no- lu Tahsilat ‹ç Genelgesi ile 6183 say›- l› Amme Alacaklar›n›n Tahsil Usulü Hakk›nda Kanunun 48 inci maddesi-
ne istinaden ekonomik ve mali zorluklar içinde bulunduklar›n› belirterek tecil talebinde bulunan mükelleflerin bu taleplerinin biran önce incelenerek kara- ra ba¤lanmas› ve kamu alacaklar›n›n daha etkin bir biçimde tahsil edilmesi amac› ile Vergi Dairesi Baflkanl›klar›, Defterdarl›klar ve Vergi Dairelerine tan›- nan tecil ve taksitlendirme yetkisi;
olarak yeniden belirlenmifltir.
Ba¤›ms›z vergi daireleri için belirlenen tecil yetkisi tutar›; (b) bendinde belirti- len Vergi Dairesi Baflkanl›klar›na ba¤l› vergi daireleri için iki kat (180.000,00 YTL), (c) bendinde belirtilen Vergi Dairesi Baflkanl›klar›na ba¤l› vergi daireleri için bir kat (120.000,00 YTL) artt›r›larak uygulan›r.
Vergi Dairesi Baflkanl›klar› ve Defterdarl›klar, yap›lacak tecil ve taksitlendirme- lerde, tecil müracaat tarihinden itibaren azami 18 ayl›k süre afl›lmayacak fle- kilde tecile, ba¤›ms›z vergi daireleri ve ba¤l› vergi dairelerinin yapacaklar› te- cillerde 18 ay› aflmamak kofluluyla verebilecekleri azami süreyi belirlemeye yetkili k›l›nm›flt›r.
Tutar itibar›yla Vergi Dairesi Baflkanl›klar›na ve Defterdarl›klara tan›nan tecil ve taksitlendirme yetkisini aflan talepler; mükellefin eksiksiz olarak doldurma- s› gereken "Erteleme ve Taksitlendirme Talep ve De¤erlendirme Formu" ile birlikte tecili talep edilen borcun ayr› ayr› nev'i, vadeleri, tutar› ve gerekli gö- rülen di¤er bilgilere de yer verilmek suretiyle en geç 5 gün içinde Gelir ‹dare- si Baflkanl›¤›na gönderilir ve tecil ve taksitlendirmede yetki Gelir ‹daresi Bafl- kal›¤›na aittir.
3.Tecilin fiartlar›:
3.1. Yaz›l› Talep
6183 say›l› Kanunun 48 inci maddesine göre tecil yap›labilmesi için borçlunun yaz›l› müracaat› flartt›r. Borçlu bu müracaat› bizzat yapabilece¤i gibi kanuni temsilcileri veya bu konuda özel olarak vekalet verilen kifliler marifetiyle de yapabilir.
a) Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Baflkanl›¤› için, 2.000.000,00 YTL b) Ankara, ‹stanbul ve ‹zmir Vergi Dairesi Baflkanl›klar› için, 1.500.000,00 YTL c) Adana, Antalya, Bursa, Kocaeli, Mersin ve Konya Vergi Dairesi Baflkanl›klar› için, 1.000.000,00 YTL
d) Di¤er Vergi Dairesi Baflkanl›klar› için, 750.000,00 YTL
e) Defterdarl›klar için, 400.000,00 YTL
f) Ba¤›ms›z Vergi Daireleri için, 60.000,00 YTL
g) Ba¤l› Vergi Daireleri için, 30.000,00 YTL
Tecile yetkili olan makamlar, tecil yet- kilerini kullan›rken; Borçlunun talep dilekçesinde belirtti¤i taksit süresin- den daha uzun taksit süresi verme- mektedir. Tecil talebinde bulunan borçlular›n bu durumu göz önünde alarak taksitlendirme talebinde bu- lunmal›d›rlar.
3.2.Teminat Gösterilmesi
Tecilin yap›lmas› s›ras›nda amme ala- ca¤›n›n tecil dolay›s›yla tehlikeye gir- memesi amac›yla borçludan teminat al›nmas› kanunda say›lan tecil flartlar›
aras›ndad›r. Teminat›n al›nmas›nda öncelikle 6183 say›l› Kanunun 10 un- cu maddesindeki maddi teminat›n aranmakta, borçlu maddi teminat gösteremedi¤i takdirde 11 inci mad- deye göre flahsi kefalet, tahsil daire- since uygun görülmesi flart›yla, temi- nat olarak kabul edilmektedir.
Teminat olarak gösterilen mallar›n, tecil süresi içinde de¤erini tamamen veya k›smen kaybetmesi halinde, ye- rine baflka bir de¤erin teminat olarak gösterilmesi veya mevcut teminat›n tamamlanmas› gerekir. Aksi durumda tecil flartlar› ihlal edildi kabul edilir ve ka- mu alaca¤› yeniden muaccel hale gelir.
