Sağlıklı Bir Yaşam Đçin Beslenme ve
Hayat Tarzı Önerileri
Ülkemizde kronik böbrek hastalığının önlenmesi için doğru beslenme ve doğru yaşam tarzı ve alışkanlıklarının
benimsenmesine yönelik bir çalışma
Türk Böbrek Vakfı Hakkında
Türk Böbrek Vakfı (TBV), 1985 yılından bu yana böbrek sağlığı ve hastalıkları konusunda toplumsal bilinçlendirme çalışmalarının yanı sıra, ulusal ve uluslararası işbirlikleri, bilimsel ortaklıklar ve ülkemizde sayıları her geçen gün artan kronik böbrek hastalarına yüksek nitelikli diyaliz ve böbrek nakli hizmeti sunmayı, hastaların, hekimlerin ve diğer sağlık personelinin eğitimine kaynak sağlamayı misyon edinmiş bir sivil toplum kuruluşudur.
Vakfa bağlı dört diyaliz merkezinde 500’den fazla hastaya diyaliz hizmeti sunulmasının yanı sıra, tedavinin niteliği gereği üretim gücüne katılamayan ve eğitimine devam edemeyen hastalarımıza ve ailelerine, sosyal katkılarda bulunmak da vakfımızın görevlerinden biridir.
Vakfımız bu görevini yerine getirirken, hayırseverlerin bağışlarının yanı sıra çeşitli kuruluşlardan aldığı destek ile çalışmalarını sürdürmektedir.
Kronik Böbrek Hastalığı: Farkında Olmadığımız Tehdit
Kronik böbrek yetersizliği (KBY), tüm dünyada olduğu gibi ülkemiz açısından da hem tıbbi, hem sosyal, hem de ekonomik yönden önemli bir sağlık sorunudur. KBY kısaca, doğumsal veya edinsel nedenlere bağlı olarak böbreklerin dönüşümsüz şekilde hasara uğraması ve böylece işlevlerini yitirmesi sonucu vücudumuzdaki zararlı atıkların temizlenememesi ile kendini gösterir. Dünya üzerinde her on kişiden biri KBH hastası olma riskine sahipken, ne yazık ki ülkemizde her altı kişiden biri bu riski taşımaktadır.
Böbrekler, atıkların uzaklaştırılması dışında, vücudun su-tuz dengesini ve kimyasal dengesini düzenler; tansiyonu dengeler; kemik iliğinin ne kadar kan üreteceğini belirler; kemik gelişimini ve hormon dengesini düzenler. Kısaca vücudumuzun laboratuarı, böbreklerimizdir.
KBY’nin en iyi tedavisi böbrek naklidir; öte yandan son teknolojik gelişmeler ile diyaliz hastaları da sağlıklı ve uzun bir ömür sürebilir. Diyaliz, kanın yarı geçirgen bir zar ile içindeki zararlı atıklardan temizlenmesi işlemidir. Bu işlem için suni filtreler kullanılabilir (hemodiyaliz) veya hastanın kendi karın zarı (periton) da bu amaca hizmet edebilir. Hemodiyaliz uygulamasında her bir seans yaklaşık dört saat sürmektedir ve hasta haftada üç defa diyalize girer. Böbrek nakli ile hastalar belirli kurallara uymak suretiyle sağlıklı olarak yaşamlarını sürdürebilmektedirler.
Nakil olmuş hastanın yaşam kalitesi artar ve üretken kişiliği ile topluma katkıda bulunur.
Neden Böyle Bir Projeye Đhtiyaç Duyduk?
Türkiye’de yaklaşık 70.000 diyaliz hastası vardır. Bu sayı yılda % 10-12 artış göstermektedir ve 2016 yılında yaklaşık 115.000 vatandaşımızın diyaliz hastası olacağı öngörülmektedir1.
KBH ile hipertansiyon ve diyabet hastalıkları arasında güçlü bir bağ vardır.
Hipertansiyon (tansiyon yüksekliği) ve diyabet (şeker hastalığı), KBH’ye yol açan en önemli etkenlerdir. Bu hastalıkların beslenme ve hayat tarzı alışkanlıkları ile doğrudan ilişkisi vardır. Dengeli, doğal ve sağlıklı beslenme, yeterli temiz su tüketimi, hareketli bir yaşam tarzının benimsenmesi, KBH-hipertansiyon-diyabet üçgeninin dışına çıkabilme ve sağlıklı bir yaşam sürdürebilmenin anahtarıdır.
Kadınlar, çocuk yaştaki bireyin yetişmesinde kilit role sahiptir. Gündelik hayat alışkanlıkları, çocuğa anne tarafından verilir. Özellikle ev hanımlarının yaşam ve beslenme tercihleri, toplumun büyük bir kısmının da zaman içerisindeki alışkanlıkları belirlemektedir. Bu gerçekten yola çıkarak, kadınların doğru yaşam alışkanlıkları edinebilmelerini sağlamak, böylece daha sağlıklı nesiller ve dolayısıyla daha sağlıklı bir toplum yaratma idealini gerçekleştirebilmek için kadınların bilinçlendirilmesi esastır.
Konunun ekonomik boyutu ele alındığında, karşılaşılan gerçekler ülke gelişimi açısından çarpıcı noktaları işaret etmektedir. Her bir diyaliz hastasının ülke bütçesine maliyeti, ilaç ve tetkikleri dahil olmak üzere, yıllık 30.000.-TL düzeyindedir. 2016 yılı öngörüsü göz önüne alındığında ülke bütçesine yaklaşık 3.450.000.000.-TL yük getireceği görülmektedir. Oysa Türkiye gibi gelişmekte olan bir ülkede bu büyüklükteki bir bütçe eğitim, Ar-Ge, teknoloji, tarım, sosyal gelişim ve koruyucu sağlık hizmetleri gibi alanlara yönlendirilebilir ve topyekun kalkınma sağlanabilir.
