Proje Nedir? Proje Tanımları

(1)

Proje Nedir? Proje Tanımları

• Proje, belirli başlangıç ve bitiş noktası olan, amacı, kapsamı ve bütçesi açıkça tanımlanmış bir defaya mahsus gerçekleştirilen aktiviteler bütünüdür.

• Proje, ortak bir hedefe ulaşmak üzere, belirli bir zaman diliminde, belirli bir maliyette ve nitelikte olan ve risk, insan kaynakları, iletişim ve hizmet sunumu öğelerini içeren bir hizmet sürecidir.

• Proje; bir ürün geliştirmeyi hedefleyen orijinal, kendine özgü, geçici bir girişimdir

• Proje, rutin dışı belli bir hedefe ulaşabilmek için organize edilmiş çabadır.

(2)

Proje Nedir? Proje Tanımları

• Proje, Yeni bir sistem, ürün, tesis, yapı, vb. ortaya koymak için gereken sürecin bütünüdür.

• Proje, sınırlı bir sürede belli bir amaca ulaşılması yönünde planlanmış ve açıkça tarif edilmiş aktivitedir.

• Proje, bir fikrin, bir hedefin,bir gelişimin, vb. hayata geçirilmesi için gereken amaç odaklı, organizasyonlu aksiyondur.

• Proje, ortak bir hedefe ulaşmak üzere, belirli bir zaman diliminde, belirli bir maliyette ve nitelikte olan ve risk, insan kaynakları, iletişim ve hizmet sunumu öğelerini içeren bir hizmet sürecidir.

(3)

Proje Nedir? Proje Tanımları

• Her proje;

– Tanımlanmış bir zamanda başlar ve biter, sürelidir – Tanımlanmış hedef ve amaçlara sahiptir

– Özgün bir ürün ve hizmet üretmek için vardır – Sınırlı kaynaklara bağımlıdır

– Planlama, uygulama ve kontrol süreçlerinden geçer

(4)

Proje Tanımı (Özetle)

• (methodik tanım): Gerçekleştirilmesi için etkin organizasyon yapısı gereken kapalı ve karmaşık görev paketleridir.

• Başlangıç ve bitiş zaman dilimleri belirli tüm görevlerdir.

• Şartları tek bir defa geçerli olan girişimlerdir.

(5)

Kamu maliyesi açısından proje

• Kamu maliyesi açısından bakıldığında, proje,

temel olarak bir yatırım önerisidir. Proje,

ekonomik ve teknik yapılabilirliğe sahip

minimum yatırımdır; yatırıma yönelik her

hangi bir tasarının analiz edilebilen ve

değerlendirilebilen en küçük birimidir. Proje,

başlıbaşına değerlendirilebilen her hangi bir

yatırım unsurudur.

(6)

6

Proje-Araştırma Farkı

Proje; Önceden belirlenmiş bir süre içerisinde

• Değişim yaratmayı hedefleyen,

• Birbiriyle ilgili amaç ve hedefleri olan,

• Uygulanması sonucunda çeşitli ürünlerin elde edildiği bir çalışmadır.

Araştırma; herhangi bir sorunu çözmek üzere

geçerli ve güvenilir bilgiler toplamak, bu bilgileri

analiz etmek, yorumlamak ve öneriler

geliştirmektir.

(7)

7

Proje ve Araştırma Karşılaştırması

Bilime katkı

Uygulamada sorun çözme

Metot Ürün

Araştırma Fazla Az Anket ve

gözlem ağırlıkta

Soyut Ağılıkta

Proje Az Fazla Deney ve

uygulama ağırlıkta

Somut Ağırlıkta

(8)

Her Bir Projenin Karakteristik Özellikleri

• başlangıç ve bitiş zamanı belirlenmiş sınırlar

• yeni teknolojik sınırlar

• teknolojik, ekonomik ve zamansal riskler

• Karmaşık

• gerçekleştirme sürecinde değişebilen beklentiler

(9)

Projelerin Ortak Unsurları

•Başlama ve bitme noktaları vardır.

•Çeşitli görev, faaliyet ya da olayları kapsar.

•Bir takım farklı kaynaklar gerektirir.

•Her projenin kendine has şekilde planlanması ve kontrol edilmesi gerekir.

•Nasıl yapılacağına ilişkin prensipler aynı olacaktır. Ayrıntılar

farklı olacaktır.

(10)

Projelerin evrensel özellikleri

• Rutin dışı belli bir hedefe ulaşabilmek için organize edilmiş çabadır.

• Bir fikrin, bir hedefin,bir gelişimin, vb. hayata geçirilmesi için gereken amaç odaklı, organizasyonlu aksiyondur.

• Yeni bir sistem, ürün, tesis, yapı, vb. ortaya koymak için gereken sürecin bütünüdür.

• Sınırlı bir sürede belli bir amaca ulaşılması

yönünde planlanmış ve açıkça tarif edilmiş

aktivitedir.

(11)

Projelerin evrensel özellikleri

• Proje:

• Belirli bir zaman diliminde,

• Belirli bir bütçe çerçevesinde,

• Belirli bir amaca ulaşmak ve

• bu doğrultuda sonuçlar üretmek üzere

• Mali, fiziki ve beşeri kaynakların bir araya getirildiği

• planlanmış faaliyetlerin bütünüdür.

• Proje metni:

• Ne, Nerede, Ne zaman, Niçin, Nasıl (5N);

• Kim için, Kim tarafından, Kaç paraya (3K)

(12)

Proje ortak özellikleri

• Amaç tanımı

• Süre ve mekân sınırlılığı

• Tek tanım

• Takım çalışması

• Benzersizlik

• Değişim

• Siparişe göre olmak

• Teklikten çeşitliliğe

• Risk ve belirsizlikler

• Tekrarlanmama

• Kaynağa bağlı olması

• Karmaşıklık

• İç çelişkiler

(13)

Proje ortak özellikleri

• Büyük ya da küçük çaplı olsun, bütün projeler bazı ortak özelliklere sahiptirler. Her şeyden önce proje bir yaşam döngüsüdür. Bir projede belli başlı şu özelliklerin bulunması gerekir:

Amaç tanımı

• Proje bir iş talebinden doğar. Proje faaliyetlerinin, maliyet, kalite/performans ve süre cinsinden tanımlanabilir bir amacı/amaçları, sonu, çıktısı ya da ürünü vardır. Bir projeye başlamaktaki ana neden, bu amaca/amaçlara ulaşmaktır. Bu amaçlara ulaşıldığı zaman proje tamamlanır.

