DÜNYA BANKASI SERMAYE PİYASASI RAPORU DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER

DÜNYA BANKASI

SERMAYE PİYASASI RAPORU DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER

8 MAYIS 2003 8 MAYIS 2003

ERHAN TOPAÇ ERHAN TOPAÇ

Gedik Yatõrõm Yönetim Kurulu Başkanõ

Gedik Yatõrõm Yönetim Kurulu Başkanõ

İÇİNDEKİLER

1. Dünya Bankasõ Önerileri...3-24 2. Türkiye Sermaye Piyasasõ’nõn Önündeki Engeller...24-33 3. Türkiye Sermaye Piyasasõ’nõn Güçlü Yönleri...34 4. Değerlendirme ve Öneriler...35-43 5. Sonuç...44

2

1.DÜNYA BANKASI ÖNERİLERİ

1.1 MENKUL KIYMET PİYASALARININ DERİNLEŞTİRİLMESİNE ve GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK ÖNERİLER

1.2 MEVCUT PİYASALARIN ETKİNLİĞİNİN ARTIRILMASI

1.3 FİNANSAL PİYASALARDAKİ GÜVENİ ARTIRMAYA YÖNELİK ÖNERİLER

1.4 FİNANSAL SEKTÖR DÜZENLEME VE DENETİMLERİNİ KUVVETLENDİRMEK

3

1.1. MENKUL KIYMET PİYASALARININ DERİNLEŞTİRİLMESİNE

ve

GELİŞTİRİLMESİNE YÖNELİK ÖNERİLER

1.1.1. Hisse Senetleri Piyasasõnõn Geliştirilmesi

1.1.2. Kurumsal Borçlanma Piyasalarõnõn Geliştirilmesi 1.1.3. Yeni Şirketler İçin Pazar Oluşturulmasõ

1.1.4. Riskten Korunma Enstrümanlarõnõn Geliştirilmesi ve Türev Piyasalar

4

Orta Vadeli Hedefler

1 Orta vadede GSYİH'nõn %100 veya daha fazlasõna denk gelen bir piyasa değeri ideal olacaktõr.

2 Kõsa vadede, GSYİH'nõn %20'ler seviyesinde olan piyasa değeri kriz öncesindeki %35 seviyelerine çekilmelidir.

Hisse senetleri piyasasõnõn piyasa değerinin yõllõk %20-30, GSYİH'nõn ise yõllõk

%5 oranõnda büyümesi bu hedefin 3-5 sene içerisinde tutturulabilmesini sağlayacaktõr.

1.1.1. HİSSE SENETLERİ PİYASASININ GELİŞTİRİLMESİ

5

HİSSE SENETLERİ PİYASASININ GELİŞTİRİLMESİ

1. Hisse senetleri piyasasõnõn derinleştirilmesi amacõyla birincil ve ikincil halka arzlarõ teşvik edici önlemler alõnmalõdõr.

2. Önümüzdeki 2- 3 sene içerisinde %5-15 olan minimum birincil halka arz oranõnõn adõm adõm %25'e çõkarõlmasõ ve halka açõklõğõn ortalama olarak %35-40'a çõkarõlmasõ için bir takõm politikalar geliştirilmelidir.

2.1. Daha fazla hissenin halka açõlmasõ için artan oranlõ vergi teşvikleri düşünülebilir.

3. Birincil halka arz sürecinde ihraççõlarõn Halka Arz Lideri, SPK ve İMKB tarafõndan inceleme ve denetimi kademeleri basitleştirilmelidir.

4. Halka açõlma maliyetlerinin (kotasyon, tescil, vs ücretleri) azaltõlmasõ için yapõlabilecekler araştõrõlmalõdõr.

4.1. Halka arzlarda toplanan %0.3 oranõnda verginin %0.1'e tekabül eden Eğitim Teşvik Fonu ve özel işlem vergisi bileşenlerinin kaldõrõlmasõ dikkate alõnmalõdõr.

4.2. WAN üzerinden birincil halka arz yapõlarak maliyetler azaltõlmalõ ve etkinlik artõrõlmalõdõr.

ÖNERİLER

6

5. Kotasyon ve kotta kalma kriterleri maliyet ve uygunluk açõsõndan gözden geçirilmelidir.

5.1. İkincil piyasa kotasyon kriterleri de gözden geçirilmelidir.

5.2. Gözaltõ piyasasõnda bulunan bir şirket 1 ay sonunda kottan çõkarõlmalõ yada Gözaltõ Pazarõ kaldõrõlmalõdõr.

5.3. Birincil piyasanõn gelişimini sağlamak için Türkiye'de kote olmayan ve yurtdõşõ piyasalarda ihraç yapacak olan firmalara yurtiçi piyasada minimum oranda bir pay arz etme zorunluluğu getirilebilir.

5.4. Azõnlõk haklarõnõn korunmasõnõ artõrmak için ihraçcõlarõn azõnlõk haklarõ ile de kontrolü sağlayabilecekleri yönünde eğitilmeleri

6 Hisse senetleri piyasalarõnõn derinleştirilmesi için özelleştirme hõzlandõrõlmalõdõr.

6.1. Özelleştirme programõ kapsamõndaki şirketler halka arz edilmeli ve bu tür şirketlere tanõnan minimum halka açõklõk gerekliliği muafiyetine son verilmelidir.

6.2. Birincil piyasadaki küçük yatõrõmcõlarõn dikkatini çekmek için iskontolu fiyat olanağõ sağlanabilir.

7 Hisse senedi yatõrõm gelirleri (temettü ve sermaye kazançlarõ) üzerinden alõnan çifte vergilendirmeyi

engellemek amacõyla hükümet temettüler için bir vergi entegrasyonu uygulamasõnõ göz önüne almalõ ve hisse senetleri piyasasõnda işlem gören hisselere uygulanan sermaye kazancõ vergisinin etkileri yeniden tayin

edilmelidir.

HİSSE SENETLERİ PİYASASININ GELİŞTİRİLMESİ

7

1.1.2. KURUMSAL BORÇLANMA PİYASALARININ GELİŞTİRİLMESİ

ORTA VADELİ HEDEFLER

1.Hükümet, kamu borçlanma piyasasõnõ bir düzene koymalõ ve özel sektör borçlanma araçlarõnõn geliştirilmesi için gerekli önlemler alõnmalõdõr.

1.1 Kurumsal ve finansal işletmelerin toplam kamu borçlanmalarõ içindeki payõ 3-5 yõl içerisinde %5- 6 oranõnda olmalõ.

1.2 8-10 milyar dolar değerinde ya da GSYİH’nõn %3.5— 4-5 oranõnda kurumsal borçlanma piyasasõnõn uzun vadede toplam piyasada %15-20 oranõnda bir pay almasõ.

ÖNERİLER

1. Kamu borçlanma vadesi uzatõlmalõ ve bu şekilde daha kõsa vadede kurumsal borçlanma için yer açõlmalõdõr.

2. Kurumsal borçlanma piyasasõnõn yok olmasõna neden olan stopaj uygulamasõndaki çarpõklõklar düzeltilmeli ve kurumsal ve kamu borçlanma piyasasõ arasõnda bir vergi seviyesi belirlenmelidir.

3. Kredi derecelendirme, menkul kõymet kotasyon ve açõklama sistemleri geliştirilmeli,

4. Alacaklõlarõn haklarõnõn korunmasõ için ek teminat ve iflas kanunu güncellenerek kurumsal sabit getirili piyasalar geliştirilmelidir.

