AVRUPA İNSANHAKLARIMAHKEMESİ
“(Perez/FransaKararı1)”İNCELEMESİ
Ar. Gör. Gülfem PAMUK*
I. Giriş
Adil yargılanmahakkım düzenleyen Avrupa İnsanHakları Sözleşmesi’nin 6. maddesi, hem hukuki hem de cezai uyuşmazlıklara ilişkin yargılamalarda uygulamaalanı bulmaktadır. Şöyle ki, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6.
maddesinin 2. ve3. fıkrası sadececezayargılamasında uygulanabileceknitelikte iken, 6. maddenin 1.fıkrası” hem hukuki, hem de cezai uyuşmazlıklara uygula- Hersuçaynızamandabirhaksız fiildirvesuç mağduru aynızamandahak
sız fiil mağdurudur. Özel hukuk kapsamında haksız fiilden zarargören kişinin bu fulden doğan zararlarının tazminini istemesi mümkündür. Kural olarak bu hak talebinden doğan uyuşmazlıklar hukuki nitelikte uyuşmazlıklardır. Ancak bu tür hukuki uyuşmazlıklar temelde ceza uyuşmazlığından doğduğu için ceza mahkemelerinin yargıgörevi kapsamınadaalınabilirler. Diğer taraftan mağdur, hiçbir medeni hak talebinde bulunmadan şüpheli veya sanığın cezalandırılması
* Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza
Dalı. ve Ceza Muhakemesi Hukuku Anabil im
1 Perez/ Fransa Karan, Başvuru No: 47287/99, 12 Şubat 2004
Grabcnwarter' “ Yargılanma Güvenceleri-
(I HAS md.6) , Çev. Yrd. _ _ _ Adil Yargılanma Hakkı
Krıw" zsz&szsszszssssgi
334 MÜHF-HAD, C. 16,S. 1-2
sürecine iddia makamı ile birlikte katkıda bulunmak isteyebilir, diğerbir söyle
yişlecezamuhakemesinekatılabilir.
Adil yargılanmahakkı, sadece şüpheli ve sanığaözgülenmiş bir hak değil
dir. Suçtanzarargörenkişilerde, adilyargılanmahakkı kapsamında medeni hak ve yükümlülüklerinin ihlal edildiği gerekçesiyle Avrupa İnsan Hakları Mahke
mesi4’nebaşvurudabulunabilirler.
‘Mağdur’ kavramı, Mahkeme’ce içhukukta karşılık bulduğu anlamdan ba
ğımsız olarak yorumlanmaktadır. Bu kapsamda Mahkeme’ye göre kişinin mağ
dur sayılabilmesi ve Sözleşme’dendoğan adil yargılanma hakkının ihlal edildi
ğini Mahkeme önünde ileri sürebilmesi için,davaaçma konusunda menfaatinin bulunması veya hukukî işlem yapmaya ehil olması gerekmektedir5. Mağdur sıfatını almak için muhakkak bir zarara uğramış olmak gerekmez6. Ayrıca, uyuşmazlığa konu olan eylem veya ihmal (suç veya haksız fiil) başvurucuyu kural olarak doğrudan etkilemiş olmalıdır7. Ancak Mahkeme bazı durumlarda, doğrudan mağdur olmayan ancak “potansiyel mağdur” olarak görülen kişilerin
o
de başvurusunu kabul etmiştir . Benzerşekilde, doğrudan mağdurla başvurucu arasındaözel bir bağ mevcutsa, Mahkeme iddia edilen ihlalden doğrudan etki
lenmemişolandolaylı mağdurlarındabaşvurusunu kabuledebilmektedir9.