Süre ve mekân sınırlılığı

• Hiçbir proje, sonsuza kadar devam edemez. Planlama, başlama, uygulama, kontrol ve bitme süreçlerinden geçer. Bir fikrin doğması ile başlar, amaçlara ulaşmak için gerekli adımların tamamlanması ile ya da amaçlarına ulaşamayacağı kesin olarak belirlenip bırakıldığında sona erer.

Aynı şekilde, proje genelde belirli bir mekân bütünlüğü içinde gerçekleştirilir.

(14)

Proje özellikleri

Tek tanım

• Proje içeriğinin tek bir tanımı vardır. Genellikle bir proje yöneticisi yönetiminde yürütülür. Ancak projenin içinde çeşitlilik bulunur, çeşitli görev, faaliyet ya da olayları kapsar.

Takım çalışması

• Bir projenin yürütülmesi; genellikle içinde çok değişi disiplinlerden,

organizasyonlardan vb. gelen kişilerden oluşan takım çalışması sayesinde olur, başka kuruluş ve kişilerle çalışmayıgerektirir.

Benzersizlik

• Her proje özgün bir ürün ve hizmet üretmek için oluşturulduğundan, hiçbir proje başka bir projeye tamamıyla benzemez. Bu nedenle, her projenin kendine has şekilde planlanması ve kontrol edilmesi gerekir.

Değişim

• Bir proje, icra edildiği süre boyunca önemli/önemsiz çok sayıda değişime uğrar.

(15)

Proje Özellikleri

Siparişe göre olmak

• Bir proje, genellikle bir kişinin ya da kuruluşun talebine göre oluşur. Bu kişi ya da kuruluş projenin özellikleri hakkında belirli sınırlamalar getirebilir.

Teklikten çeşitliliğe

• Bir projenin içinde binlerce çeşitlilik bulunabilir. Bu çeşitliliğin içinde insan, kültür, makine, malzeme vb. sayılabilir.

Risk ve belirsizlikler

• Bütün projelerde belirsizlik ve risk bulunur. Önemli olan riskleri olabildiğince öngörüp baştan gerekli tedbirleri alabilmek veya kaçınılmaz riskler gerçekleşmesi durumlarında da gerekli davranışları sergileyebilmektir.

Tekrarlanmama

• Çoğunlukla bir proje bütün olarak tekrar edilemez. Yinelenen projeler bile ayırt edici farklılıklara ve özelliklere sahiptir.

(16)

Proje Özellikleri

Kaynağa bağlı olması

• Her proje; sınırlı kaynaklara bağımlıdır, kaynak temin edilmeden yürütülemez.

Proje, belli girdileri/kaynakları tüketerek, mal veya hizmet şeklinde çıktılar üretir. Genelde aynı kaynak için farklı proje düşünceleri çarpışır. Bir proje alternatif projelerin kullanabileceği kaynakları tüketir.

Karmaşıklık

• Proje amaçlarına ulaşabilmek için birçok farklı faaliyetin tamamlanması gerekir.

Bu faaliyetler arasındaki ilişkiler, özellikle de projede faaliyet sayısı fazla olduğunda karmaşık olabilir.

İç çelişkiler

• Proje içinde kalite, kapsam, zaman ve maliyet genelde birbiriyle çelişen kavramlardır ve iş ihtiyacına en uygun orta noktada birleştirilerek yönetilmeleri gerekir. Kalite talebimiz arttıkça, daha kısa sürede çözme talebimizden fedakârlık etmemiz gerekecektir. Aynı şekilde, genelde projelerde farklı kullanıcılara bağlı olarak farklı ihtiyaçlar ve hatta çelişkili beklentiler olabilir.

Zaten proje yönetimi aynı zamanda bu çelişkileri de yönetebilme sanatıdır.

(17)

İyi Bir Projenin Özellikleri

• Spesifik

• Ölçülebilir

• Gerçekçi

• Ulaşılabilir

• Süresi belli

(18)

Proje İşlerinin Diğer İşlerden Farkı

• Sonuç, bütçe ve zaman gibi üç kısıtlama altında yapılır.

• Yaratıcılık, yenilik gerektirir. Katkı ve katılımın yanı sıra davranış değişikliğini içerir.

• Bilgi toplama, proje oluşturma, uygulama,izleme başka kuruluş ve kişilerle çalışmayı gerektirir.

• Kurumu ve yönetim sistemlerini de kapsar.

• Planlama ve organizasyon, rutin işlere göre aylarca devam edebilir.

• Etkin ve kültürel ihtiyaçlara duyarlı bir yönetimi gerektirir.

(19)

Projelerin Rutin İşlerden Farkı

• Organizasyonlarca gerçekleştirilen çalışmalar, rutin faaliyetleri ve projeleri birlikte kapsayabilmektedir. Bu faaliyetler ve projelerin birçok ortak yönleri bulunmaktadır. Meselâ;

her ikisi de “planlama-gerçekleştirme-kontrol”

aşamalarından meydana gelirler. Projeler,

bünyelerinde tekrarlanan rutin faaliyetler

içerseler de, genel olarak rutin faaliyetlerden

farklılık gösterirler.

(20)

Projelerin Rutin İşlerden Farkı

Projelerin rutin işlerden bazı farkları şunlardır:

• Projeler tekrarlanan olaylar olmadığından, problem ve çözümleri de rutin değildir.

• Projelerde örgütlenme biçimi klasik yapıdan farklıdır.

Kurumların/kuruluşların işlerinden farklı oldukları için yönetimleri ve yöntemleri de farklıdır. Hâlbuki rutin faaliyetler hep aynı kişi ve ekiplerce yürütülebilir.

* Projeler rutin işlerden farklı olarak bilgi toplama,

programlama, uygulama, izleme ve başka

departmanlarla birlikte çalışmayı gerektirir.

(21)

Projelerin Rutin İşlerden Farkı

* Rutin işler süregelen ve tekrar eden işler iken, projeler geçici ve eşi olmayan işlerdir.

* Rutin işlerin planlanması, programlanması bir kaç gün veya bir hafta öncesinde yapılabilirken, projede planlama ve organizasyon aylarca devam edebilir.

* Projenin amaçları, sınırları ve kapsamı vardır, rutinde sınır ve kapsam yoktur.

* Proje, bir ürün ya da hizmet üretir. Rutin, projenin

dağıtımıdır.

