• Sonuç bulunamadı

YÜZEY DRENAJ YÖNTEMLERİ YÜZEY DRENAJ YÖNTEMLERİ

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "YÜZEY DRENAJ YÖNTEMLERİ YÜZEY DRENAJ YÖNTEMLERİ"

Copied!
11
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Prof. Dr. Ahmet ÖZTÜRK

YÜZEY DRENAJ YÖNTEMLERİ

YÜZEY DRENAJ YÖNTEMLERİ

(2)

Yüzey Akış Miktarının Hesaplanması Yüzey Akış Miktarının Hesaplanması

1. Mac Math Yöntemi

Mac Math yöntemi genellikle her büyüklükteki düz arazide, özellikle yüzey drenaj kanallarının kapasitelerinin bulunmasında iyi sonuç vermektedir. Ancak bu yöntem dik eğimli yamaçlardan beslenen yan dereler için iyi sonuç vermemektedir. Mac Math yöntemi aşağıdaki eşitlikle ifade edilir;

x A x S

0.0023xCxI

=

Q

1/5 4/5

Eşitlikte;

Q = En yüksek yüzey akış debisi (m3/s)

C = Toprak cinsi, topoğrafya ve bitki örtüsüne bağlı bir katsayı I = Yağışların seçilen tekerrür aralığı için konsantrasyon zamanına eşit yağış şiddeti (mm/h)

S = Yatak eğimi x 1000 A = Drenaj alanı (ha)

(3)

a) C katsayısının bulunması (C = C1+C2+C3)

Akım koşulları Bitki örtüsü Toprak cinsi Topoğrafya

C1 C2 C3

Alçak Çok iyi örtülü 0.08 Kumlu 0.08 Düz 0.04 Alçak-Orta İyi örtülü 0.12 Hafif 0.12 Hafif eğimli 0.06 Orta Oldukça örtülü 0.16 Orta 0.16 Tepelik 0.08 Yüksek Seyrek örtülü 0.22 Ağır 0.22 Tepelik-dik 0.11 Çok yüksek Çıplak 0.30 Kaya 0.30 Dik 0.15

(4)

b) Yağış İntensitesinin (I) bulunması

I değeri, seçilen tekerrür süresinde konsantrasyon zamanına eşit bir yağış süresi için yağış şiddetini göstermektedir. Alanın en uzak noktasına düşen yağışın ölçüm yapılan yere kadar gelmesi için geçen süre olarak tanımladığımız konsantrasyon zamanı yağış süresi olarak kabul edilir.

İstenilen tekerrür süresine bağlı olarak, havzaya ilişkin yağışların şiddet-süre- tekerrür değerlerini gösteren grafiklerden, yağış şiddeti saptanır.

Ankara ili için yağış-şiddet-süre tekerrür eğrileri

(5)

H ) 0.0195( L

T = 0.385

3 c

Eşitlikte;

Tc = Konsantrasyon zamanı (min)

L = Su toplama havzası veya gözönüne alınan drenaj kanalı uzunluğu (m)

H = Su toplama havzasının yüksekliği veya gözönüne alınan drenaj kanalının başı ile sonu arasındaki kot farkı (m).

Ya da yandaki nomogram yardımıyla da havza uzunluğu ile havza yüksekliği biliniyorsa Tc, konsantrasyon zamanı dakika ve saat cinsinden kolayca bulunabilir.

Yağışların konsantrasyon zamanının bulunmasında ise aşağıdaki eşitlik kullanılmaktadır.

(6)

Eşitliğindeki S değeri, ana yatak eğiminin 1000 katı diğer bir deyişle 1000 metre uzunluğundaki yatakta metre olarak düşülen miktarıdır. Yatak eğiminin hesaplanmasında iki yol izlenebilir.

Birinci yol; Yatağın memba noktası başlangıcı ile mansap noktası sonu arasındaki kot farkının yatak uzunluğuna bölünmesidir (S=1000x(H/L)). İkinci yol ise, mansap noktasından başlayarak L yatak uzunluğunun 0.10 L ve 0.85 L değerlerindeki kotların farkını bu noktalar arasındaki yatak uzunluğuna (0.75 L) bölerek eğimin hesaplanmasıdır.