Mahkeme’nin kişi bakımından yetkisinin karşılığı, iç hukukta çoğunlukla
“şüpheli veya sanık” sıfatını taşıyan kişi olmaktadır10. Aşağıda incelediğimiz
4 Bundanböyle“Mahkeme”olarakkısaltılacaktır.
5 Bkz:GorraizLizarragavediğerleri/İspanya,No:62543/00,§35.
6 Bkz: Marckx/Belçika, 13Haziran 1979, SeriANo: 31, §27, Inze/Avusturya, 28 Ekim 1987,SeriANo: 126,§32.
7 Amuur/Fransakararı,25Haziran 1996, 1996-HI,§36.
8 Klassvediğerleri/Almanya, 6Ekim 1978,SeriANo:28, §34,Soering/BirieşikKrallık.
7Temmuz 1989,SeriA,No: 161),ÖpenDoorveDublinWellWoman/İrlanda,29Ekim 1992,SeriANo:246-A,§44.
9 http://www.echr.coe.ini/NR/rdonlvres/DBA146DD-9DF8-4FIA-9384-
Mağduruneşininbaşvurusu;27 Eylül 1995tarihli McCann vediğerleri/Birleşik Krallık kararı.Ölmüşbirkişininakrabasınınbaşvurusu;2Eylül 1998tarihliYaşa/Türkiyckararı.
Gözaltındakaybolanbirkişininannesininbaşvurusu;25Mayıs 1998tarihliKurt/Türkiye kararı. Kaybolanbirşahsınkardeşinin mağdursayılmaması hakkında; 8Temmuz 1999 tarihliÇakıcı/Türkiyekararı.
10 Madde 34 - Bireysel Başvurular: İşbu Sözleşme ve protokollerinde tanınan hakların YüksekSözleşmeciTaraflar’danbiri tarafından ihlali sonucunda mağdur olduğu iddia
sındabulunan hergerçekkişi,hükümet dışı herkuruluşveyakişi gruplarıMahkeme'ye başvurabilir.
GiilfemPamuk-AvrupaİnsanHaklanMahkemesi
"(Perez/FransaKararı)”İncelemesi
335
Perez/Fransakararındaisebaşvurucuiç hukukyargılamasında“mağdur”sıfatını taşıyan kişidir. İç hukuk bakımından mağdur sıfatını taşıyarak ceza davasına müdahil olan Perez, cezadavasınakatıldığı süreçteadil yargılanmahakkı çerçe
vesinde “medeni hak ve yükümlülüklerinin” (AİHS m.6/1) ihlal edildiği gerek
çesiyleAvrupaİnsanHaklarıMahkemesi’nebaşvurudabulunmuştur.
Mahkeme, yaptığı tetkik ve incelemelersonucunda, başvurucu bakımından adil yargılanma hakkının ihlal edilmediği kanaatine varmıştır. Ancak, inceleme konumuzu oluşturan kararı önemli kılan ve bizi de bu kararı incelemeye sevk eden husus, Mahkeme’nin iç hukukta ceza muhakemesine katılan suçtan zarar gören sıfatını taşıyan başvurucu bakımından da AİHS m.6/l’in uygulanabilece
ğini kabul etmişolmasıdır. MahkemeöncelikleAİHS m.6/l’in iç hukuktamağ
dur sıfatını taşıyan başvurucu bakımından uygulanabileceğini kabul etmiş, ar
dından başvurucunun adil yargılanma hakkı çerçevesinde medeni hak ve yü
kümlüklerininihlaledilmediğikanaatine varmıştır.
Aşağıda öncekararın maddi konusu ve hukuki uyuşmazlığı ortayakonula
cak,dahasonrabaşvurucunun veHükümet’in iddiaları veAvrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin uyuşmazlığı çözüm şekli ele alınacaktır. Son olarak kararın genel bir değerlendirmesi yapılarak, Mahkeme’nin hükmünün Türk hukukuna yansımaları üzerindedurulacaktır.
II. MaddiOlay
Başvurucu, 31 Temmuz 1995 tarihinde iki çocuğu tarafından saldırıya uğ
radığı gerekçesiyle kolluk kuvvetlerine şikayette bulunmuştur. Soruşturma ha
kimi tarafından iddia edilen suçun işlendiğine ilişkin yeterli delil bulunmadığı gerekçesiyle kovuşturma açılmasınayer olmadığı kararı verilmiş ve kararaynı günşüpheli konumundabulunan başvurucununoğullarınataahhütlü olarakbildi
rilmiştir11.