(22)

Projelerin Rutin İşlerden Farkı

* ^Projeler; orijinaldir, kendine özgüdür, kuruma/kuruluşa farklılık, yeni vizyon, ufuk ve farklılık kazandırabilir, mevcut uygulamalarını, ürünlerini ya da hizmetlerini değiştirebilir. Rutin kuruma/kuruluşa artı değer kazandırır ama değişim ve farklılık meydana getirmez.

* Projeler, dinamik süreçlerdir.

(23)

Projelerin Rutin İşlerden Farkı

(24)

Projelerin Rutin İşlerden Fark ^ı

• Bir proje işinin rutin bir işten beş noktada (amaç, zaman, kaynak, kapsam ve yöntem) farklılaşmaktadır.

Bu beş nokta aynı zamanda projenin unsurları olarak

adlandırılır. O zaman, bir işin proje işi olarak

adlandırılabilmesi için bu beş unsurun tamamına

sahip olması gerekir.

(25)

Her proje;

 Tanımlanmış bir zamanda başlar ve biter, sürelidir.

 Tanımlanmış hedef ve amaçlara sahiptir.

 Özgün bir ürün ve hizmet üretmek için vardır.

 Sınırlı kaynaklara bağımlıdır.

 Planlama, uygulama ve kontrol süreçlerinden

geçer.

(26)

Her Proje;

Belirli bir süre içinde [ZAMAN]

Belli hedeflere ulaşmak için [HEDEF]

Planlanmış faaliyetler topluluğu [FAALİYET]

26

(27)

Proje Çeşitleri

Büyüklüklerine

göre Küçük Büyük

Zaman

Gereksinimlerine göre

Kısa erimli Uzun erimli

Kaynak

Gereksinimlerine göre Az Çok

Sahip oldukları

önceliklere göre Düşük Yüksek

27

(28)

Proje Çeşidi Örnekleri

Büyüklüklerine göre

KÜÇÜK Matematik

bölümünü geliştirmek

BÜYÜK Bütün okul

ortamını geliştirmek Zaman

KISA ERİMLİ Veli toplantısı düzenlemek

UZUN ERİMLİ Kütüphane binası

İnşa etmek Kaynak

AZ

Okul geliştirme komitesi oluşturmak

ÇOK Kütüphane kaynaklarını

geliştirmek Sahip oldukları

önceliklere göre

DÜŞÜK

Hastanelerde TV yayınları

YÜKSEK Enfeksiyon

salgınlarında güvenlik tedbirleri

(29)

Proje Kökleri

POLİTİKA

PROGRAM

PROJE

FAALİYET

29

(30)

Politika nedir?

• Politika her şeyden önce bir yönetme sanatı veya bilimidir, yani siyaset bilimidir.

• Hükümet/devlet icraatlarını etkileme, değiştirme veya yönlendirmek işidir.,

• Devlet yönetimini veya kontrolü ele geçirme ve elde tutma bilgisi veya sanatıdır.

• Bireyler ve gruplar arasında güç ve liderlikle ilgili olan rekabettir.

• Birtakım maharet ve hünerlerle, çoğu kez dürüst veya ahlaki olmayan şekilde uygulamalarla karakterize edilen etkinliklerdir.

• Bir toplumda yaşayan insanlar arasındaki ilişkiler karmaşasının bir toplamıdır.

• Yaşanılan zaman veya gelecek için kararlar almak ve uygulamak için koşullar ve verilerin ışığında alternatifler arasından seçilen eylem veya eylemleri ortaya koymak, belirlenen yöntem veya biçimlerde uygulamaktır.

• Özellikle bir devlet organının uygulanabilir icraat ve genel amaçlarını ana hatlarıyla açıklayan yüksek düzeyli planlardır.

(31)

•Planlama kavramı

nerede yer almaktadır??

(32)

Plan-Program-Proje İlişkisi

(33)

Türkiye’de Kalkınma Ajanslarının Çalışma Prensibi

• Bölge plan ve programlarının uygulanmasını sağlayıcı faaliyet ve projelere destek olmak…

Bölge Planı+ Bölgesel Program Çalışma Programı + Bütçe

Mali Destek Programları

Proje

(34)

Türkiye’de Somut Durum-2010 Nisan

• Bölgesel Kalkınma Programları

• Kapsam : 12 Düzey 2 Bölgesi, 42 İl

• Bütçe : 259 M € (220 M€ EU, 39 M€ Ulusal Katkı)

• Desteklenen Proje Sayısı : 1.553

Katılımcı Sayısı 40.000 (proje hazırlama süreci)

(35)

Türkiye’de Somut Durum-2010 Nisan

(36)

36

Proje;



amacı ve ürünleri net tanımlı,



zaman planı belirlenmiş,



kullanabileceği personel, malzeme, ve bütçesel kaynakları belirlenmiş bir süreçtir.

Program; birden fazla bağlantılı projeden oluşur. (Program, ortak bir genel hedefi olan projeler serisidir)

Proje/Program Nedir?

(37)

Program Nedir?

Birbirleriyle bağlantılı ve koordine bir

şekilde yönetilerek daha olumlu sonuçlar sağlayan projeler ailesine PROGRAM adı verilir.

37

(38)

Program-Proje İlişkisi

• Bir programın hedeflerinin gerçekleştirilmesi icin ulusal ve

yerel kapsamda destek arayan sorumlu ve yetkililer, projelere ihtiyaç duymaktadır.

Orneğin, bir program aşağıdaki ozelliklere sahip olabilir:

• Bir sektörün tamamını kapsayabilir,

• Sektörün bir kısmına odaklanabilir,

• Ortak bir odaklanma ile bir projeler ‘paketi’ olabilir,

• Bir dizi farklı bileşenle sadece büyük bir projenin esas itibarıyla ne olduğunu tanımlayabilir.

(39)

Politika-Program-Proje İlişkisi

(40)

(41)

Projelerde üçlü kısıt

• Kurumların değişen koşullara hızla uyum

sağlayabilmeleri, etkin ve verimli sonuçlar elde

edebilmeleri için projelerin kapsam, zaman ve

bütçe sınırları içinde tamamlanması gerekir. Bu

nedenle kaynakların, zamanın, kapsamın ve

malzemenin doğru planlaması ve doğru

yönetilmesi çok önem kazanmaktadır. Bu

kavramları kısaca inceleyecek olursak;

(42)

Projelerde üçlü kısıt

• Her proje, kapsam (faaliyet alanı), zaman ve maliyet kısıtları ile sınırlandırılır. Bu kısıtlar başarılı proje yönetimi için gerekli üçlü kısıt olarak adlandırılmaktadır. Bu kısıtlar ne kadar iyi yönetilebilirse projenin başarısı o kadar artmaktadır.

