ÜNİTE GENEL MUHASEBE İÇİNDEKİLER HEDEFLER TİCARİ MALLAR. Prof.Dr.M. Suphi ORHAN

İÇİNDEKİ LE R • Ticari Mal Hesabı

• Aralıklı Envanter Yöntemi

• Sürekli Envanter Yöntemi

• Ticari Mallarda Zayi Olma, Değeri Düşme ve Fire ve Karşılıkları

HEDEFLE R

• Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

• Ticari Mal alışlarını yasal defterlere kayıt edebilecek,

• Vadeli ticari mal alışlarında vade farkı veya kur farklarını nasıl

kayıtlanabileceğini öğrenebilecek,

• Aralıklı Envanter yöntemine göre dönem sonunda satılan ticari malların maliyetini hesap edebilecek,

• Sürekli envanter yöntemine göre ticari mal satışların stoktan çıkış ve maliyet kayıtlarını yapabilecek,

• Ticari mal satışlarından doğan kar veya zararı hesap edebilecek,

• Komisyoncu aracılığı ile ticari mal satışlarına ilişkin kayıtları

yapabileceksiniz.

GENEL MUHASEBE

Prof.Dr.M. Suphi ORHAN

ÜNİTE

8

GİRİŞ

İşletmelerin ticari faaliyet konularına göre, satılmak üzere satın aldıkları mallar

adlandırılmaktadır.

Ticari malların tedarikinden satışına kadar geçen süreçte, uygulanacak kayıt yöntemleri satılan malların birim maliyetine ve çeşit sayısına gore farklılık arz etmektedir. Bu ünitedeticari mallar hesabı tanıtılacak, satılan ticari malların maliyetinin (STMM) değerini sürekli olarak gösterme olanağı veren “Sürekli Envanter Yöntemi” ile STMM’nin dönem sonlarında hesaplandığı “Aralıklı Envanter Yöntemi” örnek uygulamalarla açıklanmaya çalışılacaktır.

Mal alımında ticari mal hesabının (B) tarafına o tutar yazılır, mal tutarının belli bir vergi oranında da Katma Değer Vergisi de ödenir ve bu 191 İnd. KDV. Hesabının (B) tarafına yazılır.

Ticari mal hesabı, bir varlık hesabıdır. Bütün artışlar (B) sol tarafa yazılır. Artışlar sadece mal alımı da değildir. Ticari mal alımı yanısıra, geçen dönemden depomuzda kalan mal tutarı da B tarafa yazılır. Ticari mal alımında ödenen bütün nakliye, sigorta ve hamaliye giderleri de o malın maliyetine eklenmek amacıyla ticari mal hesabının (B) tarafına yazılır. Burada hemen ifade edelim ki satış yapılması halinde 153 Ticari mallar hesabı kullanılmaz, bunun yerine 600 Yurtiçi satışlar Hesabı kullanılır. Yani alışlar ve alış giderlerini 153 Ticari mal hesabı (B) tarafına, satışlar ise 600 yurtiçi satışlar (A) tarafına yaarız.

Ticari malın kayda alınmasında iki yöntem kullanılabilir:

1- Aralıklı Envanter Yöntemi 2- Sürekli Envanter Yöntemi

ARALIKLI ENVANTER YÖNTEMİ

Dönem sonunda envanter yöntemi olarak da bilinen bu yöntem, birim maliyeti düşük çeşit sayısı fazla malların satıldığı marketler gibi işletmelerde uygulanır. Çünkü satış aşamasında STMM’yi hesaplamak oldukca güçtür ve pratik de değidir.

Bu yöntemde satın alınan stoklar yani ticari mallar maliyet bedeli ile ilgili hesabın hesabının (B) tarafına yazılır, borcunda izlenir. Yapılan satışlar ise yurtiçi veya yurtdışı satışlar hesabının alacağında satış bedeliyle izlenir.