Böylece eşitlikteki tüm değişkenler bulunduğu için yüzey akış miktarı kolayca belirlenebilir.

c) Yatak eğiminin (S) bulunması

x A x S

0.0023xCxI

=

Q

1/5 4/5

(7)

2. Rasyonel Yöntem

En yüksek yüzey akış debisinin tahmininde kullanılan rasyonel yöntem, yağışın alana, konsantrasyon zamanına eşit bir sürede üniform şiddette düştüğü ve yağış şiddetinin tüm alanda üniform olduğu varsayımına göre geliştirilmiştir. Genellikle 25 km2 den küçük alanlarda uygulanan yöntem aşağıdaki eşitlikle ifade edilir.

xA 0.0028xCxI

=

Q = En yüksek yüzey akış debisi (m

Q

3/s)

C = Yüzey akış katsayısı

I = Tekerrür aralığı ve konsantrasyon zamanına eşit bir yağış süresi için yağış şiddeti (mm/h)

A = Drenaj alanı (ha).

(8)

a) Yüzey akış katsayısının (C) bulunması

Drenaj alanının ortalama C katsayısı Çizelgedeki C katsayılarının, alanın özelliğine göre tartılı ortalaması alınarak hesaplanır.

Topoğrafya ve örtü durumu Kumlutın Killi, siltlitın Killi Ağaçlık arazi

Düz (% 0-5) Dalgalı (% 5-10) Yokuşlu (% 10-30) Mer'a

Düz Dalgalı Yokuşlu Ekili arazi Düz Dalgalı Yokuşlu

0.10 0.25 0.30 0.10 0.16 0.22 0.30 0.50 0.52

0.30 0.35 0.50 0.30 0.36 0.42 0.50 0.60 0.72

0.40 0.50 0.60 0.40 0.55 0.60 0.60 0.70 0.82

...+ A A +

A + A +

.A ...+C

A + C .

A + C .

A + C .

C =

n 3

2 1

n n

3 3

2 2

1 ort 1

(9)

b) Yağış şiddetinin (I) hesaplanması

0.02 K

T

c

=

0.77

K = L

3/2

/H

1/2

Tc = Konsantrasyon zamanı (min) L = Yatak veya kanal uzunluğu (m) H = Yatak veya kanal kot farkı (m) Öncelikle konsantrasyon zamanı bulunur.

Tc konsantrasyon zamanı K değerine bağlı olarak yandaki abaktan da

bulunabilir.

(10)

Konsantrasyon zamanı hesaplandıktan sonra, konsantrasyon zamanı yağış süresi olarak kabul edilerek istenilen tekerrür süresine bağlı olarak Mc Math yönteminde olduğu gibi alana ait yağış şiddeti-süre-tekerrür eğrilerini gösteren abaklardan, yağış şiddeti (I) değeri belirlenir.

xA 0.0028xCxI

= Q

Eşitliği ile yüzey akış miktarı hesaplanır.

(11)

Referanslar

Benzer Belgeler

Ancak listenin açık- lanmasının ardından en çok konuşulan isim tuz serpme hareketiyle tüm dünyada fenomen haline gelen kasap Nusret Gökçe oldu.. yaptığı tuhaf

Drenaj etütlerinde toprak altı koşullarında toprak yapısı, bünyesi, permeabilitesi gibi temel bilgiler sağlamak amacıyla gözlem kuyuları açılır.. Burgu deliği

Kuyu çevresindeki toprak su ile doygun duruma geldikten sonra kuyudaki su seviyesini sabit tutmak için harcanan su miktarı veya kuyu içerisindeki su seviyesinin

Gözlem kuyularında taban suyu ölçümleriyle toprak yüzeyinden taban suyu düzeyine olan derinlik ve taban suyu düzeyinin herhangi bir kıyas noktasına göre

Bunun için toprakaltı drenaj yönteminde hem açık derin drenaj sistemleri hem de kapalı (borulu) drenaj sistemleri kullanılmaktadır... Açık Drenaj

olamayacağı büyük ve derin çöküntüler ile drenaj önlemlerinin alınmasına uygun olmayacak kadar küçük ve dağınık çöküntü alanlarının bulunduğu

Daha öncede belirtildiği gibi kapalı drenaj sistemi, suları yüzeydeki belirli noktalardan toplayarak yüzey altında tesis edilmiş boru hatları aracılığı ile

Desloratadin, vücutta, doğal bir kimyasal olan histaminin yol açtığı ödem, kızarıklık, sıcaklık, kaşıntı, gözlerde sulanma, burun akıntısı gibi alerjik