• Kapsam, zaman ve maliyet kısıtları birbirleri ile çok sıkı bir ilişki içinde olduğundan, kısıtların birinde yapılacak değişiklik diğerlerini de etkilemektedir. Kapsam, zaman, maliyet açısından projeyi üç bacaklı bir tabureye benzetmek de mümkündür.

(43)

Projelerin Ana Elemanları

• Yönetim Üçgeni

Kapsam

Hedeflenen sonuçlar

Zaman

takvim

Maliyet

kaynaklar

Kalite

Performans, özellikler, gereksinimler

43

(44)

Kapsam/ Maliyet/ Zaman

• Bu üç kısıt kalite (performans, standartlar) ile birlikte proje yönetiminin temel hedeflerini belirlerler.

• Her üç kısıtı sağlayan bir proje, kalite açısından yetersiz ise proje başarılı olamayacaktır. Bu nedenle müşteri

memnuniyetinin sağlanması açısından projenin kalitesi önemli bir faktördür.

• Kapsam, zaman ve maliyet kısıtlarının her üçü de kalite standartları içerisinde yönetilebiliyorsa iyi bir proje

yönetimi için doğru yolda olunduğu söylenebilir.

(45)

Kapsam/ Maliyet/ Zaman/ Kalite

• Kapsam: Proje hangi hedefe ulaşmayı amaçlıyor, proje sonucunda hangi ürün veya hizmet elde edilecektir sorusuna cevap aranır.

• Zaman: Projeyi tamamlamak ne kadar zaman alacak sorusuna cevap aranır. Diğer bir deyişle ürün veya hizmetin gerçekleştiriliş takvimi ortaya konur. Başlangıçta kararlaştırılan takvime uyulmadığı takdirde tazminat ödenmek zorunda kalınabilir.

• Maliyet: Projeyi tamamlamanın maliyetinin ne olacağı sorusuna cevap aranır. Bir başka deyim ile eldeki kaynakların çalışır bir sisteme dönüştürülmesinin maliyetidir.

• Kalite: Amaca uygunluk, sıfır kusur, istenen özelliklere uygunluktur.

Projenin sonuçlarını ölçmek için istenen özellikler işin başında ortaya konmalı ve herkes tarafından kabul edilmelidir. Kalite olarak projenin başarısı, bu özelliklere uygun olmasına bağlıdır.

(46)

PROJELERDE

KRİTİK BAŞARI FAKTÖRLERİ

• proje sahibi

• net proje hedefi

• üst yönetimin yüksek desteği

• gerçekçi planlama

• risk yönetimi

• proje çalışanları

• doğru proje organizasyonu

• profesyonel proje kontrolü

• şans

(47)

Projeye Başlarken Kritik Sorular

• Ne? Nasıl? Neden? Niçin? Neyi?

Hangi? Kimler?

• Neyi başarmak istiyoruz?

• Hedeflerimiz nelerdir?

• Önceliklerimiz neler?

• Ne kadar zamanda sonuca ulaşmalıyız?

• Hangi faaliyetler programlanmalı?

• Bu faaliyetleri gerçekleştirmek için proje ekibinde kimler olmalı?

• Bu faaliyetleri gerçekleştirmenin maliyeti ne kadar?

• Bu faaliyetler nasıl gerçekleştirilebilir?

• Proje konusunda kimler hangi düzeyde bilgilendirilmeli?

• Projeyi yürütürken hangi sorunlarla karşılaşabiliriz?

(48)

Proje Fikri

Çevremizde sorun olarak gördüğümüz ve çözmeyi düşündüğümüz olgular bizi proje hazırlamaya doğru götürür. Evinizin akıtan çatısı, sokakta satıcılık yapan çocukların sayısında artış ya da tarım topraklarının tuzlanarak verimliliğin düşüşü gibi pek çok sorun size bir proje fikri verebilir.

Proje hazırlarken ilk adım olarak, çalışma alanlarınızda sorun olarak gördüğünüz konuları sıralayarak başlayabilirsiniz.

Bu soruların yanıtlarını bulduktan sonra, üzerinde

proje yapıp, çözmeye niyetlendiğimiz sorunumuza

ait mevcut durumu hep birlikte değerlendirmemiz

gerekmektedir.

(49)

Projenin kapsamının belirlenmesine etki yapan faktörler

Proje kapsamının belirlenmesinde;

• Daha önce benzer konularda gerçekleştirilmiş projelerin adedi,

• Proje hedefine ulaşmayı engelleyecek risklerin oransal değeri,

• Zamana bağlı olarak kaynak miktarlarındaki değişimler,

• Projeyi ortak yürüten kuruluş sayısı,

• Proje faaliyetleri arasındaki bağımlılık derecesi,

gibi faktörler rol oynayabilir.

(50)

Proje Önerisi Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar

Proje onerisi; belirli bir sorunun cozumunu

hedefleyen bir dizi etkinliğin ayrıntılı anlatımıdır.

Öneri aşağıdaki konularda ayrıntılı acıklamalar getirmelidir:

• Projenin gerekcesi,

• Projenin faaliyetleri ve uygulama takvimi,

• Metodoloji,

• Gerek duyulan insan kaynakları, ayni ve parasal

kaynaklar.

(51)

Proje Planlamasında Önemli Hususlar

(52)

(53)

PROJE SÜRECİ

 Başlatma

 Planlama

 Yürütme

 Kontrol etme

 Bitirme

Başlatma

Planlama

Kontrol etme

Yürütme

Bitirme

(54)

Proje Süreci

(55)

•Projenin Tarifi

•İhtiyaç Analizi

•Hedef/Kapsam Belirlenmesi

•Yaklaşım/Metodoloji

•Fizibilite/Bütçe

•Proje Tarifi

•İş kalemlerinin belirlenmesi

•Çıktıların belirlenmesi

•Çizelgeleme

•Proje organizasyonu

•Kaynaklar

•Risk değerlendirme

•Yönetim

Kapsam

Zaman

Maliyet

Kalite

İletişim

•İzleme ve gözetim

•Ölçüm

Sonuç

Zaman

Maliyet

Kalite

•Raporlama

•Düzeltici faaliyet

•Sonuçların değerlendirilmesi

•Projenin devri/teslimi

•Mutabakat

•Neleri iyi/kötü yaptık

Projenin Evreleri

55

(56)

Proje Yönetimi Nedir?