Dönem sonunda Muhasebe Dışı Envanter (işyerleri ve depolarında yapılan fiili stok sayımı) sonuçlarına göre çıkarılan envanter ve değerlendirmeye göre dönem sonu kalan mal mevcudu belirlenir. 153 Ticari Mallar hesabının bütün alışlar borcuna dönem içinde kayıt edilir. Dönem sonunda depoda kalan mal mevcudu tutarı bu hesabın borç toplamından çıkarılır ve satılan ticari malların maliyeti belirlenir. Yani 153’te kayıtlı bütün mallar (B) tarafa yazılır. Ama bir taraftan da mal satışı nedeniyle depodan mal çıkışı olmaktadır. İşte bu mal çıkışlarıi ticari mal hesabında görülmediğinden, dönem sonunda (31.12.20XX) depodaki gerçek mal varlığı ne kadarsa sayım yapılır ve belirlenir. Bulunan rakam dönem sonunda elde kalan mal değeridir. Oysa Ticari Mal hesabının (B) tarafında toplanan değerler, bir dönem içinde giriş yapan, alımı yapılan malları gösterir. İşte bu toplamdan, envanter dediğimiz fiili deponun sayımı sonucu elde edilen tutar düşülünce fark dönem içinde satılan malların maliyetini verecektir. Belirlenen satılan malların maliyeti “621 Satılan Ticari Malların Maliyeti” hesabının borcuna 153 Ticari Mallar hesabının alacağına kaydedilir.

Bu işlemden sonra Ticari Mallar hesabının borç kalanı dönem sonu mal mevcudunu gösterir.

Dönem Başı Ticari Mal Mevcudu

İşletmenin önceki dönemden devir aldığı ve dönem başı bilançosunda yer alan ve Ticari Mallar hesabının borcuna maliyet değeriyle kaydedilmiş tutardır.

Ticari işletme aşağıdaki değerlerle yeni yılda 01 Ocakta ticari faaliyete başlamış olsun.

100 KASA 102 BANKALAR 110 HİSSE SENETLERİ 120 ALICILAR

153 TİCARİ MALLAR 190 DEVREDEN KDV 255 DEMİRBAŞLAR

4.500 8.000 12.000 13.000 10.000 1.500 30.000

257 BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 18.000 300 BANKA KREDİLERİ

320 SATICILAR 500 SERMAYE

4.000 2.000 55.000

Ticari mal alışlarında ödenen KDV “191

İNDİRİLECEK KDV hesabının borcuna

yazılarak muhasebeleştirilir.

Ticari mallar satın alındığı zaman maliyet bedeliyle borç kaydedilir.

Ticari mallar satın alınırken ödeme biçimine göre ilgili diğer hesaplar alacaklandırılır. Satın alınan ticari malların maliyeti, alış faturası bedeli, taşıma, sigorta, nakliye varsa gümrük vergileri vb gider unsurlarının

toplamından, diğer bir deyişle alıştan satışa hazır hale gelinceye kadar yapılan tüm parasal fedakârlıkların toplamından oluşur. Ticari mal alışlarında ödenen KDV “191 İNDİRİLECEK KDV hesabının borcuna yazılarak muhasebeleştirilir.

Diğer ifadeyle Ticari mal hesabının (B) tarafına hem mal alış değeri, hem de nakliye, sigorta, gümrük vergisi vb. yazılır.

1- 05.01.20.. tarihinde 03421 no.lu fatura ile %10 KDV’li 20.000 TL ticari mal 8.000 TL peşin kalan kısmı kısa süreli kredili satın alınmıştır.

05.01.20..

153 TİCARİ MALLAR 20.000 191 İNDİRİLECEK KDV 2.000 100 KASA

320 SATICILAR

8.000 14.000

Bu işlemde 20.000 TL lik mal alınmış ve hesabın (B) tarafına yazılmıştır. Aynı paralelde 2000 TL lik KDV, 191 İnd. KDV hesabının (B) tarafına yazılmıştır.

8.000 TL lik ödeme yapılmış, Kasada azalma olmuş (A) tarafına yazılmış, kalan satıcılar hesabına yazılmıştır.

2- 06.01.20.. tarihinde satın alınan ticari malların işletmeye nakli için

%10 KDV dahil 660 TL bir çek cirosu ile ödenmiştir.

06.01.20..

153 TİCARİ MALLAR 600 153.01 Alış giderleri

191 İNDİRİLECEK KDV 101 ALINAN ÇEKLER

60

660

Bu işlemde malların nakliyesi için 660 TL lik, eldeki bir müşteri çeki (Alınan Çekler) ciro edilmiş yani bu gider için eldeki bir çek ödeme aracı olarak kullanılmıştır. Alış giderleri, ticari mal Hesabının (B) tarafına yazılır. Kdv si de (B) tarafa yazılır. Eldeki çeklerde ise azalma olduğundan (A) tarafa yazılmıştır.

3- 07.01.20.. tarihinde satın alınan %10 KDV’li ticari malların 4.000 TL kısmı istenilen örneğe uygun olmadığı için (kalite, marka, renk, kusur vb) satıcı işletmeye iade edilmiştir. İade edilen ticari malların KDV’si

”391 Hesaplanan KDV” hesabının alacağına kaydedilir.

