1. Rhabdoviridae 2. Paramyxoviridae 3. Orthomyxoviridae 4. Filoviridae 5. Bunyaviridae 6. Arenaviridae 7. Borna disease virus

4.3 Kılıflı Negatif Anlamlı yada Ambisens Tek İplikli RNA

Virüsleri

1. Rhabdoviridae

2. Paramyxoviridae 3. Orthomyxoviridae 4. Filoviridae

5. Bunyaviridae 6. Arenaviridae

7. Borna disease virus

Fam: Rhabdoviridae

 Geniş bir konukçu spektrumuna sahiptirler. Omurgalıları böcekleri ve bitkileri enfekte ederler. Çubuk şeklindeki nükleokapsitleri

lipitçe zengin bir kılıfla çevrilidir. Bu familya üyelerinin yapıları incelendiğinde, %20’sinin lipit, %13’ünün karbonhidrat, %3’ünün RNA ve kalan kısmınında proteinlerden oluştuğu görülmüştür.

Omurgalıları enfekte eden dört cinsi bulunmaktadır.

 Genus: Vesiculovirus: Memelileri enfekte edip, kese gibi ağız iltihabına sebep olurlar.

 Genus: Lyssavirus: Memelileri enfekte eden, Kuduz (Rabies) virüsü bu cinste aittir.

 Genus: Ephemerovirus: Bovine ephemeral fever virus

 Genus: Novirhabdovirus: Infectious haematopoetic necrosis virus

Rabies Virus

 Kuduz virüsü için üç tip aşı kullanılmaktadır.

 İnaktive edilen virüslerden hazırlanan aşılar Pasteur zamanından (1880) 1950’li yıllara kadar

kullanılmıştır. Ördek yumurtasında üretilen bu aşılar üçüncü dünya ülkelerinde halen kullanılmaktadır.

 Canlı zayıflatılmış aşılar, insanlar için değil de evcil hayvanlar için kullanılmaktadır.

 Rekombinant aşılar G proteininden üretilmektedir ve

hayvanlarda (Tilki) kullanılmaktadır.

Fam: Paramyxoviridae

 Rhabdovirüslere göre daha dar bir konukçu

spektrumuna sahip olan bu virüsler insanlarda ve hayvanlarda çeşitli hastalıklara sebep olurlar. Bu familyada iki alt familya ve beş cins bulunmaktadır.

Subfam: Paramyxovirinae

 Genus: Respirovirus, Sendai virus

 Genus: Morbillivirus, Kızamık (Rubeola) virüsü bu cinse aittir.

 Genus: Rubulavirus, Parainfluenza virüsü ve Kabakulak virüsü bu cinse aittir.

Subfam: Pneumovirinae

 Genus: Pneumovirus, Solunum sinsityal virüsü bu cinse aittir. Küçük çocuklarda alt ve üst solunum yolu enfeksiyonlarına sebep olur.

 Genus: Metapneumovirus

Fam: Orthomyxoviridae

 Influenza A virus (Tip A),

 Influenza B virus (Tip B),

 Influenza C virus (Tip C)

 Thogotovirus

Fam:

Orthomyxoviridae

Tip A

 İnsanları da içeren memelilerin çoğunu, atları domuzları ve kuşları enfekte eder.

 15 (16) hemaglutinin ve

 9 nöraminidaz serotipi vardır.

 H 1, 2 ve 3 ile N 1, 2 serotipleri insanlarda

sıklıkla görülür.

Fam: Orthomyxoviridae

Tip B

 İnsanlarda A dan daha az görülür. Sadece insanları enfekte eder.

 Sadece bir serotipi vardır.

 Mutasyon oranı tip A dan daha düşük olması nedeniyle genetik çeşitliliği daha azdır.

 Antijenik özelliklerindeki bu stabilite erken

yaşlarda bu virüse immünite geliştirmemizi sağlar.

Fam: Orthomyxoviridae

Tip C

 Sadece bir türü vardır.

 İnsanları köpekleri ve domuzlarda hastalıklara sebep olur.

 İnsanlarda daha nadir görülür.

 Çocuklarda orta düzeyde hastalığa sebep olur.

Fam: Orthomyxoviridae

Tip A

 H1N1 serotipi  ispanyol gribi (1918-19), 59 yıl sonra 1977

yılında, Rus gribi

 H3N2 serotipi  (1900), 68 yıl

sonra 1968 yılında, Hong Kong gribi

 H2N2 serotipi  (1889), 59 yıl

sonra 1957 yılında, Asya gribi

 Bugüne kadar insanlardaki influenza A

enfeksiyonlarına hemagglutinin (H1, H2 and H3) üç alttipi ile iki neuraminidase alttipinin (N1 and N2) sebep olduğu gösterildi.

 Yakın zamanda sadece kuşlarda enfeksiyona sebep olan H5, H7 and H9 alttiplerinin de

insanlarda enfeksiyona sebep olduğu bulundu.