8

1.1.3 YENİ ŞİRKETLER İÇİN PAZAR OLUŞTURULMASI

ORTA VADELİ HEDEF

1.Türkiye’de mevcut küçük ve orta ölçekli şirketlerin çok sayõda olduğunu göz önüne alõndõğõnda hisse senetleri piyasasõnda bu şirketlerin kote olmasõnõ artõrmak için fazlasõyla alan olduğu görülmektedir.

Yetkililer öncelikle 2,200 kadar olan küçük ve orta ölçekli şirket üzerinde yoğunlaşmalõ ve en azõndan bu şirketlerin %10’unu önümüzdeki 3-5 yõl içerisinde borsaya kote edilmesini hedeflemelidir.

ÖNERİLER

1.KOBİ’lerin borsaya kotasyon süreci ve sonraki işlem aşamasõ basitleştirilerek zaman kaybõ ve maliyetler azaltõlmalõdõr.

2.Bölgesel Pazar konvansiyonel ikincil bir Pazar ya da Gözaltõ Pazar’õna koyulan şirketleri hepsini kapsayan bir Yeni Şirketler Pazar’õna dönüştürülmelidir.

3.Şirketler bir ay sonunda Gözaltõ Pazar’õndan çõkarõlmalõ ya da alternatif olarak Gözaltõ Pazar’õ kaldõrõlmalõdõr.

3.1. Mevcut sürekli müzayede emir iletim piyasa yapõsõ bu pazarlara uygun olmayacağõ için teklife dayalõ piyasa yapõcõlõk mekanizmasõ uygulanabilir.

3.2. Piyasa yapõcõlarõ likiditenin yetersiz olduğu durumlarda müdahale ederek derinlik yaratabilir.

3.3. Alternatif olarak Pazar ikiye bölünerek bir bölümünde piyasa yapõcõlarõ tarafõndan şirketler kote edilebilir diğer tarafta da piyasa yapõcõlarõ olmaksõzõn şirketler işlem görebilir.

9

1.1.4. RİSKTEN KORUNMA ENSTRÜMANLARININ GELİŞTİRİLMESİ ve TÜREV PİYASALAR

1 .TL’deki aşõrõ volatilitenin yanõsõra yeterli büyüklükte kurumsal yatõrõmcõnõn olmayõşõna bağlõ olarak talep yetersizliği sonucu gelişemeyen türev piyasalarõn gelişmesi için bankalara piyasa risk karşõlõğõ zorunluluğu getirilebilir ve bu şekilde bankalarõn kendi piyasa pozisyonlarõnõ korumalarõ da sağlanabilir.

2. Makro ekonomik stabilizasyon ve TL volatilitesinin azalmasõ türev piyasalarõn gelişmesine katkõda bulunacaktõr.

2.1. Serbest altõn ve döviz piyasalarõnõnõ resmileştirilmesi dikkate alõnmalõdõr.

3. İzmir vadeli işlemler piyasasõ en kõsa zamanda faaliyete geçirilmelidir.

3.1. İstanbul Altõn Borsa’sõ da özelleştirilmelidir.

4. Menkul kõymet piyasalarõ yerel piyasa katõlõmcõlarõn ve de yabancõ yatõrõmcõlarõn risklerini hedge edebilmelerini sağlayacak ve kolaylaştõracak bir yapõya geliştirilmelidir.

5. Kamu kağõtlarõnõn yoğunluğunu, ihracõnõn çok olduğunu ve hükümetin vadeyi uzatma ihtyacõnõ göz önüne alarak vadeli işlem enstrümanlarõ çeşitlendirilmelidir. Örneğin Hazine menkul kõymetleri ve faiz vadeli işlem enstrümanlarõ gibi.

6.Aracõ kurumlarõn kendilerini risklere karşõ türev piyasalarda korumalarõnõ sağlayacak kurallar getirilmelidir.

ORTA VADELİ HEDEFLER VE ÖNERİLER

10

1.2. MEVCUT PİYASALARIN ETKİNLİĞİNİN ARTIRILMASI

1.2.1.KAMU BORÇLANMA PİYASALARININ ETKİNLİĞİNİN ARTIRILMASI 1.2.2.İMKB YÖNETİM REFORMU VE ÖZELLEŞTİRME

1.2.3.YARDIMCI KURUMLARIN MÜLKİYET VE YÖNETİM REFORMU 1.2.4.TAKAS,SAKLAMA VE KAYIT SİSTEMLERİNİN ETKİNLEŞTİRİLMESİ 1.2.5.ARACI KURULUŞ YAPISININ GELİŞTİRİLMESİ

11

1.2.1. KAMU BORÇLANMA PİYASALARININ ETKİNLİĞİNİN ARTIRILMASI

1.İMKB OTC (Tezgahüstü Piyasalar) işlemlerini vergilendirmeye son vermeli ancak piyasa şeffaflõğõnõn devamõ için işlemleri tescil etmeye devam etmelidir.

1.1.OTC işlemlerinin tescil edilmesi Merkez Bankasõ veya SPK tarafõndan düzenleyici bir zorunluluk haline getirilmelidir

1.2. Hükümet, Merkez Bankasõ ve SPK bu noktada bono piyasasõ için açõkça belirlenmiş düzenleyici otorite yapõsõnõ oluşturmalõdõr.

2. Telefon üzerinden yapõlan OTC işlemlerinde şeffaflõğõm artõrõlmasõ için elektronik bono işlem platformu oluşturulmalõdõr.

2.1. Şeffaflõğõn artõrõlmasõ için çoklu-dealer sistemlerinin oluşturulabilir ancak gelişmekte olan bir piyasada böyle bir sisteminin finanse edilebilmesinde sorunlar yaşanabileceğinden İlk etapta başlangõç

maliyetlerini hükümet üstlenebilir.

2.2. Elektronik bono işlem platformu oluşturulmasõnda hükümet düzenleyici kurum ve piyasa katõlõmcõlarõndan oluşan bir kurul oluşturulmasõnda lider olmalõdõr.

3 Hazine ,piyasa yapõcõlõk sisteminde piyasa yapõcõlarõnõn üstleneceği yükümlülükleri ayrõntõlarõ ile belirlemelidir.

3.1. Merkez Bankasõ ve piyasa katõlõmcõsõ diğer ana kurumlar, birlikte sürekli olarak piyasa yapõcõlarõnõn performansõnõ izlemelidir.

3.2. Hem piyasa yapõcõlarõ arasõnda hem de sistem içinde rekabet sağlamak için yüksek performans gösterenler

ödüllendirilebilir, düşük performans gösterip yükümlülüklerini yerine getiremeyenlerin ise yetkileri elinden alõnõp yerine yeni bir piyasa yapõcõsõ görevlendirilebilir.

ORTA VADELİ HEDEF VE ÖNERİLER

12

1.2.2 . İMKB YÖNETİM REFORMU ve ÖZELLEŞTİRİLMESİ

1.İMKB’nin kurumsal yapõsõ hem kanuni hem de uygulama açõsõndan temel olarak gözden geçirilmelidir.

1.1.Sermaye piyasasõ kanunu tüm menkul kõymet borsalarõnõn özel kar amaçlõ tüzel kişilikler haline gelmesine yönelik olarak düzeltilmelidir.

1.2.İMKB’nin kar amaçlõ özel bir şirket haline getirilmesi için bir strateji geliştirilmeli ve uygulanmalõdõr.