Başvurucu, kovuşturmaya yer olmadığı kararının bir örneğinin kendisine tebliğ edilmediği ve kovuşturmaya yer olmadığı kararma itirazı değerlendiren merciin kararının yeterli gerekçeyi içermediğinden bahisle adil yargılanmahak
kının ihlaledildiğiiddiasındabulunmuştur.
11 Parag.9.
MÜHF-HAD, C. 16, S. 1-2 336
Başvurucu, soruşturmasırasındamuhakemeyemüdahil olarakkatılmıştır12.
III.HukukiUyuşmazlık
Adil yargılanmahakkını düzenleyen Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesinin 1. fıkrasıuyarıncaherkes, medeni hak veyükümlülükleriyle ilgili nizalardatarafsız ve bağımsızbir mahkemede adil yargılanma hakkına sahiptir.
Bu bağlamda mağdurun ve hatta geniş anlamda suçtan zarar gören kişinin deni hak ve yükümlülükleri bakımından bu maddenin uygulanma alanı ve kap
samınedir?
AİHS m.6/l’in suçtan zarar gören kişi bakımından uygulanabilmesi için suçtan zarar gören kişinin müdahil olarak muhakemeye katılmış olması yeterli midir? Yoksa m.6/l’in uygulanabilmesi için ayrıca suçtan kaynaklanan
tazmin edilmesinindetalepedilmişolmasıgerekli midir?
Mağdur,AİHS m.6/l’dendoğan adil yargılanmahakkını ceza muhakemesi sürecindehangi andan itibarenkullanabilir?
me-
zararın
IV. Başvurucununİddiası
Başvurucu, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6. maddesinin 1. fıkrası uyarınca herkesin, medeni hak ve yükümlülükleriyle ilgili nizalarda tarafsız ve bağımsızbirmahkemedeadilyargılanmahakkınasahipolduğunu ifadeetmiştir.
Başvurucuyagöre; AİHS madde6/1, suçtan zarargören kişi muhakemeye katıldığı anda uygulama alanı bulacaktır13. Başvurucu, kamu davası açılmadan önce yani soruşturma evresinde soruşturma hakimine başvurarak, muhakemeye katılma talebinde bulunmuştur14. Ayrıca, başvurucu karakola vermiş olduğu şikayet dilekçesinde tazminat yönündeki talebini ve iradesini deortaya koymuş olduğunuiddiaetmektedir15. İç hukuk bakımından mağdurkonumundabulunan başvurucuya göre, olayda m.6/1 uygulanmalıdır. Adil yargılanma hakkı ihlal edilmiştir.
12 Parag.13.
13 Parag.43.
14 Parag.44.
15 Parag.45.
GülfemPamuk-AvrııpaİnsanHaklanMahkemesi
"(Perez/FransaKararı)”İncelemesi
337
V. Hükümet’in İddiası
Hükümet öncelikle, başvurucunun sanık sıfatıyla değil şikayetçi sıfatıyla muhakemede yer alması dolayısıyla Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 6.
maddesininuygulanamayacağını ilerisürmüştür.
Hükümet’egöre, suçtanzarargörenin muhakemeyekatılmayönündetalep
te bulunması, AİHS madde6’nın doğrudan uygulama alanı bulması
doğurmaz. Aksi yönde bir yorum, adil yargılanma hakkını düzenleyen 6. mad
denin uygulama alanını genişleterek, bugüne kadar kapsam dışında bırakılan haklarında kapsamaalınmasısonucunudoğuracaktır16.
Hükümet, suçtan zarargörenin Sözleşmekapsamında garanti altınaalman medeni hakkının, ancaksuçnedeniyleuğranılanzararın tazminedilmesinin talep edildiğiandadoğacağını iddiaetmektedir17. DolayısıylaHükümet’egöre,suçtan zarargörenin medeni hakları bağlamındam.ö’nınuygulanabilirliğiancak müda- hiltarafından tazminattalebindebulunulması halindemümkünolacaktır,8.
