Rekreasyona Katılımı etkileyen Motivasyon Kategorileri
Maslow “İhtiyaçlar Teorisi”
.
Temel fizyolojik ihtiyaçlar:
Hava, su, yiyecekler
Güvenlik ve güvencede olma ihtiyacı:
İlgi ve sosyal faaliyet ihtiyaçları
Saygınlık ve statü ihtiyacı
Kendini kanıtlama ihtiyacı
Motivasyon Kategorileri
A. İçerikle İlgili Olanlar: H
erhangi bir davranışıbaşlatan, sürdüren ve sona ermesine neden olan insani ihtiyaç ve isteklere dayanmaktadır. Başka bir deyişle, insanı motive edenin "ne" olduğu üzerinde durur.
B. Süreçle İlgili Olanlar: M
otivasyonun "nasıl"başladığını, sürdüğünü ve sona erdiğini açıklamaya çalışır.
A. İçerikle İlgili Olanlar
Alderfer'in motivasyon teorisinde ihtiyaçlar üç grupta toplanmıştır:
1. Varoluş ihtiyaçları:
Hava, su, para, çalışma imkanları gibi maddi ve fiziksel ihtiyaçlar.
2. İlişki ihtiyaçları:
Anlamlı ve doyurucu sosyal ve kişiler arası ilişkilere duyulan ihtiyaç. Bu ihtiyaçlar arkadaşlık gibi pozitif ihtiyacın yanı sıra kızgınlık, düşmanlık gibi negatif ihtiyaçları da kapsar.
3. Gelişme ihtiyaçları:
Yaratıcı ve üretken çabalar gerektiren ihtiyaçlar.
Herzberg'in İki-Faktör Teorisi:
Herzberg ve arkadaşları tarafından geliştirilen teoriye göre motivasyon
için iki grup faktör önemlidir.
1. Rahatsız edenler
2. Doyum verenler
1. Rahatsız edenler:
Bunların yokluğu kişiyi rahatsız eder iken varlıklarının doyum sağlaması şart değildir. Bu faktörler:
-Örgütün politikası ve yönetimi
-Teknik danışmanlık
-Üstler ile ilişkiler
-İş arkadaşları ile ilişkiler
-Astlar ile ilişkiler
-Ücret
-İş güvencesi
-Özel hayat
-İş koşulları
-Statü
2. Doyum verenler:
Bunların yokluğu kişide rahatsızlık
yaratmayabilir ancak olmaları durumunda iş
doyumu ve yüksek düzeyde motivasyon sağlanır:
-Başarı
-Onay görme
-İlerleme, gelişme
-Sorumluluk
-Gelişme olasılığı
-İşin kendisi
Mc. Clelland'ın Öğrenilmiş İhtiyaçlar Teorisi
Buna göre insan ihtiyaçları doğuştan bilinen şeyler değil zaman içerisinde tecrübe ile öğrenilen şeylerdir. Bu teoriye göre insan ihtiyaçları üç grupta toplanır:
1. Başarıya duyulan ihtiyaç:
Sorunları çözme, karmaşık işleri becerme, verilen işi en iyi biçimde başarma.
2. Güce duyulan ihtiyaç:
Başkalarının davranışını etkilemek ya da denetlemek, bu amaçla yetki kullanabilmek ihtiyacı.
3. Birliktelik ihtiyacı:
Başkaları ile çatışmaya girmeden, arkadaşça ve samimi bir biçimde çalışma ihtiyacı.
B. Süreçle İlgili Olanlar Vroom'un Beklenti Teorisi:
Bu teoriye göre, insanları harekete geçiren ihtiyaçları değil, bu ihtiyaçların giderilmesi için koşullara uygun olarak nelerin
yapılacağı, nelerin yapılmayacağı konusundaki tercihleridir.
Motive edilmiş bir davranışın gerçekleşmesi için şu üç koşul gerekmektedir:
1. Kişinin, harcanacak çaba ile arzu edilen performansın yakından ilişkili olduğu doğrultusunda yoğun bir beklentisi olmalıdır.
2. Bu performans ya da davranış gerçekleştiğinde somut bir
kazanç ya da karşılık elde edeceği konusunda ciddi bir beklentisi olmalıdır.
3. Kişinin çabalar sonucunda elde edeceklerine ilişkin bir tercih hakkı bulunmalıdır. (Elde edilecekler, terfi, ücret artışı, ödül, saygınlık, takdir, çalışma saatlerinde esneklik, vb. olabilir.)
Adams'ın Hakkaniyet Teorisi:
Bu teoriye göre, insanlar harcadıkları çaba sonucu elde ettiklerini, benzer durumda olan diğer kişilerin çaba ve sonuçları ile kıyaslayarak
değerlendirmektedir. Aynı işte, benzer koşullarda çalışıp ta daha az çaba karşılığında daha çok şey elde eden birisinin varlığı motivasyonu olumsuz etkilemektedir.
- Kendilerinin, benzer konumdakilerden farklı kazançları olduğu sonucuna varanların davranışlarında şu tür değişiklikler görülebilmektedir:
*Elde ettiklerinin başkalarına kıyasla fazla olduğu sonucuna varmışlar ise, bunu hakkettiklerini kanıtlamak için daha fazla performans göstermektedirler,
*Elde ettiklerinin başkalarına kıyasla az olduğu sonucuna varmışlar ise, performansları düşmektedir,
*Hak ettiklerini alamadıklarını düşündüklerinde bu açığı kapatmak için legal veya legal olmayan yollara başvurabilmektedirler,
*Gerçeği bir yana bırakıp, psikolojik yolla bu haksız durumu rasyonalize etme yoluna gitmektedirler,
*Haksızlıkların çözüm bulmayacağı sonucuna vardıklarında işi bırakmaktadırlar.
Locke'ın Amaç-Saptama Teorisi:
Bu teoriye göre yeryüzündeki her canlının davranışlarının yöneldiği bir amaç
bulunmaktadır. Dolayısıyla insanların
motivasyonlarının temelinde, kendilerince
belirlenen amaçlara ulaşma niyeti bulunmaktadır.
Bu nedenle örgütleme ve yönetimde her birim ve birey için saptanmış, gerçekçi ve ölçülebilir
amaçların bulunması, bu amaçların
kararlaştırılması sürecinde yer alınması motivasyonu arttırıcı etki yapmaktadır.
Skinner'in Takviye Teorisi :
Bu teoriye göre, bir uyaran alan her kişi bir tepki gösterir. Tepki ya da davranışlar, sonuçlara yol açar, pozitif ya da negatif olabilecek bu sonuçlar daha sonraki tepkileri belirler. Bir tepki ya da
davranışın sonucunun olumlu olduğunu daha önceki deneyimlerinden öğrenen bir kişi, benzer durumla karşılaştığında aynı tepki ve davranışı tekrarlayacaktır. Öte yandan sonucun olumsuz olması halinde, aynı duruma giren kişi farklı bir tepki gösterme yoluna gidecektir.