1.3.Mevcut mülkiyet ve kontrol yapõsõ, genişletilmiş yönetim, bağõmsõzlõk ve kendi kendini regüle eden bir kurum olmak için gerekli kredibilite, teknolojiye yatõrõm ve mevcut sistemlerin upgrade edilmesi için gerekli mali esnekliğin sağlanmasõ gibi gelecek finansal yapõ ve hedefler belirlenmelidir.

2 Önerilen strateji , İMKB’nin ilk aşamada özelleştirilerek hisseleri ve/veya yönetiminin üyelere devredilmesidir.

2.1.İlk aşamada İMKB’nin tam olarak şirketleşmesi ve bu şekilde hükümetin İMKB üzerindeki söz hakkõnõn ortadan kaldõrõlmalõdõr.

2.2.Şirketleşmeden sonra kar amaçlõ şirket haline getirilmesi için ise İMKB halka arz edilmelidir.

2.3.İMKB veya başka bir data sağlayõcõ veya her ikisi tarafõndan geliştirilecek elektronik bono işlem platformunun oluşturulmasõ da kar amaçlõ şirkete dönüşüm süreciyle birlikte ele alõnmalõdõr.

ORTA VADELİ HEDEF VE ÖNERİLER

13

1.2.3. YARDIMCI KURUMLARIN MÜLKİYET ve YÖNETİM REFORMU

1 .İMKB’nin özelleştirilmesi ve kar amaçlõ şirkete dönüştürülmesi sürecinde İMKB'nin asõl hissedarõ olduğu Takasbank, Merkezi Kayõt Kurumu hem de İstanbul Vadeli İşlemler Piyasasõ’a yönelik direk uygulamalar olmalõdõr.

1.1. SPK, İMKB’nin kar amaçlõ özel şirket haline dönüştürülmesi kapsamõnda piyasa dahilindeki diğer kurumlarõn da merkezileşmiş monopolistik yapõsõnõ ve takas ve saklama kurumlarõnõn pozisyonunu göz önüne alarak bunlar için organizasyonel bir strateji geliştirmelidir.

1.2.TB’õn mülkiyet ve kontrol reformu gözden geçirilmeli ve geliştirilecek politikalar AB üyelik süreci kapsamõnda piyasa içi rekabetin veya piyasalarõn merkezileşmesinin teşvik edilmesinde belirleyici olmalõdõr.

2 İMKB ve İstanbul Vadeli İşlemler Piyasasõ gibi borsalar ile takas ve saklama kurumlarõ arasõndaki ayrõm belirlenmelidir.

2.1.Eğer yurtiçi piyasada mevcut borsalar arasõnda rekabet teşvik edilmeyecekse borsalarõn kurumsal yapõlarõ kullanõcõlarõn isteklerini yansõtacak şekilde düzenlenmelidir.

2.2. Bu kurumlarõn kendi kendilerini regüle edebilir hale gelmesi düşünülüyorsa bu yükümlülükleri kapsamõnda verilecek teşviklerin kredibilitesi iyice gözden geçirilmelidir.

3 AB’ne tam üyelikle birlikte işlem sistemlerinin merkezileştirilmesi ve bu şekilde yurtiçi işlem maliyetlerin azaltõlmasõ yabancõ işlem sistemleri ve borsalarõ ile rekabet için kaçõnõlmaz olacaktõr.

3.1 Merkezileşmenin bir politika olarak belirlenmesi ile denizaşõrõ piyasalarla rekabet teşvik edilmeli ve buna engel teşkil edebilecek monopol gücün istismarõ da önlenmelidir.

3.2. Politika belirleyici konumunda olanlar yurtiçi ve dõşõ piyasalarda rol paylaşõmõnõ dikkate alarak yurtiçi piyasalar için bir vizyon geliştirilmelidirler.

14

1.2.4. TAKAS,SAKLAMA VE KAYIT SİSTEMLERİNİN ETKİNLEŞTİRİLMESİ

1.SPK takas ve saklama kurumlarõnõn pozisyonlarõnõ göz önüne almalõ ve bunlar için bir politika geliştirmelidir.

1.1. TB’õn mülkiyet ve kontrol reformu İMKB’nin özelleştirilmesi ve kar amaçlõ şirket haline getirilmesi süreci kapsamõnda iyice gözden geçirilmelidir.

2. Piyasalar arasõ adil ve etkin rekabet ortamõ yaratõlabilmesi için TB’õn tüm borsalarla birlikte kamu senetlerinin de işlem göreceği muhtemel elektronik bir işlem platformunun oluşturulmasõna destek olmasõ gerekecektir.

3. Ulusal Takas Kurumu kurulmasõ düşünülmelidir.

4. Takasbank haricinde Merkezi Kayõt Kuruluşu kurulmasõ takas saklama reformunun bir parçasõ olabilir.

4.1.Takas kurumunun etkili olabilmesi ve saklama riskini elemine edebilmesi için yasal olarak ayrõ bir merkezi kayõt ve depolama sisteminin olmasõ gereklidir.

4.2. Merkezi Kayõt kurumunun bir diğer rolü de yakõn zaman içerisinde halka açõk kurumlarõn menkul kõymetlerin tam kaydi sisteme geçişini sağlamak olacaktõr.

4.3. Merkezi Kayõt Kurumu süreci 2-3 yõl gibi kõsa bir zamanda tamamlayabilmek için yollar aramaya teşvik edilmelidir.

ORTA VADELİ HEDEF VE ÖNERİLER

15

1.2.5. ARACI KURULUŞ YAPISININ GELİŞTİRİLMESİ

1. Şu anki şartlar altõnda mevcut aracõ kurum sayõsõnõn fazla olduğu görülmekle birlikte, son yõllarõnda yaşanan mali krizlerle birlikte para kaybetmeye başlayan sektörde konsolidasyon ihtiyacõ söz

konusu olup bu yönde bir trend de görülmektedir.

1.1. SPK’nõn sektörün konsolidasyonunu kolaylaştõrmasõ gerekmektedir.

1.2. SPK ayrõca aracõ kurumlar arasõnda belli alanlarda uzmanlaşmayõ teşvik etmeli ve rekabet yoluyla hayatta kalmalarõnõ sağlamalõdõr.

2 Yetkililer Aracõ Kuruluşlar Birliğinin kredibilite sahibi , kendi kendini regüle eden bir kurum olarak nasõl faaliyet gösterebileceğini yeniden gözden geçirmelidir.

ORTA VADELİ HEDEF VE ÖNERİLER

16

1.3.FİNANSAL PİYASALARDAKİ GÜVENİ KUVVETLENDİRMEYE YÖNELİK ÖNERİLER

1.3.1.KURUMSAL YÖNETİMİ GELİŞTİRMEK

1.3.2.MUHASEBE VE DENETİM İLKELERİ İLE UYGULAMALARINI KUVVETLENDİRMEK

17

1.3.1 KURUMSAL YÖNETİMİ GELİŞTİRMEK

1"Şirketlerin egemenlik ve kontrol yapõlarõndaki saydamlõk ve açõklama yapma zorunluluklarõ artõrõlabilir.“

1.1.Halka açõk şirketlerde dolaylõ olarak %10 veya daha fazla paya sahip olan hissedarlardan da açõklama istenebilir.

1.2.Halka açõk şirketlerin tüm ortaklõk yapõlarõ en azõndan piyasa düzenleyici kurumlarda bulunabilir ve Merkezi Sicil Kurumu'nun operasyonelliği hõzlandõrõlabilir.