• Aktiviteleri sistematik bir şekilde planlamak ve kontrol etmek için yapılan çalışmalar bütünüdür

• Proje yönetimi bilgi, beceri ve araçlarını proje çalışmalarında

uygulayarak paydaşların beklentilerine varmak ve aşarak karşılamaktır

• Bir projeyi gerçekleştirirken, o işten çıkarı olanların beklentilerini aşacak şekilde karşılamak üzere tüm bilgi, beceri araç-gereç ve teknikleri uygulamaktır

• Proje Yönetimi demek “tanımlanan işi – Optimum sürede

– Optimum maliyetle – Hedeflenen kalitede

yapmak” demektir

56

(57)

Proje Yönetimi

• Planlama, uygulama ve kontrol demektir.

• Modern bir iş yapma biçimi, yeni bir disiplindir.

• Formel eğitim ve beceri gelişimi gerektirir.

• Uluslararası işlerde ortak bir “dil” dir.

• Disiplinli bir şekilde uygulandığı zaman başarının garantisidir.

57

(58)

Proje Yönetiminde Başarı

• Proje yönetim Süreçlerinin uygulanmasına

• Bu süreçleri uygulayacak beceriye sahip Proje Yöneticisine

• Proje yönetim felsefesine yatkın organizasyonel kültüre ve organizasyonel yapıya doğrudan bağlıdır

• Başarılı proje;

– Kapsamını, belirlenen niteliklerde, zamanında ve hesaplanan maliyet sınırları içinde tamamlayabilen projedir.

58

(59)

Proje Döngüsü ve Proje Döngüsü Yönetimi

• Bir projenin fikir olarak doğuşundan

hazırlanmasına, analizine, onaylanmasına, uygulanması ve değerlendirilmesine kadar geçen sürece

PROJE DÖNGÜSÜ,

bu döngü çerçevesinde yapılan faaliyetlerin bütününe ise

PROJE DÖNGÜSÜ YÖNETİMİ

denmektedir.

(60)

Proje Döngüsü Yönetimi

• Proje Döngüsü Yönetimi, Mantıksal Cerceve Yaklaşımı temeline dayanan, proje ve

programların hazırlanması, uygulanması ve

değerlendirilmesinde kullanılan bir yöntem ve

sistematik bir hazırlık faaliyetleri serisidir.

(61)

Proje Döngüsü

• Projelerin planlaması ve yurutulmesi, “Proje Dongusu” adı verilen ve birbirini takip eden altı aşamada gercekleştirilir.

• Proje döngüsü yönetimi, proje tasarım

kalitesini iyileştirmek, uygulama etkinliğini

artırmak, sağlanacak faydayı artırmak ve proje

sonuçlarının sürekliliğini sağlamak için

kullanılan bir yöntemdir.

(62)

Proje Döngüsü Aşamaları

(63)

Proje Döngüsü Aşamaları

Proje Fikrini Belirleme:

• Projeye ilişkin fikirlerin ortaya konduğu ve tasarlandığı ilk cıkış noktasıdır.

Proje Formülasyonu:

• Proje fikrinin belirlenmesi sonrasında, proje ile ilgili tum detayların ortaya cıkarılarak, fon kaynağı sağlayan kurum tarafından değerlendirmeye alınması icin proje metninin ve butcesinin hazır hale getirilmesidir.

Ön Değerlendirme:

• Formulasyonu tamamlanmış olan proje teklifinin ilgili

kuruluşlar tarafından değerlendirildiği aşamadır.

(64)

Proje Döngüsü Aşamaları

Finansman:

• Ön değerlendirmeden gecmiş olan proje icin fon kaynağı sağlayan kurum ve projeyi yurutecek olan kurum arasında finansman anlaşmasının yapıldığı aşamadır.

Uygulama:

Finansman anlaşmasında yer alan kaynaklar ve süre içinde projede öngorülen faaliyetlerin hayata geçirildiği aşamadır.

Değerlendirme:

Proje süresince belirli aralıklarla ve proje sona erdikten sonra projenin sonuçlarının ve etkisinin izlenmesi ve değerlendirilmesi aşamasıdır.

(65)

Proje Döngüsü Yönetiminin Yararları

• Projenin tasarlanması ve hazırlanmasındaki yetersizlikleri azaltır.

• Projenin, hedef grupların ihtiyaclarıyla ilgili olmasını sağlar.

• Projenin sağlayacağı etkinin surekli olmasını sağlar.

• Tüm paydaşların tasarlama ve uygulama safhasında katılımını öngörür.

• Risklerin ve başarı kriterlerinin dikkate alınmasını

sağlar.

(66)

Proje Döngüsü Yönetiminin Prensipleri

• Sorunları ve çözüm araçlarını tasarlamaya yardımcı olması,

• Hedef grupların sorunlarını yansıtması,

• Talebe yönelik çözüm üretimi,

• Proje amacının faydalarının belirgin, uygulanabilir ve gerçekçi olması,

• Faydanın kadın ve erkekler arasında dengeli dağılımı,

• Yaratılan faydanın sürekliliğe odaklanmış olması,

• Tüm paydaşların katılımının sağlanması,

• Sonuçların ve faaliyetlerin amaca uygunluğu,

(67)

Proje Döngüsü Yönetiminin Prensipleri

• Amaç ve sonuçlarla ilgili izleme ve değerlendirme

kriterlerinin net olması, doğrulanabilir etki yaratması, sonucun kontrol edilebilmesi,

• Faaliyetlerin uygulanmasının önündeki engellerin ve risklerin öngörülmesi,

• Faaliyetlerin gercekleştirilmesi icin gerekli kaynakların öngörülmesi,

• Standart ve kaliteli anahtar proje dokumanlarının ve raporların uretilmesi (izleme, değerlendirme, finansal raporlar vb..),

• Mantıksal cerceve yaklaşımının uygulanması,

(68)

• Mantıksal Çerçeve Yaklaşımı

•Proje

• Proje Yönetim Döngüsü (PCM)

• Uluslararası/ Ulusal Kaynaklar

68

(69)

Proje Döngüsü

19

69

(70)

Neden Proje Döngü Yönetimi (PDY)?

Olumsuz Deneyimler

 Açık olmayan stratejik çerçeve

 Durumun yetersiz analizi

 Faaliyet yönelimli planlama ve uygulama

 Doğrulanmayan sonuç

 Ödeme baskısı

 Kısa dönemli vizyon

 Tutarsız proje dokümanları

 Ortak algılama yoksunluğu

PDY’nin çözümü

Açıkça tanımlanmış yaklaşım

Durumun geliştirilmiş analizi

Nesnel yönelimli planlama ve uygulama

Doğrulanabilir sonuç

Kaliteye daha fazla vurgu

Sürdürülebilirliğe vurgu

Standart format

Hedeflerin ve bu hedeflere ulaşma sürecinin herkesçe anlaşılması

70

(71)

(72)

(73)

(74)

(75)

(76)

Proje Yönetiminin Faydaları

• Yapılması gerekenlerin düzenini sağlar.