07.01.20..

320 SATICILAR 4.400

153 TİCARİ MALLAR 4.0 00 391 HESAPLANAN KDV

400

Bu işlemde Alıştan iade söz konusudur. Alıştan iadeler, Ticari malda azalma yapacağından ticari malın (A) tarafına yazılırlar. Burada da (A) tarafa yazılmıştır. Bu iade tutarı kadar, satıcılara ödenecek tutar azalmış olup, bu hesabın (B) tarafına 4.400 TL yazılmıştır.

Alış Iskontoları: Sürekli aynı fabrika ve işletmeden ticari mal alımlarında veya fazla miktar ya da tutarda mal alınmasından, fatura kesilmesinden daha sonra bize indirim yapılması halinde bu indirim tutarı Ticari Mal hesabının (A) tarafına yazılır. Çünkü mal alındığında artışlar (B) tarafa yazarız. İndirim, iskonto yapılması bı mal tutarında o kadar azalma oldu demektir. (A) tarafa yazılarak bu denge sağlanır. Aşağıdaki örnekte bu 3. Kayıt bu iskontoyu göstermektedir.

1) 10.01.20.. tarihinde %10 KDV dahil 8.360 TL ticari mal % 5 indirimli bir çek düzenlenerek satın alınmıştır. Iskonto tutarı ve ticari mal bedeli fatura üzerinde ayrı ayrı yazılmıştır.

10.01.20..

153 TİCARİ MALLAR 7600 191 İNDİRİLECEK KDV 760

103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ 8360

2) 12.01.20.. tarihinde %10 KDV dahil 33.000 TL ticari mal kısa süreli kredili satın alınmıştır.

12.01.20..

153 TİCARİ MALLAR 30.000 191 İNDİRİLECEK KDV 3.000

320 SATICILAR 33.000

3) 15.01.20.. tarihinde kredili olarak alınan ticari malların maliyet bedeli üzerinden %4 indirim talep edilmiş ve ilgili işletme talebi kabul ederek bir fatura ile işletmemize bildirmiş ve %10 KDV dikkate alınmıştır.

15.01.20..

320 SATICILAR 1.320

153 TİCARİ MALLAR 1.200 191 İNDİRİLECEK KDV 120

Önceki iki kayıtta Ticari Mal alınmış ve ticari malda artış olmuş onun için (B) tarafına yazılmıştır. Bu son kayıtta ise iskonto alınmış, bu indirim tutarı Ticari malda azalma yapacağından (A) tarafına, yine satıcılar da azalma yapacağından (B) tarafına yazılmıştır.

Eğer satıcı işletme yılsonu ciro üzerinden işletmemize 2.200 TL %10 KDV dahil indirim uygulamış ve karşılığında borcumuzdan i) nakit indirim veya ii) indirim tutarı kadar ticari mal göndermiş ise günlük defter kayıtları şöyle olurdu;

31.01.20..

320 SATICILAR 2.200

649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR 2.000 391 HESAPLANAN KDV 200

Bu kayıtta üsttekinden farklı olarak yıl sonunda topluca indirim gelmiş olup, elde edilen bu toplu indirim işletmemizde gelir olarak kaydedilmiştir.

Paralelinde kdv si yazılmış ve toplam tutar satıcılara ödenecek tutarı azalttığından burada (B) tarafına yazılmıştır.

12.01.20..

153 TİCARİ MALLAR 30.000 191 İNDİRİLECEK KDV 3.000

320 SATICILAR 33.000

Bu kayıtta indirim var, bu işletmeye Ticari mal olarak gelmiş yani gelen mal dolayısıyla gelirler artmıştır. Bütün gelirler (A) alacaklı yazılır.

B TİCARİ MAL HESABI A Dönem başı mal mevcudu Alıştan iadeler (-)

Dönem içi mal alışları Alış iskontoları (-)

Mal alışı ile ilgili giderler Satılan Ticari mal mevcudu (-)

Ticari mal hesabının (B) tarafına sırayla Dönem başı mal mevcudu, dönem içi mal alışları, ve alış giderleri yazılır. (A) tarafına ise Alıştan iadeler, Alış iskontoları yazılır. Dönem sonunda ise yapılacak fiili sayım sonucunda tespit edilecek mal varlığı tutarı, ticari mal hesabının kalanından düşülür. Bulunan yeni tutar STMM dir ve Ticari mal hesabının (A) tarafına yazılır. Ticari mal hesabının B ile A tarafa farkı, yani hesap kalanı, Dönem sonu mal mevcudunu vermektedir. Bu ise, bir dönemin dönem sonu işleminin yapılmasından sonra, en son hesapların kapanmasında yazılır. Bu konu ileride işlenecektir.

