İlkokulda
Temel Fen Bilimleri
Editör: Prof. Dr. Hakan Şevki AYVACI Yazarlar
Prof. Dr. Aziz ASLAN
Prof. Dr. Hakan Şevki AYVACI Prof. Dr. Mehmet KÜÇÜK Doç. Dr. Gönül SAKIZ Doç. Dr. Hasan BAKIRCI Doç. Dr. Eser ÜLTAY
Doç. Dr. Mustafa YEŞİLYURT Doç. Dr. Tülay ŞENEL ÇORUHLU Dr. Öğr. Üyesi Barış EROĞLU Dr. Dilek ÖZBEK
Uzm. Öğr. Arzu KÜÇÜK
4. Baskı
Editör: Prof. Dr. Hakan Şevki AYVACI İLKOKULDA TEMEL FEN BİLİMLERİ
ISBN 978-605-241-467-5 DOI 10.14527/9786052414675 Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© 2020, PEGEM AKADEMİ
Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. A.Ş.'ye aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz ve dağıtılamaz. Bu kitap, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz.
Pegem Akademi Yayıncılık, 1998 yılından bugüne uluslararası düzeyde düzenli faaliyet yürüten uluslararası akademik bir yayınevidir. Yayımladığı kitaplar; Yükseköğretim Kurulunca tanınan yükseköğretim kurumlarının kataloglarında yer almaktadır. Dünyadaki en büyük çevrimiçi kamu erişim kataloğu olan WorldCat ve ayrıca Türkiye’de kurulan Turcademy.com tarafından yayınları taranmaktadır, indekslenmektedir. Aynı alanda farklı yazarlara ait 1000’in üzerinde yayını bulunmaktadır.
Pegem Akademi Yayınları ile ilgili detaylı bilgilere http://pegem.net adresinden ulaşılabilmektedir.
1. Baskı: Aralık 2018, Ankara 4. Baskı: Aralık 2020, Ankara Yayın-Proje: Şehriban Türlüdür Dizgi-Grafik Tasarım: Müge Çetin
Kapak Tasarımı: Pegem Akademi Baskı: Vadi Grup Basım A.Ş.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA
Tel: (0312) 394 55 91 Yayıncı Sertifika No: 36306 Matbaa Sertifika No: 49180
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay/ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51 Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net WhatsApp Hattı: 0538 594 92 40
ÖN SÖZ
2018 yılında Yüksek öğretim kurumu tarafından öğretmen yetiştirme lisans programlarında birtakım güncellemeler yapılmıştır. Milli Eğitim Bakanlığının yeniden hazırlayarak uygulamaya koyduğu ders programlarıyla uyumlu hale getirilmesi amacıyla düzenlenen yeni lisans programları 2018-2019 öğretim yılın- dan itibaren birinci sınıflarda uygulamaya konmuştur. Eğitim fakültelerinin temel eğitim bölümünde yer alan sınıf öğretmenliği programı da bu güncellenen prog- ramlar arasındadır. Güncellenen programda yer alan İlkokulda temel fen bilimleri dersi, daha önceki programlarda bulunmayan 3 kredilik teorik bir derstir.
Eğitim-öğretim hayatına başlayan öğrencilerin fen kavramlarıyla sistema- tik olarak ilk karşılaşmaları ilkokul 3. Sınıfta yer alan fen bilimleri dersiyle baş- lamaktadır. Bu dönemde fen kavramlarıyla tanışan öğrencilerden fen bilimleri konu alanlarına yönelik farkındalık kazanmaları ve fene yönelik olumlu tutum geliştirmeleri beklenmektedir. İlkokul öğrencilerinin fen konu ve kavramlarına karşı geliştirdikleri tutumlar, ilerleyen yıllarda karşılaşacakları fen alanındaki derslere yönelik tutumlarını etkileyecektir. Bu durum, fen bilimleri alanında amaçlanan bilgi, beceri ve tutumların temellerinin atıldığı ilkokul sürecinin öne- mini artırmaktadır.
