• Sonuç bulunamadı

Temel Makro Ekonomik Göstergeler

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Temel Makro Ekonomik Göstergeler"

Copied!
16
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

FAS ÜLKE RAPORU

(2)

Temel Makro Ekonomik Göstergeler

GSYİH ( Milyon $ ) 105.101

KBGSYİH ( $ ) 3.199

Büyüme Oranı ( % ) 4.54%

Nüfus 32.853.000

Yüzölçümü ( km² ) 71.850

Başkent Rabat

Para Birimi

Resmi para birimi Dirhem’dir (MAD)’dur. 1 Dirhem 0.26 TL değerindedir. Yine 1 Dirhem, 0.039 Euro’ya ve 0.099 Amerikan Doları’na tekabül etmektedir. 1 Fas Dirhem’i 100 Santim (Demir Para) olarak değer bulmaktadır. Dolaşımdaki banknot paralar 10, 20, 50, 100, 200 Fas dirhemidir.

Pasaport ve Vize İşlemleri

Fas, gerek AB ülkelerine gerekse de Türkiye'ye vize uygulamamaktadır.

Kullanılan Lisan

Ülkenin resmi dili Arapça olmakla birlikte iş ilişkilerinde güneyde Fransızca, kuzeyde İspanyolca ve Fransızca konuşulmaktadır. Devlet memurlarının çoğunluğu da Fransızca kullanmaktadır. İngilizce giderek yaygınlaşmasına rağmen ülkede yaygın olarak Fransızca konuşulması bazen bir dezavantaj olabilmektedir. İş yazışmaları ve ticari materyalin Fransızca olması gerekmektedir.

(3)

Yararlı Adresler

Rabat_Ticaret_Musavirligi Adres: Turkish Embassy Office of the Commercial Counsellor 4, Rue Tiflet Hassan

Rabat/MAROC

Telefon: 00 212 537 76 76 01 Faks: 00 212 537 76 76 42 E-posta: rabat@ekonomi.gov.tr Kazablanka Ofisi

Adres:Turkish Embassy Office of the Commercial Counsellor Angel Boulevard d’Anfa et Rue d’Algerie, 2 eme etage, appt. 1 Casablanca –MAROC

Tel: 00 212 522 27 67 57 Faks: 00 212 522 27 67 62

E-posta : kazablanka@ekonomi.gov.tr Web Sitesi : Kazablanka Ofisi

Genel Ekonomik Durum

Genel Ekonomik Durum

Ekonomik Yapı

Dünyanın en büyük fosfat yataklarına sahip olan Fas, ekonomisini tarım, imalat, balıkçılık ve turizm sektörü gelirleri ve dış ülkelerde çalışan Faslıların ülkeye getirdikleri dövizlerle ayakta tutmaktadır.

1980’li yıllardan itibaren Fas, IMF ve Dünya Bankası ile işbirliği içinde başarılı bir ekonomik reform sürecine girmiş, bu çerçevede, dış ticaret rejiminin liberalleştirilmesi, yeni yatırım kanunu, özelleştirme programı ve bankacılık sisteminin iyileştirilmesine gidilmiştir. Fas ekonomisinin son 10 yılda tarım ve fosfat sektörlerine olan bağımlılığı azalarak imalat ve hizmet sektörlerinin GSYİH’daki payları artmıştır.

Hükümetin önceliği işsizlik oranını düşürmek ve ekonomik durgunluğa bağlı olarak artan fakirliği azaltmaktır.

(4)

Ülkede ekonomik aktivite Kazablanka ve Rabat etrafında yoğunlaşmıştır. Hükümet, az nüfuslu bölgelerdeki iş imkânlarını geliştirmek amacıyla yatırım teşvikleri uygulamaktadır.

2011 - 2015 yılları arasında GSYİH’nın yıllık ortalama % 4,7 oranında büyümesi tahmin edilmektedir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Ekonomi Politikaları

Fas, Dünya Bankası tarafından önerilen bir ekonomik programı yürütmektedir. Ülkedeki sosyal ve ekonomik eşitsizliğin büyümedeki en önemli engel olduğu belirtilmektedir. Orta ve uzun vadeli hedefler içeren Dünya Bankası programı yıllık ortalama büyümenin %5-6 düzeyinde gerçekleşmesi gerektiği yönündedir.