Satışlar

Ticari mal veya hizmet satışları karşılığında tahsil edilen veya tahakkuk ettirilerek alınacak olan değerler satış gelirlerini ifade eder. Satışlar işletmenin ticari mal mevcudunda azalma meydana getirir. Yurt içi veya yurtdışına satışları ayrı hesaplarda izlenir. Satışlar bir gelir hesabıdır. Bütün gelirler (A) tarafa yazılır. Satış tutarının KDV oranı kadar hesaplanankdv hesaplayıp, satış

Dönem sonu mal mevcudu

Satış gerçekleştiğinde satışlar hesabının alacağına yazılır ilgili

hesapların borcuna yazılır.

hesabının paralelinde, yani (A) tarafa kaydını yaparız. Unutmayalım satışlar ve hesaplanan kdv toplamı, fatura toplamını vermektedir. Satış gerçekleştiğinde bu satışlar hesabının alacağına yazılır ilgili hesapların borcuna yazılır.

18.01.20.. tarihinde %10 KDV dahil 16.500 TL ticari mal 6.500 TL si peşin, 4.000 TL çek ve kalan kısmı veresiye olarak 08 no.lu fatura ile satılmıştır.

18.01.20..

100 KASA 6.500

101 ALINAN ÇEKLER 120 ALICILAR

4.000 6.000 391 HESAPLANAN KDV

600 YURTİÇİ SATIŞLAR

1.500 15.000

Bu kayıtta satış 15.000 TL ve Hesaplanan KDV 1500 TL (A) tarafa yazılmıştır.

İkisinin toplamı satış değeridir. Bu satış karşılığında da kasa da, alınan çekler de ve alıcılar da artış olmuş , bu artış tutarları (B) tarafa yazılmıştır.

Satışla ilgili giderler

İşletmeler, satış yapabilmek, satışlarını artırabilmek için bazı giderlere katlanırlar. Bunlar reklam olabilir, firma adının yer aldığı poşet olabilir, pazarlamada çalışan eleman ücretleri olabilir, malın müşteriye nakliye giderleri olabilir. Bunların hepsine 760 Pazarlama, Satış ve Dağıtım giderleri denir. Satış faaliyetiyle ilgili tüm giderler, bu 760 nolu hesabın (B) tarafına yazılır. Zira tüm giderler (B) yazılır. Örneğin firma %10 KDV dahil 550 TL lik bir pazarlama giderini yapmış ve parasını da banka hesabından ödemiş olsun.

760 PAZ. SAT. DAĞITIM GİDERİ 500

191 İND. KDV 50

102 BANKALAR HES. 550

Burada 500 TL lik gider yapılmış ve o hesabın (B) tarafına, aynı paralelde KDV ödemiş bu da 191 İnd. Kdv. Hesabının (B) tarafına yazılmış, Bankadaki parada azalma olduğu için banka hesabı (A) tarafa yazılmıştır.

B 760 PSDG Hesabı A B 102 Banka Hesabı A 500 550

B 191 İnd. Kdv. Hesabı A 50

Satış Iskontoları

Satış iskontosu satıştan bir süre sonra erken ödeme ya da yıllık satış cirosu üzerinden yapılan alıcı lehine yapılan indirimlerdir. Satış iskontolarının, satış hasılatını azaltıcı etkisi vardır. Yani yaptığımız 100 TL lik satışta sonradan 5 TL iskonto yapmışsak, bizim satışımız aslında (100-5=95 TL dir.) Fakat 100 TL daha önce kayıtlara girdiğinden bu 5 TL lik iskontoyu 611 nolu hesapla takip ederiz.

%10 KDV dahil 12.540 TL lik ticari mal peşin satılmış olsun.

100 KASA 12.540 391 HESAPLANAN KDV

600 YURTİÇİ SATIŞLAR

1.140 11.400

12.540 TL den KDV yi ayıralım. 12.540/1.10 = 11.400 TL kdv siz satış. Kasada artış olduğundan (B) tarafa, satışlar ve HEs. KDV. (A) tarafa yazılmıştır.

%10 KDV dahil 11.000 TL lik ticari mal veresiye satılmış olsun.