1.3. Elektronik ortamda şirketlere ait bilgi ve dökümanlara kolayca ulaşõlmasõ sağlanabilir.

1.4. Güvenilir finansal raporlama için muhasebe ve denetim ilkeleri yönetiminde reform yapõlabilir.

2.Yönetim organlarõndaki gözetim ve denetim kuvvetlendirilmelidir.

2.1Genel Kurul Toplantõlarõ'nõn ve yönetim kurullarõnõn rol ve sorumluluklarõ kuvvetlendirilebilir.

2.2.Halka açõk şirketlerin iştirakleri ve bağlõ ortaklõklarõndaki yönetimlerin fonksiyonlarõ değiştirilebilir ve hatta yönetim kurulu seçim yöntemleri geliştirilebilir.

2.3.Türk Ticaret Kanunu'na şirketlerin üç ayda bir toplantõ düzenlemeleri yönünde hüküm konulabilir.

2.4.Özellikle halka açõk şirketlerin yönetim kurullarõnda minimum sayõda bağõmsõz yönetici yer almasõ cesaretlendirilebilir.

2.5.Genel Kurul Toplantõsõ'nda seçilen şirket denetim kurulunun rolü, Denetçiler Odasõ tarafõndan denetlenen bağõmsõz dõş denetim firmalarõ tarafõndan yerine getirilebilir.

2.6 Genel Kurullarõ takip etmekle yükümlü olan Sanayi ve Ticaret Bakanlõğõ bu güçlü pozisyonunu, Bakanlõk denetimi altõnda çalõşacak özel sektör firmalarõna bõrakabilir.

3. Hazõrlanabilecek gönüllü kurumsal yönetim kurallarõ ve kurulabilecek yönetici enstitüleri ile şirket yöneticilerinin eğitilmelerine ağõrlõk verilebilir.

18

1.3.2. MUHASEBE ve DENETİM İLKELERİ İLE UYGULAMALARINI KUVVETLENDİRMEK

1.Türk Muhasebe ve Denetim İlkeleri'ne göre yapõlan denetleme düzenlemeleri yerini, Avrupa Birliği ve Uluslararasõ Muhasebe Standartlarõ'na uyumlu olan daha genele yönelik finansal raporlama platformuna bõrakabilir.

2.Türkiye Muhasebe Standartlarõ Birliği, genel bir finansal raporlama tekniği hazõrlanmasõnõ yürüten bir kuruma dönüştürülebilir.

3.Uluslararasõ Muhasebe Standartlarõ'na göre yapõlacak denetleme işlerinin onaylanmasõ ve uygulanmasõ sorumluluklarõnõ üzerinde taşõyan bir Denetçiler Odasõ kurulabilir.

4.Sektörel bazda düzenleme işlerini sürdüren kurumlarõn, Muhasebe ve Denetim İlkeleri Reformu'nun Avrupa Birliği ve uluslararasõ içeriğini anlamalarõ sağlanabilir.

19

1.4. FİNANSAL SEKTÖR DÜZENLEME VE DENETİMLERİNİ KUVVETLENDİRMEK

1.4.1.HİSSE SENETLERİ PİYASASINDAKİ DÜZENLEME VE DENETLEMEYİ KUVVETLENDİRMEK

1.4.2.EMEKLİLİK FONLARINI DÜZENLEME VE DENETLEMEYİ KUVVETLENDİRMEK 1.4.3.FİNANSAL SİSTEMİN DÜZENLEME VE DENETLEME YAPISININ

RASYONELLEŞTİRİLMESİ

1.4.4.HOLDİNGLERE KONSOLİDE DENETLEMEYİ GENİŞLETMEK

20

1.4.1. HİSSE SENETLERİ PİYASASINDAKİ DÜZENLEME ve DENETLEMEYİ KUVVETLENDİRMEK

1.Sermaye Piyasasõ Kanunu, Sermaye Piyasasõ Kurulu'na Bakanlar Kurulu'ndan bağõmsõz olarak düzenlemeler yapma ve Ekonomi Bakanlõğõ'ndan bağõmsõz olarak da sermaye piyasalarõnõ ilgilendiren kararlar alma yetkisi verebilir.

2.Sermaye piyasalarõnda gerçekleştirilen suç ihlallerinin ele alõnacağõ özel ihtisas mahkemeleri veya en azõndan hakimlerden oluşan bir jüri heyeti kurulabilir.

3.Sermaye Piyasasõ Kurulu personeline, iyi niyet dõşõna çõkmamalarõ ve görevlerini rahat bir şekilde gerçekleştirmeleri için Sermaye Piyasasõ Kanunu vasõtasõ ile personel güvencesi ayrõcalõğõ getirilebilir.

4.Sermaye Piyasasõ Kurulu, yasa ihlallerinde ceza uygulamalarõnõn profilini yükselterek kendine Amerikan Hisse Senetleri Komisyonu'nu örnek alabilir.

5.Sermaye Piyasasõ Kurulu, düzenleme ve denetleme sürecinde saydamlõğõ ve etkinliği geliştirmek için İstanbul Menkul Kõymetler Borsasõ ve Türkiye Sermaye Piyasasõ Aracõ Kuruluşlar Birliği ile daha fazla görüş alõşverişinde bulunabilir.

6.Sermaye Piyasasõ Kurulu, piyasa katõlõmcõlarõna ve kamuoyuna danõşma hizmeti vereceği bir resmi süreç başlatabilir.

7.Geçmişinde sermaye piyasalarõnda uzmanlõk vasfõ taşõmayan Sermaye Piyasasõ Kurulu üyelerinin bilgi düzeyleri, eğitim programlarõ geliştirilebilir.

8.Sermaye Piyasasõ Kurulu'nun kendi içerisinde yer alan birimler arasõnda, alõşõk olmayan görev ve sorumluluk dağõlõmlarõnõn ayarlarõ daha teşkilatlandõrõlmõş hale getirilebilir.

9.Daha efektif bir çalõşma gerçekleştirilmesi için Sermaye Piyasasõ Kurulu'nun merkezi, finansal piyasalarõn kalbi olan İstanbul'a alõnabilir.

21

1.4.2.EMEKLİLİK FONLARINI DÜZENLEME VE DENETLEMEYİ KUVVETLENDİRMEK

1.Tüm özel bireysel emeklilik firmalarõ standartlarõ yerine getirene kadar sektörde tek bir düzenleme ve denetleme kurumu yönetimi olabilir.

2.Finansal raporlama ve denetlemenin açõk bir şekilde yapõlmasõ için uygun düzenin kurulmasõna önem verilebilir.

3.Sosyal Sigortalar Kurumu benzeri emeklilik sigortasõ hizmetinde bulunan fonlarda, sistem dõşõndaki kişilerin üyeliğine bundan sonra izin verilmeyebilir.

22

1.4.3. FİNANSAL SİSTEMİN DÜZENLEME VE DENETLEME YAPISININ RASYONELLEŞTİRİLMESİ

1. Konu ile ilgili düzenleyicilerin birbirleri aralarõnda hem yönetim konularõnda hem de teknik konularda danõşma ve koordinasyon ilişkileri düzenlenebilir.

2. Özel emeklilik fonlarõ sektörünün gelişimine yardõmcõ olmak için özel fonlarõn sorumluluklarõnõ gösteren planlar rasyonelleştirilebilir ve tek bir bağõmsõz kurum tarafõndan yürütülebilir.