Bütün bireyleri fen okuryazarı olarak yetiştirme vizyonu taşıyan Fen Bilimle- ri Dersi Öğretim Programının amaçlarından biri öğrencilere astronomi, biyoloji, fizik, kimya, yer ve çevre bilimleri ile fen ve mühendislik uygulamaları hakkında temel bilgiler kazandırmak olarak tanımlanmıştır. Bu kitapta yer alan 8 bölüm, fen bilimleri dersi konu alanlarına ilişkin temel kavramları içermektedir. Her bölüm- de ilgili konu alanına yönelik kavramların tanıtımı ve bunların günlük hayattaki uygulama alanlarına yer verilmiştir. Ayrıca her bölüm kapsamında, ele alınan ko- nular hakkındaki son gelişmelere ve teknolojik yeniliklere değinilmiş, ilgili ko- nuda öğretmen adaylarının kendilerini geliştirmeleri için birtakım tavsiyelere yer verilmiştir. Kısacası, bu kitap sınıf öğretmen adaylarını bilimsel kavramlardan ha- berdar etmek ve bu kavramlarla ilgili gelişimleri takip etmeleri için motive edip alanlarında kavramsal ve yordamsal bir kültür kazanmalarına katkı sağlamayı amaçlamaktadır.
Bu bilimsel kitap farklı üniversitelerin eğitim fakültelerinde görev yapmakta olan akademisyenler tarafından yazılmıştır. Her bir bölümün hazırlanmasında ti- tizlikle uğraşan, zaman ve emek harcayan tüm akademisyenlere teşekkür ederim.
Bu bilimsel kitabın İlkokulda temel fen bilimleri dersini veren öğretim elemanları- na, kitaptan faydalanan sınıf öğretmenleri ve sınıf öğretmen adaylarına yararlı bir kaynak olmasını temenni ederim. Saygılarımla...
Editör: Prof. Dr. Hakan Şevki AYVACI
Bölümler ve Yazarları
Editör: Prof. Dr. Hakan Şevki AYVACI 1. Bölüm: Doğa / Fen Bilimlerinin Konusu ve İlkeleri
Dr. Öğr. Üyesi Barış EROĞLU Aksaray Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
2. Bölüm: Fen Bilimleriyle İlgili Temel Kavramlar ve Paradigmalar Prof. Dr. Mehmet KÜÇÜK
Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Uzm. Öğr. Arzu KÜÇÜK
3. Bölüm: Fen Bilimlerinin Diğer Bilimler Arasındaki Yeri ve Tarihi Gelişimi
Doç. Dr. Gönül SAKIZ
Marmara Üniversitesi, Atatürk Eğitim Fakültesi 4. Bölüm: İlkokulda Fen Bilimleri Öğretiminin Amaçları
Doç. Dr. Hasan BAKIRCI
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
5. Bölüm: İlkokul Programında Yer Alan Fizik Konularına İlişkin Genel Bilgiler, Özellikleri, Günlük Hayattaki Karşılıkları ve Kullanım Alanları
Doç. Dr. Eser ÜLTAY
Giresun Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Doç. Dr. Mustafa YEŞİLYURT
Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
6. Bölüm: İlkokul Programında Yer Alan Dünya ve Evren Konularına İlişkin Genel Bilgiler, Özellikleri, Günlük Hayattaki Karşılıkları ve Kullanım Alanları
Prof. Dr. Hakan Şevki AYVACI
Trabzon Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi Dr. Dilek ÖZBEK
Trabzon Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
vi İlkokulda Temel Fen Bilimleri
7. Bölüm: İlkokul Programında Yer Alan Kimya Konularına İlişkin Genel Bilgiler, Özellikleri, Günlük Hayattaki Karşılıkları ve Kullanım Alanları
Doç. Dr. Tülay ŞENEL ÇORUHLU Trabzon Üniversitesi, Fatih Eğitim Fakültesi
8. Bölüm: İlkokul Programında Yer Alan Biyoloji (Canlılar Bilimi) Konularına İlişkin Genel Bilgiler, Özellikleri, Günlük Hayattaki Karşılıkları ve Kullanım Alanları