Fam: Orthomyxoviridae

 Kılıflarında iki glikoprotein (hemaglutinin HA ve nöraminidaz NA) serotiplerin belirlenmesinde kullanılır.

 Bu glikoproteinleri kodlayan genlerdeki nokta mutasyonları sonucu oluşan küçük antijenik değişiklikler antijenik

kayma (drift) olarak adlandırılır.

 İki farklı tiple enfekte olan bir konukçu hücrede genomların

yeniden düzenlenmesi ile virüsün antijenik özelliklerinde

daha büyük değişiklikler olur. Bu da antijenik sapma

(sürüklenme, shift) olarak adlandırılır.

hemaglutinin HA

 75 kDa glikoprotein, 550 amino asitten

 329. a.a arjininin ayrılmasıyla, HA1 ve HA2 olarak adlandırılan 50 ve 25 kDa’luk iki zincire ayrılır.

 iki zincir birbirlerine disülfit bağlarıyla kovalent olarak bağlıdır.

 Membran yüzeyinde trimerler oluşturur.

 Bu uzantıların ucunda bulunan HA1 karbonhidrat taşır.

 Proteinin %20’sini oluşturan bu oligosakkaritler,

glikozamin, mannoz, az miktarda fukoz ve galaktoz

içerir. Bu tip oligosakkaritlerde normalde sialik asitte

bulunur. Ancak grip virüsündeki oligosakkaritlerde

bulunmaz.

nöraminidaz NA

 200 kDa, birbirlerine disülfit bağlarıyla bağlı 55 kDa’luk iki glikoproteinden oluşmuş bir dimerdir.

 Membran yüzeyinde tetramerler oluştururlar

 758 HA, 200 NA bulunur.

 Hücre yüzeylerindeki çok sayıda polisakkarit

reseptörlerde bulunan sialik asiti tanıyıp parçalarlar.

 Yeni sentezlenen viral glikoproteinlerdeki terminal sialik asiti uzaklaştırıp virionun hücre yüzeyinden (hem

tutunma esnasında hem de tomurcuklanma aşamasında)

ayrılmasını kolaylaştırır.

Fam: Orthomyxoviridae

 Sekiz parçalı olan genomlarının (Tip C’de 7

segmentlidir) her segmenti tek tip nükleoprotein (NP) içeren helikal bir kapsitle çevrilidir.

 Her segmentte üç polimeraz peptidi (PB2, PB1 ve PA) bulunur.

 Genomik RNA segmentlerinin 6 tanesinden birer

adet, iki tanesinden ise ikişer protein kodlanır.

RNA segmentlerinden sentezlenen proteinler

1. Segment 2341 nükleotidlidir (PB2) ve cap bağlanmasını sağlar.

2. Segment 2341 nükleotidlidir (PB1) ve uzamayı sağlar, RNA polimeraz aktivitesine sahiptir.

3. Segment 2233 nükleotidlidir (PA) ve endonükleaz aktivitesine sahiptir

4. Segment 1778 nükleotidlidir ve Hemaglutinin (HA) sentezler 5. Segment 1565 nükleotidlidir ve polimeraz enzim kompleksinin

RNA’ya bağlanmasını sağlayıp bu kompleksi çekirdeğe taşıyan

Nükleoprotein (NP) sentezler

6. Segment 1413 nükleotidlidir ve virüsün hücreden ayrılmasını sağlayan Nöraminidaz (NA) sentezler

7. Segment 1027 nükleotidlidir. Matriks proteini (M1) ve membrana gömülü iyon kanalı olan (M 2) proteinlerini sentezler

8. Segment 890 nükleotidlidir. Yapısal olmayan protein NS1

(çekirdekte bulunup hücresel RNA transport, splicing ve

translasyonunu etkiler, Anti interferon bir proteindir) ve

hem çekirdek hem de sitoplazmada bulunan fonksiyonu

bilinmeyen NS2 proteinini sentezler

 Kılıflarının içinde M1 ve M2 olmak üzere iki matriks proteini bulunur.

 M2 membrana gömülüdür ve iyon

kanalı olarak görev görür.

 NS1 proteini hücrede interferon sentezini önlemektedir.

 Her parçayı içeren virion oluşumundaki paketlenme mekanizması tam olarak bilinmemekle birlikte kılıf ve nükleoproteinlerin bu işlemde görev aldıkları

düşünülmektedir.

 Virüs hücreyi lize etmese de hücre makromolekül sentezleyemediği için ölmektedir.

 Organizmada virüs enfeksiyonu 3-7 günde kendiliğinden sınırlanmaktadır.

 Genellikle bu tip enfeksiyonlar sonucu ölüm konukçu

faktörlerine bağlı olarak nadir olarak görülmektedir.

