Mağara tipleri
8. Hafta
• Mağaralar yeryüzünde doğal olarak açılmış boşluklardır. Lav
akıntısı, dalga aşındırması, ufalanma vb gibi nedenlerle mağaralar oluşsa da en yaygın olarak bulunan, hem oluşumları hem de doğal güzellikleri (mağara süsleri) nedeni ile doğa turizmi açısından da en çok ilgi çekenler karst mağaralarıdır. Mağaralar coğrafya
(jeomorfoloji), hidrojeoloji gibi branşların ilgi alanı içerisine girse de Karst Jeomorfolojisi altında yer alan Speleoloji (mağara bilimi) hızla gelişerek bağımsız bir bilim dalı haline gelmeye başlamıştır.
Yeryüzündeki bir boşluk eğer girilebiliyor ve araştırılıp
incelenebiliyorsa ilginçtir. Mağarada yapılan ölçümlerle uzunluk çap vb özellikleri tanımlanır. Karstik alanlarda çok çeşitli çaplarda konduitler vardır ancak bunların çoğu insanın girebileceği
boyutlarda olmadığı için araştırılamaz. Buna göre mağara
insanoğlunun girebileceği ölçülerde yeterli büyüklüğe sahip olan yeryüzündeki doğal boşluklardır (White, 1988).
Pasaj veya Galeriler
• Pasaj durumuna göre mağaralar tek pasajdan (suyolundan) ve birleriyle bağlantılı ızgara pasajlı mağaralar olmak üzere iki gruba, her bir sınıflamada kendi içerisinde üç gruba ayrılır (Palmer, 1975; White, 1960; 1988).
• a-Tek pasajlar
• Linear pasaj
• Köşeli (angulate) pasaj
• Sinüs pasaj
• b-Izgara Pasajlar
• Network ızgara pasaj
• Çatallı (anastomosing) ızgara pasaj
• Sünger dokulu (spongework) ızgara pasaj
• Hidrolojik olarak en basit mağaralardır. Yeraltısuyu akışının tekbir drenaj hattında olduğu zaman gelişirler. Tek pasajlar iki sınıfa ayrılır: tek konduit pasajları ve ızgara pasajlar. Tek drenaj hatlı mağaralar planlarında kapalı loplu ve kapalı lopsuz olarak ayrılabilir.
• Genelde mağara planına göre tek drenaj hatlı mağaralar 5 gruba ayrılır
• 1-Tek konduit mağaraları
• 2- Çok kollu mağaralar
• 3- Sık ızgara mağaralar
• 4- Gevşek ızgara mağaralar
• 5- Üç boyutlu ızgara mağaralar
Çok katlı mağaralar
• Bu tanımlama mağara literatüründe seviye olarak da geçer.
Mağaralar genellikle yatay veya yataya yakın pasajlardan oluşan katlardan meydana gelir. Katlar birbirleriyle bağlantılı ya da bağlantısız olabilir. Bu seviye ya da katlar ana seviyenin oluşmasıyla aynı zamanda oluşan kuyu veya kanyonlar ile bağlantılı olabilir.
Veya onlar daha sonra eski bir mağara sistemini üzerleyen topografyanın parçalanması esnasında gelişen kuyu veya kanyonlar aracılığıyla bağlanırlar. Seviyelerin üst üste binmesi yüzünden katlı mağaralar haritada karmaşık görünür.
Dikey Mağaralar
• Dikey mağaralar bölgenin jeolojisi kireçtaşının kalınlığı ve galeri gelişmine izin veren kaide seviyesi üzerindeki yüksek kesimlerin rölyefi tarafından sınırlanır. Bu yüksek gradyan mağaraları alpin dikey mağaralar olarak bilinir. Dolinler şaftlar ve diğer kapalı depresyon şekilleri hava dolu çatlaklar ve yarıklar aracılığıyla dikey olarak hareket eden sular tarafından oluşturulur. Dikey mağaranın elementleri dikey kuyu, erime bacası ve büyük kemer benzeri boşluklar dikey erime ve mekanik kesmenin kombinasyonu tarafından oluşturulur. Neredeyse dikey oluşumların (şaft ve bacaların çeşitli tipleri) birleşmesiyle yataya yakın pasajları kesen dikey mağaraların oluşması için güçlü bir eğilim belirir. Sonuç olarak merdiven basamağı profile sahip bir mağaradır. Mağaranın toplam dikey düşümüne oldukça az eğimli pasaj bölümleri çok küçük alçalma serileri ile ulaşılır.
