Algı ve iletişim
Aslı Yağmurlu
Toplumsal Algı
• Toplumsal algı, içinde yaşadığı toplumun etkisiyle kişinin nesne ve durumları algılayıp tutumlar oluşturulmasına denilmektedir.
• Algı, duyu organlarıyla bilginin yorumlanması, seçilmesi ve düzenlenmesi anlamına gelmektedir.
Seçim
Yorum Düzenleme
Bilginin seçimi
• Biz bilgileri beş duyu organımızla almaktayız. Ancak içinde
bulunduğumuz çevrede çok fazla uyarıcı olduğu zaman bireyler bunlar arasında bir seçim yapma zorunluluğu içine girerler. Bu aşamada biz göze çarpana, açık seçik olana dikkat ederiz. Göze çarpma belli bir bağlamdaki bir şeyin dikkatimizi çekme derecesi anlamına gelir.
• Görsel ya da işitsel olarak farklılık gösteren uyarılara karşı dikkatin yoğunlaşması söz konusudur.
• Bütün canlılar ihtiyaç ve ilgilerini karşılayan ya da karşılayacağını düşündüğü şeylere dikkat etme eğilimi gösterirler.
• Beklenen veya hiç beklenmeyen şeyler de dikkat çekici olmaktadır.
Bilginin düzenlenmesi
• Bilginin düzenlenmesi, doğal ve bilişsel yapılarımıza dayalı olarak algıladığımız ve bilgileri sınıflandırıp düzenlediğimiz algı boyutudur.
• Bilgiler
• Yakınlıklarına
• Benzerliklerine
• Farklılıklarına göre düzenlenir.
• Şeyler birbirine yakın olduğunda, aralarında ilişki olduğunu düşünme
eğilimindeyiz. Gruplama benzer olduğunu düşündüğümüz şeyler arasında yapılır. Farklılıklar da gruplandırma için esas oluşturur.
Bilginin yorumlanması
• Şema, belleğimizde bulunan ve karşılaştığımız yeni durumları yorumlamada kullandığımız bilgilerdir.
• Şemalar başlangıçta basit ve sınırlı bilgilere dayalıyken, bilgilerin artmasıyla yeniden yapılandırılmaktadır.
• İnsanların çeşitli koşullarda ortaya koydukları iletişim davranışları o
güne kadar oluşturdukları şemalara koşut olarak gelişmektedir. Bunlar sonucu olarak davranışlarda hatalar da ortaya çıkabilmektedir.
Başkalarının algılanması
• Başkalarının davranışlarının nasıl algılandığına ilişkin kimi psikolojik süreçler etki yaratmaktadır.
• Atfetme süreci ile tanık olduğumuz bir durum ya da karşılaştığımız
davranışlar karşısında onları açıklayacak atfetmelerde bulunuruz. İçsel atfetmeler davranışın nedenlerini içsel yani kişilik özelliği ile ilişkilendirir.
Dışsal atfetmelerde ise davranış durumsal etkenlerle ilişkilendirilir.
• Temel atfetme hatası başkalarının yaptığı bir hatayı açıklarken dışsal değil içsel atfetmeleri kullanma eğilimi anlamına gelmektedir. Bu sıklıkla kendimiz için de ortaya çıkar. Yaptığımız bir davranış olumlu sonuç verdiğinde bunu kişilik özelliklerimize, olumsuz sonuç verdiğinde ise dışsal atfetmelere
bağlarız.
İzlenim ve yorum
• Biz insanları algılarken, onların kişiliği, çekiciliği ve öteki özelliklerine ilişkin izlenimler ediniriz. İzlenimler bazen karşıdakinin gerçek kişisel özelliklerine değil koşullara bağlı olarak oluşmaktadır.
• İlk ve son izlenim bu bağlamda önem taşımaktadır. İlk izlenim
insanların tanımadığı bir kişi ile ilgili ilk olarak edindiği intibaların toplamıdır. İlk izlenimde olumlu bir intiba edinmişsek iletişim
davranışının da olumlu şekilde ilerlemesi ihtimali yüksektir. Kuşkusuz bu ilk izlenim kişiyi daha iyi tanıyıp onun çeşitli ortamlardaki
davranışlarını gözlemleme imkanı olursa değişiklik gösterebilir.
Fiziksel ve çevresel faktörlerin algıya etkisi
• İlk izlenim oluşurken fiziksel ve çevresel faktörler etki yaratmaktadır.
Bu duruma şemalar da etki etmektedir. Giyim kuşam gibi veya içinde bulunulan ortam gibi pek çok etken ilk izlenim üzerinde etki
yaratmaktadır.
• İnsanların kullandıkları aksesuar ve eşyalar, birlikte oldukları insanların kimler olduğu, saçlarının şekli, gözlük takıp takmadıkları gibi faktörler etki yaratmaktadır.
• Kuşkusuz ilk izlenim oluştururken o güne kadar edindiğimiz ilk izlenimlerin toplamı yeni ilk izlenim için veri oluşturmaktadır.
Halo Etkisi
• Halo etkisi bir insana yönelik ilk olumlu izlenimin bir sonraki
etkileşimleri olumlu görmemizi sağlaması anlamına gelmektedir.
• Güzel insanların aynı zamanda iyi kalpli, akıllı ve saygılı bireyler gibi algılanması böyle bir etki sonucu oluşmaktadır. Temiz ve şık giyimli bir kişinin aynı zamanda çalışkan ve dürüst bir insan olduğu düşünülebilir.
• Bu tür bir olumlu izlenim çeşitli hataların göz ardı edilmesine sebep olabilmektedir.
Horn Etkisi
• Bireyin sahip olduğu olumsuz bir özellikten yola çıkarak, diğer özellikleri ile olumsuz çıkarımlar yapmak anlamına gelmektedir.
• Örneğin tembel bir insana aynı zamanda aptal veya saygısız gibi
olumsuz özellikler atfedilebilir. Bu bir alandaki başarısızlığın bireyin tüm davranışlarını kapsayacak şekilde genişletilmesi anlamını
taşımaktadır.
Algı kültür kişilik
• Toplumsallaşma sürecinde içinde doğduğumuz çevrenin inanç, tutum ve değerlerini içselleştirerek büyürüz. Dolayısıyla farklı kültürler içinde büyüyen bireylerin oluşturdukları şemalar ve bu şemaları kullanarak verdikleri tepkiler çok farklı olur.
• İki cins arasındaki yani kadın ve erkek arasındaki farklılıkların da
kültürel olduğu söylenebilir. Bu tür farklılıkların genetik veya hormonal olmadığı toplumsal normlardan ve yetiştirme biçimlerinden
kaynakladığını söylemek gerekmektedir.