• Yapılmak istenenler zamanında gerçekleştirilir.

• Yapılmak istenenler bütçeye uygun olarak yapılır.

• Projenin hüsrana uğrayacağı duygusunu ve stresini azaltır.

• Projenin akışını, ahengini sağlar.

• Projede çalışanların fayda sağlamalarını ve takdir

edilerek kendilerine güven duymalarını sağlar.

(77)

Proje Yönetiminin Bileşenleri

•Kapsam Yönetimi, Kapsam tanımı, kapsam planlaması, kapsamın doğrulanması, kapsam değişikliği denetimi yöntemleri uygulanır.

•Zaman Yönetimi, Projenin zamanında bitirilmesini

sağlayacak süreçler tanımlanır. İşlerin tanımı, süre

tahminleri, zaman çizelgelerinin geliştirilmesi ve

denetiminden oluşur.

(78)

Proje Yönetiminin Bileşenleri

•Maliyet Yönetimi, Projenin onaylanma bütçesi ile projenin bitirilmesini sağlayacak süreçler tanımlanır.

Maliyet planlama, maliyet tahmini, bütçe ve maliyet denetimi yöntemleri uygulanır.

•Kalite Yönetimi, Projenin ihtiyaçlarının

karşılanmasını sağlayacak süreçler tanımlanır. Kalite planlama, kalite güvence ve kalite denetimi

yöntemleri uygulanır.

(79)

Proje Yönetiminin Bileşenleri

•İnsan Kaynakları Yönetimi, Proje ile ilgili işgücünün daha etkin kullanımına yönelik süreçler tanımlanır. Örgütsel planlama, kadro kurma, takım oluşturma yöntemleri uygulanır.

•İletişim Yönetimi, Proje bilgilerinin zamanında ve

uygun biçimde üretilmesi, derlenmesi,

dağıtılması, saklanması, düzenlenmesi süreçlerini

tanımlar. İletişim planlama, bilgi dağıtımı,

performans raporlama yöntemleri uygulanır.

(80)

Proje Yönetiminin Bileşenleri

•Risk Yönetimi, Proje risklerinin belirlenmesi, analiz edilmesi, çözümlerin uygulanmasına yönelik süreçler tanımlanır. Risk tanımlama, risk boyutu belirleme, riske karşı planlama ve risk azaltıcı denetim yöntemleri uygulanır.

•Satın Alma Yönetimi, Proje için gerekecek

ürün ve hizmetlerin dışardan alınması süreçleri

tanımlanır. Satın almanın planlanması, talep

planlama, firma seçimi, sözleşme yönetimi,

sözleşmenin imzalanmasından oluşur.

(81)

Proje Yönetimi Konuları

(82)

PDY’de Kullanlan Araç ve Teknikler

• Mantıksal Çerçeve Yaklam

• Katılımcı Yöntemlerin Desteklenmesi

• SWOT Analizi

• Proje Analiz Teknikleri (Ekonomik ve Finansal Analiz)

• Tanım (Terms of Reference-TOR Hazrlama)

• Proje Tanmlama Fii, Eylem Program ve Proje Fii Formatlar

• Çevresel Etki Deerlendirmesi

(83)

PROJE GELİŞTİRME

ANALİZ AŞAMASI PLANLAMA AŞAMASI

Sorun Analizi Hedef Analizi Strateji Analizi Mantıksal ÇerçeveFaaliyet Planlaması ve Bütçe

sorunların belirlenmesi ve aralarında neden-sonuç ilişkisinin kurulması

Belirlenen sorunlardan hareket ederek hedeflerin belirlenmesi ve aralarında araç-amaç ilişkisinin kurulması

Hedeflerin gerçekleştirilmesi için olası stratejilerin

belirlenmesi

Paydaş Analizi

Projenin uygulanmasından olumlu ya da olumsuz veya doğrudan ya da dolaylı olarak etkilenecek grupların

belirlenmesi

Proje yapısının tanımlandığı, içsel mantığının test edildiği, hedeflerin ölçülebilir terimlerle tanımlandığı tablonun oluşturulması

Faaliyetlerin sırasının, birbirleriyle olan bağlarının, zamanlamalarının ve

sürelerinin belirlenerek planlanması

Faaliyet planından hareket ederek olası giderlerin belirlenerek bütçenin hazırlanması

(84)

Analiz Aşaması

Sorun analizi

Paydaş analizi

Hedef analizi

Strateji analizi

Ana liz Aşaması

(85)

Sorun Analizi

Niçin Yapılır?

Ana sorunun ve buna neden olan sorunlar ile sebep olduğu sonuçların tarafların üzerinde uzlaşabileceği bir netlikte ortaya çıkarılması için yapılır.

Nasıl Yapılır?

Katılımcıların bakış açılarından sorunlar formüle edilir,

Konuyla ilgili tüm sorunların ortaya çıkıp çıkmadığı incelenir,

Ortaya çıkanların önemli sorunlar olduğu konusunda görüş birliği oluşturulur,

Bir başlangıç sorunu seçilerek, sorunlar sebep-sonuç ilişkisine göre hazırlanan sorun ağacıyla gösterilir.

85

So run Anal izi

(86)

Sorunları Hiyerarşik Sırada Düzene Koymak

Mevcut durumdaki ana sorunları tanımla (beyin fırtınası)

Bir başlangıç sorunu seç

Başlangıç sorunu ile bağlantılı diğer sorunları araştır

Neden-sonuç ilişkisini kur

 Başlangıç sorununa doğrudan sebep olan sorunları aşağı yaz

 Başlangıç sorunundan doğrudan etkilenen sorunları yukarı yaz

Benzer şekilde diğer tüm sorunları birbirleriyle karşılaştırarak yerleştir

Sorunları sebep-sonuç oklarıyla ilişkilendir

Sorun Ağacının tamamını gözden geçir ve tamamlılığını ve geçerliliğini kontrol et

86

So run Anal izi

(87)

NEDEN SONUÇ

ANA PROBLEM

ALT PROBLEM 1 ALT PROBLEM 2

KÖK PROBLEMLER

Sorun Ağacı

87

So run Anal izi

(88)

Sorun Ağacı

So run Anal izi

Tamamlanan sorun ağacı var olan

olumsuz durumun özet bir resmini çizer.

