BESİN-BESLENME
PLAN VE POLİTİKALARI
(Türkiye’de Beslenme Sorunlarının Nedenleri
Çözüme Yönelik Programlar)
Beslenme durumunu etkileyen Beslenme durumunu etkileyen
10 temel etmen 10 temel etmen
1.Yoksulluk
2.Beslenme örüntüsünün ve alışkanlıklarının değişmesi 3.Enfeksiyon hastalıkları ve parazitler
4.Fiziksel aktivite
5.Ev halkı besin güvencesi
6.Yanlış emzirme uygulamaları
7.Kötü çevre koşulları ve kişisel hijyen 8.Düşük düzeyde okullaşma
9.Beslenme bilgi düzeyi yetersizliği 10.Besin ögesi alımında yetersizlikler
2
BESLENME BESLENME
SORUNLARININ SORUNLARININ
NEDENLERİ
NEDENLERİ
Tarım ve gıda üretimi ile ilgili faktörler
Besinlerin işlenmesi, dağıtımı, pazarlanması ile ilgili faktörler
Gelir düzeyi ile ilgili faktörler
Genel eğitim düzeyi ve
alışkanlıklarla ilgili faktörler
Demografik Faktörler
Çevre Sorunları
Gıda ve beslenme ile ilgili mevzuatların yetersizliği
4
Türkiye’de Beslenme ve Sağlık Durumu Türkiye’de Beslenme ve Sağlık Durumu
Araştırmalara göre;
PEM hala yüksek (özellikle bodurluk önemli),
BÖH hızı gelişmiş ülkelere göre hala yüksek
Vitamin-mineral yetersizlikleri önemli sorun
Beslenmeye bağlı kronik hastalıklar hala sorun
Çocukların günlük enerji gereksinimleri karşılanmıyor
Hayvansal protein, kalsiyum, A vitamini ve
riboflavin RDA değerlerinden düşük
ÇÖZÜM ÖNERİLERİ
6
BESİN VE BESLENME BESİN VE BESLENME
POLİTİKALARI
POLİTİKALARI
İnsanlar;
Güvenilir
Uygun fiyatta
İyi kalitede
Sağlıklı beslenme alışkanlığını geliştirecek besinleri satın alma ve tüketme hakkına sahiptir.
8
Bu nedenle tüm ülkelerin politika gündeminde;
Besin üretimi
Besinin işlenmesi
Ticareti önemli yer tutar.
Ülkelerin politika gündeminde yer alan bir diğer konu da sağlıktır.
Besin ve sağlık kavramları birlikte ele alınarak politikalar oluşturulmalıdır.
Besin, beslenme, sağlık birbirinden ayrılmaz kavramlar oldukları için sağlık ve tarım
sektörlerinin bu konularda işbirliği içinde çalışmaları önemlidir.
Besin ve Beslenme Besin ve Beslenme
Politikaları Politikaları
Tüm toplumun beslenme
durumunu ve sağlığını düzeltmek ve geliştirmek , sürdürülebilir besin
güvencesini ve besin güvenliğini sağlamak amacıyla çoğunlukla hükümetler tarafından yürütülen
aktivitelerdir.
Besin ve beslenme politikaları oluşturulurken;
Ekonomik,
Kültürel ve
Politik eğilimler göz önünde bulundurulmalıdır.
Politikalar;
Tüketicinin alışkanlığına
Sosyal ve kültürel yapısına uygun
olmalıdır.
Beslenme Politikaları Akış Şeması
Anne Sütünün Teşviki, Emzirmenin Anne Sütünün Teşviki, Emzirmenin Özendirilmesi ve Bebek Dostu
Özendirilmesi ve Bebek Dostu Hastaneler
Hastaneler
Hatalı anne sütü uygulamalarının önlenmesi,
Emzirmenin korunması, özendirilmesi ve desteklenmesine yönelik olarak,
1991yılından beri UNİCEF / DSÖ önerileriyle
BEBEK DOSTU BEBEK DOSTU
Gebeliklerinden itibaren anne adaylarını anne sütü ve emzirme konusunda bilgilendiren,
Doğumdan hemen sonra annelerin bebeklerini emzirmesini sağlayan,
Güncel bilgilerle eğitilmiş sağlık personeli yardımıyla annelere bebeklerini nasıl emzirecekleri konusunda yardımcı olan hastaneler “BEBEK DOSTU HASTANE”
unvanını almaktadır.