Sürekli envanter yönteminde her satıştan sonra satılan malların maliyet bedeli

ile 153 Ticari Mallar hesabı alacalandırılır ve

621 Satılan Ticari

120 ALICILAR 11.000 391 HESAPLANAN KDV

600 YURTİÇİ SATIŞLAR

1.000 10.000

Firmamız, alıcılara (satıştan daha sonra) 400 TL lik satış iskontosu ve bunu dekontla bildirmiş olsun. Eğer bu iskontoyu faturayla kayda alıyorsa, kdv de yazılır.

STMM’NİN Hesaplanması

Dönem sonunda işletmenin muhasebe içi envanterde 153 Ticari Mallar hesabının borç kalanı 65.000 TL’dir. Muhasebe dışı envanterde yapılan fili ticari mal sayımında 5.000 TL olduğu belirlenmiş olsun. Buna göre STMM yi hesaplayalım. Ticari mal toplamı 65.000 ve fiili sayım 5000 TL ise (65.000- 5.000=60.000) Satılan mal maliyeti 60.000 TL dir. Bu rakamın 153 te (A) tarafa yazılması gerekir. 621 bir maliyetolduğu için bütün maliyetler (B) tarafa yazılır.

Burada da 621 (B) tarafa yazılmıştır.

Satılan ticari malların maliyetini bulunuz?

Dönem başı ticari mal mevcudu 10.000 Dönem içi ticari mal alışları 55.000 Dönem sonu ticari mal mevcudu (5.000) Satılan Ticari Malların Maliyeti 60.000

B 153Ticari Mallar Hesabı A 10.000

55.000

Ticari mal toplamı 65.000 ve fiili sayım 5.000 ise (65.000-5.000)=60.000 TL satılan mal maliyetidir. Bu rakamın 153 te (A) tarafa yazılması gerekir. 621 bir maliyet olduğu için, bütün maliyetler (B) tarafa yazılır. Burada da 621 (B) tara yazılmıştır.

31.12.2…

621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ 60.000

153 TİCARİ MALLAR 60.000

Sürekli Envanter Yöntemi

Bu yöntem çeşit sayısı az, birim maliyeti yüksek malların alınıp satıldığı işletmelerde uygulanır. Ticari mal satın alındığında 153 Ticari Mallar hesabının borcuna maliyet bedelleriyle kayıtlanır.

Sürekli envanter yönteminde her satıştan sonra satılan malların maliyet bedeli ile 153 Ticari Mallar hesabı alacalandırılır ve 621 Satılan Ticari Malların Maliyet hesabı borçlandırılır.

Bu yöntemde, her satıştan sonraki kayıtta hemen maliyet çıkışı yapıldığından ticari malların herhangi bir zamandaki borç kalanı maliyet bedeli ile kalan stok tutarını gösterir. Bu yöntem mal mevcudunu sürekli olarak göstermesi ile her zaman satışlardan elde edilecek kâr veya zararı da gösterir.

Bu yöntemde her ticari mal satışında ilgili satışın maliyetini dikkate alarak kayıt yapılır. Bu şekilde bir muhasebe uygulaması dönem sonlarında muhasebe dışı envanterde fiziki ticari mal sayımına gerek kalmadan dönem sonunda, kalan ticari mal maliyetini gösterir. Yani bu yöntemde Ticari mal hesabının bakiyesi, kalan ticari malı gösterir.

1-

01.01.20.. tarihinde birim fiyatı 50 TL’den 2.000 adet x ticari mal + %10 KDV ile bir ay vadeli senet karşılığı satın alınmıştır.

01.01.2…

153 TİCARİ MALLAR 110.000

191 İNDİRİLECEK KDV

321 BORÇ SENETLERİ

10.000

110.000

Bu işlemde 50*200=100.000 tl lik ticari mal alınmış, paralelinde %10 KDV , ind. Kdv. (B) tarafa yazılmış, karşılığında borç senedi imzalandığı için de 321 borç senetleri (A) tarafa yazılmıştır.

2-05.01.20.. tarihinde 1.500 adet x ticari mal %10 KDV’li birim fiyatı 60 TL’den yarısı kısa süreli kredili yarısı ise bir ay vadeli senet karşılığı satılmıştır.

05.01.2…

120 ALICILAR

121 ALACAK SENETLERİ

391 HESAPLANAN KDV 600 YURTİÇİ SATIŞLAR

49.500 49.500

9.000 90.000

Burada 1500*60=90.000 TL lik satış yapılmış olup, paralelinde %10 KDV hesaplanmış, her ikisi de (A) tarafa yazılmıştır. Karşılığında 49.500 TL lik Alacak senedi almış kalanı veresiye olarak (B) tarafa kaydedilmiştir.