Birçok açıdan sorun analizi, proje tasarının en kritik aşamasıdır ve takip eden diğer

analizlere de yön verir.

(89)

Sorun Ağacının Oluşturulması Adımları

Sorun Anal izi

1. Paydaşların önceliği olan sorunlar konusunda beyin fırtınası yapılması

2. Belirlenen sorunlardan bir başlangıç sorunu seçilmesi 3. Başlangıç sorunuyla ilgili olan sorunların aranması

4. Neden-sonuç hiyerarşisinin oluşturulmaya başlanması

a. Başlangıç sorununa doğrudan etki eden sorunlar aşağıya yazılır

b. Başlangıç sorunun doğrudan etkisi olan sorunlar yukarı yazılır 5. Tüm diğer sorunlar aynı şekilde yerleştirilmesi. Eğer iki ya da daha

fazla neden birleşerek bir sonuç doğuruyorsa aynı seviyeye yerleştirilir.

6. Sorunların neden-sonuç oklarıyla birleştirilmesi

7. Şeklin gözden geçirilmesi ve geçerlilik ve tamamlanmışlığının onaylanması

(90)

Örnek 1

Varsayalım, bir ilimizde, sokakta çalışan çocukların sayısı 5 bini geçti ve gittikçe de artıyor. Buna bağlı olarak çocuk hakları ihlal ediliyor.

Yoksul aileleri için çocukları sokakta çalıştırmak okula yollamaktan daha cazip hale geliyor, çocuklar suça itiliyor ve sosyal düzen bozuluyor gibi çok sorunlu bir durumla karşı karşıyayız.

(91)

Örnek 1

Bu soruna çözüm üretmeye başlamadan önce, sokakta çalışan çocukların kentin hangi bölgesinde yaşadıkları, bu çocukların suça katılma oranlarının ne olduğu, okullaşma oranlarının ne olduğu, hangi ailelerin çocuklarının sokakta çalıştığı, bununla ilgili yapılmış olan araştırmalar, anketler, vb, bu çocuklara yönelik her hangi bir kamusal ya da başka bir kuruluş program ya da projesinin var olup olmadığı, sokakta çalışan çocukları koruyucu hangi yasal çerçevenin var olduğu, ilgili yasaların uygulamaya geçirilme düzeylerinin neler olduğu konusunda sorunu çevreleyen mevcut durumun fotoğrafını çekebiliriz

(92)

Örnek 2

Varsayalım, bulunduğumuz bölgede bebek ve çocuk ölüm oranları Türkiye ortalamasının çok üstünde bir seyir gösteriyor. Buna bağlı olarak Sağlık Bakanlığından durumun önlenmesi için gerekli tedbirlerin alınması doğrultusunda sürekli emirler geliyor.

(93)

Örnek 2

Bu soruna çözüm üretmeye başlamadan önce, çocuk ve bebek ölüm nedenlerinin önde gelen nedenlerini, bölgemizde çocuk ve bebek ölüm oranlarının ne kadar olduğu, mevcut aksaklıkların neler olduğu ve aksaklıkların neden kaynaklandığını tespit etmemiz yani mevcut durumun fotoğrafını çekmemiz gerekmektedir.

(94)

Sorun Ağacı - Örnek 1

(95)

SONUÇ

SEBEP

Yüksek Oranlı Bebek ve Çocuk Ölümleri

Bebek ve çocuklarda görülen enfeksiyon oranları yüksek

Bebeklerin ve Çocukların yetersiz

beslenmesi

Çocuklara gerekli ve yeterli aşılar yapılamıyor

Salgın Hastalıklar

Hijyenik içme suyu yok

Annelerin Beslenme Konusundaki Bilgisizliği

Belediyenin öncelikleri farklı Altyapı yetersiz

Sağlık ocağı ve klinikler yetersiz

Sağlık Hizmetlerine Sınırlı Erişim

Lastik Fabrikasının arıtma tesisi yok ve atıklar içme suyuna

karışıyor Kanalizasyon şehrin

içinden açıkta akıyor ve içme suyu kaynaklarına

karışıyor

Gelir düzeyi düşük

İşsizlik Eğitim düzeyi

düşük

95

Sorun Ağacı - Örnek 2

(96)

PROJE GELİŞTİRME

belirlenmesi

Paydaş Analizi

belirlenmesi

(97)

ANALİZ AŞAMASI 2

P ay daş Analizi

Tanım:

Bir projenin başarılı veya başarısız olmasından bir şekilde etkilenecek tüm bireyler, insan grupları, kurumlar veya firmalar “Paydaşlar” olarak

tanımlanır.

Amaç:

Paydaş analizin arkasında yatan varsayım farklı grupların farklı endişeleri, kapasiteleri ve ilgileri olduğu ve bunların açıkça anlaşılması ve

problemin belirlenmesi, hedefin konulması ve stratejinin seçilmesi sürecinde göz önünde

bulundurulması gerektiğidir.

(98)

ANALİZ AŞAMASI 2

P ay daş Analizi

Terminoloji:

1. Paydaşlar: Projenin doğrudan veya dolaylı, olumlu ya da olumsuz olarak etkilediği ya da etkilendiği bireyler veya kurumlar

2. Yararlanıcılar: Projenin uygulanmasından bir şekilde yarar sağlayanlar

a. Hedef grup(lar): Projenin amacı seviyesinde projeden olumlu yönde etkilenecek grup veya oluşumlar

b. Nihai yararlanıcılar: Toplum veya sektör seviyesinde, uzun vadede projeden yarar sağlayacak olanlar

3. Proje ortakları: Projeyi uygulayanlar

(99)

PAYDAŞLAR Kimlerdir?

 Proje ile ilişkisi olan kişiler, gruplar, kurumlar ya da işletmeler.

 Paydaşlar, doğrudan ya da dolaylı biçimde

proje sürecinden ve sonuçlarından olumlu ya da olumsuz biçimde etkilenecek olanlardır.

99

P ay daş Analizi

(100)

Birincil Paydaşlar

 Projeden doğrudan olumlu ya da olumsuz etkilenecek olanlardır.

 Projenin temel yararlanıcıları da hedef gruplar ve nihai yararlanıcılar olarak bu gurupta yer alır.

