AN KA RA
ÜN İV ER Sİ TE Sİ
EL MA DA Ğ MY O
EB H2 12 YÖ NE Tİ Cİ AS İS TA NL IĞ I
ÖĞR. GÖR. NI MET ÖZGÜL ÜNSAL K Ö SE
İÇERİK
STRES YÖNETİMİ 1. Stres Kavramı 2. Stres Türleri 3. Stres Belirtileri 4. Örgütsel Stres 5. Stres Faktörleri
6. Stresin Yol Açtığı Sorunlar 7. Stresle Başa Çıkma
Ö Ğ R . G Ö R . N I M E T Ö Z G Ü L Ü N S A L K Ö S E 2
3. STRES BELİRTİLERİ
Fiziksel belirtiler;
• baş ve sırt ağrısı, düzensiz uyku, çene kasılması, diş gıcırdatma, kabızlık, döküntü, kas ağrıları, hazımsızlık ve ülser, yüksek tansiyon veya kalp krizi, aşırı terleme, iştahta değişiklik, yorgunluk veya enerji kaybı, kazalarda artış, kalp vurum sayısının hızlanması, kan
basıncında artış, nefes darlığı, çarpıntı, baş ağrısı, terlemeler, mide krampları, seslere ve ışığa karşı aşırı duyarlılık, uykusuzluk ve düzensiz uyku, ellerde titreme, bitkinlik, kas gerginliği, kas ve eklem ağrıları vb.dir.
3. STRES BELİRTİLERİ
Duygusal belirtiler;
•
kaygı, endişe, sıkıntı, gerginlik, huzursuzluk, durgunlaşma,
kayıtsızlık, çöküntü, sinirlilik, kaygı, kızgınlık, endişe,
karamsarlık, kızgınlık,
depresyon veya çabuk ağlama, ruhsal durumun hızlı ve sürekli değişmesi, asabilik, gerginlik, özgüven azalması veya
güvensizlik hissi, aşırı hassasiyet veya kolay
kırılabilirlik, öfke patlamaları, saldırganlık veya düşmanlık, duygusal tükenmişlik hissi vb.dir.
Ö Ğ R . G Ö R . N I M E T Ö Z G Ü L Ü N S A L K Ö S E 4
3. STRES BELİRTİLERİ
Zihinsel belirtiler;
• unutkanlık, dikkati toplayamama, kararsızlık, organize olamama, ilgi azalması, azalan yaratıcılık, işlem hatalarında artış, zihinsel durgunluk, olumsuzluklara
yönelme, karar vermede güçlük, unutkanlık, zihin karışıklığı,
hafıza kayıpları, unutkanlık, dikkat veya konsantrasyon
bozukluğu, aşırı derecede hayal kurma, tek bir fikir veya
düşünceyle meşgul olma, mizah anlayışı kaybı, düşük verimlilik, iş kalitesinde düşüş, hatalarda artış muhakeme gücünde zayıflama vb.dir.
3. STRES BELİRTİLERİ
Sosyal belirtiler;
•
insanlara karşı güvensizlik, başkalarını sürekli suçlama, randevulara gitmeme veya sık sık iptal etme, insanlarda hata bulmaya çalışmak ve sözle
rencide etmek, haddinden fazla savunmacı bir tutum, insanlarla kolay iletişim kuramamak,
erken kırılmak veya darılmak, sosyal süreçleri iyi
kullanamamak, anomi ve yabancılaşma eğilimlerinin güçlü olması vb.dir.
Ö Ğ R . G Ö R . N I M E T Ö Z G Ü L Ü N S A L K Ö S E 6
4. ÖRGÜTSEL STRES
•
Örgütler içinde inançların tutumların, değerlerin,
davranışların ve çeşitli duyguların yaşandığı ve farklı kişilik yapılarının eşgüdüm halinde çalışması gereken sosyal
sistemlerdir.
•
Örgütlerde ortaya çıkan ve örgütü etkisi altına alan gerilimli
havaya veya iklime ÖRGÜTSEL STRES denmektedir.
4. ÖRGÜTSEL STRES
Örgütsel stresin çeşitli kaynakları veya nedenleri vardır.
Örgütsel strese neden olan faktörleri Cooper ve Marshal aşa!