Prof. Dr. Aziz ASLAN
Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
İÇİNDEKİLER
Ön Söz ... iii
Bölümler ve Yazarları ...v
1. BÖLÜM DOĞA / FEN BİLİMLERİNİN KONUSU VE İLKELERİ GİRİŞ ...2
Doğa Felsefesinden Doğa Bilimlerine ...3
Fen Bilimleri Neden Önemli? ...3
Fen Bilimlerinin Temel İlkeleri ...4
Okurlara Tavsiyeler ...13
DEĞERLENDİRME SORULARI ...14
KAYNAKÇA ...14
GÖRSEL KAYNAKÇA ...16
2. BÖLÜM FEN BİLİMLERİYLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR VE PARADİGMALAR GİRİŞ ...18
Fen Bilimleriyle İlgili Temel Kavramlar ...19
Olgu (Fact) ...19
Bilimsel Hipotez ...20
Bilimsel Teori (Kuram) ...23
Bilimsel Yasa (Kanun)...26
Bilimde Gözlem, Yaratıcılık ve Çıkarım ...27
Fen Bilimlerinde Paradigmalar ve Bilimsel Devrimler ...29
Bilimde Yanlışlamacılık Kavramı ve Tümevarım Sorunu ...35
Fen Biliminde Objektiflik Sorunu ...40
Okurlara Tavsiyeler ...42
DEĞERLENDİRME SORULARI ...42
KAYNAKÇA ...42
viii İlkokulda Temel Fen Bilimleri
3. BÖLÜM
FEN BİLİMLERİNİN DİĞER BİLİMLER ARASINDAKİ YERİ VE TARİHİ GELİŞİMİ
GİRİŞ ...44
Bilim Nedir? Bilimde Temel Disiplinler ...44
Formel Bilimler ...44
Sosyal ve İnsani Bilimler ...45
Fen Bilimleri ...45
Disiplinlerarası Benzerlik ve Farklılıklar ve Uygulamalı Bilimler ...46
Fen Bilimleri Tarihi ve Önemi ...48
Tarih Öncesi ve İlk Çağ'da Bilim ...49
Orta Çağ'da Bilim ...56
Yeni Çağ'da Bilim ...61
Yakın Çağ'da Bilim ...68
Cumhuriyet Döneminde Bilim ...77
Eğitimde Fen Bilimleri: Bilim Tarihi Temelli Çıkarımlar ...79
Okurlara Tavsiyeler ...82
DEĞERLENDİRME SORULARI ...82
KAYNAKÇA ...84
4. BÖLÜM İLKOKULDA FEN BİLİMLERİ ÖĞRETİMİNİN AMAÇLARI GİRİŞ ...90
İlkokulda Fen Bilimleri Dersinin Amacı Ne Olmalıdır? ...91
İlkokulda Temel Fen Bilimleri Dersinin Vizyonu ve Misyonu Ne Olmalıdır? ...94
Fen Öğretiminde Değerler Eğitiminin Yeri ...95
Fen Bilimleri Dersinin İlkokul Öğretim Kademesi İçin Önemi ...99
İlkokul Fen Bilimleri Ders Kitabında Yer Alan Kazanımları 21. Yüzyıl Becerileri Açısından İncelenmesi ...101
Okurlara Tavsiyeler ...104
DEĞERLENDIRME SORULARI ...105
KAYNAKÇA ...105
İçindekiler ix
5. BÖLÜM
İLKOKUL PROGRAMINDA YER ALAN FİZİK KONULARINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER, ÖZELLİKLERİ, GÜNLÜK HAYATTAKİ
KARŞILIKLARI VE KULLANIM ALANLARI
Fizik Bilimi Nedir? ...110
Fen Bilimlerinde Ölçme, Büyüklükler ve Birim Sistemleri ...111
Madde ve Özellikleri ...113
Maddelerin Ortak Özellikleri ...115
Maddelerde Ayırt Edici Özellikler ...116
Maddelerin Gözlemlenebilir Özellikleri ...118
Kuvveti Tanıyalım ...120
Kuvvet ...120
Sürat ve Hız ...125
Newton’un Hareket Kanunları ...126
1.Kanun (Eylemsizlik Prensibi) ...127
2.Kanun (Temel Prensip) ...127
3.Kanun (Etki-Tepki Prensibi) ...128
Sürtünme Kuvveti ve Etkileri...129
Sürtünme Kuvvetinin Özellikleri ...131
Elektrik ...131
Basit Elektrik Devreleri ve Devre Elemanları ...135
Elektrik Devreleri ...136
Aydınlatma ...140
Işık Kirliliği ve Olumsuz Etkileri ...141
Işık Kirliliğini Önlemek İçin Yapılması Gerekenler ...141
Isınma Amaçlı Elektrikli Araç – Gereçler ...141
Aydınlatma Amaçlı Elektrikli Araç – Gereçler ...141