Turizm gelirleri ülkenin en önemli döviz girdi kaynağı konumundadır. Diğer önemli döviz kaynakları yurt dışında çalışan Fas’lı işçilerin gönderdikleri dövizler ve fosfat ihracatından elde edilen gelirlerdir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Ekonomik Performans

Fas orta gelir düzeyinde bir ülke olarak kabul edilmektedir. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nın yaklaşık üçte ikisi hizmetler sektörüne dayanmaktadır. İmalat sektörü GSYİH’nın yaklaşık % 13’ünü, tarım sektörü ise GSYİH’nın yaklaşık % 12’sini oluşturmaktadır. Madencilik sektörü ise GSYİH’nın yaklaşık % 4’ünü

oluşturmaktadır.

Dış borç yükünün fazla olmaması nedeniyle yaşanan küresel ekonomik krizden göreceli olarak daha az etkilenmiştir. Orta vadede ekonominin güç kazanması beklenmektedir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Bölgesel Eğilimler

AB ile Fas Krallığı Ortaklık Anlaşması 15 Ekim 1995’te imzalanmış ve 1 Mart 2000’de yürürlüğe girmiştir. Bahse konu anlaşmanın yürürlüğe girmesi ile birlikte sanayi ürünlerinde tedrici olarak gümrük vergileri ve eş etkili vergiler 1 Mart 2012’de tamamen sıfırlanmıştır. Tarım ürünlerinde ise belirli ürünlerde için belirtilen kota ve tarifelerin dikkate alınmasında uzlaşılmıştır. Ayrıca, AB-Fas Ortaklık Anlaşması kapsamında, ileri tarım tavizleri müzakereleri 14 Aralık 2009 tarihinde sonuçlanmıştır.

(5)

Türkiye ile Fas Krallığı arasında 7 Nisan 2004 tarihinde akdedilen STA 1 Ocak 2006 tarihinde yürürlüğe girmiş olup, anlaşmaya ekli Protokol hükümlerine göre uygulanan gümrük vergi oranlarının karşılıklı olarak iki ülke arasında tedricen indirilmesi 1 Ocak 2015’te tamamlanacaktır. Türkiye-Fas STA Ortak Komitesi’nin ilk toplantısı 11-12 Mayıs 2009 tarihlerinde Rabat’ta gerçekleştirilmiştir.

ABD ve Fas arasında 2004 yılı Haziran ayında imzalanan Serbest Ticaret Anlaşması (Agadir Agreement) yürürlüğe girmiştir.

Fas, ayrıca Ürdün, Mısır ve Tunus ile dörtlü bir Serbest Ticaret Anlaşması imzalamış bulunmaktadır.

Arap-Magrep Birliği (Arab Maghreb Union-UMA); 1989 yılında kurulmuş olup, Cezayir, Libya, Fas, Moritanya ve Tunus’tan oluşmaktadır. Amacı uzun dönemde bir serbest ticaret alanı oluşturmaktır. Birliğin fiiliyatta işlemediği görülmektedir. UMA ülkelerinin toplam ticaret hacmi 137 milyar $ seviyesinde olmasına rağmen bunun sadece % 2’si UMA ülkelerinin karşılıklı ticareti ile gerçekleşmektedir.

Büyük Arap Serbest Ticaret Bölgesi (GAFTA); anlaşması 18 Arap ülkesi tarafından imzalanarak, 1 Ocak 1998 yılında yürürlüğe girmiştir. İlk etapta serbest ticarete geçişin her yıl %10 gümrük indirimi yapılarak 2008 yılında tamamlanması öngörülmüş olmakla birlikte, daha sonra, son iki tarife indirimi % 20

uygulanarak 2005 yılı başından itibaren gümrükler tamamen sıfırlanmış ve ticaretin serbestleştirilmesi kabul edilmiştir. Bir ürünün GAFTA’nın sağladığı tercihli muameleden yararlanabilmesi için Ticaretin Kolaylaştırılması ve Geliştirilmesi Anlaşması ile belirlenen menşe kurallarına uyması zorunluluğu vardır. GAFTA üyesi ülkeler; Bahreyn, B.A.E., Fas, Filistin, Irak, Katar, Kuveyt, Libya, Lübnan, Mısır, Sudan, Suriye, Suudi Arabistan, Tunus, Umman, Ürdün ve Yemen’dir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Dış Ticaret Politikası ve Vergiler

Fas, ticaret anlaşması imzaladığı ülkelere karşılıklılık esasına dayalı olarak tercihli muamele uygulamaktadır. Örneğin, Arap Serbest Ticaret Bölgesi Anlaşması, Avrupa Birliği ile Serbest Ticaret Anlaşması, EFTA ülkeleri ile Serbest Ticaret Anlaşması, ya da BAE, Mısır, Ürdün, Tunus, Türkiye ve ABD ile imzaladığı ikili serbest ticaret anlaşmaları kapsamında anlaşmalara taraf olan ülkelere tercihli gümrük vergisi oranları uygulanmaktadır.