Fam: Filoviridae

 Marburg virüsü 1967 yılında, Almanya da Marburg şehrinde,

afrika maymunlarıyla çalışan laboratuvar personelinde

hemorajik ateşe sebep olarak bu kişilerden izole edilmiştir.

 31 kişiyi enfekte ederek 7 kişinin ölmesine sebep olmuştur.

 Afrika da ekvator bölgesindeki hayvanlarda özellikle

maymunlarda enfeksiyonlara sebep olurlar.

Fam: Filoviridae

 Ebola virüsünün sudan ve zaire olmak üzere iki alt tipi vardır.

 İlk olarak 1976 yılında Sudan’da 360 kişiyi enfekte edip 150 kişinin ölmesine; Zaire’de ise aynı yıl 318 kişiyi enfekte ederek 280 kişinin ölmesine sebep olmasıyla tanımlanmıştır.

 İkinci büyük enfeksiyonu 1995 yılında Zaire’de gerçekleştirerek 315 kişiyi enfekte dip 246 kişinin ölmesine sebep olmuştur.

 Bu virüsün gelişebildiği hayvan türleri tam olarak belirlenememiştir.

 Ancak meyva ve böcek yiyen yarasalarda hastalığa sebep

olmaksızın çoğalıp yüksek sayılara ulaştığı belirlenmiştir.

Filoviridae

 Genomları yaklaşık 18-19 kb büyüklüğünde tek

parçalı – ss RNA’dan oluşmuştur. Monosistronik

mRNA’larından 5 büyük ve 2 küçük olmak üzere

toplam 7 protein sentezlenir.

Fam: Bunyaviridae

Beş cins ve 200’den fazla türe sahip en büyük virüs familyasıdır.

 Genus: Bunyavirus

 Genus: Hantavirus

 Genus: Phlebovirus

 Genus: Nairovirus

 Genus: Uukuvirus

Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi Virüsü

 Nairovirus cinsine bağlı olan insanlarda Kırım- Kongo kanamalı ateşi hastalığı’na sebep olmaktadır.

 Henüz ergin olmamış Hylomma soyuna ait keneler, küçük omurgalılardan kan emerken virüsleri alır, gelişme evrelerinde muhafaza eder;

ergin kene olduğunda da hayvanlardan ve

insanlardan kan emerken bulaştırır.

Fam: Arenaviridae



İnsanlarda enfeksiyonlara sebep olan Lenfositik karyomenenjit virüsü (LCM) ve Lassa ateşi virüsü bu grupta bulunmaktadır.



LCM, genelde hafif gribal bir enfeksiyona sebep olsada bazan beyin omurilik sıvısında çok sayıda lökositin bulunmasına sebep olarak menenjite de sebep olur.



Lassa ateşi virüsü 1969 yılında Nijerya’da yeni bir hastalık etmeni olarak izole edilmiştir. İnsandan insana bulaşıp yüksek ateşe sebep olurlar. Bu virüsle enfeksiyon sonrası ölüm oranı oldukça yükselmektedir. Her yıl Batı Afrikada bu virüs yaklaşık 300 000 kişiyi enfekte edip bunların 5000’inin ölümle

sonuçlanmasına sebep olmaktadır.

4.4. Çift iplikli RNA Virüsleri

 Bu grupta yer alan virüsler tüm canlı türlerinde bulunmaktadır. Bakterileri enfekte eden virüsler hariç hepsi kılıfsızdır. RNA segment sayılarına göre iki gruba ayrılırlar.

 10-12 adet ds RNA molekülü içerenler, Reoviridae

 1-3 adet ds RNA molekülü içerenler, Totiviridae, Partiviridae, Birnaviridae, Cryptoviridae,

Cystoviridae

Fam: Birnaviridae

 Balıklarda, tavuklarda, ördeklerde ve hindilerde

hastalıklara sebep olurlar. Memelilerde bulunmazlar, ancak son yıllarda Picobirnaviruslerin insan, sığır, domuz, fare ve kuş dışkılarında bulunduğu

belirlenmiştir.. Hayvanlarda isallere sebep olan bu virüslerin insanlar üzerindeki etkisi bilinmemektedir.

Genomları iki ds RNA segmentinden oluşmuştur.

Fam: Totiviridae

 Mayaları ve protozoaları enfekte ederler. Genomları

bir ds RNA segmentinden oluşmuştur.

Fam: Partitiviridae

 Konukçuları funguslardır. Virionları iki - üç ds RNA segmenti içermektedir.

 Fam: Cystoviridae

 Konukçuları bakterilerdir. Sadece bu grup virüslerde kılıf bulunmaktadır. Bakteriye pilusdan girerler.

Konukçu bakteriye virion proteinlerinin hepsi girmez.

Kılıfları bakterinin sitoplazmik membranından

oluşmaktadır. Genomları üç ds RNA segmentinden

oluşmuştur.