EKONOMİ POLİTİKALARI GENEL BAŞKAN YARDIMCILIĞI Ağustos 2014, No: 102
i Bu sayıda;
Temmuz enflasyon verileri,
Mayıs Konut Fiyatları verileri değerlendirilmiştir.
Enflasyon % 9’un Üzerine Yerleşti...
• Temmuz’da tüketici enflasyonu piyasa beklentilerini üçe katlayarak % 0,45 olurken; yurtiçi üretici enflasyonu aynı dönemde % 0,73 oldu.
• Yılın ilk yedi ayında tüketici enflasyonu % 6,2 ile mevcut seride, 2008’den bu yana, en kötü enflasyon performansını kaydetti. Bu memurlar için de ayrıca kötü bir haber. Memurların 2014’ün tamamında “enflasyon farkı olmadan” ortalama net 123 TL seyyanen aldığı zam (% 6,1’lik zamma denk geliyor) ilk yedi ayda tamamen eridi. Hükümetle kapalı kapılar ardında bu zamma imza atan Memur-‐
Sen bunun hesabını memurlara şimdi nasıl verecek gerçekten merak konusu.
• Diğer yandan Nisan’dan itibaren % 9’un üzerine yerleşen 12 aylık tüketici enflasyonu bu eğilimini Temmuz’da da sürdürdü. 12 aylık enflasyon Temmuz’da, önceki aya göre, 0,16 puan artarak % 9,32 oldu. Mayıs’tan itibaren enflasyonda belirgin bir iyileşme bekleyen TCMB’nin beklentileri de böylece boşa çıktı.
1" 2" 3" 4" 5" 6" 7" 8" 9" 10" 11" 12" 1" 2" 3" 4" 5" 6" 7"
2013" 2014"
TÜFE" 7.31" 7.03" 7.29" 6.13" 6.51" 8.30" 8.88" 8.17" 7.88" 7.71" 7.32" 7.40" 7.75" 7.89" 8.39" 9.38" 9.66" 9.16" 9.32"
6.00$
6.50$
7.00$
7.50$
8.00$
8.50$
9.00$
9.50$
10.00$
Tüke%ci(Enflasyonu((12(Aylık,(%)(
1" 2" 3" 4" 5" 6" 7" 8" 9" 10" 11" 12" 1" 2" 3" 4" 5" 6" 7"
2013" 2014"
ÜFE" 1.88" 1.84" 2.30" 1.70" 2.17" 5.23" 6.61" 6.38" 6.23" 6.77" 5.67" 6.97"10.72"12.40"12.31"12.98"11.28"9.75" 9.46"
1.00$
3.00$
5.00$
7.00$
9.00$
11.00$
13.00$
15.00$
Y.İ.$Üre(ci$Enflasyonu$(12$Aylık,$%)$
Kaynak: TÜİK
• Bu yıl % 5 enflasyon hedefiyle yola çıkan “Hükümet ve TCMB’nin” bu hedefi yılın daha ilk yarısında çökerken, Temmuz verisiyle 2014 enflasyon tahminlerinin bile tutmayacağı resmileşti. Nitekim TCMB’nin Temmuz ortasında tekrarladığı % 7,6’lık 2014 enflasyon tahmininin tutması için 2014’ün geri kalanında tüketici fiyatlarının sadece % 1,3 artması gerekiyor. Oysa son 11 yılın Ağustos-‐Aralık enflasyon ortalaması % 4,5. Dolayısıyla yılın geri kalanında
“geçmiş dönem ortalaması kadar” bir enflasyon, 2014 enflasyonunun çift hanelere çıkması anlamına geliyor.
• 2014’ü çift haneli enflasyonla kapatmak için son beş ayda % 3,6’lık fiyat artışı yeterli. Geçen 11 yılda sadece üç yılın (2008, 2010, 2013) “Ağustos-‐Aralık enflasyonunun” % 3,6’dan düşük kaldığı dikkate alındığında 2014’de çift haneli enflasyon ihtimali hiç de düşük değil.