100

P ay daş Analizi

(101)

Yararlanıcılar Kimlerdir

Hedef grup(lar)

^

Projenin doğrudan ve

olumlu bir biçimde etkilediği grup ya da varlıklardır

Nihai yararlanıcılar  Projenin amacının yerine

getirilmesi ile gerçekleştirilen etkiden uzun dönemde

yararlananlar

101

P ay daş Analizi

(102)

İkincil Paydaşlar

 Birincil paydaşlara hizmet sağlamada aracılık edecek olanlardır.

 Bunlar, fon kuruluşları, uygulama, izleme ve destekçi kuruluşlardır.

102

P ay daş Analizi

(103)

• Hedef grup projenin çıkış noktası, ana unsurudur.

Özellikle bizzat sorunu yaşayanların kendi bakış açılarıyla sorunu ortaya koymaları sağlanmalıdır.

• Paydaş analizi ve sorun analizi birbiriyle tamamıyla bağlantılıdır. Paydaşların görüşleri alınmadan ihtiyaçları açık ve net ortaya koymak imkansızdır.

• Dolayısıyla proje fikrinin ortaya çıkmasını sağlayan mevcut durumun, katılımcı bir yaklaşımla net bir şekilde tanımlanması, projede planlama ve uygulama açısından en önemli faktördür.

103

Paydaş Analizi

P ay daş Analizi

(104)

Paydaş Analizinde Temel Adımlar

P ay daş Analizi

1. Hedeflenecek genel gelişim sorununu veya fırsatını belirle

2. Olası projede belirgin çıkarı olan tüm grupları belirle

3. Bu grupların görece rollerini, farklı çıkarlarını, katılım sağlamadaki görece güç ve kapasitelerini araştır

4. Paydaşlar arasındaki ilişkilerde işbirliğinin veya karşıtlığın derecesini belirle

5. Analizin bulgularını yorumla ve gerekli bilgiyi proje

tasarına dahil et

(105)

P ay daş Analizi

Böylece paydaş analizi;

• Öncelikli grupların ihtiyaç ve hedeflerini karşılamaya uygun kaynakların hedeflenmesi,

• Paydaşların projeyi sahiplenmesi ve katılımını sağlamaya uygun yönetim ve koordinasyon

düzenlemelerinin yapılması ve paydaşların çatışan çıkarlarının göz önünde bulundurulmasın-da

yardımcı olur.

(106)

PROJE GELİŞTİRME

belirlenmesi

Paydaş Analizi

belirlenmesi

(107)

ANALİZ AŞAMASI 3

Hede f Analizi

Tanım:

1. Belirlenen sorunlar aşıldığında gelecekte oluşacak durumu tanımlayan,

2. Hedefler hiyerarşisini doğrulayan ve

3. Araç- amaç ilişkilerini şekille gösteren yöntemsel bir yaklaşımdır.

Sorun ağacındaki olumsuz durumlar olumlu edinimler olarak ifadelendirilir ve çözümlere dönüştürülür.

Olumlu edinimler aslında hedeflerdir ve araç-amaç hiyerarşisi gösteren hedefler ağacıyla temsil edilir.

(108)

Hedef Analizinde Temel Adımlar

Hede f Analizi

1. Sorun analizindeki tüm olumsuz durumları istenen ve gerçekçi olarak ulaşılabilen olumlu durumlar

olarak yeniden formüle edin

2. Hiyerarşinin geçerliliği ve tamamlılığından emin olmak için araç-amaç ilişkilerini kontrol edin

3. Gerekirse;

a. Cümleleri yeniden düzenleyin

b. Bir üstteki hedefin elde edilmesinde gerekli ise yeni hedefler ekleyin

c. Önemsiz veya uygun olmayan hedefleri silin

(109)

Hedef Analizi

Gelecekte olması istenen durumun gerçekleştirilmesi için potansiyel çözümlerin analiz edilmesidir.

Nasıl Yapılır ?

Sorun ağacındaki sorunlar pozitif olarak yeniden ifade edilir

Sorun ağacıyla karşılaştırılır ve yapılması gerekenler veya başarılması gerekenler yeniden ifade edilir

Gerçekçi bir şekilde revize edilmesi gereken ve/veya ekleme/çıkarma yapılması gereken hususlar

tamamlanır

Bağlantıların tutarlı olmasına dikkat edilerek Hedef Ağacı oluşturulur

109

Hede f Anali zi

(110)

Hedef Ağacı

Hede f Analizi

Tamamlanan hedef ağacı gelecekte

gerçekleşmesi istenen durumun özet bir resmini çizer.

Hedef ağacının en temel gücü, potansiyel proje hedeflerinin analizini açıkça

belirlenmiş öncelikli sorunlara

dayandırmasıdır.

(111)

Hedef Ağacı

Olumsuz durumların gelecekte olması arzu edilen ancak gerçekçi olan durumlara çevrilmesi

ARAÇ AMAÇ

111

(112)

Hedef Ağacı - Örnek 1

 Sokakta çalışan çocukların sayılarını azaltmak istiyorsak, ailelerin gelirinde artış, çok çocukluluk oranında azalma

olmalıdır.

 Ayrıca bu konuda çalışan kurumların kapasiteleri geliştirilmeli ve toplumsal örgütlenme sağlanmalıdır.

 Bu olumlu gelişmeler gerçekleşmediği durumda sokakta çalışan çocukların sayılarındaki artışı durdurmamız, sorunu

ortadan kaldırmamız mümkün değildir.

(113)

Hedef Ağacı - Örnek 1

(114)

Sorun Hedef

Yüksek Oranlı Bebek ve Çocuk Ölümleri

Bebek ve Çocuklarda Görülen

Yüksek Enfeksiyon Oranı

Bebek ve Çocuklarda Görülen Enfeksiyon Oranının

Azaltılması Bebek ve Çocuk

Ölüm Oranlarının Azaltılması

Bebek ve Çocuk Ölüm Oranlarının

Azaltılması

Bebek ve çocuklarda görülen enfeksiyon oranlarının azaltılması

Bebeklerin ve Çocukların Beslenme Durumunun

İyileştirilmesi

Aşılanmış Bebek ve Çocuk Sayısı

Arttırılması

Salgın Hastalıkların Azaltılması

Hijyenik İçme Suyu Sağlanması

Annelerin Beslenme Konusunda Bilgilendirilmesi

Sağlık Ocağı İyileştirilmesi

Sağlık Hizmetlerine Erişim Arttırılması

Lastik Fabrikasının Arıtma Tesisi Devreye Girmesi Kanalizasyon Sisteminin

Çalışır Hale Gelmesi Ailelerin Gelir

Düzeyi Arttırılması

114