3. Uzun vadede hükümet, mevcut durumda görev alanlarõ neredeyse iç içe geçmiş olan düzenleyici kurumlar yerine, tamamen bütünleşmiş bir finansal hizmetler sektörü düzenleyicisi kurulmasõ yönünde adõm atabilir.

23

1.4.4. HOLDİNGLERE KONSOLİDE DENETLEMEYİ GENİŞLETMEK

1.Finansal sektör denetleyicilerinden en azõndan biri, farklõ yapõlar altõnda bulunan finansal

2.Hükümet, finansal ağõrlõklõ holding şirketlerini düzenleyen mevzuat değişiklikleri

3.Holdingin ana şirketi ve diğer alt şirketleri risk odaklõ konsolide edilmiş denetlemeye konu

24

2 . TÜRKİYE SERMAYE PİYASASININ ÖNÜNDEKİ ENGELLER

2.1 Makroekonomik ve politik istikrarsõzlõk.

2.2 Vergi politikalarõ 2.3 Yatõrõmcõ Güveni

25

2.1. MAKRO EKONOMİK ve POLİTİK İSTİKRARSIZLIK SONUCU OLUŞAN YÜKSEK KAMU BORÇLARI

YAPISAL SORUNLAR

!

! Yüksek Kamu Borçlarõ

! Yüksek Reel Faizler

! Kamuda Verimsizlik

! Yüksek Vergi ve Kamu Ürünleri Fiyatlarõ

! Yatõrõmcõ,Tüketici ve Girişimcide Güven Sorunu

! Özel Sektör Rekabet Gücü

! Sosyal Güvenlik Açõklarõ

! ABD İlişkilerinde Soğukluk

! AB ve Kõbrõs

! Ortadoğuda Yeniden Yapõlanma

26

Kaynak: SPK

Kamunun yüksek borçlanma gereksinimi ve yüksek reel faizler sermaye piyasasõnõn sağlõklõ gelişiminin önündeki en önemli engeldir. Kamunun borçlanma ihtiyacõ Türkiye’de yaratõlan tasarruflarõ aşan boyuta gelmiştir.Sermaye piyasasõnõn ve özel sektörün gelişmesi için kaynak sorunu yaşanmaya başlamõştõr.

Menkul Kõymet Stoku Gelişimi (Milyar $)

27

M e nkul Kõym e t S toğunun Ge lişim i (m ilya r US D)

29.07 37.18 42.47 54.25

84.95 91.69 99.46

4.45 6.04 7.03

10.23

7.31 8.06 8.50

0.72 0.56 0.71

0.57

0.51 0.65 0.69

0.00 25.00 50.00 75.00 100.00 125.00

1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003/02

Tahv il/Bono His s e Senedi Diğer

Mevduat 45%

Altõn 30%

SGMK 19%

Hisse 6%

Toplam Tasarruflarõn Yatõrõm Alanlarõna Dağõlõmõ

(Kasõm 2002)

Kaynam :TSPAKB 28

SON ONİKİ YILDA EN BÜYÜK BAŞARIYI BORÇLANMADA GÖSTERDİK

! Önüne geçilemeyen krizler 12 yõlda toplam borcumuzu 71,5 milyar dolardan 217 milyar dolara yükseltti.

! Bankalardaki toplam aktif tutarõnõn 122 milyar dolar, toplam mevduatõn 79 milyar dolar olduğu dikkate alõndõğõnda kamu borç stoğunun boyutu açõkca görülmektedir. Türkiye’de tasarruflarõn ve borçlanmanõn vade yapõsõ ise sorunun çok önemli diğer bir boyutudur.

! Güçlü bir ekonomik yapõya kavuşmanõn ön koşulu borç stoğunu piyasa kurallarõ içerisinde eritmekten geçmektedir.

Kaynak:Hazine Müşteşarlõğõ 29

1 9 9 0 2 0 0 2 F a rk

G S M H 1 5 0 ,7 3 6 1 7 9 ,8 9 8 2 9 ,1 6 2

T o p la m B o rç 7 1 ,5 1 6 2 1 7 ,2 4 2 1 4 5 ,7 2 6

- İç B o rç ** 1 9 ,5 3 5 8 5 ,6 9 1 6 6 ,1 5 6

- D õş B o rç 5 1 ,9 8 1 1 3 1 ,5 5 1 7 9 ,5 7 0

- K a m u D õş B o rc u 3 3 ,2 0 4 6 3 ,8 7 9 3 0 ,6 7 5

- D iğ e r D õş B o rç 1 8 ,7 7 7 6 7 ,6 7 2 4 8 ,8 9 5

T o p la m K a m u B o rc u 5 2 ,7 3 9 1 4 9 ,5 7 0 9 6 ,8 3 1

K iş i B a ş õn a G S M H 2 ,6 8 7 2 ,5 8 4 -1 0 3

K iş i B a ş õn a B o rç 1 ,2 2 2 3 ,1 9 2 1 ,9 7 0

** 2 0 0 2 yõlõ iç b o rç s to ğ u a ltõn d a ye r a la n 6 m ilya r U S D 'lõk IM F k re d is i n e tle ş tirilm iş tir.

T ü rk iye 'n in B o rç / G S M H G e liş im i (m ilyo n U S D )

2.2 . VERGİ POLİTİKALARI

Son düzenlemer dahil vergi politikalarõ sermaye piyasasõnõn gelişmesini yeterli ölçüde teşvik etmekten uzak; hatta, bazõ yönleriyle engelleyici

niteliktedir.Vergi mevzuatõnda yapõlan sõk değişiklikler, uzun vadeli yatõrõm yeri olan sermaye piyasasõnda güven ve belirsizlik ortamõ yaratmaktadõr.

- Uzun vadeli tasarruf teşvik edilmediğinden ülkemizde sermaye birikimi sağlanamamõştõr.

- Vergi mevzuatõ şirket ortağõ olmayõ ve kar payõ dağõtõmõnõ cezalandõrmaktadõr.

Halka açõk şirketlerde temettü ödemesi dahil %60.36’ya ulaşan yüksek vergi oranõ, şirketlerin gelişmesini ve yatõrõmcõlarõn sermaye piyasalarõna yönelmesini sõnõrlayan bir engel olmaktadõr.

Son düzenlemelerle bu oranõn %45-48’e inmiştir. Ancak halka açõlmayõ teşvik edici hiç bir düzenleme kalmamõştõr.

- Şirketlerin karlarõ uluslararasõ normlarda muhasebe standartlarõ ve enflasyon muhasebesi uygulanmadõğõndan ödenen vergiler nedeniyle erimektedir.

Şirketlerin enflasyonun yõkõcõ etkilerinden arõndõrõlarak reel gelir üzerinden vergi ödemelerini sağlayacak olan enflasyon muhasebesi sistemine geçilmesi hayati önem arz etmektedir.

30

(m ilyon U S D ) 1 990/12 1995/12 2000/12 2001/12 2002/12 (200 2-1990)

Ö Z S E R M A Y E 5,127 4,512 5,634 3,599 5,377 250

S erm aye 2,183 1,152 2,040 1,267 1,593 -590

D önem K a rõ 823 1,223 774 391 800 10,667

D önem Z ararõ (-) 57 4 229 446 217 2,018

S erm a ye A rtõrõm larõ 1,184 473 893 315 486 7,816

- B ed elli A rtõrõm 301 174 189 57 117 2,321

- B ed els iz A rtõrõm 883 300 704 258 368 5,495

N ak it Tem ettü Ö dem e 477 678 188 138 4,739

Ö denec ek V ergiler 330 577 292 162 321 4,417

D olar k uru artõş õ (% ) 26.64 59.40 24.38 114 .30 13.91

K aynak : F innet ve İM K B ş irketleri serm aye ve tem ettü verileri k itabõ

7 7 IM K B Ş İR K E T İN İN Y IL L A R İT İB A R İY L E B A Z I G Ö S T E R G E L E R İ (19 90 - 2 002 ) ( m ilyo n U S D )

! Reel olarak neredeyse özsermayesini büyütemeyen ve ortaklarõna sadece net 2.4 milyar dolar kar payõ dağõtan İMKB’ye kote şirketler 1990-2002 döneminde herşeye rağmen 4.4 milyar dolar vergi ödemesi yapmõştõr.