3- 05.01.20.. tarihinde satılan ticari mal maliyeti kayıt edilerek elde edilen kâr veya zarar belirlenmiş olur (1500 adet x 50 TL = 75.000 TL).

05.01.2…

621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ 75.000

153 TİCARİ MALLAR 75.000

Bu kayıtta, sürekli envanter yöntemi gereği, üstteki satışın maliyet kaydı yapılmıştır. Maliyetler (B) yazılırve diğer taraftan Ticari mal hesabında azalma olduğu için (A) tarafa yazılır.

4- 08.01.20.. tarihinde satılan %10 KDV’li x ticari malların 200 adeti istenilen kalitede olmadığı için alıcı tarafından işlememize iade edilmiştir. (200 adet x 60 TL = 12.000 TL)

Bu işlemde satıştn yapılan iade nedeniyle 610 Satıştan İade hesabı ve 191 İnd. KDV. hesabı (B) yazılmış, karşılığı ise 120 Alıcılar hesabından düşülmüş yani (A) tarafına yazılmıştır. Bu yöntemde satış ve iade de hemen kayıttan sonra maliyet kaydı da gerektiğinden, maliyetten iade kaydı da yapılmıştır. Ticari mala giriş yapılmış (B) ve 621 STMM de azalma olmuş hesap (A) yazılmıştır.

05.01.2…

191 İNDİRİLECEK KDV 610 SATIŞTAN İADELER

120 ALICILAR

1.200 12.000

13.200

5- 08.01.20.. tarihinde iade edilen x ticari mallarının stoklara geri alınmasına ilişkin günlük defter kaydı.(200 adet x 50 TL = 10.000 TL).

08.01.2…

153 TİCARİ MALLAR

621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ

10.000

10.000

157 Diğer Stoklar

Ekonomik yada fiziksel olarak değer kaybı olmuş mallar, komisyoncuya satılması için gönderilen mallar ve alımı yapılmış henüz yolda olan mallar için 157 Diğer Stoklar hesabında takip edilirler. Örneğin 10.000 TL lik bir mal, depoda zarar görmüş ve değeri 8.500 TL ye düşmüş olsun. Bu durumda bu mal, normal malların bulunduğu Ticari Mal hesabından çıkanlar, 157 Diğer Stoklar hesabına alınır. Aradaki fark ise 659 Diğer Olağan Giderler ve Zararlar hesabına alınır. Aşağıda yevmiye ve kebir kayıtları verilmiştir.

157 DİĞER STOKLAR 8.500

659 DİĞ. OL. GİD. ZARARLAR 1.500

153 TİCARİ MALLAR 10.000

B 153 Tic. Mal. Hesabı A B 157 Diğ. Stok. Hesabı A 10.000 8.500

B 659 Diğ. Ol. Gid. Zar. Hesabı A 1.500

Eğer değer düşüklüğü kesin değilse, bu kez kayıtlar aşağıdaki gibi yapılır;

157 DİĞER STOKLAR 10.000

153 TİCARİ MALLAR 10.000

654 KARŞILIK GİD. 1.500

158 STOK DEĞ. DÜŞÜKLÜĞÜ KAR. 1.500

B 153 Tic. Mal. Hesabı A B 157 Diğ. Stok. Hesabı A 10.000 10.000

B 654 Karşılık G. Hesabı A B 158 Stok Değ. Düş. Hesabı A 1.500 1.500

Burada, önce 10.000 TL üzerinden 153’ ten çıkmış ve 157 ‘ye alınmış olup, ardından hesap tahmini ise 1.500 ise, bu miktarda 654’ e karşılık yazılmış ve bu 158 nolu hesapla da denkleştirilmiştir.

Komisyoncu aracılığı ile ticari mal satışı

6-10.01.20.. tarihinde 600 adet ticari mal satılmak üzere Iğdır’daki komisyoncuya gönderilmiştir (600 x 50 TL= 30.000 TL).

10.01.2…

157 DİĞER STOKLAR

153 TİCARİ MALLAR

30.000

30.000

7-18.01.20.. tarihinde Iğdır’daki komisyoncu gönderilen ticari malların yarısını (300 adet) birim fiyatı 65 TL’den %10 KDV’li sattığını bildirmiş ve işletme fatura düzenlemiştir.