Elektrikli Ev Araç – Gereçleri ...141
Elektrik Çarpması ...142
Mıknatıs ...142
Manyetik Alan ve Manyetik Kuvvet...143
Işık ...144
Aynalar ...146
Mercekler ...147
Işık Prizmaları ...148
Optik Olaylar ...149
x İlkokulda Temel Fen Bilimleri
Ses ...150
Sesin Oluşumu ve Yayılması ...150
Ses ile İlgili Temel Kavramlar ...151
Ses Kayıt Teknolojileri ...154
Ses Kirliliği ve Olumsuz Etkileri ...154
Ses Kirliliğini Önlemek İçin Yapılması Gerekenler ...155
Isı ve Sıcaklık ...156
Isı ve Sıcaklık Kavramları ...156
Sıcaklık Ölçümü ve Termometreler ...156
Isının Maddeler Üzerindeki Etkisi ...157
Isı Aktarımı (Isı İletimi) ...158
Isı Yalıtımı ...160
Fiziğin Teknoloji ve Gerçek Hayattaki Yeri ve Uygulamaları ...161
Okurlara Tavsiyeler ...165
DEĞERLENDİRME SORULARI ...165
KAYNAKÇA ...168
6. BÖLÜM İLKOKUL PROGRAMINDA YER ALAN DÜNYA VE EVREN KONULARINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER, ÖZELLİKLERİ, GÜNLÜK HAYATTAKİ KARŞILIKLARI VE KULLANIM ALANLARI GİRİŞ ...172
EVRENİN OLUŞUMU VE GÜNEŞ SİSTEMİ ...174
Evrenin Oluşumu ve Evrendeki Konumumuz ...174
Güneş Sistemi ...176
Dünya’nın Şekli ...180
Dünya’nın Hareketleri ...181
Dünya’nın Kendi Ekseni Etrafındaki Hareketi ...181
Dünya’nın Güneş Etrafındaki Hareketi ...181
Dünya’nın Yapısı ...182
UZAY TEKNOLOJİLERİ ...186
Optik Teleskop ...186
Radyo Teleskopu...187
Uzay Teleskopu ...187
Yapay Uydu ...188
Uzay Sondası ...188
İçindekiler xi
Roket ...189
Uzay Mekiği ...189
Uzay İstasyonu ...190
Uzay Ajansı ...190
Okurlara Tavsiyeler ...191
DEĞERLENDİRME SORULARI ...193
KAYNAKÇA ...194
7. BÖLÜM İLKOKUL PROGRAMINDA YER ALAN KİMYA KONULARINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER, ÖZELLİKLERİ, GÜNLÜK HAYATTAKİ KARŞILIKLARI VE KULLANIM ALANLARI Kimya Bilimi Nedir? Nasıl Ortaya Çıkmıştır? Neyle Uğraşır? ...196
Kimya ve Madde ...198
Atom ve Yapısı ...203
Madde ve Değişim ...209
Saf Madde ve Karışım ...211
Madde ve Endüstri ...217
Kimyasal Bağlar ...217
Kimyasal Tepkimeler ...218
ASİTLER, BAZLAR VE TUZLAR ...221
Günlük Hayat ve Kimya ...224
Maddenin Farklı Hâllerde Olmasının Canlılar ve Çevre için Önemi ...229
Karbondioksit (CO2) ...230
Azot Dioksit (NO2) ...230
Kükürt Dioksit (SO2) ...231
Kimya Bilimi ve Teknoloji ile İlişkisi ...231
Okurlara Tavsiyeler ...232
DEĞERLENDİRME SORULARI ...234
KAYNAKÇA ...234
xii İlkokulda Temel Fen Bilimleri
8. BÖLÜM
İLKOKUL PROGRAMINDA YER ALAN BİYOLOJİ (CANLILAR BİLİMİ) KONULARINA İLİŞKİN GENEL BİLGİLER,
ÖZELLİKLERİ, GÜNLÜK HAYATTAKİ KARŞILIKLARI VE KULLANIM ALANLARI
Giriş ...236
Biyoloji Bilimi, Çalışma Alanları, İnsan Yaşamındaki Yeri ve Önemi ...236
Canlılık Kavramı ve Hücre ...237
Canlı ve Cansız Kavramları ...237
Canlılık Özellikleri ...238
Virüsler ...241
Hücre Kavramı ve Yapısal Özellikleri ...241
Canlıların Sınıflandırılması ve Çeşitliliği ...244
Türkiye’nin Canlı Zenginliği (Ülkemizde Biyolojik Zenginlik) ...255
İnsan ve Çevre ...257
Sivil Toplum Kuruluşları (STK) ...261
İnsan Vücudu ve Sistemler ...261
Besinlerimiz ve Sağlığımız ...271
Biyoteknoloji ...279
Okurlara Tavsiyeler ...281
DEĞERLENDİRME SORULARI ...284
KAYNAKÇA ...285
YAZARLAR HAKKINDA ...287
Bu Bölümü Neden Öğreneceğiz?