Dış ticaret faaliyetlerinde bulunmak isteyen Fas’lı firmaların Ticaret Sicil Kayıtları’nı yaptırmaları gerekmektedir. İlaç ve eczacılık ürünleri sadece

yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından yapılabilmektedir. İthalat yapabilmek için Fas’lı firmaların ithalat izni almaları gerekmektedir. İthalat lisansları Ticaret Bakanlığı tarafından verilmektedir.

Fas gümrüklerine sunulacak dokümanların titizlikle hazırlanması gerekmektedir. Yapılacak ufak bir hata gümrükte zaman kaybı ya da ödemenin gecikmesine yol açmaktadır.

İthalat ve ihracata konu bütün mallar için, “Declaration Unique des Marchandises” olarak adlandırılan, DUM belgesi düzenlenmesi gerekmektedir. Bu belge malın sahibi ya da sorumlusu tarafından doldurulup imzalanmalıdır. DUM belgesine eşlik etmesi gereken diğer dokümanlar; proforma fatura, konşimento,

(6)

kat’i satış faturası, menşe belgesi ile bazı bitkisel ve hayvansal ürünler için sağlık sertifikasıdır. İthalat lisans numarası bütün belgelere yazılmalıdır.

Dokümanlar, mallar gelmeden önce gümrüklere verilmelidir. Faksla gönderilecek belgelerden, proforma fatura hariç, imzalar kabul edilmemektedir.

Gümrükten geçmemiş ve 45 gün içinde teslim alınmamış mallar, açık artırma ile satılmaktadır. Zaman zaman bu durumdan faydalanmak isteyen ithalatçılarla karşılaşılmaktadır. Fas’ta ithalat bedellerinin ödemesine konu döviz transferlerinde, bir sıkıntı bulunmamaktadır.

DIŞ TİCARET GÖSTERGELERİ (MİLYAR DOLAR) 2011 2012 2013 2014

İhracat 21,5 22,2 23,3 25,5

İthalat 41,0 42,3 41,9 44,0

Ticaret Hacmi 62,5 64,5 65,2 69,5

Ticaret Açığı - 19,5 - 20,1 - 18,6 - 18,5

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Dış Ticaret Ortakları ve Eğilimler

Fas’ın ülkeler itibariyle ithalatında, Avrupa Birliği üyesi ülkelerden, komşusu İspanya %12,9 payla birinci, Fransa %12,5 payla ikinci sırada yer almaktadır. Bu iki ülkenin Fas’ın ithalatındaki toplam payları ise %25,4’tür. Fas pazarından bahsedildiğinde, iş adamlarımızın pek çoğunda bu ülkenin, Fransa ile geçmişteki siyasi ilişkilerine bağlı olarak, Fas halkının kazandığı tüketim alışkanlıkları nedeniyle, pazara girişin zor ve güç olacağı düşüncesi hâkim bulunmaktadır.

Halkın tüketim alışkanlıklarında, Fransız etkisinin olduğu doğrudur. Fakat Fransa’nın, Fas’ın ithalatındaki payı yukarıda da görüldüğü gibi ancak % 12,5’tir. Fas istatistiklerine bakıldığında, faslı alıcıların artık geleneksel mal temin ettikleri pazarlardan giderek uzaklaştıkları, bunun neticesi, bilhassa Fransa’nın Fas ithalatındaki payının her yıl eridiğini, nitekim 2000 yılında, Fransa’nın, Fas’ın ithalatında %24 olan payının, 2006 da %17,6’ya, 2011 yılında da %14,3’e, 2012 ise 12,5’e gerilediği görülmektedir.

(7)

Milyon Dolar

Sıra Ülkeler 2009 2010 2011 *2012

1 İspanya 4.033 4.354 4.869 5.932 12,9

2 Fransa 5.124 5.646 6.387 5.737 12,5

3 Çin 2.611 3.100 2.916 3.106 6,8

4 ABD 2.347 2.546 3.616 3.006 6,6

5 S.Arabistan 1.421 2.177 3.066 2.857 6,2

6 Rusya 892 1.348 2.074 2.410 5,2

7 İtalya 2.149 2.177 2.327 2.291 5.0

8 Almanya 1.752 1.694 2 001 2.207 4,8

9 Türkiye 600 775 1.181 1.260 2,6

10 Irak 650 738 1.148 1.160 2,5

21.579 24.555 29.585 29.873

32.881 35.522 44.500 45.982 65,0 LİSTE TOPLAMI

TOPLAM

İTHALAT

Pay (%)

Kaynak: Fas’ın İşadamlarına Tanıtım Raporu, 2014, T.C. Fas Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği

Tarifeler ve Diğer Vergiler

2009 yılı Ocak ayında uygulamaya konulan “Computerized Online Customs Database - Bilgisayarla İşletilen Çevirimiçi Gümrük Veritabanı” sonrasında gümrük işlemlerinin kolaylaştığı görülmektedir. İthalat izinleri sadece güvenlik nedenleri ya da uluslararası anlaşmalar paralelinde talep edilmektedir.

