İlaç Yazdırma ve Sağlık Kurulu Raporu Uygulaması Üzerine Düşünceler ve Sürekli Kullanılacak İlaçlar İçin Bir Reçete Örneği

Tam metin

(1)Türk Aile Hek Derg 2003; 7(2): 92-93,96. Editöre Mektup. ‹laç Yazd›rma ve Sa¤l›k Kurulu Raporu Uygulamas› Üzerine Düflünceler ve Sürekli Kullan›lacak ‹laçlar ‹çin Bir Reçete Örne¤i Say›n Editör, laç yazd›rma ya da hekimlerin ifade edifl flekliyle "repete" (rpt), birinci basamak sa¤l›k hizmetlerinin bir gerçe¤i olarak karfl›m›zda durmaktad›r. Çal›flmalar, birinci basamak sa¤l›k kurulufllar›na yap›lan baflvurular›n önemli bir bölümünün ilaç yazd›rma amaçl› oldu¤unu göstermektedir. "‹laç yazd›rma" amaçl› baflvurular›n oran› genellikle %30-40 civar›nda olmakla birlikte1,2 baz› kurulufllarda bu oran tüm baflvurular›n yar›dan fazlas›n› oluflturabilmektedir. Hatta, birinci basamak sa¤l›k hizmeti veren baz› kurulufllarda sadece bu baflvurular›n ele al›nd›¤› "repete poliklinikleri" kurulmufltur. ‹laç yazd›rma denildi¤inde ilk anda hastan›n sürekli kulland›¤› ilaçlar› bitti¤inde yeniden alabilmek için hekime baflvurdu¤u durumlar akla gelmektedir. Sürekli kullan›lan ilaçlar için bu durumu gösteren Sa¤l›k Kurulu Raporu bazen bulunmakta, bazen bulunmamakta, hastan›n ilac› kulland›¤›na dair beyan› ya da sa¤l›k karnesindeki eski reçeteler dikkate al›narak buna karar verilmektedir. Bunun d›fl›nda baflka doktorun yazd›¤› reçeteyi kurumuna ödetebilmek için "resmi" reçeteye yazd›rma veya kendili¤inden ya da eczac›n›n önerisiyle ald›¤› ilaçlar› (bazen bir borç listesiyle gelerek) reçeteye yazd›rma iste¤i ile de baflvurular yap›lmaktad›r.1,3 Kimi zaman ilaç yazd›rmak için yap›lan baflvurularda hastan›n kendisi gelmemekte, bir baflkas› hasta ad›na talepte bulunmaktad›r. Bu durumun yasal sorunlara da yol açabildi¤i bilinmektedir.1,4,5. ‹. ‹laç yazd›rma talebi; e¤er hastan›n kendi kendine karar vererek ya da eczac› tavsiyesiyle ald›¤› ilaçlar›n "repete"si amac›yla yap›lm›flsa, hekimler genellikle bu iste¤i yerine getirmek istememekte, talepte bulunan kifli ile hekim aras›nda tart›flma yaflanabilmekte, bu durum hekimler taraf›ndan genellikle "sorun" olarak tan›mlanmaktad›r.2 Benzer durum baflka hekimlerin reçetelerinin "resmi" reçeteye yazd›r›lmas› isteminde de karfl›m›za ç›kabilmektedir. Bu sorunun çözümü genellikle hekimlerin belirleyece¤i ortak tutum ve inisiyatifle mümkün görünmekle birlikte baflta eczac›lar olmak üzere çeflitli toplum kesimlerinin kat›l›m›n›n ifli kolaylaflt›raca¤› da belirtilmektedir.3. 92. "‹laç yazd›rma" baflvurular›n›n önemli bir bölümünü oluflturan1,2 sürekli kullan›lan ilaçlar›n "repete"si talebi genellikle hekimler taraf›ndan ola¤an karfl›lanan ve daha az sorgulanan bir durumdur. Güncel mali ve yasal uygulamalar dikkate al›nd›¤›nda, birilerinin mutlaka yapmas› gereken bu iflin ola¤an karfl›lanmas› do¤ald›r ve bugün için sürekli kullan›lan ilaçlar›n "repete"si birinci basama¤›n önemli bir görevi olmay› sürdürmektedir. Bu konunun, birinci basamak sa¤l›k kurulufllar›n›n (sa¤l›k ocaklar›, kurum hekimlikleri, vb.) ifl yükü içinde önemli yer tutmakta oldu¤undan yukar›da bahsetmifltik. Özellikle stabil durumdaki kronik hastal›klar için, hastan›n kontrol için görülmesi gerekenden çok daha s›k olarak ilaç yazd›rma amaçl› baflvurmas› gerekmektedir. Örnegin stabil bir hipertansiyon hastas› için önerilen takip aral›¤› 3-6 ay6 iken hasta ilac›n› yazd›rmak için yaklafl›k 20 günde bir (ilaca göre bu süre 10-30 gün aras› de¤iflebilmektedir) hekimin karfl›s›na gelmek zorunda kalmaktad›r. Osteoporoz gibi hastal›klar› da katarsak hastal›¤›n gerektirdigi kontrol aral›¤› 1 y›la kadar ç›kabilmekte ama hasta ilac›n› yazd›rmak için çok daha s›k sa¤l›k kurumuna baflvurmak zorunda kalmaktad›r. Sa¤l›k Kurulu Raporu al›narak bu aral›klar 3 aya kadar aç›labilmektedir.7 Bazen de, ilaç yazd›rmaya gelme s›kl›¤›n› azaltmak için dozlar› yüksek göstererek hastan›n bir seferde daha fazla ilaç almas›n› sa¤lamak gibi “çözümler” üretilebilmektedir. Sa¤l›k Kurulu Raporu almak için hastaneye baflvurma ve heyette yer alan birçok dal›n polikliniginde görülme zorunlulu¤u, bunlar›n her birinden ayr› ayr› s›ra alma gerekliligi gibi eriflim zorluklar› nedeniyle her hasta sa¤l›k kurulu raporu ç›karmay› göze alamamaktad›r. Ba¤›fl istenmesi, foto¤raf gerekmesi gibi etkenler de hasta taraf›ndan iflin ertelenmesine ve ma¤duriyetin süresinin uzamas›na neden olmaktad›r. Zaten bu rapor da ilaç yazd›rma aral›¤›n› açabilmekle birlikte sorunun tam çözümü olamamaktad›r. Raporun esas ifllevi daha çok, özellikle sürekli ilaç kullanmak zorunda olan dar gelirlilerin bütçesinde önemli bir gider kalemi oluflturabilen, ilaç katk› paylar›ndan muafiyet sa¤lamas› olmaktad›r.. | Topall› R | Editöre Mektup: ‹laç Yazd›rma ve Sa¤l›k Kurulu Raporu Uygulamas› Üzerine Düflünceler ve Sürekli Kullan›lacak ‹laçlar.... 2003 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Medya taraf›ndan yay›mlanmaktad›r. Copyright © 2003 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul..