! Şirketlerin özsermayesini artõramamasõna rağmen ödedikleri yüksek oranlõ vergi, şirketlerin gelişmesini engellemekte ve ortaklarõna yarattõğõ değeri düşürmektedir.

! Bu sonuç, enflasyon muhasebesinin uygulanmamasõnõn şirketler üzerindeki etkisini net olarak ortaya koymaktadõr.

ÖZEL SEKTÖRDE VERGİ SORUNU

31

2.3. YATIRIMCI GÜVEN SORUNU

Banka ve banka iştiraklerindeki halka açõklanmayan bilgi ve bankalar kanunundan gelen belirsizlik, geçmişe dönük vergiler, yatõrõmcõlar üzerinde güven sorunu yaratmaya

devam etmektedir.

Sermaye piyasalarõna ilişkin vergi düzenlemelerinin sõk sõk değişmesi , muhesebe standartlarõ ve davalarõn genel mekanizma içinde yõllarca sürmekte oluşu iç ve dõş yatõrõmcõlarõn bu piyasaya olan güvenlerini sarsmaktadõr.

32

YATIRIMCI KAZANDI MI?

Borsanõn bugünkü seviyelerinde yatõrõmcõlarõn gerek sermaye kazancõ gerekse kar payõ açõsõndan beklentilerinin gerçekleşmediği görülmektedir .

• Sermaye Kazancõ :Tüm olumsuz koşullara rağmen kuruluşundan bu güne kadar halka arzlara, ortak satõşlarõna ve bedelli sermaye artõrõmlarõna faiz hesabõ yapõlmadan yaklaşõk 23 milyar USD ödeyen yatõrõmcõnõn hisselerinin değeri 9 milyar USD’na gerilemiştir.

• Kar Payõ:Gerek SPK kurallarõ ve gerekse vergi sistemindeki yanlõşlõklar nedeniyle kar payõ dağõtõmõnõn cezalandõrõlmasõ sonucu temettü verimi son senelerde % 1’e kadar düşmüştür.

• Batma Riski : İflas ederek hisseleri işleme kapatõlan (18 ) ve halen kot dõşõ pazarda işlem gören (13) toplam 31 şirketteki 253,897 mağdur yatõrõmcõnõn hisse senetlerinin halka açõk piyasa değeri 653 milyon dolarõ bulmaktadõr.

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003

-0.6 -0.5 -0.4 -0.3 -0.2 -0.1 0.0 0.1 0.2 0.3 0.4 0.5 0.6 0.7 0.8 0.9 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 4.0 4.1 4.2 4.3

Korfez savasi ve 1991 yili erken secimi Endeks = 0.52 cent

Ekonomide iyiye gidis faizlerde gerileme

5 Nisan kararlari ve devaluasyon

Tarihi dip = 0.40 cent

Rusya ve uzakdogu krizi Endeks = 0.67 cent

18 Nisan 1999 secimi 18 Agustos 1999 depremi

Endeks = 1.26 cent IMF ile stand-by anlasmasi imzalandi Kopenhag zirvesi icin tarih verildi

Piyasa Degeri 141 milyar USD Endeks 15 ayda %464 artti

Tarihi Zirve = 3.78 cent

Kasim ayi mali krizi Endeks = 1.07 cent

Devaluasyon yapildi Endeks = 0.82 cent

11 Eylul olaylari Endeks = 0.42 cent

Basbakanin rahatsizligi ve secim soylentileri

2 Kasim secimleri Endeks = 0.88 cent

IMKB-100 ENDEKSININ USD BAZLI GRAFIGI

33

3.TÜRKİYE SERMAYE PİYASASININ GÜÇLÜ YÖNLERİ

3.1. Sermaye piyasasõnõn hukuki altyapõsõ ve düzenlemeleri, geliştirilmeye açõk yönleri olsa da, ileri ülkelerle mukayese edilebilir seviyelerdedir.

3.2. Sermaye Piyasasõ kurumlarõ modern teknolojik altyapõlarõ ile sorunsuz çalõşmaktadõr. Uzaktan erişime geçen İMKB, Takasbank, isme saklama sistemi, yatõrõmcõyõ koruma fonu,merkezi kayõt kuruluşu , Türkiye Sermaye Piyasasõ Aracõ Kuruluşlarõ Birliği, aracõ kurumlarõn Avrupa Birliği normlarõna çok yakõn sermaye yeterlilik sistemi ile gelişmiş ülkeler standartlarõna ulaşmõştõr.

3.3. Sermaye piyasasõ çalõşanlarõ eğitim seviyesi yüksek, genç ve dinamik bir kitleden oluşmaktadõr. Birlik tarafõndan devreye alõnan meslek kurallarõnõn yerleşmesi ve iki yõl içinde tüm mesleki personelin lisanslanmasõ sonrasõ standartlar daha da yükselecektir.

Sermaye Piyasasõnõn önündeki tüm bu engellere rağmen geldiği aşama küçümsenemez .

34

4. DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER

4.1.Kamu Borçlanma İhtiyacõ Düşürülmeli

4.2.Uzun Dönemli Tasarruf En Üst Düzeyde Teşvik Edilmeli

4.3.Özel Sektörün ve Sermaye Piyasalarõnõn Önünü Açacak Vergi Düzenlemeleri Getirilmeli

4.4.Yatõrõmcõ Haklarõ Geliştirilmeli

4.5.Kurumsal Yönetim (Corporate Governance)Standartlarõ Geliştirilmeli 4.6.Yeni Piyasalar Geliştirilmeli

4.7. Birliğin Yetkileri Artõrõlmalõ

4.8. Finansal Sistemin Düzenleme ve Denetleme Yapõsõ Zorlanmamalõ

35

“Yapõsal reformlarõn ”aksatõlmadan sürdürülmesi i için her türlü destek verilmelidir.Artõk Türkiye’nin hata marjõ ve boşa harcayacak zamanõ kalmamõştõr. Kamunun yeniden yapõlandõrõlmasõ sağlanmadan, borçlanma ihtiyacõ ve reel faizler düşürülmeden sermaye piyasasõnõn gelişmesi sõnõrlõ kalacaktõr.

58

92

79

75 72

68

64

60 73

50

45 % 55 % 65 % 75 % 85 % 95 %

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

Temel Senaryo:Büyüme=%5,Faiz=%45 Büyüme=-1,Faiz=+5

Büyüme=+1,Faiz=-5

Kaynak:Hazine Müşteşarlõğõ

Kamu Net Borç Stoğu/

GSMH

Faiz ve Büyümeye Göre Senaryolar

36

4.1.KAMU BORÇLANMA İHTİYACI DÜŞÜRÜLMELİ

4.2.UZUN DÖNEMLİ TASARRUF EN ÜST DÜZEYDE TEŞVİK EDİLMELİDİR

Özel Emeklilik Fonlarõ Türkiye’de uzun vadeli tasarruf birikimini sağlayacak en önemli projedir. Başarõsõ verilecek vergi teşviği ile birebir orantõlõdõr.1985 sonrasõ dünyada hõzlanan özel emeklilik sistemleri ile sağlanan birikim sadece ABD’de 11,5 trilyon USD’na ulaşmõştõr.