14
Obezitenin çok çeşitli
nedenlerinin olması, obezite ile mücadelenin farklı yaklaşımlarla ancak bütüncül olarak
sürdürülmesi gereğini ortaya koymaktadır.
Günümüzde global düzeyde hızla artan obezite ile mücadelede, bireysel mücadelenin yanı sıra kurumsal mücadele de önem
kazanmıştır. Bunun için kurumsal düzeyde çok sektörlü bir
yaklaşımla gerekli önlemlerin
alınması zorunlu hale gelmiştir.
16
Ulusal ve yerel düzeyde politik istek ve kararlılığın sağlanması,
Koruyucu sağlık hizmetleri kapsamında toplumun, farklı araçlar kullanılarak obezite, yeterli ve dengeli beslenme ve fiziksel aktivite
konularında bilinçlendirilmesi,
Obezitenin teşhis ve
tedavisine yönelik önlemlerin alınması, izleme ve
değerlendirme çalışmaları, bu programın kapsamını
oluşturmaktadır.
TÜRKİYE SAĞLIKLI BESLENME VE
HAREKETLİ HAYAT PROGRAMI (2014-2017)
olarak
güncellenmişti
r.
Türkiye Obezite ile Mücadele
Programı ve Ulusal Eylem Planı”
kapsamında ülkemizde ulusal
düzeyde okul çağı çocuklarında fazla kiloluluk ve obezitenin
görülme sıklığını belirlemek
amacıyla MEB ve HÜ ile işbirliği ile
"Türkiye’de Okul Çağı
Çocuklarında (6-10 Yaş)
Büyümenin İzlenmesi Projesi (TOÇBİ)” yürütülmüştür.
18
Türkiye Kalp ve Damar
Hastalıklarını Önleme ve Kontrol Programı; Risk Faktörlerine
Yönelik Stratejik Plan ve Eylem Planı
25 Aralık 2007
Sağlık Bakanlığı günlük tuz tüketim miktarını azaltmak amacıyla önemli çalışmalara başlamıştır.
Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık
Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından 2010 Haziran ayında, “Tuz Tüketiminin Azaltılması Ulusal Strateji Belirleme
Çalıştayı” düzenlenmiştir
20
21
BU ULUSAL PROGRAMDA,
ekmek, geleneksel ve işlenmiş gıdalardaki tuz içeriklerinin belirlenerek bir veri bankası oluşturulacağı;
fast-food, lokanta gibi yerlerdeki menülerin incelenerek tuz miktarlarındaki azaltma
oranlarının saptanacağı ve tuz oranlarının kademeli olarak azaltılacağı;
restoran ve fast-food gibi yerlerde
masalardan tuzlukların kaldırılarak, küçük
poşetlerde iyotlu tuzların bulundurulacağı, bu
yerlerde isteğe bağlı olarak tuz ilave edilmesi
gereken patates kızartması, salata, ayran gibi
22
EYLEM PLANI (2011-2014)
Programın Nitelikleri
Diyabet ve risk
faktörlerine yönelik farkındalık
yaratmak,
• Toplumsal olarak sağlıklı yaşam
tarzının
benimsenmesi,
• Diyabetin erken tanınması,
• Güncel
standartlara uygun tedavi ve izlem,
• Komplikasyonların
azaltılması.
Okullarda Diyabet Eğitimi Programı
Amaç;
Okul müdürü, öğretmenler, okul hemşiresi ve personelinin diyabet konusunda bilgili ve bilinçli
olmasını sağlayarak Tip I diyabeti olan çocuklara daha fazla
yardımcı olmalarını sağlamaktır.
24
Program 1994 yılından beri UNICEF işbirliğinde sürdürülmektedir.