Projesinin Satır Başları
Projenin öncelikli hedef kitlesi, az gelişmiş ve dezavantajlı bölgelerde yaşayan, eğitim düzeyi ortalamanın altında, erken yaşta evlenmiş ve anne olmuş ekonomik bağımsızlığı olmayan kadınlardır. Ancak KBH, sosyal statü ve eğitim düzeyinden bağımsız olarak toplum için tehdit oluşturmaktadır. Bu nedenle kadının, anne olarak rolü nedeniyle sadece az gelişmiş ve dezavantajlı bölgelerdeki değil, erişilebilen tüm noktalardaki kadınlar, hedef kitleyi oluşturmaktadır.
Projenin en önemli özelliklerinden biri, katılımcılara verilecek eğitimlerde önerilen uygulamaların, katılımcıların sosyo-kültürel ve sosyo-ekonomik özellikleri ile uyumlu olmasıdır. Özellikle beslenmeye yönelik önerilerin ekonomik, damak tadına uygun, ulaşılabilir, uygulanabilir ve kolaylıkla günlük hayata adapte edilebilir nitelikte planlanması, projenin başarısı için gereklidir.
Katılımcıların anlayabilecekleri, tıbbi ve diğer mesleki terimlerden arındırılmış bir dil kullanılması önemlidir. Gerektiğinde yerel ifadelerin kullanılması, katılımcıların konuyu anlamasına katkıda bulunacaktır.
Projenin Uygulama Yöntemi
Proje ile ilk etapta doğrudan 10.000 kadına ulaşılması planlanmaktadır. Her bir ailenin en az dört kişiden oluştuğu düşünüldüğünde toplamda ulaşılacak kişi sayısı yaklaşık 40.000 olacaktır.
Öncelikle pilot bölge olarak belirlenen Trakya’da saha çalışmalarına başlanacaktır.
Đlk 10 saha çalışmasının ardından yapılacak durum değerlendirmesi ile proje uygulaması gözden geçirilerek gereken düzeltmeler yapılacaktır.
Projede görsel sunum, kitapçıklar, görsel niteliği ağır basan, görsel hafızaya yönelik broşürler ve posterler ile katılımcılara konuyu sürekli hatırlatmaya yönelik teşvik eğitim materyali kullanılacaktır.
Eğitim öncesinde hem çekingenliği kırmak, hem de grubun alışkanlıklarını öğrenmek üzere kısa süreli bir karşılıklı sohbet ortamı oluşturulacak ve kısa bir anket çalışması yapılacaktır. Eğitim sonunda soru-cevap bölümünün ardından eğitim sonrası algıyı ölçmek üzere yine kısa bir anket çalışması yapılacaktır. Böylece eğitimin öncesi/sonrası arasındaki bilinç düzeyi ölçülecek, eğitimin ardından pekiştirme yapılacak ve proje sonundaki raporlama için veri sağlanmış olacaktır.
Saha uygulaması ekibinde, sunum yapan eğitimcilerin yanı sıra, idari düzenlemeler için görevliler ve tıbbi konularda bilgi verecek ve soruları cevaplayacak tıp profesyonelleri de görev yapacaktır.
Proje Ortakları
Projenin danışmanlığı ve proje değerlendirmeleri, Türk Nefroloji Derneği tarafından yürütülecektir.
Projenin uygulanması sırasında kadın, çocuk ve eğitim alanlarında faaliyet gösteren sivil toplum kuruluşları ile bağlantıya geçilerek katkıda bulunmaları sağlanacaktır.
Böylece daha geniş hedef kitlelere ulaşmak için STK ağının kullanılması hedeflenmektedir.
Hedefler ve Beklenen Sonuç
Đlk etapta 10.000’i doğrudan, 30.000’i dolaylı, toplam 40.000 kişiye ulaşılması hedeflenmektedir.
Projenin öncelikli olarak az gelişmiş bölgeler başta olmak üzere ülkenin tamamında uygulanması planlanmaktadır.
Yerel yönetimlerden ve yerel sağlık kuruluşlarından destek alınacaktır. Eğitimlerin Halk Eğitimi Merkezleri, Đstanbul için mesleki eğitim veren ĐSMEK Kursları, belediye kültür merkezleri gibi toplumsal ortak alanlarda gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.
Proje ile ülkemizde KBY hastası artış hızının azaltılması ümit edilmektedir.
Projede Kim Kimdir?
Timur Erk
Türk Böbrek Vakfı Başkanı
IFKF-Uluslararası Böbrek Vakıfları Federasyonu Seçilmiş Başkanı Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği Başkanı
Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı Başkan Yardımcısı SEDEFED Yönetim Kurulu Üyesi
Kimya Yüksek Mühendisi
Lütfi Kona-Proje Koordinatörü
Türk Böbrek Vakfı Vakıf ve Diyaliz Merkezleri Koordinatörü Diader-Diyaliz Merkezleri Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Ekonomist
Ayşe Onat-Proje Yöneticisi ve Eğitmeni Türk Böbrek Vakfı Projeler Koordinatörü
Hastane ve Sağlık Kuruluşlarında Yönetim Uzmanı
Gülüzar Gün-Proje Đdari Đşler Yöneticisi
Türk Böbrek Vakfı Basın Yayın ve Halkla Đlişkiler Uzmanı
Mustafa Kuzu-Proje Lojistik Yöneticisi
Türk Böbrek Vakfı Tekirdağ Şubesi Trakya Bölge Müdürü
Diyaliz Hekimleri
Diyaliz Hemşireleri
Diyetisyen