Tüm dünyada sermaye piyasalarõna uzun vadeli büyük montanlõ fonlar enjekte eden özel emeklilik fonlarõnõn Türkiye’de sağlõklõ bir gelişim gösterebilmesi için, Bakanlar Kurulu’na tanõnan, GVK ve KVK’nõn ilgili maddeleri çerçevesinde vergi limitini arttõrma yetkisi, özel emeklilik şirketleri faaliyete geçmeden evvel son haddine kadar kullanõlmalõdõr.

Burada Yatõrõm Fonlarõ, Yatõrõm Ortaklõklarõ,Risk Sermayesi gibi diğer Kurumsal Yatõrõm konularõna değinilmemiştir.

37

1. Enflasyon muhasebesi ve uluslararasõ muhasebe standartlarõna geçilmesi;

Halka açõk şirketlerin karlõlõklarõnõ direkt olarak etkileyecek enflasyon muhasebesi ve uluslararasõ muhasebe standartlarõ konularõnda yürütülmekte olan çalõşmalara gerekli destek verilmelidir.

2. Sermaye piyasasasõ araçlarõnõn vergilendirilmesi konusu uzun dönemli çözüme kavuşturulmalõdõr.

Vergi Politikasõ Sermaye Piyasasõnõn Gelişmesini Teşvik Edici Yönde Oluşturulmalõ, Mevcut Engelleyici Unsurlar Ayõklanmalõdõr. Sermaye Piyasasõna yönelik vergi politikalarõ önerileri Birlik tarafõndan Şubat sonunda ilgililere detaylõ bir raporla iletilmiştir. Burada sadece kurumlar vergisi ile şirket ortaklarõna yansõyan vergi önerisi tartõşmaya açõlmõştõr.

• Kurumlar Vergisi halka açõk şirketlerde radikal bir şekilde düşürülmelidir.

Enflasyon muhasebesi uygulanmadan şirketlerden alõnan vergi zaten haksõz bir vergidir. Enflasyon muhasebesi uygulandõğõnda yine ortaklara uygulanacak

%45-48 vergi yine çok yüksek bir vergi olacaktõr. Enflasyon muhasebesinin karõşõklõğõ da dikkate alõndõğõnda Türkiye’de yatõrõm ortamõnõn iyileştirilebilmesi için kurumlar vergisinde ciddi oranlarda indirim yapõlmalõdõr.

4.3. ÖZEL SEKTÖRÜN VE SERMAYE PİYASALARININ

ÖNÜNÜ AÇACAK VERGİ DÜZENLEMELERİ GETİRİLMELİDİR.

38

4.4.YATIRIMCILARDA GÜVEN SORUNU YARATAN KONULAR ÇÖZÜME KAVUŞTURULMALIDIR

1. Türkiye sermaye piyasalarõnõn yaklaşõk %60’õnõ oluşturan halka açõk bankalar ile iştirakleri konusunda Bankalar Kanunu yoluyla oluşan belirsizliğin ve kamuyu aydõnlatma açõğõnõn giderilmesi acilen sağlanmalõdõr.

2. Halka açõk şirketlerde ortaklarõn ve çalõşanlarõn hisse senedi alõm-satõmlarõna düzenleme getirilmelidir.

3. Halka açõk şirketlerde yatõrõmcõ haklarõnõ korumaya yönelik radikal önlemler alõnmalõdõr. Sermaye piyasasõnõn sorunu arz tarafõ değildir. Yatõrõmcõ haklarõna özen göstermeyen, iyi yönetilmeyen, şeffaf olmayan, şirketi kendi kasasõ gibi gören , temettü dağõtmayan şirketlerin sermaye piyasasõna katkõsõnõn sõnõrlõ olduğu geçmişte görülmüştür.

4. Halka açõk şirketlere temettü dağõtma zorunluluğu getirilmelidir.

39

-Türkiye Sermaye Piyasalarõnda Kurumsal Yönetim standartlarõnõn belirlenmesi amacõyla ilgili taraflarca

“Çalõşma Grubu” oluşturulmalõdõr. Bu kapsamda , bağõmsõz yönetim kurulu ve denetim kurulu konusu da değerlendirilmelidir.

Oluşturulacak Kurumsal Yönetim standartlarõndan uygun bulunanlar SPK ve Borsa Kotasyon Tebliğleri kapsamõna alõnmalõdõr,

4.5.KURUMSAL YÖNETİM (Corporate Governance ) STANDARTLARININ GELİŞTİRİLMESİ;

AMAÇ : 1. KARLILIK

Şirketlerin Etkin Yönetimi ile Hissedar Kazancõnõn En Üst Düzeyde

Gerçekleştirilmesi, 2. YATIRIMCI HAKLARI

Şirketin ve Şirket Fonlarõnõn akõllõca ve verimli bir biçimde kullanõlmasõ

için şirketlere güvenen yatõrmcõlarõn haklarõna en üst düzeyde öncelik verilmesi ve özen gösterilmesi,

KURUMSAL YÖNETİMİN ANA İLKELERİ

!Yatõrõmcõ Haklarõnõn Korunmasõ

!Ortaklarõn Adil ve Eşit Muamele Görmesi

!Kurumsal Yönetimde Doğrudan Çõkar Sahiplerinin Rolü

!Kamuyu Aydõnlatma,Yönetim ve Şeffaflõk

!Yönetim Kurulunun Sorumluluğu

Sermaye Piyasalarõna Yatõrõmcõ güveni Yerli-Yabancõ

Yeni yatõrõmcõlar Sabõrlõ Uzun Vadeli Sermaye

(Kurumsal Yatõrõmcõ) Rekabet gücü

Sağlõklõ büyüme

ve Uzun vadeli başarõ

Düzenli birbiri üzerine esnek reformlar ve kurumsal yönetim ilkelerinin

geliştirilmesi

40

4.6. YENİ PİYASALAR

1. Sermaye piyasasõnda belirsizliği azaltarak finansal öngörüde bulunma imkanõ veren "Vadeli İşlem ve Opsiyon Borsasõ”nõn ürün bazõnda işlem yerleri objektif kriterlere göre tekrar değerlendirilmelidir.

Türkiye riskinin korunmasõ ve piyasanõn katlanarak büyütülebilmesi açõsõndan vadeli ve opsiyon piyasalarõnõn kurulmasõna yönelik çalõşmalar bir an önce sonuçlandõrõlmalõdõr. Mal ,faiz, döviz, endeks ve madenler üzerinde türev sözleşmeler yapõlmasõna ve risk yönetim ürünleri geliştirilmesine yönelik düzenlemeler yapõlmalõdõr. Dünyada spot piyasalar ve vadeli piyasalarõn yan yana olmasõ yönünde ciddi bir eğilim görülmektedir. Bu nedenle verimlilik ve işlem maliyetleri de gözönüne alõnarak hisse senetleri ve faize yönelik ürünlerin İMKB’de devreye alõnmasõ sağlanmalõdõr.