Son yıllarda Fas gümrük vergileri oranlarını aşağıya çekmektedir.

Gümrükler tarım ürünleri için sanayi ürünlerine oranla daha yüksektir. Sanayi ürünlerinde %2,5 ile %35 arasında değişen gümrük vergilerine ek olarak %0,25 maliye dışı ithalat vergisi uygulanmaktadır. Tüm bunların, toplam değeri katma değer vergisine tabidir. KDV oranları, %7 ile % 20 arasında değişmektedir.

Standart oran %20 olmakla birlikte gaz, elektrik, su, ilaçlar ve diğer temel ihtiyaç maddeleri %7’lik azaltılmış orandan yararlanmaktadır. %14’lük KDV oranı ise çay, kahve satışlarına, banka ve kredi işlemleri, inşaat, ulaştırma ve otelcilik hizmetlerine uygulanmaktadır.

Fas, son yıllarda fiyat kontrolüne tabi tuttuğu ürünlerin listesinde de kısaltmalara gitmiştir. Devlet, petrol ürünleri gibi sübvansiyon uyguladığı ürünler için fiyat kontrolleri mekanizmasını kullanmaya devam etmektedir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

(8)

Ürün Standartları ile İlgili Uygulamalar

Fas’ın teknik standart ve düzenlemeleri ISO, gıda ürünleri için Codex Alimentarius ve Avrupa Standartları özellikle Fransız Standardizasyon Kurumu’nun (French Standardization Association-AFNOR) uluslararası standartlarına dayanmaktadır.

Fas’ın standardizasyon kurumu SNIMA sanayi ürünlerinin standartlarını belirlemek ve sertifikasyonlarını yapmak ile görevli olup, 7,800’den fazla standart hazırlamıştır. Bu standartların büyük çoğunluğu uluslararası ve Avrupa Standartları’na dayanmaktadır.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Fikri, Sınai Mülkiyet Hakları

Fas, fıkri ve sinai mülkiyet haklarının korunması amacıyla 2007 yılında yeni bir yasal düzenleme gerçekleştirmiştir. Fas aynı zamanda World Intellectual Property Organization (WIPO) üyesidir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Dağıtım Kanalları

Kasablanka, ülkedeki ticaret ve dağıtım merkezidir. İthalatın büyük bölümü Kasablanka’dan yapılmaktadır. İthalatçılar genellikle endüstri ve sektörler açısından uzmanlaşmıştır.

Fas’ta bir temsilci ile çalışılmak isteniyorsa, bu kişilerle direkt olarak temasa geçmekte fayda görülmekte, ayrıca irtibatta bulunulan kişiler sık sık ziyaret edilmelidir. Piyasanın ziyaret edilmesi kaçınılmaz bir kuraldır. Firmaların öncelikle ürünlerinin hangi kurallar ile ithal edildiklerini öğrenmeleri gerekmektedir.

Bu konuda:

Kompass-Maro- www.kompas.ma 51 Boulvard d’anfa

Casablanca 01

Tel: 00 212 2 268 538/265 943 Faks: 00 212 2 266 056

önemli bir referans kaynağı durumundadır.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

(9)

Tüketici Tercihleri

Tüketici tercihleri, ülkenin Avrupa’ya yakınlığı ve Avrupa ile var olan tarihi, kültürel ve ekonomik ilişkilerin etkisi ile çeşitlilik arz etmektedir. Ülkede, Arap, Berberi, Portekiz, İngiliz, Fransız ve İspanyol etkilerini görmek mümkündür. Ülke genelinde Fransızca konuşulurken Tanja bölgesinde İspanyolca hâkimdir.