Önemli bir parçası olduğumuz bilinen evreni anlamada insanoğlunun en önemli enstrü- manlarından birisi de fen bilimleri olmuştur. Bu bölümün amacı ise bizler tarafından ortaya konulan bu önemli alanı daha yakından tanımaktır. Dolayısı ile fen bilimleri alanında ortaya konulan çalışmaları, alt dallarını ve yaşamımıza katkılarını anlamak için önce onu yakından tanımamız gerekmektedir. Doğa felsefesinin ortaya çıkışını ve doğa bilimlerine dönüşümünü anlamak, doğa/fen bilimlerinin dayandığı temel ilkeleri kavramak, doğa/fen bilimlerinin ince- leme alanı kapsamına giren alt dallarını tanımak, gerçekleştireceğimiz doğa/fen bilimleri çalış- malarının farkında olmamızı ve anlamlandırmamızı sağlayacaktır.
Bu Bölümde Neler Öğreneceğiz?
Bu bölümde ilk olarak insanoğlunun fen bilimlerine yönelik macerasının nasıl başladığına dair kısa bir yolculuğa çıkacağız. Ardından doğa felsefesinin ortaya çıkışı ve doğa bilimlerine dönüşümünden bahsedeceğiz. Geniş bir yer ayırdığım doğa/fen bilimlerinin temel ilkelerini
“bilimin doğası” yardımı ile açıkladıktan sonra doğa/fen bilimleri başlığı altında yer alan disip- linleri ve alt dallarını açıklayarak bölümümüzü tamamlayacağız.
DOĞA / FEN BİLİMLERİNİN KONUSU VE İLKELERİ
Bölüm 1
Dr. Öğr. Üyesi Barış EROĞLU Aksaray Üniversitesi, Eğitim Fakültesi
2 İlkokulda Temel Fen Bilimleri
GİRİŞ
Evrenin ilk oluşumundan günümüze yaklaşık 13.5 milyar, Dünyamızın olu- şumu için ise yaklaşık 3.8 milyar yıl geçti. İnsanoğlunun tarihte bilinen en eski çağı ise Eski Taş (Yontma Taş) Çağı (M.Ö. 2.5 milyon yıl-10 bin yıl) olarak adlan- dırılmaktadır. Yaşamımızı doğrudan etkileyen bu devasa tarihlerde insanoğlu var olduğu her dönemde merak etti, araştırdı, problemler ile karşılaştı ve bu problem- leri çözme yoluna gitti. İnsanoğlunun doğayı anlama sürecinde ise başvurduğu en etkili silahı “bilim” oldu. Bilim insanoğlunun aklının ulaşabildiği ve tüm toplum- ların dâhil olduğu önemli bir başarıdır.
Bu bölümde toplumların yaşadığı “bilim rönesanslarının” ne zaman başladığı bir tartışma konusu olmayacaktır. Her medeniyet bilim meşalesini belirli dönem- ler taşımış ve taşımaktadır. Örneğin disiplinler arası bir dağılımın olmadığı (fizik, kimya ve biyoloji gibi) Antik dönemlerdeki bilimsel çalışmalardan bahsederken, bilimin kümülatif yani birikimsel ilerleme özelliği göz önünde bulundurulmalı- dır. Yani siz Antik Yunan biliminden bahsediyor iseniz diğer Antik uygarlıkları (Çin, Hint, Mısır ve Mezopotamya Uygarlıkları) göz ardı edemezsiniz. İnceledi- ğimiz çağda gerçekleştirilen bilimsel faaliyetler, kendinden önceki dönemleri biz- lere yansıtır. Eklemeler, düzeltmeler, çıkarmalar ve değişiklikler göstermiş olabilir ancak içinde bulunduğumuz çağ, geçmişin yeniden yapılandırılması ve ihtiyaç- larımıza yönelik öngörülerimiz ile şekillenmesinden ibarettir. Bu konulara dair bilim tarihi sayısız örnek ile doludur. Şu anki bilim anlayışımızı temellendirdi- ğimiz Miletli Thales’e ait şu hikâye, durumu daha iyi kavramamıza yardımcı ola- caktır. Lidyalılar ile Persler arasında 28 Mayıs 585 tarihinde gerçekleşen uzun bir savaşta Thales, Güneş’in tutulacağını önceden bildirmiş ve bu durumdan etkile- nen iki kral derhal savaşa son vermişlerdir. Peki bu kanıya Thales nasıl varmıştır?