Hükümet somut olayda, m. 6’nın uygulanamayacağını çünkü mağdurun muhakeme esnasında suçtan kaynaklanan zararını tazmin talep etme hakkını kullanmadığını ifadeetmiştir19. Fransız hukukunagöre, suçtan zarargören kişi müdahil olsa dahi bu durum, onun doğrudan ceza mahkemesinden tazminat talep edeceği anlamına gelmez. Bu nedenle müdahil olmak ile müdahil olarak tazminattalepetmearasındakifarkgözönündebulundurulmalıdır.
sonucunu
VI. FransızCeza Muhakemesi Kanunu’ndakiDüzenleme FransızCezaMuhakemesi Kanunu~°’nunBaşlangıçKısmı’nda,cezayargı
lamasının adil olması vetüm taraflararasındadenge sağlanması gerektiğibelir
tilmiş, mağdurun korunması hakkı gibi belirli temel prensipler öngörülmüştür.
Mahkemeler,mağdurlarıbilgilendirilmekvecezayargılamasısırasındahaklarını garantialtınaalmaklayükümlüdür21.
l(} Parag’,36.
17 Parag.37.
18 Parag.64.
19 Parag.40.
20 Kanunno:2000-516, 15Haziran2000.
21 Parag.72.
338 MÜHF-HAD. C. 16, S. 1-2
FransızCezaMuhakemesi Kanunu'nun3. maddesinin I. paragrafıgereğin
ce,birsuçun mağduru olan kişi, tazminattalebini, açılmış bulunan kamu (ceza) davasına katılarak ileri sürebileceği gibi, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 4.
maddesinin 1. paragrafı gereğince kamu davasından bağımsız olarak hukuk mahkemelerindedavaaçarakdailerisürülebilir.Fransızhukuku, mağdura, zara
rını hukuk ya da ceza mahkemelerinde talep etmek bakımından seçim yapma hakkıtanımıştır22.
Ceza davasına katılma, suçtan zarargörenin bu yöndeki talebini gösteren belirli bir şekle ve şarta bağlanmış başvurusu ile olmaktadır23. Fransız Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 3. maddesinin 2. paragrafında, mağdurun suçtan kay
naklanantüm zararınıntazmin edilmesineyönelik şahsi hak talebinde bulunabi
leceğikabuledilmiştir.
Suçtan zarar gören, muhakemeye soruşturma hakimine ya da mahkemeye, muhakemeyekatılmatalebini içerenbirbaşvuruda bulunarak katılabileceği gibi, ceza muhakemesini, şikayet dilekçesi vererek ya da ihbar yoluyla mahkemeyi doğrudanhareketegeçirerekkendisi debaşlatabilir24.
VII.Avrupaİnsan Hakları Mahkemesi’nin Uyuşmazlık HakkmdakiKararı
Mahkeme öncelikle adil yargılanma hakkını düzenleyen 6. maddenin sözkonusu ihtilafbakımından uygulamaalanı bulupbulamayacağını incelemek
leyükümlüdür25.Başvurucum.6/l’inolayitibarıylauygulanabilirolduğunuileri sürmektedir,Hükümetiseaksikanaattedir.
Mahkeme, Hükümet’in; “suçtan zarar gören kişinin müdahil olmasının, doğrudan ceza mahkemesinden tazminat talep edeceği anlamınagelmediği, bu nedenlemüdahil olmak ile müdahilolaraktazminattalepetme arasındaki farkın göz önündebulundurulmasıgerektiği” yönündeki iddiasınıyerindegörmemiştir.
Mahkemeye göre, bu durum 6. maddenin 1. fıkrasının uygulanabilirliği açısın
dan bir fark yaratmamaktadır. Fransızhukuku davaya katılma iletazminattalep etme arasında ikilik yaratmış değildir. Bu iki kavram arasındaki fark, davanın 22 Parag.59.
23 Parag.61.
24 Parag.61.
25 Parag.31.
GiilfemPamuk-AvrupaİnsanHaklanMahkemesi
"(Perez/FransaKararı)”İncelemesi
339
suçtan zarargörenin müdahalesi ileaçılmış olması veyaaçılmış bulunandavaya katılmaarasındaki farktan ibarettir.