• Kaldı ki seçim sonrasına ötelenen doğalgaz ve elektrik zamları kapıda bekliyor.
Hükümet bunu geciktirerek 2014 enflasyonunun çift haneye taşınmasını engellemek isteyebilir. Ancak enerji zamlarının daha da ötelenmesi enerji KİT’lerinin mali dengelerine ve gelecek yılın enflasyonuna ipotek konması anlamına gelir.
• Enflasyonun gelecekteki seyrine ilişkin dinamikler de parlak değil.
Temmuz’da bir veya birkaç grupta değil, neredeyse tüm mal ve hizmetlere yaygın bir fiyat artışı var. Dolayısıyla beklentileri aşan enflasyonu, sadece kuraklığa ve “gıda fiyatlarındaki artışa” bağlamak doğru değil.
• Nitekim enflasyon sepetinde % 15,5 ağırlığa sahip “ulaştırma grubu” Temmuz enflasyonuna % 23,5 katkı yaparken; % 5,3 ağırlığa sahip “alkollü içecekler ve tütün grubu” enflasyona % 22,4 katkı yaptı.
• Temmuz’da enflasyona önemli katkı yapan diğer gruplar “Eğlence ve Kültür”,
“Konut”, “Haberleşme”, “Lokanta ve Oteller” oldu. Hizmetler sektöründeki fiyat davranışlarının bozulmaya başlaması ve bu sektördeki fiyat katılıkları enflasyonun gelecekteki seyri açısından da kaygı verici.
Tablo: Temmuz Enflasyona Katkılar (%)
Ana$harcama$grupları
Harcama$Grubu$
Ağırlıkları$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$
Bir$önceki$aya$göre$
değişim$oranı$$$$$$$$
Ana$Harcama$
Gruplarının$
Toplam$Değişime$
TÜRKİYE 100.00 0.45 0.45
Gıda$ve$alkolsüz$içecekler 24.45 0.30 0.07
Alkollü$içecekler$ve$tütün 5.29 1.99 0.10
Giyim$ve$ayakkabı$$$$ 7.17 *3.28 *0.23
Konut 16.41 0.56 0.09
Ev$eşyası 7.52 0.24 0.02
Sağlık 2.44 0.30 0.01
Ulaştırma 15.54 0.71 0.11
Haberleşme 4.70 1.90 0.09
Eğlence$ve$kültür 3.36 2.97 0.10
Eğitim$ 2.26 0.59 0.01
Lokanta$ve$oteller 6.58 1.05 0.07
Çeşitli$mal$ve$hizmetler 4.28 0.63 0.03
Enflasyona$Katkı$(%) 100.00 15.62 22.42
*50.09 19.57 3.84 1.56 23.50 19.02 21.25 2.84 14.71 5.74 Kaynak: TÜİK
• Sadece mal grupları değil, çekirdek enflasyon göstergelerinden gelen işaretlerde iç açıcı değil. TCMB’nin para politikasının etkileme alanı içinde gördüğü, bu nedenle de yakından takip ettiği “H ve I” endekslerinde de enflasyon çift haneli rakamlar civarında gezinmeye devam ediyor.
1" 2" 3" 4" 5" 6" 7" 8" 9" 10" 11" 12" 1" 2" 3" 4" 5" 6" 7"
2013" 2014"
H" 6.3" 6.3" 6.3" 6.0" 6.1" 6.1" 6.5" 6.8" 7.3" 7.6" 7.3" 7.1" 7.7" 8.6" 9.5" 10.1"10.2"10.2"10.4"
I" 5.7" 5.8" 5.8" 5.4" 5.6" 5.6" 6.1" 6.4" 7.0" 7.5" 7.2" 7.1" 7.6" 8.4" 9.3" 9.7" 9.8" 9.7" 9.7"
5.0$
6.0$
7.0$
8.0$
9.0$
10.0$
11.0$
12#Aylık#Çekirdek#Enflasyon#Göstergeleri#(%)#
Kaynak: TÜİK
• Temmuz’da “H ve I” endeksleri sırasıyla % 0,42 ve % 0,29 artarken; 12 aylık “H ve I enflasyonu” yine aynı sırayla % 10,4 ve % 9,7 oldu. Temmuz’da çekirdek enflasyon göstergelerinin yukarıya doğru kıpırdanması ayrıca dikkat çekici.