İYOT
YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI VE
TUZUN
İYOTLANMASI
PROGRAMI
Türkiye’de Hipotiroidizm Türkiye’de Hipotiroidizm
“Yenidoğan Hipotiroidi Tarama Programı”
Sağlık Bakanlığı AÇSAP Gn Md- Aralık 2006
26
D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN ÖNLENMESİ D VİTAMİNİ YETERSİZLİĞİNİN ÖNLENMESİ
VE KEMİK SAĞLIĞININ GELİŞTİRİLMESİ VE KEMİK SAĞLIĞININ GELİŞTİRİLMESİ
PROGRAMI PROGRAMI
Her yıl 1 milyon bebeğe
koruyucu olarak D vitamini desteği 23 Mayıs 2005 tarihinde program
başladı.
2009 sonu itibariyle 6 milyon bebeğe dağıtıldı
Programın başarısı için halk
eğitimlerinin çok önemli rolü vardır.
28
T.C. Sağlık Bakanlığı tarafından gebelik ve süt verme döneminde annelere D vitamini desteği sağlanmasına dayanan bir program başlatılmıştır.
D vitamini eksikliğinin yüksek oranda
görülmesi ve zaten gebelikte dışarıdan D vitamini desteği
gerektiğinden D vitamininin
uygulanmayacağı
durumlar hariç ayrım yapılmaksızın tespit edilen her gebeye ve doğumdan sonra da anneye D vitamini desteği yapılacaktır.
.
Bütün gebelere ilk 3 aydan sonra günde 1200 IU (9 damla)
D vitamininin ağızdan
verilmesi ve bu uygulamanın doğum sonrası 6 ay
sürdürülmesi planlanmıştır.
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı,
Sağlık Bakanlığı ve Ulusal Süt Konseyince ortaklaşa hazırlanan Okul Sütü Programı’nın amacı,
ana sınıfı dâhil olmak üzere ilköğretim öğrencilerine süt içme alışkanlığını kazandırmak, yeterli
ve dengeli beslenmeye katkıda bulunarak sağlıklı büyüme ve
gelişmelerini sağlamaktır.
OKUL SAĞLIĞI ÇALIŞMALARI VE
OKUL SÜTÜ
PROGRAMI
Beslenme Dostu Okul Programı Bu program ile okullarda sağlıklı
beslenme ve hareketli yaşam
konularında duyarlılığın arttırılması ve bu konuda yapılan iyi uygulamaların desteklenmesi ile okul sağlığının daha iyi düzeylere çıkarılması
hedeflenmektedir.
Milli Eğitim Bakanlığı ile T.C. Sağlık
Bakanlığı arasında 21.01.2010 tarihinde imzalan protokol ile “Beslenme Dostu
Okul Programı” ülkemizde başlatılmıştır.
30
Okul kantin ve
yemekhanelerindeki beslenme hizmetlerinin belirli aralıklarla yeterli ve dengeli beslenme ve besin güvenliği kriterlerine
uygunluğu açısından denetiminin
sağlanması faaliyetleri
Kronik hastalıkların ortak risk faktörlerinden birisi olan fiziksel inaktivite (fiziksel hareketsizlik), dünya genelindeki ölüme neden olan risk faktörleri sıralamasında dördüncü sırada yer almaktadır (dünya genelindeki ölümlerin % 6’sı).
32
• Meme ve kolon kanserlerinin yaklaşık % 21-25’inin, diyabetin % 27’sinin ve
iskemik kalp hastalığının % 30’unun ana nedeni olduğu tahmin edilmektedir.
Obezitenin artmasına neden olan önemli faktörlerden biri hareketsiz yaşam
tarzının yaygınlaşmasıdır.
Fiziksel aktivitenin arttırılması sadece bireysel
değil toplumsal bir sorun olup toplum tabanlı, çok sektörlü, multidisipliner ve kültürel yaklaşım
gerektirmektedir.
Bu nedenle toplumun obezite ile mücadele konusunda bilgi düzeyini artırmak, yeterli ve
dengeli beslenme ve düzenli fiziksel aktivite alışkanlığı kazanmasını teşvik etmek ve böylece
ülkemizde obezite ve obezite ile ilişkili
hastalıkların (kalp-damar hastalıkları, diyabet, bazı kanser türleri, hipertansiyon, kas-iskelet sistemi
hastalıkları vb.) görülme sıklığını azaltmak amacıyla Türkiye Sağlıklı Beslenme ve
Hareketli Hayat Programı