(2) Sürekli kullan›lan ilaçlar›n yazd›r›lmas› için yap›lan baflvurular›n, özellikle sa¤l›k ocaklar› ve kurum hekimlikleri olmak üzere sa¤l›k kurulufllar›nda oluflturdu¤u ifl yükü hesaplanmam›flt›r. Bu ifl yükünün ayr›nt›l› bir maliyet analizi de yap›lmam›flt›r. Ancak polikliniklerin kalabal›klaflmas›na, hasta bafl›na ayr›lan zaman›n azalmas›na, bunun sonucu olarak bak›m kalitesinin düflmesine, bak›m kalitesinde düflmeye ba¤l› olarak hastalar›n ikinci - üçüncü basamak sa¤l›k kurulufllar›na olan talebinin artmas›na ve bu kurulufllarda olan y›¤›lman›n da artmas›na yol açaca¤›n›, yine bunlar›n bir sonucu olarak baflta hekimler olmak üzere sa¤l›k personelinde tükenmifllik, motivasyon azalmas› gibi olumsuz sonuçlar do¤uraca¤›n› düflünmek olas›d›r. Sa¤l›k Kurulu Raporu uygulamas›nda, sürekli kullan›lacak ilaç ile ilgili dal›n uzman› taraf›ndan hastan›n durumu belirtilmekte, di¤er hekimler genellikle hastay› muayene etmeden durumu onaylamaktad›r. Yani asl›nda raporu veren tek hekim olmakta, ama imzay› atan sa¤l›k kurulu olmaktad›r. Sa¤l›k kurulu sadece hastanelerde oluflturulmakta, toplumda s›k görülen ve takip ve tedavisi birinci basamakta yap›labilecek bir çok kronik hastal›k aç›s›ndan hastay› ulaflmas› daha zor olan hastaneye ba¤›ml› hale getirmektedir. Hastalar›n tedavisiz kalmamas›, gerek birinci basamakta reçete yazan, gerekse sa¤l›k kurullar›nda imza atan hekimlerin ifl yükünün ve bürokrasinin azalt›lmas› için en az›ndan toplumda s›k görülen kronik hastal›klar (örne¤in: hipertansiyon, tip 2 diyabet, obezite, dislipidemi gibi prevalans› %5’in üzerinde olanlar) için sa¤l›k kurulu raporu uygulamas› kald›r›larak tek hekim raporuna çevrilmeli ve bu raporu aile hekimli¤i ve iç hastal›klar› uzmanlar› (ya da varsa baflka ilgili branfl) ya da uygun e¤itimden geçmifl pratisyen hekimler verebilmelidir. Tek hekim raporu ile birlikte yeniden kullan›labilir reçete uygulamas›na da geçilmeli veya her ikisini birlefltiren özel raporlu reçete formlar› gelifltirilmelidir (fiekil 1, bkz. sayfa 96). Burada reçetenin üzerinde kaç kez tekrar verilebilece¤i hekim taraf›ndan belirtilir, hasta her seferinde 1 ayl›k dozu ayn›. reçeteyle eczaneye giderek al›r. Örne¤in bir hipertansiyon hastas›n› hekim 6 ay sonra tekrar görmeyi planl›yorsa, bu durumda reçeteyi 6 ayl›k olarak düzenler, hasta 6 ay boyunca her ay ilac› tekrar yazd›rmadan eczaneye giderek al›r. Reçeteler bilgisayar ortam›nda izlendi¤i için bunun takibinde sorun olmaz. Belgeleme ve fatura sorunlar›na karfl› ilac›n her seferinde ayn› eczaneden al›nmas› çözüm olabilir (zaten genellikle uygulama bu flekilde olmaktad›r) ama, farkl› eczaneden alma durumlar›nda da her seferinde fotokopi alma gibi çözümler üretilebilir. Hastaya bir seferde 6 ayl›k ilac›n birden verilmeyip her ay eczaneye gidip ilac› almas›n›n istenme nedeni; hem ilaç talebinde ani bir art›fla ve ilaç s›k›nt›s›na yol açmamak, hem de beklenmeyen geliflmelerle ilac›n kesilmesinin gerekmesi durumunda (yan etkiler, yeni hastal›klar, hastan›n ölümü gibi) ilaç israf›n›n önüne geçmektir. Bu uygulama ile, sürekli ilaç kullanan hastalar›n sadece ilaç yazd›rmak için hekime baflvurmas›n›n önüne geçilece¤i, sadece kontrol zaman› geldi¤inde hekime baflvurmas› gerekece¤i ve bu aral›¤› da hekimin reçeteye koyaca¤› notun belirleyece¤i düflünülürse özellikle birinci basamakta çal›flanlar olmak üzere hekimlerin ifl yükünün hafiflemesi ve hasta bak›m kalitesi ve hasta memnuniyetinin artmas› beklenebilir. Sayg›lar›mla, Yard. Doç. Dr. Ruflen Topall› Kaynaklar 1.. Topall› R, Topsever P, Filiz TM, Ci¤erli Ö, Görpelio¤lu S. Hereke Aile Hekimli¤i Merkezi 2001 Y›l› Baflvuru Nedenleri ve Yap›lan Sevklerin De¤erlendirilmesi. Türk Aile Hek Derg 2003; 7(1): 16-22.. 2.. Taflç› E. Rpt anket analizi. Genel Pratisyen 2002; 23:20.. 3.. Ayy›ld›z O. Rpt. Genel Pratisyen 2002; (23): 18 - 19.. 4.. Odabafl› O, Y›ld›r›m RC. Ne yapmal›? STED 2002; 11: 111.. 5.. Çoltu A. Rpt’nin adli yönü. Genel Pratisyen 2002; 23:16–7.. 6.. National Hearth, Lung, and Blood Institute. The 6th Report of Joint National Committee on Prevention, Evaluation and Treatment of High Blood Pressure. National Institutes of Health, November 1997; 98-4080.. 7.. 2002 Mali Y›l› Bütçe Uygulama Talimat›. T. C. Resmi Gazete, 15 fiubat 2002; say›: 24672 (mükerrer).. ‹letiflim adresi: Yard. Doç. Dr. Ruflen Topall› KOÜTF Aile Hekimli¤i Anabilim Dal› De¤irmendere Poliklini¤i Yüzbafl›lar, Prof. Dr. Nusret Fiflek Cad. De¤irmendere-Gölcük 41950 KOCAEL‹ Tel (‹fl): (0262) 426 95 85 Tel (Ev): (0262) 311 43 12 GSM: (0532) 411 48 86 e-posta: rtopalli@superonline.com. Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi | Turkish Journal of Family Practice | Cilt 7 | Say› 2 | 2003 |. 93.