Diğer taraftan, özellikle genç kuşağın yaşam tarzında Avrupalılaşma özellikle Fransız etkisi görülmektedir. Diğer taraftan, ortalama bir Fas evi, el yapımı geleneksel tarzdaki eşyaları ile ortalama bir Avrupalı ailenin evinden oldukça farklıdır. Ülke geneli itibari ile satın alma gücü düşük bir ekonomik yapıya sahiptir. Bu hali ile geniş bir alt, çok dar bir üst ve yeni yeni oluşmakta olan bir orta tabaka mevcuttur. Fiyat, satın alma kararları verilirken ülke genelini oluşturan alt gelir grubunda belirleyici unsurdur.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Ambalaj, Paketleme ve Etiketleme

Etiketlemenin, Fransızca ve Arapça olması gerekmektedir. Ürünün adı, paketleyen ya da üreticinin adı, adresi, menşe ülke, ağırlık ve içindekiler gibi bilgilerin yiyecek maddeleri, sabun, kozmetik, ilaç ve kimyasal maddelerin kutu ya da paketlerinin üzerinde yer alması gerekmektedir. İlaçlar ve yiyecek maddeleri özelinde; son kullanma tarihi, içerik yüzdesi gibi bilgilerin yer alması gerekmektedir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Ulaştırma ve Taşımacılık Maliyetleri

İstanbul - Casablanca deniz yolu nakliyesi 40 feetlik konteyner için taşımacılık maliyeti yaklaşık 1000 – 1500 Euro (gümrükleme ve liman masrafları hariç) civarındadır. Navlun fiyatı gönderilecek malzemenin türüne göre farklılık arz edebilmektedir.

Fas’a ihracatın artırılabilmesi için taşımacılık sektörünün geliştirilmesi önem taşımaktadır. Hâlihazırda Türkiye-Fas arasında denizyolu taşımacılığı, Fransa veya İspanya'nın farklı şehirleri üzerinden aktarmalı yapılmakta olup aktarma limanında sorunla karşılaşılmaması durumunda İstanbul-Kazablanka arası yaklaşık 12 gün sürmektedir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

(10)

FAS’A TARIM ÜRÜNLERİ İHRAÇ POTANSİYELİ DEĞERLENDİRME MATRİSİ

Sektör GTİP

Potansiyel Ürün

Ülkenin Toplam İthalatı 2012 (milyon dolar)

Türkiye'nin Ülkeye İhracatı 2013 (milyon dolar)

Türkiye'nin Toplam İhracatı 2013 (milyon dolar)

Dünya İthalatında Ülkenin Payı 2012

Türkiye'nin Ülkeye İhracatındaki Değişim 2012-2013 (%)

Ülkenin Toplam İthalatındaki Değişim 2011-2012 (%)

Türkiye'nin Ülkeye İhracatı 2013 Aylık Veriler*

Türkiye'nin Ülkeye İhracatı 2014 Aylık Veriler*

Ülke İthalatında İlk 5 Ülke ve Pazar Payları (%)

Ülkenin Türkiye'ye ve Rakip Ülkelere Uyguladığı Gümrük Oranları

Şekerli ve Çikolatalı Mamuller

1704,1806

Şekerli ve çikolatalı mamuller

30 3,57 1.033 0.1 % 37 -14 0,73 1,53

Mısır, (20) Fransa (14) İtalya (13) İspanya (10) Türkiye (9)

AB ülkeleri (%22,5- 15,75), Türkiye ve MFN (% 25

? 17,5)

Bisküvi 190531, 190532

Tatlı bisküvi

ve gofretler 15,7 3,72 511 0.2 % 159 109 0,95 2,24

İspanya (57) İtalya (13) Türkiye (9) Hollanda (4)

AB ülkeleri (%22,5- 2,25), Türkiye (%2,5-49)

Makarna 1902 Makarna 9 0,52 494 0,1 % 97 -30 0,11 0,37

Fransa (34) İspanya (20) İtalya (10) Türkiye (4)

AB ülkeleri (%0- 50), Türkiye ve MFN (%2,5- 50)

Kaynak: ITC-Trade Map, TÜİK

(11)

FAS’A SANAYİ ÜRÜNLERİ İHRAÇ POTANSİYELİ DEĞERLENDİRME MATRİSİ

Sektör GTİP

Potansiyel Ürün

Ülkenin Toplam İthalatı 2012 (milyon dolar)

Türkiye'nin Ülkeye İhracatı 2013 (milyon dolar)

Türkiye'nin Toplam İhracatı 2013 (milyon dolar)

Dünya İthalatında Ülkenin Payı 2012

Türkiye'nin Ülkeye İhracatındaki Değişim 2012-2013 (%)

Ülkenin Toplam İthalatındaki Değişim 2011-2012 (%)