Mahkeme, Hükümet’ingörüşünün aksine,Fransızhukukunagöre, müdaha
leedenin muhakemenin heraşamasındatazminattalepetme hakkınasahip oldu
ğunuvebubağlamdamedenihaklarınısavunabileceğini ifadeetmiştir.26
Mahkemeyegöre,AİHS m.6/l, içhukuklabağlantılıolarak uygulamaalanı bulacaktır. Dolayısıyla, iç hukuk gereğince muhakemeye müdahil olma yönün
deki başvuru, soruşturma hakimi tarafından kabul edilemez bulunmuşsa, sadece bu nedenlem. 6/I’inolayauygulanmasımümkün değildir27.
Mahkeme “Medeni haklar ve yükümlülükler” kavramına kendine has oto- bir anlam yüklemektedir. Bu bağlamda devletin mevzuatının önem taşıdı
ğını, bir hakkın Sözleşme’de ifade bulduğu şekliyle medeni hak kapsamında olup olmadığını tayin ederken sadece hukuki sınıflandırmasının değil, aynı za
manda tarafdevletin iç hukukundaki bağımsız kapsam ve etkisinin de dikkate alınmasıgerektiğini ifadeetmektedir. Mahkemedenetlemefonksiyonunun icrası kapsamında ayrıca Sözleşme’nin amacının ve hedefinin de dikkate alınması gerekliliği üzerinde durmakta ve “medeni haklar ve yükümlülükler” kavramı bakımından yaptığı bu yorumu inceleme konumuz kararın 57. paragrafında “ Yeni birYaklaşım”başlığıaltındaelealmaktadır28.
Mahkeme, demokratik bir toplumdaönemli biryer tutan 6. maddenin yo- sınırlı şekilde yapılmasının kabul edilemeyeceğini ifade eder. Sözleş
me’nin ruhuna uygun olacak şekilde teknik yorumlardan kaçınılmalı ve Sözleş- me’nin lafzındançok mevcudiyetini sağlamayayönelikyorumaöncelik verilme
lidir29. Dolayısıyla, Hükümet’in iddiasının aksine, ö.madde müdahil tarafından tazminat talep edilmemiş olsa da uygulama alanı bulmaktadır. Medeni haklar açısından bir ihlalin mevcut olup olmadığı yargılamanın bir bütün olarak ele alınması iledeğerlendirilecektir30.
AİHS m. 6/1,hazırlık aşamasındayapılacakşahsi haktaleplerinidahi içine alacakşekildeuygulamaalanı bulur.Hatta, Mahkemeuygulamaalanınıdahada
nom
rumunun
26 Parag.63.
27 Parag.48.
28 Parag.57.
29 Parag.64.
30 Parag.65.
340 MÜHF-HAD, C. 16,S. 1-2
genişleterek, 6. maddenin 1. fıkrasının gerektiğinde hukuk mahkemeleri önün
deki derdest davalarbakımından veya açılma ihtimali bulunan potansiyel dava
larbakımındandauygulamaalanıbulacağınıifadeetmiştir31.
Ceza muhakemesinin, sadece cezalandırma amaçlı yapılıyor olması duru
munda, m.6/rin uygulanabilmesi suçtan zarar görenin yargılama sonuçlanana kadardavaya katılması ile mümkündür. Başka birdeyişle,ceza mahkemesinden ayrıca tazminat talep edilmemiş ise, m.6/1, ancak davaya katılma durumunda uygulamaalanıbulacaktır32.
Madde6/1 uygulamasının tespitindebelirleyici olan husus; müdahil tarafın teşkil edildiği andan, bu yargılanmanın sonaerdirildiği ana kadarhukuk yargı
lamasının sıkı birşekildecezayargılamasının işleyişinebağlıkalıpkalmadığının tespitidir. Hukuk yargılaması ceza yargılamasına bağımlı kalıyorsa veya hukuki talepler,cezaiunsurlarlayakınilişki içindeolup,cezayargılaması medenihakla
rıetkiliyor ise, m.6/1, hemcezai hem deşahsi haktalepleri bakımından uygula
nacaktır33.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin m.6/2 ve 6/3 fıkraları çerçevesinde, adil yargılanma kavramınıngerekleri, hukuki nitelikli hak veyükümlülüklerve cezai yargılamalarbakımından aynı değildir.Ancak, bu fıkralardahukuki uyuş
mazlıklarbakımından ayrıntılı düzenleme bulunmaması Mahkeme’nin, mağdu
run durumunu reddettiği veya haklarını göz ardı ettiği anlamına gelmemekte
dir34.Mahkeme’nin bu yaklaşımı,mağdurun haklarınınkorunmasının gerekliliği vecezayargılamasındakendilerineverilen yerileörtüşmektedir.