• Enflasyonun Temmuz’da beklentileri aşması ve yıl sonu enflasyon görünümünün bozulmasıyla beraber ikincil piyasa da faizler yukarıya doğru hareketlendi. Tek bir günde gösterge kağıdın faizi % 8,7’lerden % 9’ların üzerine çıktı.
7.8$
8.3$
8.8$
9.3$
9.8$
2.06.
2014$
9.06.
2014$
16.06.2014$
23.06.2014$
30.06.2014$
7.07.
2014$
14.07.2014$
21.07.2014$
28.07.2014$
4.08.
2014$
Gösterge(Kağıtların(Faiz(Oranı((%)(
İkincil$Piyasa$Gösterge$Faiz$Oranı$(bileşik)$
10Dyıllık$Gösterge$Faiz$Oranı$(bileşik)$
Kaynak: Turkey Data Monitor
• Hükümet yüksek enflasyona ve ikincil piyasadaki faiz artışına rağmen TCMB’den faiz indirimi beklediğini açıklamaya devam ediyor. Hükümetin risk primini daha da artıran bu söylemleri TCMB’nin işini de zorlaştırıyor.
• Siyasi baskı ve belirsizliklerin risk primini arttırdığı bir dönemde bankanın faizleri indirmesi güçleşiyor. Diğer bir ifadeyle Hükümetin TCMB üzerinde artan faiz baskısı, bankanın manevra alanını daraltıyor. TCMB, piyasa beklentilerini gerekçe göstererek, Ağustos ayında 50 baz puanlık bir faiz indirimine hevesli olduğunu ima etse de, şimdi bu da sıkıntıya girdi. TCMB Ağustos ayında faiz indirim kararını ertelerse veya daha sınırlı bir artış yaparsa kuşkusuz bunun asıl sorumlusu siyasi risk ve belirsizliği artıran Hükümetin kendisi olacaktır.
Konut Fiyatları Şişmeye Devam Ediyor...
• Sadece enflasyon değil, konut fiyatlarındaki olağanüstü artışlar da kaygıları artırıyor. Son olarak TCMB tarafından açıklanan Mayıs ayı konut fiyat endeksleri fiyatlardaki şişmenin sürdüğünü gösteriyor.
• Mayıs’ta tüketici enflasyonu % 0,4 olmasına karşın; Türkiye genelinde konut fiyatlarının % 1,3 arttığı anlaşılıyor. Diğer bir deyişle Mayıs’ta konut fiyatlarındaki artışın, fiyatlar genel düzeyindeki artışı 3’e katladığı görülüyor. Mayıs’ta Türkiye genelinde 12 aylık konut fiyat artışı ise % 13,6 oldu.
• Mayıs’ta konut fiyatlarının en fazla arttığı bölge “Balıkesir ve Çanakkale”. Bu illerimizde konut fiyatları Mayıs’ta % 2 artarken bu bölgeyi; Aydın, Denizli, Muğla’daki % 1,9 ve İstanbul’daki % 1,8’lik fiyat artışları takip ediyor.
• Son bir yılda konut fiyatlarının en hızlı arttığı ilimiz ise İstanbul. İstanbul’da konut fiyatları son bir yılda % 20,5 artış gösterdi. Yine son 3,5 yılda konut fiyatlarındaki şişmenin en belirgin olduğu ilimiz de İstanbul. 3,5 yılda Türkiye’de konut fiyatları 100’den 155’e çıkarken; aynı dönemde İstanbul’daki konut fiyatlarının 100’den 175’e çıktığı görülüyor.
• Son 3,5 yılda Türkiye genelinde, enflasyondan arınmış, reel konut fiyat artışı % 15 olurken; İstanbul’da aynı artışın % 28 olduğu dikkati çekiyor. İstanbul’a göre Ankara ve İzmir’de konut fiyatlarındaki artış nispeten daha ılımlı olsa da; yine bu illerimizde de konut fiyatlarında reel olarak kayda değer artışlar olduğu anlaşılıyor.