Türkiye'nin Ülkeye İhracatı 2013 Aylık Veriler*

Türkiye'nin Ülkeye İhracatı 2014 Aylık Veriler*

Ülke İthalatında İlk 5 Ülke ve Pazar Payları (%)

Ülkenin Türkiye'ye ve Rakip

Ülkelere Uyguladığı Gümrük Oranları

Demir Çelik 7207

Demir / alaşımsız çelikten yarı mamüller

260 102,56 826 0,8 229 -99 35,49 45,17

Fransa (33) Hollanda (26) Türkiye (12) Bosna Hersek (6)

AB: % 0 Türkiye: % 0

Otomotiv Ana

ve Yan Sanayi 8703 Otomobil 1.532 99,78 6.857 0,2 61 195 27,51 30,34

Almanya (29) İspanya (13) Fransa (12) İngiltere (9)

AB ülkeleri

%0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I ve II sayılı listeler)

Otomotiv Ana ve Yan Sanayi 8708

Kara taşıtları için aksam parçaları

653 36,59 3.907 0,2 27 2 9,72 12,94

İspanya (34) Romanya (23) Fransa (17) Almanya (5) Türkiye (4)

AB ülkeleri

%0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I sayılı liste)

Otomotiv Ana

ve Yan Sanayi 4011 Kauçuktan yeni

dış lastikler 239 26,13 1.174 0,3 51 -29 6,95 8,43 Çin (%19)

Almanya(%10)

AB ülkeleri

%0 Türkiye*:

Serbest

(12)

Japonya (%9) Türkiye (%7)

Ticaret Anlaşması (I sayılı liste)

Otomotiv Ana ve Yan Sanayi 8704

Eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar

386 48,34 3.581 0,3 87,0 89 1,89 18,33

Japonya (%24), Tayland (%15), Almanya(%14), Amerika (%11)

AB ülkeleri

%0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I ve III sayılı liste)

Otomotiv Ana

ve Yan Sanayi 8701 Traktörler 192 19,7 423 0,4 82 -50 2,32 4,54

Fransa ( %26) İsveç (%25), İtalya(%12), Çin (%10), Türkiye (%6)

AB ülkeleri

%0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I ve III sayılı liste)

Kumaş 5208

Pamuklu Mensucat (ağırlıkça % 85 ve fazla pamuk m. Kare 200 gr.)

151 12,0 309 1,3 -14,5 -13 3,54 3,81

İspanya (%39) Fransa (%16) Çin (%14) İtalya (%11) Türkiye (%9)

AB: %0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I sayılı liste)

Kumaş 6006 Diğer örme

mensucat 246 21,8 910 1,9 23 -10 3,97 5,11

İspanya (%39) Fransa (%28), Çin (%17) Türkiye (%7)

AB:% 0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I sayılı liste)

(13)

Beyaz Eşya 8418

Buzdolapları, dondurucular, soğutucular

166 33,66 1.953 0,4 -2,7 7 6,84 7,24

Türkiye (%21) Çin (%14) İtalya (%14) Fransa(%11) İspanya (%7)

AB: %0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I sayılı liste)

Beyaz Eşya 8450

Çamaşır Yıkama Makineleri

60 7,45 813 0,4 19,3 5900 1,71 2,20

Çin (%55) Türkiye (%10) İtalya (%7) Polonya(%6)

AB ülkeleri

%0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I sayılı liste)

Elektrikli Makineler ve Kablolar

8544 İzole edilmiş

teller, kablolar 325 3,09 2.500 0,3 -41 -8 0,38 0,71

İspanya (%33), Fransa (%18), Portekiz (%15), Çek

Cumhuriyeti(%6), Almanya(%4)

AB ülkeleri

%0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I sayılı liste)

Elektrikli Makineler ve Kablolar

8537

Elektrik, kontrol, dağıtım tabloları

84 10,12 676 0,2 583 222 6,84 0,14

Fransa (%25) G.

Kore (%15) İspanya(% 12) Almanya (%11)

AB ülkeleri

%0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I sayılı liste)

İnşaat

Malzemeleri 8415 Klima cihazları 111 11,29 275 0,3 48 25 3,2 4,67

Çin (%36) G.Kore (%9) Türkiye (%8) Fransa(%8)

AB: % 0 Türkiye: % 0

(14)

Tarım Alet ve Makineleri 8433

Hasat, harman biçme, makine, cihazları

17 1,60 67 0,1 -9 116 0,80 1,74

Fransa(%24) İspanya(%20) İtalya(%16) ABD (%12) Türkiye (%10)