Mahkeme olayda, başvurucunun ceza soruşturması sırasında müdahale ta
lebinde bulunduğunu, zararı için tazminat talep etme hakkını kullandığını ve hakkından feragatetmediğini tespitetmiş ve karara konu uyuşmazlığı madde 6/1kapsamındagörmüştür35.
AÎHSm.6/l’in mevcutolayauygulanabileceğinikabuleden Mahkeme,ay
nı olaydasuçtanzarargörenkişininadil yargılanmahakkıçerçevesindegüvence
31 Parag.66.
32 Parag.67.
33 Parag. 67,68.
34 Parag.72.
35 Parag.74.
GiilfemPamuk-AvrupaİnsanHaklarıMahkemesi
"(Perez/FransaKararı)”İncelemesi 341
altınaalınan medeni hak ve yükümlülükleri açısından herhangi birihlalin cutolmadığını kabuletmiştir.
Karan incelememizdeki asıl amaç, suçtanzarargörenin medeni hak veyü
kümlülüklerinin adil yargılanma hakkı çerçevesinde garanti altına alınmış olup olmadığının tespitineyönelik olduğundan,olaydaMahkeme’nin adil yargılanma hakkının ihlal edilmediğiyönündekikararınıngerekçesiüzerindedurmuyoruz.
mev-
VIII.Değerlendirme
Adıl yargılanmagüvenceleri sanık aleyhindeki soruşturmanınbaşladığı an
dan, kanun yolları da dahil olmak üzere ceza yargılaması tamamlanana kadar devam etmektedir. Mağdur bakımından adil yargılanmagüvenceleri,şüpheli ve sanığın haklarına paralel olarak sanık hakkında soruşturmanın sözkonusu oldu
ğuandabaşlamaktadır.
Türk Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 160. maddesinin 2. fıkrasına göre, Cumhuriyet savcısı, maddi gerçeğin araştırılması ve adil biryargılamanın ya
pılması için emrindeki adli kolluk görevlileri aracılığıyla şüphelinin lehine ve aleyhineolandelilleri toplayarakmuhafazaaltına almaklaveşüphelinin hakları
nı korumakla yükümlüdür. Dolayısıyla adil yargılanma hakkının şüpheli, sanık ve mağdura getirdiği güvencelerin soruşturma aşamasında başladığını kabul etmek gerekecektir. Yargılama öncesi süreçlerdeki hak ihlalleri çoğu
yargılamaveyargılamasonrası süreçlerdeönemlietkilergöstermektedir.
İncelediğimiz kararın 66. paragrafında ifade edildiği üzere, 6. madde, so
ruşturmaaşaması dahil olmak üzere yapılacakşahsi hak taleplerini içine alacak şekilde uygulamaalanı bulmaktadır. Diğerbirdeyişle, 6. maddenin soruşturma aşamasındayapılacak şahsi hak talepleri bakımındanda uygulanması mümkün- zaman
dür.
Mahkeme'yegöre,AIHS m.6/1 içhukuklabaglant.l. olarakuygulamaalan, bulur. Türk Ceza Muhakemesi Hukuku sisteminde ise iddia makamının suçtan zarar gören fert tarafından tek başına işgal edilmesi olarak tanımlanabilecek36 şahsı davavebuna bağlı olarakşahsi hak davasıkaldırılmıştır. EskiYasadöne
minde, şahsı davacı, açtığı davada sanığın cezalandırılmasını istemeklebirlikte, şa sı hak istemi hakkında da karar verilmesini isteyebilmekteydi. Davacının
Kunter/Yenisey/Nuhoglu,CezaMuhakemesiHukuku, 16.Bası,2008,228.