18.01.2…

127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR

391 HESAPLANAN KDV 600 YURTİÇİ SATIŞLAR

21.450

1.950 19.500

8- 18.01.20.. tarihinde Iğdır’daki komisyoncu nezdinde satılan ticari malların maliyeti bularak, stoklardan düşülmesi için ve yapılan satıştan elde edilen kar veya zararı belirlemek için (aralıklı envanter yönteminde dönem sonunda) sürekli envanter yönteminde ise her parti satıştan sonra yapılacak günlük defter kaydı.(300 adet x 50 TL = 15.000 TL)

18.01.2…

621 SATILAN TİCARİ MALLARIN MALİYETİ

157 DİĞER STOKLAR

15.000

15.000

9- 20.01.20.. tarihinde Iğdır’daki komisyoncu anlaşmaya göre satış değeri üzerinden %3 komisyonun kestikten sonra kalan bedeli işletmemin bankadaki hesabına yatırmıştır.

18.01.2…

102 BANKALAR

760 PAZARLAMA SATIŞ DAĞITIM GİD (653 Komisyon Giderleri)

127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR

18.915 585

19.500

Firma 20.000 TL lik mal almış, bedelini bankadan ödemiş olsun. Mal henüz yolda, işletmeye ulaşmamışsa; 157 nolu hesaba kayıt yapılır.

157 DİĞER STOKLAR 20.000

102 BANKALAR 20.000

Bu yoldaki mal için sigorta, nakliye gideri de ödenebilir. Varsayalım ki 400TL sigorta ve nakliye peşin ödenmiş osun.

157 DİĞER STOKLAR 400

100 KASA 400

159 Verilen Sipariş Avansları Hesabı

Bir işlem için avans verilmesi durumunda bu hesapta takip edilir. Yurtiçi, yurtdışı avans farklıdır.

Örnek; İşletme bir mal almak için 5.000 TL avansı bankadan göndermiş olsun.

Daha sonra % 10 KDV dahil 22.000 TL değerindeki bu siparişini teslim alsın ve kalan kısım için de çek keşide etsin.

159 Ver. Sipariş Avansları 5.000

102 Bankalar 5.000

153 Ticari Mallar 191 İnd. KDV 103 Verilen Çek.

20.000 2.000

17.000 159 Ver. Sipariş Avansları 5.000

B 153 Tic. Mal. Hesabı A B 102 Bankalar Hesabı A 20.000 5.000

B 159 Verilen Sip. Hesabı A B 103 Verilen Çek. Hesabı A 5000 5000 17.000

B 191 İnd. Kdv. Hesabı A 2000

Burada önce mal siprariş avansı bankadan ödenmiştir. Daha sonra mal teslim alındığında 153’ e giriş yazılmış, paralelinde 191 İnd. Kdv. ye giriş yapılmıştır.

Karşılığında da önce avans miktarı düşülmüş (yani bu hesap kapatılmış, (A) tarafa yazılmış) kalan tutar için (17.000) çek keşide edilmiş ve 103’ e yazılmıştır.

Ö ze t

•Stok hesapların işleyiş biçimini öğrenerek, ticari mal alış, alış masrafları, alış indirimleri ve alış iadelerin nasıl kayıt edileceğini dikkat ediniz.

Ayrıca ticari mal alışlarında KDV'nin hesaplarına yapılan kayıtları inceleyiniz. Ticari mal satışlarının yurtiçi veya yurtdışına satışların kayıt edilmesi, satış indirimleri, satış iadelerin kayıt edildiği hesaplar ile satışlardan alınan KDV kayıtlandığı hesapları özenle inceleyiniz.

•İşletmeler mal hareketlerini iki yöntemden birine göre izleyebilirler.

Sürekli envanter yönteminde her parti satıştan sonra satılan ticari malların maliyetle stoktan çıkış kaydı ve maliyetlere aktarım kaydını öğreniniz. Aralıklı envanter yönteminde ise dönem sonu envanter işlemleriyle belirlenen ticari mal kalanın maliyetle Bilançoda yer alması ve satılan malların maliyetin hesaplanarak, ticari mallar hesabının alacağına karşılık satılan ticari malların borç kaydını öğreniniz.

•Satışlardan elde edilen gelir ve kârı bulmak için yapılan muhasebe içi envanter kayıtlarını inceleyiniz. Kesinlikle günlük defterlerin yanı sıra büyük defter kayıtlarını izleyiniz.

Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi”

bölümünde etkileşimli olarak

cevaplayabilirsiniz.