AB: % 0 Türkiye: % 0

Kağıt ve Karton Ürünleri 4819

Kağıt, karton vb esaslı kutu, kılıf, torba, vb.

eşya

53 0,7 355 0,3 0 -47 0,09 0,31

İspanya (% 39) Fransa (%13) Çin (%11) Portekiz (%10)

AB ülkeleri

%0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I sayılı liste)

Mobilya 9401

Oturmaya mahsus mobilyalar, aksam ve parçaları

118 3,98 739 0,2 64 12 1,30 2,31

Çin (%52) İspanya(%15) Fransa(8) İtalya (%8)

AB ülkeleri

%0 Türkiye*:

Serbest Ticaret Anlaşması (I sayılı liste)

Sektörler

Tarım ve Hayvancılık

Ülkenin kıyı kesimleri tarıma uygun bir iklim ve toprak yapısına sahiptir. Balıkçılık önemli bir gelir kalemidir. Tarımsal üretimin verimliliği hava koşulları ile yakından ilgilidir.

Tarım sektörü iş gücünün % 40’ını (kadın iş gücünün %60’ı) istihdam etmekte olup, son yıllarda GSMH’nın %11-18’ni oluşturmaktadır. Fas’da 8,7 milyon hektar ekili alan bulunmaktadır. Ülkede ihracata yönelik üretim yapan modern ve büyük ölçekli çiftlikler bulunmaktadır. Söz konusu modern çiftlikler, şarap ve

narenciye üretiminin %15’ini karşılamaktadır. Başta gelen tarım ürünleri, tahıl, baklagiller, zeytin ve narenciye olarak sıralanabilir. Sektör, yağışlara bağımlı olduğundan tarım sektörünün verimi, yıldan yıla değişkenlik göstermektedir. Özellikle düşük mekanizasyon oranı, düşük gübre kullanımı ve sık sık kuraklık yaşanması tarım sektörünü olumsuz etkileyen en önemli faktörlerdir.

(15)

Fas, süt ürünleri konusunda kendi kendine yeterli olup tahıl, şeker, yağ ve çay ise ithal edilmektedir. Diğer taraftan, meyve suyu, şarap, kurutulmuş ürünler, zeytin ve kapari ihracata yönelik olarak üretimleri desteklenen ürünlerdir. En önemli tarımsal ihraç ürünleri; narenciye, domates, taze patates, şaraplık üzüm olan Fas’da zeytin ve zeytin yağı üretimi hem yurtiçi tüketim, hem de ihracata yönelmektedir. Fas tarım ürünleri, AB piyasasında daha kaliteli ürünler sunan Yunanistan, İspanya ve Türkiye kaynaklı tarım ürünleri ile rekabet içindedir.

Ülkedeki ormancılık sektörü, 5 milyon hektar ormanlık bölge bulunmasına rağmen yeterince gelişmemiştir. Halihazırda 27 balıkçılık limanı bulunan ülkede yeni balıkçılık limanlarının yapımı gündemde olup, sektör gelecek vaad eden bir sektör olarak görülmektedir.

Tarım sektörü en fazla koruma tedbirlerinin alındığı sektördür.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Sanayi

Kazablanka, imalat sanayi sektöründe önemli bir merkezdir. Düşük verimlilik oranları ile yüksek işçi ve enerji ücretleri imalat sektörünü olumsuz etkileyen faktörler olmaya devam etmektedir.

Gıda işleme sektöründe konserve meyve, balık, un ve bitkisel yağlar başta gelmektedir. Hem ihracat (konserve meyve, sebze ve balık) hem de iç tüketim (un, şeker, bitkisel yağ) için üretim yapılmaktadır. Gıda işleme sektöründe yabancı sermaye ilgisi düşük düzeydedir.

Tekstil sektörü ekonomik büyüme içinde önemli bir paya sahiptir. Ülkenin en önemli ihracat sektörü olan tekstil; Hindistan ve Çin gibi Uzak Doğu ülkelerinden yoğun bir rekabet ile karşı karşıya kalmıştır. İplik ve kumaş gibi hammaddeler ve ara ürünler ithal edilmekte, bitmiş ürün olan hazır giyim ürünleri ise ihraç edilmektedir.

Ülkedeki ilaç sektörü hızlı bir büyüme göstermekte ve iç ihtiyacın %80’ini karşılamaktadır. İlaç sektöründen elde edilen ciro 376 milyon $’a ulaşmıştır.

Sektördeki üretim ağırlıklı olarak lisans altında yapılmakta olup, AB ülkelerinden yapılan hammadde ithalatına bağlıdır. Üretimin büyük bölümü iç pazarda tüketilmekte olup, küçük bir bölümü Libya, Fransa, Cezayir ve Tunus’a ihraç edilmektedir.