342 MUHF-HAD. C. 16, S. 1-2
şahsi haktalebi maddiveya maneviolabilirdi.Şahsi dava veşahsihakdavasının kaldırılmış olması nedeniyle suçtan zarar gören kişi maddi ve manevi zararını ancakHukukMahkemelerinden talepedebilmektedir.
Avrupa İnsanHakları Mahkemesi cezayargılamasının sadece“cezalandırı
cı”olmasıveyaaynızamanda“tazminetme özelliğinidebarındırması”yönünde seçim yapma hakkını taraf devletlerin iç hukukuna bırakmıştır. Örneğin Hamer/Fransa kararı37nda Mahkeme, Fransız iç hukukuna göre, suçtan zarar görenin ilksoruşturmaaşamasında veyayargılama aşamasındatazminattalebin
de bulunmamış olması durumunda, zararını artık ceza mahkemesinden talep edemeyeceğini kabul etmiş, ancak suçtan zarar görenin hukuk mahkemesinden tazminat talebinde bulunma hakkı mevcut olduğundan m.6/1 bakımından ihlal görmemiştir.
Türkdoktrininde şahsi davanın aleyhindeolan yazarlar, ceza kanunlarının uygulanmasının birkamu hizmeti olduğu ve vatandaşa teminat tanınmak isteni
yorsa,kamudavasınıaçtırabilme veyaonakatılmayetkisinin verilmesigerektiği yönündegörüş bildirmektedirler38.Bugörüşe kısmenkatılmaklaberaber,davaya katılma hakkının sadece kovuşturma aşamasında tanınmış olmasının mağdurun haklarını sınırlar nitelikte olduğu kanaatindeyim. Ceza Muhakemesi Kanu- nu’nun 237. maddesinegöre,Türk hukukundadavaya katılma, açılmışbirdava
yakatılmaşeklindeolur. Öncelikleaçılmışbirdavanınolması gereklidir, suçtan zarargören kişi kamu davasını hareketegeçiremez39. Mağdur veya suçtan zarar gören gerçek veya tüzel kişiler, ilkderecemahkemesindeki kovuşturmaevresi
nin her aşamasında hüküm verilinceye kadar, şikayetçi olduklarını belirterek kamudavasınakatılabilirler(CMKm.237). DolayısıylaTürk CezaMuhakemesi Hukuku sisteminde duruşmahazırlığıdevresi dedahil olmak üzere, iddianame
nin kabulü kararının açıklanmasından hükmün verilmesinekadar katılma talep edilebilecektir.
İncelediğimiz kararın 67. paragrafında, ceza yargılamasının sadece ceza
landırma amaçlı yapıldığı durumlarda, suçtan zarargörenin yargılama sonuçla
nanakadardavayakatılması ile madde6/1’in uygulanabilmesinin mümkün ola
cağı ifade edilmektedir. Şahsi hakdavasının kaldırılmış olmasıylabirlikte,Türk
37 Hamer/Fransa, Başvuru No: 19953/92, 7 Ağustos 1996, III.
38 Kunter/Yenisey/Nuhoğlu, Ceza Muhakemesi Hukuku, 16. Bası, 2008, 232.
39 Centel/Zafer, Ceza Muhakemesi Hukuku, 2008, 761.
GülfemPamuk-AvrupainsanHaklarıMahkemesi
"(Perez/FransaKararı)”İncelemesi
343
Ceza Muhakemesi sisteminde cezayargılamasının sadece cezalandırma amaçlı yapıldığı söylenebilir. Bu durumda, Türk hukukunda mağdurun m.6/l’in sağla
dığı güvenceden faydalanması sadece kovuşturma aşamasında mümkün gözük
mektedir.
Türk Ceza Muhakemesi uygulaması, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi iç
tihatlarında adil yargılanma hakkının soruşturma evresinde de uygulama alanı bulacağı ilkesi ile çelişmekte ve mağdurun hakları bakımından sınırlayıcı ol
maktadır.