(3) SÜREKL‹ KULLANILAN ‹LAÇLARA MAHSUS RAPORLU REÇETE FORMU Hastan›n ad› soyad›:. Tarih:. Sosyal güvenlik (TC kimlik) no:. Protokol (Dosya) No:. Sa¤l›k kurumu:. Dr. Ad› Soyad›, Uzm. Dip No. (varsa kaflesi). Teflhis:. ‹LAÇLAR. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. Yukar›da ad› soyad›, sosyal güvenlik no. ve teflhisi yaz›l› hastanen listede belirtilen ............. kalem ilac›n›n .......... ay süreyle yenilenmesini rica ederim. Dr. ‹mza: Eczane taraf›ndan doldurulacak bölüm: Tarih: Ecz. imza kafle:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Hasta imza:. Hasta imza:. Hasta imza:. Hasta imza:. Hasta imza:. Hasta imza:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Tarih: Ecz. imza kafle:. Hasta imza:. Hasta imza:. Hasta imza:. Hasta imza:. Hasta imza:. Hasta imza:. fiekil 1 Özel raporlular için haz›rlanm›fl reçete örne¤i.. 96. | Topall› R | Editöre Mektup: ‹laç Yazd›rma ve Sa¤l›k Kurulu Raporu Uygulamas› Üzerine Düflünceler ve Sürekli Kullan›lacak ‹laçlar....

(4)