Kimya sanayi ağırlıklı olarak, fosfatın işlenmesine dayalıdır. Fas, dünyadaki en büyük fosforik asit üreticisi ve ihracatçısıdır. Son dönemde, fosfat kimyasalları sanayiinde üretim ve işleme hacminin artırılması amacıyla Fransa, Belçika, Hindistan ve Pakistan’lı ortaklar ile “ortak teşebbüs” oluşumuna gidilmektedir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

(16)

Turizm

Turizm ülkenin önemli gelir ve istihdam kaynaklarından biridir. Fransa Almanya, İspanya, İngiltere, İtalya ve ABD en önemli müşterilerdir. Bu sektörde gelir genel olarak artan bir eğilim içerisinde olup; yabancı yatırımların çekilmesi konusunda hükümet ciddi çalışmalar yürütmektedir. Turizm sektöründe hali hazırda Fransız, İngiliz, Suudi, Alman ortak yatırımları bulunmaktadır. Ancak sektör politik krizlerden etkilenmeye açıktır.

Son dönemde ülkeyi ziyaret eden batılı turist sayısında düşüş görülmesine karşılık ülkeye Arap ülkelerinden gelen turist sayısında artış görülmektedir.

Hükümet, turizm sektörünün geliştirilmesi için 10 yıllık bir plan açıklamıştır. Bu plan ile, 2020 yılına kadar ülkeyi ziyaret eden turist sayısının 18,6 milyona çıkartılması hedeflenmektedir. Diğer hedefler; 200.000 yeni yatak kapasitesi yaratılması, turizm gelirlerinin 16,6 milyar $’a çıkartılması ve sektörde 470.000 yeni istihdam sağlanmasıdır.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Ulaştırma ve Telekomünikasyon Altyapısı

Ülkedeki en büyük liman Kasablanka Limanı’dır. Hidrokarbon ihracatının tamamına yakın kısmı buradan yapılmaktadır. Tangier limanı Kasablanca’dan sonraki en büyük liman konumundadır.

Haberleşme sektörü, istihdam imkanları ve özel sektörün büyümesine sağladığı katkı açısından umut vaad etmektedir. Cep telefonu talebi çok yüksektir. Bu sektörün rekabete açılması ve liberalleşmesi yönündeki çalışmalar yatırımcılara güven vermektedir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Bankacılık

Fas'ta Wafa Bank'ın Fas Ticaret Bankası (La Banque Commerciale du Maroc) ile birleşerek Attijariwafa Bank adını almasından sonra bankacılık sektöründe ticari banka olarak 18 banka faaliyet göstermektedir. Birleşmeden sonra 450'ye yakın şube ile Attijariwafa en büyük banka konumuna gelmiştir.

Kaynak: Ülke Masaları – Fas Raporu/ T.C. Ekonomi Bakanlığı

Referanslar

Benzer Belgeler

İsviçre ile ülkemiz arasında Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) şemsiyesi altında Serbest Ticaret Anlaşması bulunmakta olup, tarım ürünleri başlıklarında ülkemiz

AB Komisyonu da dün üzerinde uzlaşılan ticaret ve iş birliği anlaşması taslağına göre, taraflar arasında yeni bir serbest ticaret anlaşması

yaklaşıma dayalı olarak AB açısından KAA’nın 1 no’lu ilavesinin 3 no’lu alt-ekinde su, enerji, ulaşım ve iletişim gibi genel hizmetlerle ilgili faaliyet gösteren kurum

Tarafları arasında tarife ve tarife dışı engellerin kaldırılmasını öngören ancak birlik dışında kalan üçüncü ülkelere karşı ortak ticaret politikasının

Tarafları arasında tarife ve tarife dışı engellerin kaldırılmasını öngören ancak birlik dışında kalan üçüncü ülkelere karşı ortak ticaret politikasının

Heilongjiang Pilot Serbest Ticaret Bölgesi, 26 Ağustos 2019 tarihinde kurulmuş olup, 119 kilometrekarelik bir alanı kapsamaktadır. Çin’in kuzey batısında yer alan bölge daha çok

PANEL: rÜnxİYE-BiRLEşiK KRALLIK sERBEsT TİCARET

Ayşegüı TAŞÖZ DÜŞÜNDERE, Proje Koordinatörü, Ttırkiye Ekoııomi Politikal aıı Araştırma Vakfü (TEPAV). o Çiğdem NAS, İktisadi Kalkınma Vakfi (İKU Genel