155#
135#
95#
103#
111#
119#
127#
135#
143#
151#
159#
2010*01#2010*04#2010*07#2010*10#2011*01#2011*04#2011*07#2011*10#2012*01#2012*04#2012*07#2012*10#2013*01#2013*04#2013*07#2013*10#2014*01#2014*04#
Konut&Fiyatları&ve&TÜFE&(2010=100)&
Konut#Fiyatları# TÜFE#
175$
137$
103$95$
111$119$
127$135$
143$151$
159$167$
175$183$
2010,01$2010,04$2010,07$2010,10$2011,01$2011,04$2011,07$2011,10$2012,01$2012,04$2012,07$2012,10$2013,01$2013,04$2013,07$2013,10$2014,01$2014,04$
İstanbul'da+Konut+Fiyatları+ve+İTO+Geçinme+
Endeksi+(2010=100)+
Konut$Fiyatları$ İTO$Geçinme$Endeksi$
Kaynak: TÜİK ve Turkey Data Monitor
• Sektör temsilcilerinin açıklamalarından İstanbul’da ciddi bir konut arz fazlası olduğu biliniyor. Buna rağmen bu ilde konut fiyatlarının reel olarak şişmeye devam etmesi gerçekten kaygı verici. Veriler İstanbul’da konut fiyatlarında bir düzeltme ihtimalinin kuvvetli olduğunu gösteriyor. İstanbul’da konut balonun sönmesiyle tetiklenecek bir emlak krizinin tüm Türkiye’ye yayılacağını söylemek ise herhalde kehanet olmaz.
• Hükümetin kredi faizlerinin düşürülmesine yönelik baskısı büyük ölçüde bundan kaynaklanıyor. AKP Hükümeti 2015 seçimleri öncesinde konut balonun sönmemesi için balona biraz daha hava pompalamaya uğraşıyor. TCMB’ye yapılan faizleri düşür baskısının ardında büyük ölçüde bu gerekçe var. 2015’in ikinci yarısına kadar bu süreç sürdürülebilirse seçimlerin kurtarılabileceği planlanıyor. Ancak bu planının önündeki en büyük engel bozulan dış konjonktür ve ABD Merkez Bankası.
• Ekim ayında parasal genişlemenin sonlanmasıyla beraber, küresel likidite koşullarının daha az elverişli olduğu bir dönem başlayacak. 2015’in ilk yarısında ABD’de başlayacak faiz artırım süreci ise bize benzer piyasalarda yeni bir “FED Travmasına” neden olabilir.
• Ancak Hükümet bu gerçekleri görecek durumda değil. AKP içinde başlayan iktidar mücadelesi Türkiye’nin önündeki çok kıymetli bir zaman diliminin heba edilmesine neden oluyor. Özellikle 2007’den sonra ekonominin rekabet gücünü tahkim eden, kalıcı ve sürdürülebilir yüksek büyüme hızlarını garanti edecek yapısal reformları yapmayan böylece çok büyük bir fırsatı kaçıran AKP ve onun lideri, şimdi bir yandan toplumsal kutuplaşma ve sosyal ayrışmayı hızlandıran söylemlerine hız veriyor; diğer yandan da bağımsız kurumlar üzerinde vesayet tartışması açarak kurallı ekonominin tabutuna çivi çakmaya hazırlanıyor. Bu anlayışın Türkiye’ye vaat edeceği tek şey kaos ve karmaşadır.
• Borç yükü son 12 yılda olağanüstü artmış ailelerimizin ve firmaların isteyeceği en son şey kaos ve karmaşadır. Ekonominin bu kaos ve karmaşayı kaldıracak esnekliği bulunmamaktadır. Bu çerçevede 10 Ağustos Cumhurbaşkanlığı seçimleri milletimiz için önemli bir fırsattır. Milletimiz bunu görmeli; bu kaos ve karmaşaya oylarıyla dur demelidir.