3.3.Mükellefin ‹yi Niyetli Olmas›
ve Zor Durum Hali
Amme idarelerinin alacaklar›n›n ka- nunlarda yer verilen sürelerde öden- mesi (tahsili) esast›r. Ancak, alacakl›
amme idareleri, icra takibine baflla-
ma ya da icray› devam ettirme halle- rinin varl›¤›nda borçlunun “çok zor”
durumda kalaca¤›n› öngörür ve tak- dir ederlerse 6183 say›l› kanunun 48.maddesindeki flartlarla amme ala- ca¤›n› tecil edebilirler. Tecil, talep edilmesi halinde alacakl› amme idare- leri veya tahsil daireleri taraf›ndan zo- runlu olarak yerine getirilmesi gere- ken bir ifllem de¤ildir.
Tecilin yap›lmas› s›ras›nda amme ala- ca¤›n›n tecil dolay›s›yla tehlikeye gir- memesi, teminat alt›na al›nmas› flart- lar› göz önünde bulundurulaca¤› gi- bi, “çok zor” durumun takdirinde de icra takibine bafllan›lmas› ya da taki- bin devam› halinde borçlunun gelir kaynaklar›n›n ortadan kalkmas›na ya da faaliyetlerinin devam›n›n engellen- mesine sebebiyet verilip verilmedi¤i- nin de bir ölçü olarak göz önünde bulundurularak tecile yetkili makam- larca borçlunun “zor durumda” olup olmad›¤›na karar verilmektedir.
Kanunun tecil için öngördü¤ü flartlar- dan borç ödemede iyi niyet sahibi ol- ma flart› da tecil taleplerinin de¤er- lendirilmesi s›ras›nda tecile yetkili ma- kamlarca göz önünde bulundurul- makta ve öteden beri borç ödeme al›flkanl›¤› bulunmayan borçlular›n önerdikleri ödeme planlar›n›n gerçek- çi olmad›¤› kanaatine ulafl›lan haller- de tecil talepleri, çok zor durumda ol- malar› halinde dahi, kabul edilme- mektedir. Kamu borçlular›nda ara- nan iyi niyet sahibi olma flart› ile kö-
tü niyetli borçlulular›n tecil müessesinden yararlanarak kamu alaca¤›n›n tah- silini tehlikeye sokmalar› engellenmek istenmifltir.
3.4.Tecil Faizi
Tecil edilen amme alacaklar› üzerinden tecil faizi hesaplan›r ve tecil edilen amme alaca¤› ile birlikte ödenir. Tecil edilecek kamu alacaklar› gecikme zam- m› uygulanan alacaklardan olmas› halinde tecil için müracaat tarihine kadar gecikme zamm› uygulanmas›na devam edilir. Ancak tecil baflvurusu kabul edilirse kamu alaca¤› için müracaat tarihinden itibaren tecil faizi uygulan›r ve gecikme zamm› uygulamas›na bu tarih itibariyle son verilir.
6183 say›l› Kanunun 48 inci maddesi ile Maliye Bakanl›¤›na verilen yetkiye is- tinaden belirlenen ve 28.04.2006 tarihinden itibaren (bu tarih dahil) uygulan- makta olan y›ll›k tecil faizi oran› %24’dür.
Tecil faizi oran› y›ll›k olarak belirlenmektedir. Tecil faizi; basit faiz usulü uygu- lanarak ve müracaat tarihinden ödeme tarihine (bu tarihler dahil) kadar ge- çen günler için, ödenecek taksit tutarlar› üzerinden hesaplanmaktad›r. Am- me borçlusunun, vade tarihinden önce ya da vade tarihinde yapt›¤› müraca- atlar üzerine tecil edilen amme alacaklar›na uygulanacak tecil faizinin hesap- lanmas›nda ise, vade gününü takip eden tarih esas al›n›r.
Seri:A No:1 say› numaral› Tahsilat Genel Tebli¤inde tecil faizinin hesaplanma- s›nda kullan›lacak basit faiz usulü formülü afla¤›daki gibi olaca¤› aç›klamas›
yap›lm›flt›r.
Tecil Faizi =Taksit Tutar› X Y›ll›k Tecil Faizi Oran› X Gün Say›s›
36.000
Tecil faizi her taksit için ayr› ayr› hesaplanacak ve taksitin ödeme gününde ka- mu alaca¤›n›n asl› ile birlikte ödenecektir. Tecil faizi borcun tamam› üzerin- den de¤il, her taksit için öngörülen tutar üzerinden ve her taksit için müra- caat tarihi esas al›narak ve ödeme günü dahil geçen gün say›s› belirlenerek hesaplan›r.