ğıdaki gibi sıralamaktadırlar:
Ö Ğ R . G Ö R . N I M E T Ö Z G Ü L Ü N S A L K Ö S E 8
Örgütsel kültür ve iklim Örgütsel kültür ve iklim
İşin niteliği, İşin niteliği,
Rol belirsizliği, Rol belirsizliği,
Bireyler arasında ilişkiler, Bireyler arasında ilişkiler, Kariyer geliştirme faktörleri, Kariyer geliştirme faktörleri, Örgütsel yapı,
Örgütsel yapı,
5. STRES FAKTÖRLERİ
Bireysel Stres Faktörleri Orta Yaş Bunalımı Aile Sorunları
Ekonomik Sorunlar
Siyasi ve Politik Belirsizlikleri
Sosyo-Kültürel ve Teknolojik Değişmeler Ulaşım Sorunları
Kişilik Özellikleri
5. STRES FAKTÖRLERİ
Örgütsel Yapı ve Politikalardan Kaynaklanan Stres Faktörleri Değerlendirme ve Kariyer Sorunları
Hiyerarşik ve Merkezi Örgüt Yapıları Liderlik Stili
Örgütsel İletişim Sorunları Yetki ve Sorumluluk Denkliği Karara Katılım Sorunları
Rol Çatışması ve Belirsizliği Adaletsiz ve Düşük Ücret Mobbing
Ö Ğ R . G Ö R . N I M E T Ö Z G Ü L Ü N S A L K Ö S E 10
5. STRES FAKTÖRLERİ
İşten Kaynaklanan Stres Faktörleri Aşırı İş Yükü ve Zaman Baskısı Tekdüzelik
Elverişsiz Çalışma Ortamı
Fazla Mesai ve Vardiyalı Çalışma Sistemi
İşyeri Düzeni
6. STRESİN YOL AÇTIĞI SORUNLAR
Bireysel Sorunlar
Her insan stresten şu veya bu şekilde etkilenir ve her insanın stres katsayısı yani stres toleransı farklıdır. Yani her insanın kaldırabileceği stres düzeyi vardır. Bazı insanların strese karşı daha dayanıklı olmaları, kişilik özellikleri kadar, beslenme alışkanlıkları, sosyal destek olanakları, stresle baş etme becerileri daha yüksektir. bu durum stresle başa çıkma veya onu yönetme konusunda kişiye bazı avantajlar sağlar.
Bireysel Sorunlar
Her insan stresten şu veya bu şekilde etkilenir ve her insanın stres katsayısı yani stres toleransı farklıdır. Yani her insanın kaldırabileceği stres düzeyi vardır. Bazı insanların strese karşı daha dayanıklı olmaları, kişilik özellikleri kadar, beslenme alışkanlıkları, sosyal destek olanakları, stresle baş etme becerileri daha yüksektir. bu durum stresle başa çıkma veya onu yönetme konusunda kişiye bazı avantajlar sağlar.
Ö Ğ R . G Ö R . N I M E T Ö Z G Ü L Ü N S A L K Ö S E 12
Psikosomatik Sorunlar
Kalp atışlarının artması, çarpıntı, baş ağrısı, mide ve kaslarda gerginlik, ateş basması, baş dönmesi, nefes darlığı, boğazda yutkunma güçlüğü, titreme, hazımsızlık, yorgunluk, göğüs ağrısı, hiper tansiyon, cinsel iktidarsızlık, şeker hastalığı, egzama, sedef hastalıkları, saç ve kıl dökülmesi kireçlenme, migren ve kronik baş ağrıları…
Psikosomatik Sorunlar
Kalp atışlarının artması, çarpıntı, baş ağrısı, mide ve kaslarda gerginlik, ateş basması, baş dönmesi, nefes darlığı, boğazda yutkunma güçlüğü, titreme, hazımsızlık, yorgunluk, göğüs ağrısı, hiper tansiyon, cinsel iktidarsızlık, şeker hastalığı, egzama, sedef hastalıkları, saç ve kıl dökülmesi kireçlenme, migren ve kronik baş ağrıları…
Zihinsel Sorunlar
Stres ve gerilim fazla enerji tüketmeye neden olur. Bu durum onun kendisini zayıf, güçsüz, her an kötü bir şey olacakmış duygusunu yaşamasına neden olur. Kişi bu durumda hazır ve tetiktedir. Bu teyakkuz hali onun kronik gerilim ve dolayısıyla stres yaşamasına neden olur. Bu durumdaki bir insanın ödeyeceği bedel dikkat dağınıklığı ve konsantrasyon bozukluğudur. Aşırı duygusal gerilimin ortaya çıkaracağı diğer bir sorun ise hafıza kayıplarıdır.
Zihinsel Sorunlar
Stres ve gerilim fazla enerji tüketmeye neden olur. Bu durum onun kendisini zayıf, güçsüz, her an kötü bir şey olacakmış duygusunu yaşamasına neden olur. Kişi bu durumda hazır ve tetiktedir. Bu teyakkuz hali onun kronik gerilim ve dolayısıyla stres yaşamasına neden olur. Bu durumdaki bir insanın ödeyeceği bedel dikkat dağınıklığı ve konsantrasyon bozukluğudur. Aşırı duygusal gerilimin ortaya çıkaracağı diğer bir sorun ise hafıza kayıplarıdır.
Davranışsal Sorunlar
Her şeyden önce şunu belirtmek gerekir ki aşırı stres bir rahatsızlık halidir ve çeşitli davranışsal sorunlara neden olur. İçe kapanma, sosyal süreçleri kullanamama, anomi, ve yabancılaşma, uykusuzluk veya aşırı uyuma isteği, yeme düzensizliği (aşırı yemek yeme veya iştahsızlık) konuşma güçlükleri, sigara, alkol düşkünlüğü, gevşemede güçlükler olarak sıralanabilir.