DEĞERLENDİRME SORULARI

1- Ticari malların satın alışıyla ilgi yükleme, nakliye ve sigorta gibi giderler hangi hesabın (B) borçlu tarafına yazılır?

a) Ticari Mallar

b) Ticari Mallar hesabının alt hesabı olarak Alış Iskontoları hesabına c) Ticari Malların hesabının alt hesabı olarak Alış iadeleri hesabına d) Satıcılar hesabına

e) Genel yönetim giderleri hesabına

2- 10.03.20.. tarihinde işletmemiz %10 KDV dahil 11.000 TL ticari malı veresiye satmıştır. 14.03.20 .. Tarihinde satılan ticari malların yarısını müşteri tarafından beğenilmemiş ve işletmeye iade edilmiştir. İade işlemine ait doğru kayıt aşağıdakilerin hangisidir?

a)

18.01.2…

600 YURTİÇİ SATIŞLAR 391 HESAPLANAN KDV

120 ALICILAR

18.915 585

19.500

b)

18.01.2…

610 SATIŞ İSKONTOLARI 391 HESAPLANAN KDV

120 ALICILAR

18.915 585

19.500

c)

18.01.2…

611 SATIŞ İADELERİ

391 HESAPLANAN KDV

120 ALICILAR

18.915 585

19.500

d)

18.01.2…

120 ALICILAR

191 İNDİRİLECEK KDV

611 SATIŞ İADELERİ

5.000 500

5.500

e)

18.01.2…

611 SATIŞ İADELERİ 191 İNDİRİLECEK KDV

600 YURTİÇİ SATIŞLAR

5.000 500

5.500

3- İşletme sürekli envanter yöntemine göre kayıt yapıyorsa, ticari mal satmış ve karşılığında çek almışsa aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

a) Kasa borçlu, satışlar ve hes. Kdv. alacaklı yazılır

b) İki kayıt yapılır. İlkinde Alınan çekler borçlu, saışlar ve hes. Kdv.

alacaklı iken ikinci kayıtta STMM borçlu ve Tic. Mal alacaklı yazılır c) Üç kayıt yapılır. İlkinde satışlar borçlu, hes. Kdv. ve alınan çekler

alacaklı yapılır

d) İki kayıt yapılır. İkincisinde STMM borçlu ve paz. Satış gid. Alacaklı yazılır.

e) Hepsi doğrudur

4- Ticari mal hareketlerini Aralıklı envanter yöntemine göre izleyen işletmede aşağıdaki hesaplardan hangisi dönem içinde işlem görmez?

a) 153 Ticari Mallar b) 600 Yurtiçi Satışlar c) 610 Satıştan İadeler d) 611 Satıştan iadeler

e) 621Satılan Ticari Malların Maliyeti

5- Aşağıdaki yemiye kaydının yapılış gerekçesi ne olabilir?

18.01.2…

654 KARŞILIK GİDERLERİ

158 STOK DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI

5.000

5.000

a) Dönem sonunda ticari mal stoklarında değer düşüklüğü olmuş ve karşılık ayrılması kararlaştırılmıştır.

b) Değer düşüklüğü karşılıklarını konusu kalmayan karşılığı dönüşmüştür.

c) Değer düşüklüğü karşılığı için 654 Karşılık giderleri hesabı borçlandırılmaz.

d) Yasal fire ve zayi olan mallar ilişkin bir kayıttır.

e) Değer düşüklüğü karşılığı isteğe bağlı olarak asla ayrılamaz.

Cevap Anahtarı 1-A, 2-C, 3-B, 4-E, 5-A

YARARLANILAN KAYNAKAR

Ataman, Ü., Hacırüstemoğlu, R., (1999). Muhasebe ve Finans Bilgileri Türkmen Kitapevi.

Akbulut, Ö.Y., Yanık, S., Açıklamalı ve Örnek Uygulamalı Türkiye Muhasebe Standartları Türkiye Finansal Raporlama Standartları , Türmob Yayınları.

Kıshalı, Y., Işıklar, S. (1998). Genel Muhasebe Beta Basın Yayım Dağıtım AŞ.

Koç, Y., Yüksel, (1995). Genel Muhasebe İlkeleri ve uygulaması, Turhan Kitapevi.

Sevilengül, O., (2009). Genel Muhasebe, Gazi kitabevi Tic.Lid.Sti.

Sürmen, Y., (2010). Muhasebe -1, Celepler Matbaacılık.

Yükçü, S., (2006), Finansal Muhasebe, İzmir.

Sürmeli, F.i, Benligiray, Y., (2001). Genel Muhasebe, Anadolu Üniversitesi Yayınları.

Sürmeli, F., Cemalcılar, Ö., Benligiray, Y., (2000). Genel Muhasebe, Anadolu Üniversitesi Yayınları.

Sevilengül, O., Aydoğan,N., (2007). Tek Düzen Muhasebe Sistemi Uygulaması, Ankara: Gazi Kitapevi.