3.5.Yetkili Makamca Tecil Talebinin Uygun Bulunmas›
Tecili ve taksitlendirmeyi yapacak makamlar, tecil flartlar›na göre tayin ettik- leri taksitlendirme flartlar›n› belirleyeceklerdir. Tayin edilecek flartlar›n borçlu taraf›ndan kabul edilmesi esast›r. Kabul ifllemi yaz›l› olarak yap›labilece¤i gi- bi, haz›rlanan ödeme planlar›n›n idarede kalan nüshalar›na imza at›lmak su- retiyle de yap›labilecektir. Borçlu taraf›ndan kendisine bildirilen tecil ve taksit-
lendirme flartlar› kabul edilmedi¤i takdirde tecil veya taksitlendirme ya- p›lmayacakt›r.
Kendilerine tecil ve taksitlendirme yetkisi verilmifl olanlar, yapt›klar› tecil ve taksitlendirme ifllemlerinde Seri: A No:1 Say› Numaral› Tahsilat Genel Tebli¤i ekinde ( ek-6) örne¤i yer alan talimat yaz›s›n› kullanarak tecil talebi- ni sonuçland›rmakta ve bu talimatta yer alan hususlar› borçluya tebli¤ et- mektedirler. Kendisine tebli¤ edilen
“talimat yaz›s›” ile borçlu tecil flartlar›
kabul etmifl olmaktad›r.
Borçlular›n tecil için yapt›klar› müra- caat tarihinden, taleplerinin sonuç- land›r›lmas›na kadar belli bir süre ge- çebilmektedir. Bu süre içerisinde borçlular›n taleplerinde önerdikleri taksit tutarlar›n› düzenli olarak öde- meleri gerekmekte olup, tecil taleple- rinin kabul edilmesi halinde önerilen taksit tutarlar›ndan süresi geçen ve ödenmemifl k›sm›n derhal ödenmesi istenir.
4.Tecil fiartlar›n›n ‹hlali
Tecil uygulamas› alacakl› kamu idare- sine karfl› borçluyu belirli taahhütleri yerine getirme görevini yüklemekte- dir. Borçlu tecil ifllemi ile kabul etti¤i ödeme plan›na riayet etmekle mükel- leftir, di¤er bir deyiflle borçlu ödeme plan›nda gösterilen ödeme takvimine göre as›l borcu ve tecil faizini içeren taksitlerini zaman›nda ödemek zo- rundad›r. Taksit tutarlar› ile hesapla-
nan tecil faizlerinin tam olarak öden- memesi, tecilin ihlal nedenidir.
Tecil yetkisini kullanan taraf›ndan uy- gun görülen ödeme plan›nda taksit- lerin ödeme süresi sadece ay olarak belirtilmifl olmas› durumunda, taksit- lerin ay›n ilk ifl gününden son ifl günü- ne kadar ödenmesi mümkün bulun- maktad›r. Ancak, ay›n son ifl günü taksitlerin ödenmemesi halinde teci- lin ihlal edilmifl kabul edilir.
Tecil uygulamas› devam etmekte iken tecil baflvurusunun kabul edil- mesi aflamas›nda gösterilen temina- t›n veya teminat olarak kabul edilen hacizli mallar›n de¤erini kaybetmesi durumunda bunlarda meydana ge- len eksilmelerin tamamlanmas› gere- kir. Böyle bir durumun varl›¤› halinde 6183 say›l› yasan›n 48.maddesindeki
…….” teminat›n veya mahcuz malla- r›n tamamlanmamas› veya yerlerine baflkalar›n›n gösterilmemesi hallerin- de amme alaca¤› muaccel olur.”
hükmü uyar›nca tecilin ihlal edilmifl oldu¤u kabul edilir.
Yukar›da belirtti¤imiz iki sebepten her hangi biri nedeniyle tecil flartlar›- na uyulmamas› durumunda tecil ih- lal edilmifl kabul edilir. Bu durumda kamu alaca¤› muaccel hale gelir ve tecil uygulamas› ortadan kalkar ve te- cil edilen borçlara normal vade tari- hinden ödeme tarihine kadar gecik- me zamm› hesaplan›r.
6183 say›l› Kanunun 48 inci maddesi-
nin son f›kras›nda yer alan “Tecil edilen amme alaca¤›n›n gecikme zamm›
tatbik edilmeyen alacaklardan olmas› halinde, ödenen tecil faizleri iade veya mahsup edilmez.” fleklindeki hüküm uyar›nca, tecil edilen ancak tecil flartlar›- na uygun ödenmeyen amme alaca¤›n›n gecikme zamm› uygulanmayan ala- caklardan oluflmas› halinde bu alacaklar için tecilin bir bedeli olarak ödenmifl bulunan tecil faizi borçlulara red ve iade edilemeyece¤i gibi borçlar›na da mahsup edilmez.