Davranışsal Sorunlar
Her şeyden önce şunu belirtmek gerekir ki aşırı stres bir rahatsızlık halidir ve çeşitli davranışsal sorunlara neden olur. İçe kapanma, sosyal süreçleri kullanamama, anomi, ve yabancılaşma, uykusuzluk veya aşırı uyuma isteği, yeme düzensizliği (aşırı yemek yeme veya iştahsızlık) konuşma güçlükleri, sigara, alkol düşkünlüğü, gevşemede güçlükler olarak sıralanabilir.
6. STRESİN YOL AÇTIĞI SORUNLAR
ÖRGÜTSE LSORUNL
AR ÖRGÜTSE LSORUNL
Verimsizlik
AR
Verimsizlik İşe Geç Gitme veya Devamsızlık
İşe Geç Gitme veya Devamsızlık
İş Gücü Devri İş Gücü
Devri ÇatışmaÇatışma
Yabancılaş ma Yabancılaş
ma
Yorgunluk Tükenmişlikve
Yorgunluk Tükenmişlikve
7. STRESLE BAŞA ÇIKMA
Ö Ğ R . G Ö R . N I M E T Ö Z G Ü L Ü N S A L K Ö S E 14
Stresle Başaçıkmada Kullanılabilecek Bireysel Yöntemler
7. STRESLE BAŞA ÇIKMA
Stresle Başaçıkmada Kullanılabilecek Bireysel Yöntemler
7. STRESLE BAŞA ÇIKMA
Ö Ğ R . G Ö R . N I M E T Ö Z G Ü L Ü N S A L K Ö S E 16
Stresle Başaçıkmada Kullanılabilecek Bireysel Yöntemler
7. STRESLE BAŞA ÇIKMA
Stresle Başaçıkmada Kullanılabilecek Bireysel Yöntemler
7. STRESLE BAŞA ÇIKMA
Ö Ğ R . G Ö R . N I M E T Ö Z G Ü L Ü N S A L K Ö S E 18
Stresle Başaçıkmada Kullanılabilecek Bireysel Yöntemler
7. STRESLE BAŞA ÇIKMA
ÖRGÜTSEL STRESLE BAŞAÇIKMA YOLLARI
Destekleyici Örgütsel İklim
Çalışma Ortamının İyileştirilmesi
İş Ve Görevlerin
Yeniden Düzenlenmesi
Zenginleştirmİş e
Örgütsel Rollerin Belirlenmesi Çatışmaların Ve
Azaltılması Kariyer
Planlanması İşi Ve İşyerini
Değiştirme Personeli Güçlendirme
Eğitim Ve Geliştirme Programları
Stres Danışmanlığı
Stres Yönetimi
Eğitimi Olumlu Örgüt
İklimi Sosyal Destek
Sistemleri, Koçluk, Zaman
Yönetimi
Etkin İletişim Katılımcı
Yönetim Ücret Yönetimi
KAYNAKÇA
TENGİLİMOĞLU, D., BAŞPINAR, N. Ö., & TUTAR, H. (2012). Büro Yönetimi. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Altıntaş, E. (2004). Stres Yönetimi. İstanbul:Aktüel Yayınevi. Aydın, İ. P. (2002). İş Yaşamında Stres.
Ankara: Pegem A Yayınları.
Balcı, A. (2000). Öğretim Elemanlarının İş Stresi. Kuram ve Uygulama. Ankara: Nobel Yayınları.
Baltaş, A. ve Baltaş, Z. (1999). Stres ve Başaçıkma Yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Cüceloğlu, D. (1994). İnsan ve Davranışı. Psikolojinin Temel Kavramları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Erdoğan, İ. (1996). İşletme Yönetiminde Örgütsel Davranış. İstanbul: Avcıol Basım Yayın.
Ertekin, Y. (1993). Stres ve Yönetim. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
Hargreaves, G. (Çev. C. Akkoyunlu). (1994). Stresle Baş Etmek. İstanbul: Doğan Kitap.
Heather, R.S ve diğerleri. “Stress: Causes Conseeguences And Coping Strateies”. Stress Management:
July-August, 1982.
Jere, Y. E. (1989) (Çev. F. Dilber). Gerilim Altındaki Yönetici. İlgi Yayınları: İstanbul .
Kırel, Ç. (1994). Stresin Bireysel Sonuçları, Stres Yönetimi. Eskişehir: A.Ü. Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
Şahin, N. H. (1995). Stresle Başaçıkma. Olumlu Bir Yaklaşım. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
Silah, M. (2005). Endüstride Çalışma Psikolojisi. Ankara: Seçkin Yayınevi.
Tutar, H. (2004). İş Yerinde Psikolojik Şiddet. Ankara: Platin Yayıncılık.
Tutar, H. (2010). Kriz ve Stres Yönetimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Klarreich, S. (1999). Stressiz Çalışma Ortamı. Ankara: Öteki Yayınevi.
Ö Ğ R . G Ö R . N I M E T Ö Z G Ü L Ü N S A L K Ö S E 20