2. YENİ ŞİRKETLER ve KOBİ BORSALARI

Hükümetin acil eylem planõ içerisinde de yer alan KOBİ borsalarõnõn faaliyete geçirilmesi konusunda, İMKB’nin gelişmiş altyapõsõ ile yeniden oluşturulan 2.

Ulusal Pazar ve Yeni Ekonomi Pazarõndan yararlanma yollarõ değerlendirilmelidir. Ek olarak, diğer KOBİ borsasõ örnekleri de incelenerek özellikle talep yaratõlmasõ ve yatõrõmcõ haklarõnõn korunmasõ konularõnda tecrübelerden faydalanõlmalõdõr.

41

4.7. BİRLİĞİN YETKİLERİ ARTIRILMALIDIR

"

Mevcut statüde bulunan dört düzenleme yetkisi ,

"

Aracõ Kuruluşlarõn merkez dõşõ örgütlerinin takibi ve yeni izinler

verilmesi,

"

Aracõ Kuruluşlarõn Organizasyon yapõsõnõn,ortaklarõnõn,yöneticileri ve personelinin kayda alõnmasõ ve takibi,

"

Yatõrõmcõ haklarõnõ koruyacak,açõk ve özgür piyasa ortamõnõ geliştirecek,menkul kõymetler piyasasõnda rekabeti artõracak ve işlemlerde hileli davranõşlarõ önleyecek önerileri oluşturup, SPK’ya bildirmek,

"

Lisanslama ve Sicil Tutma,

Özdüzenleyici bir meslek kuruluşu olan Aracõ Kuruluşlar Birliği’nin yetkileri IOSCO normlarõna uygun olarak artõrõlmalõdõr. Birlik statüsünün son durumunda Birliğin onbir görevinden dördü düzenleme yapmaya yönelik olup tümü SPK’ya öneri iletmektir. Artõk yerleşimini ve organizasyonunun tamamlamõş Birlik daha fazla yetki alabilecek durumdadõr. Bu kapsamda Birliğe ;

42

! IMF’e sunulan Niyet Mektubu’nda, Bankacõlõk dõşõ mali kurumlarõn (sigortacõlõk şirketleri hariç) denetiminin 1 Eylül 2003 tarihinden itibaren Hazine’den BDDK'ya devredilmesine yönelik yasanõn çõkarõlacağõ belirtilmiştir.

! Son dönemde finansal sistemin düzenleme ve denetlemesi üzerine çeşitli görüşler söylenmektedir. Bunlardan sermaye piyasalarõna yönelik olanõ ise BDDK-SPK birleşmesi yönündeki öneriler olmuştur.

! Dünya Bankasõ raporunda da belirtildiği gibi sermaye piyasalarõ ve para piyasalarõ birbirinin rakibi değil tamamlayõcõsõ olup, her iki piyasada sağlõklõ bir ülke ekonomisi için vazgeçilmez ön şarttõr.

! Sermaye Piyasasõ bugüne kadar devlete hiçbir yük getirmemiş kendi maliyetini kendisi karşõlamõş, kendi özdüzenlemelerini yaparak kriz dönemlerinden bile yüz akõyla çõkmõş ve hatta en büyük zararõ bankacõlõk düzenlemelerinden görmüştür . Şimdiye kadar üvey evlat muamelesi gören sermaye piyasalarõ SPK’da bile yeterince temsil olanağõ bulamamõştõr. Banka hisseleri ve iştiraklerinin durumu, bankacõlõk sektörünün devam eden sorunlarõ, banka yatõrõmcõsõ ile sermaye piyasasõ yatõrõmcõsõ arasõnda yatõrõmcõyõ koruma fonu farkõ, BDDK’nõn yeni bir kurum olmasõ ve bu gibi birçok neden değerlendirildiğinde bu tip zamansõz ve anlamsõz tartõşmalarõn sermaye piyasasõna katkõsõ değil ancak zararõ dokunabilir.

! Önemli olan Dünya bankasõnõn da önerdiği gibi Düzenleyici ve Denetleyici kuruluşlarõn koordinasyonunun sağlanmasõdõr.

4.8. FİNANSAL SİSTEMİN DÜZENLEME VE DENETLEME YAPISI

43

5. SONUÇ

5.1. Türkiye’nin geçmişte olduğu gibi borçlarõnõ artõrarak büyümesi olanağõ kalmamõştõr. Türkiye verimli ve rekabet gücü yüksek bir ekonomi haline dönüşmeden sağlõklõ büyüme ortamõna kavuşamaz. Arkamõza rüzgarõ alõp, yapõsal sorunlarõ iyi bir yönetim anlayõşõ ile çözme yolunda doğru adõmlar atõlmalõ . Artõk iyi yönetim ve çözüm zamanõ.

5.2 Sermaye Piyasasõ ve Borsanõn gelişmesi Türkiye’nin yararõnadõr.

Sermaye piyasasõnõn gelişmesi ülkemizin geleceği açõsõndan büyük önem

taşõmaktadõr. Özelleştirme ve özel sektörün büyüyebilmesi için gerekli fonlar ancak güçlü bir sermaye piyasasõnõn varlõğõ ile sağlanabilir.

5.3 Türk sermaye piyasasõ; son derece gelişmiş kurumlarõ, kapsamlõ düzenlemeleri, ileri teknolojik altyapõsõ ve nitelikli insan gücü ile gelişmiş piyasalarla dahi rekabet edebilecek potansiyele sahiptir.

5.4. Tüm olumsuz koşullara karşõ, bu güne kadar reel sektöre 23 milyar USD civarõnda uzun vadeli kaynak aktaran ve ekonomik büyümeye destek olan sermaye piyasasõna artõk gereken önemin verilmesi ülkemizin gelişmesi açõsõndan çok önemlidir.

5.5. Sermaye Piyasasõna yönelik Dünya Bankasõ raporu bir bütün olarak ele alõnõp , bu piyasa ile doğrudan veya dolaylõ ilgisi bulunan kurum ve kuruluşlarõn (Hazine, Maliye, ÖİB, SPK, İMKB, TSPAKB... gibi) katõlõmõ ile;

“Sermaye Piyasasõnõ Geliştirme Çalõşma Grubu”

oluşturulmalõ ve öncelik sõrasõna göre üzerinde uzlaşmaya varõlacak çözümlerin uygulamaya konulmasõ sağlanmalõdõr.

5.6. Sermaye Piyasasõnda alõnacak güven arttõrõcõ, sermayenin tabana yayõlmasõna yönelik önlemlerin;

! Ekonomik program ve özelleştirme hedeflerine ulaşmada,

! Reel sektörün şiddetle ihtiyaç duyduğu uzun vadeli kaynağõ sağlamada,

! Yabancõ yatõrõmcõyõ ülkemize çekmede, etkin rol oynayacağõna inanõlmaktadõr.

5.7. Sermaye Piyasasõna gerekli önem verildiği ve belirtilen çözüm önerileri gerçekleştirildiği taktirde yatõrõmcõ sayõsõnõn 2010 yõlõnda 10 milyona ve uzun dönemli tasarruf birikimi sağlayan kurumsal yatõrõm fonlarõnõn değerinin 50 milyar USD’a rahatlõkla ulaşmasõ beklenmektedir.

44

DÜNYA BANKASI

SERMAYE PİYASASI RAPORU DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER

8 MAYIS 2003 8 MAYIS 2003

ERHAN TOPAÇ ERHAN TOPAÇ

Gedik Yatõrõm Yönetim Kurulu Başkanõ

Gedik Yatõrõm Yönetim Kurulu Başkanõ