Ancak, tecil edilen amme alaca¤›n›n bir k›sm›n›n gecikme zamm› uygulanabi- lecek, bir k›sm›n›n da gecikme zamm› uygulanamayacak alacaklardan olufl- mas› ve bu tür tecillerin ihlal edilmifl olmas› halinde, ödenen tecil faizlerinden, gecikme zamm› uygulanabilecek alaca¤a isabet eden k›sm› ödenmesi gere- ken gecikme zamm›ndan mahsup edilir.
Örnek; Gelir (Stopaj) Vergisinden 4.000,00 lira, Kurumlar Vergisinden 10.000,00 lira ve Gecikme Zamm›ndan 6.000,00 lira olmak üzere toplam 20.000,00 lira borç tecil edilmifl, ancak belli bir süre geçtikten sonra tecil ih- lal edilmifltir. Bu borçlara karfl›l›k tecil süresince 4.000,00 lira tecil faizi tahsil edilmifltir.
Bu durumda, mahsup edilecek tecil faizi tutar› afla¤›daki flekilde hesaplana- cakt›r.
Vergi Asl›na
‹sabet Eden =Vergi Asl› (Gelir (Stopaj)Vergisi + Kurumlar Vergisi) x Tah Ed Tecil Faizi Tecil Faizi Tecil Edilen Toplam Borç
Vergi Asl›na
‹sabet Eden =(4.000,00 + 10.000,00) x 4.000,00 = Tecil Faizi 20.000,00
Vergi Asl›na
‹sabet Eden =2.800,00 lira Vergi Asl›na ‹sabet Eden Tecil Faizi Tecil Faizi
Buna göre, 2.800,00 lira tutar›ndaki tecil faizi, vergi as›llar› için hesaplanacak gecikme zamm›ndan mahsup edilecektir.
Di¤er taraftan, 4.000,00 – 2.800,00=1.200,00 lira tecil faizi ise gecikme zamm› uygulanmayan amme alaca¤›na iliflkin oldu¤undan bu tutar, borçluya red ve iade edilmeyece¤i gibi borçlar›na da mahsup edilmeyerek gelir yaz›- lacakt›r.
III.SONUÇ
Tecil uygulamas› ödeme güçlü¤ü için- de ve zor durumda bulunan iyi niyet- li kamu borçlular› için bir ödeme ko- layl›¤› sa¤lanmas›d›r. Tecil uygulama- s› ile borçlular için sa¤lanan ödeme kolayl›klar›n›; vadesinde ödenmeyen kamu alaca¤› için cebri tahsil yön- temleri uygulanmayarak borçluya iki y›l› ila befl y›l aras›nda bir ödeme sü- resi tan›narak takside ba¤lamas› ve Vadesinde ödenmeyen kamu alaca¤›
için gecikme zamm› yerine daha dü- flük faiz oran›n› içeren tecil faizi uygu- lanmas›, olarak sayabiliriz.
Tecil uygulamas› ile borçlu lehine olu- flan kolayl›klar›n tam olarak elde edi- lebilmesi için borçlu taraf›ndan tecil flartlar›n›n tam olarak yerine getiril- mesi gerekmektedir. Tecil flartlar›n›n ihlal edilmesi durumunda tecil uygu- lamas› ortadan kalkmakta ve tecil edilen kamu alacaklar› için normal va- de tarihinden itibaren gecikme zam- m› uygulanmaktad›r. Bu arada tecil
edilen ancak tecil flartlar›na uygun ödenmeyen amme alaca¤›n›n gecik- me zamm› uygulanmayan alacaklar- dan oluflmas› halinde bu alacaklar için tecilin bir bedeli olarak ödenmifl bulunan tecil faizi borçlulara red ve iade edilemedi¤i gibi borçlar›na da mahsup edilmeyerek hazineye gelir kaydedilmektedir. Bu nedenle tecil uygulamas›ndan yararlanan borçlula- r›n tecil flartlar›na azami dikkat gös- termelidirler.
Tecil uygulamas›nda yararlananlar›n göz önünde bulundurulmas› gereken bir di¤er husus ise ödenen tecil faizi- nin gelir ve kurumlar vergisi matra- h›ndan ve dönem ticari has›lat›ndan indirilemeyece¤i hususudur.
KAYNAKÇA
“6183 Say›l› AATUHK” Resmi Gazete 28.07.1953 tarih ve 8469 Say›
“Tahsilat Genel Tebli¤i” Resmi Gazete 30.06.2007 tarih ve 26568 Say
11.05.2007 tarih ve 2007/3 Seri Nolu Tahsilat ‹ç Genelgesi Seri No : 2007/3