Babilliler’in “Saros Periyodu” sayesinde Güneş Tutulmaları hakkında bilgi sahibi olduğu bilinmekteydi. Thales ise Mısır’a gittiğinde bu bilgileri öğrenmişti ve hatta belki de bizzat 603 yılında bu tutulmaya Mısır’da şahit olmuştu. Thales’in 18 yıl 11 gün sonra belirlediği bu gözlem, kendisinden önce ortaya konulan kanıtları ve çalışmaları inceleyip, yorumlamasından kaynaklanmaktadır. İçinde bulunduğu konum ve zamanda, geçmiş verilerden ve çalışmalardan yararlanmıştır.
Ancak unutmadan belirtelim ilerleyen bölümlerde (bölüm 3) bilim tarihi de- taylı bir şekilde ele alınacağından bu bölümde bilim tarihi bizlere sadece fen bi- limlerinin ilkelerini tanımlamada yardımcı olacak bir araç görevini üstlenecektir.
Şimdi bilimin doğası literatüründen de faydalanarak fen bilimlerinin dayandığı temel ilkeleri izah etmeye çalışalım.
Doğa / Fen Bilimlerinin Konusu ve İlkeleri 3
Doğa Felsefesinden Doğa Bilimlerine
Antik Yunan’da Aristotales’ten 19. yy’a kadar “doğa bilimleri” kavramı henüz ortaya çıkmamıştı. O dönemlerde gerçekleştirilen çalışmalar daha bütüncül bir kavram olan
“doğa felsefesi” olarak adlandırılıyordu. Doğa felsefesi kavramı, bugün kullandığımız “doğa bilimleri” kavramının adeta bir öncüsü konu- mundaydı. Bu kavram, doğaya yönelik gerçek- leştirilen çalışmaları temsil etmekteydi. Hatta
Newton’un döneme damgasını vuran ünlü eserinin ismi “Philosophiae Natura- lis Principia Mathematica” yani “Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri” olarak adlandırılmıştı. Yunanlı filozoflar için doğa bilimleri kavramının anlamı doğada yaşayan canlıların kombinasyonu şeklinde tanımlanmaktaydı. 19. yy’a “bilim” ke- limesini sadece latince bir kelime olmaktan çıkaran şey, “deneysel bilimlerin” ve
“bilimsel yöntemin” özel bir çalışma alanı ve yaklaşım olarak doğa felsefesinden ayrılmasıdır.
Fen Bilimleri Neden Önemli?
Fen bilimleri, insanlığın ulaştığı entelektüel birikimin en önemli sebeplerin- den birisidir. Şu an içinde bulunduğumuz çağın geçmişte nasıl şekillendiği ve bu hali aldığını bize gösterirken aynı zamanda bize öngörüde bulunma, çıkarım yap- ma fırsatını da yine fen bilimleri sağlamaktadır. Aynı zamanda fen bilimleri ko- nuları hakkındaki gelişim süreçlerine dair edineceğimiz bilgiler (bu konuda bilim tarihi oldukça faydalı) bize, içinde bulunduğumuz zaman dilimindeki bilimsel ve teknolojik gelişmelerin birer mucize olmadığını, aslında geçmişe dayanan temel- leri olduğunu öğrenmemizi sağlar.
Yaşam kalitemizi doğrudan ilgilendiren gelişmeler fen bilimlerinin bizlere sunduğu en önemli kazançlardır. Örneğin bugün fen bilimleri sayesinde yıllar bo- yunca insan sağlığını tehdit eden çoğu sağlık sorununun tedavisi geliştirilmiş ve geliştirilmeye devam etmektedir. İnsan yaşam süresindeki artışta fen bilimlerinin etkisi yadsınamaz durumdadır. Dolayısı ile fen bilimleri üzerine eğilmek, insan sağlığını ve yaşam kalitesini etkileyecek daha nice buluşların da önünü açacaktır.
Teknoloji ve fen bilimleri bugün dünyada yer alan toplumlar arasındaki iliş- kinin kurulmasında da önemli rol oynamaktadır. 1954 yılında kurulan ve İsviçre- Fransa sınırında yer alan Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) bunun en somut örneklerindendir. CERN laboratuvarı dünyanın en büyük parçacık labora-
Resim 1. Atina’da yer alan Parthenon
