*BURSA 1 NO’LU ANA ÇOCUK SAĞLIĞI VE AİLE PLANLAMASI MERKEZİ HİZMET BÖLGESİNDEKİ GEBELERDE ANEMİ PREVALANSI

Tam metin

(1)Araflt›rmalar. Türk Aile Hek Derg 2000; 4(1-4): 11-15. *BURSA. 1 NO’LU ANA ÇOCUK SA⁄LI⁄I VE A‹LE PLANLAMASI MERKEZ‹ H‹ZMET BÖLGES‹NDEK‹ GEBELERDE ANEM‹ PREVALANSI. PREVALENCE OF ANEMIA IN PREGNANT WOMEN LIVING IN THE REGION OF THE 1st MOTHER AND CHILD HEALTH AND FAMILY PLANNING CENTER OF BURSA 1. 2. 3. Nefle Ak›n , Deniz Büyükbozk›rl› , Nazan Bilgel. Özet. Summary. Bu çal›flmada Bursa 1 No’lu AÇSAP Merkezi’nde kay›tl› olan 280 gebede anemi araflt›r›lm›fl ve gebelerin %18.9’unda anemi (Hb<11 g/dl) oldu¤u saptanm›flt›r. Gebelik ay› ile anemi aras›ndaki ve gebelerde tespit edilen solukluk ile anemi aras›ndaki iliflkilerin anlaml› oldu¤u bulunmufltur. Bölgemizdeki gebelerde anemi prevalans› geliflmifl ülkelerdeki %18’lik ortalamaya yak›n olup Türkiye ve Bursa geneline göre çok daha düflüktür. Bu durum bölgemizde do¤um öncesi bak›m hizmetlerinin iyi oldu¤unun bir göstergesi olabilir. Ancak gebelikte anemi bölgemizde yayg›n olmamakla birlikte bir halk sa¤l›¤› sorunu (%10’un üzerinde) olmaya devam etmektedir. Bu nedenle bölgemizde halen verilmekte olan do¤um öncesi bak›m hizmetlerine ek olarak sosyoekonomik yetersizlik nedeniyle ilaç kullanamayan gebelere ücretsiz demir ve folat tabletlerinin temini ile bunlar›n kullan›m›nda ortaya ç›kan hasta uyumsuzlu¤unun nedenlerinin araflt›r›larak giderilmesi yararl› olabilir.. In this study, 280 pregnant women registered at the Bursa MCH/FP Center were screened for anemia. 18.9% of them were found to have anemia (Hb < 11 g/dl). The correlations between pregnancy month and anemia, and palor diagnosed in the pregnant women and anemia, were found significant. The anemia prevalence in pregnant women in our region is very close to the rate as an average of 18% in the developed countries and quite lower than the general rate in Turkey and Bursa. This situation may be an indicator of the good quality of the prenatal services in our region. In spite of the fact that anemia during pregnancy is not common in our region, it’s still an important public health problem concerning more than 10% of the target group. For this reason, besides the prenatal services that have already been given in our region, it can be useful to supply iron and folate pills freely for the poor pregnant women and to investigate reasons of poor compliance while taking pills in order to improve compliance.. Anahtar sözcükler: Anemi, gebelik, hemoglobin. Key words: Anemia, pregnancy, hemoglobin. Girifl ve Amaç nemi gebelik döneminde bir risk faktörüdür ve anne ölümünün haz›rlay›c› nedenlerinden biridir1-7 Gebelerde anemi preterm do¤um7,8 ve düflük a¤›rl›kl› bebek do¤urma riskini artt›r›r.7,9 Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ)’nün araflt›rmalar›na göre dünyadaki gebe kad›nlarda anemi oran›n›n %50’den fazla oldu¤u tahmin edilmektedir. Sadece geliflmekte olan ülkelerde gebe kad›nlarda anemi oran› %55 olup Çin hariç tutulursa %60’a ç›kar. Geliflmifl ülkelerde orta-. A. lama %18’dir.1 Köksal ve arkadafllar›n›n, yurdumuz genelinde yapt›¤› beslenme araflt›rmas›nda Türkiye’de gebelerde anemi oran› %74.0 bulunmufltur .10 Anemisi olanlar›n yaklafl›k %50’sinde demir eksikli¤i anemisi vard›r.1,2 Ancak çok daha fazlas›nda olas›l›kla demir eksikli¤i mevcuttur. fiöyle ki, vücutta demir depolar› eksiktir ama henüz belirgin bir anemi yoktur. Bunlar›n demir eksikli¤i anemisi riski alt›nda olduklar› düflünülür.1. *). 14-17 Ekim 1999’da ‹stanbul’da yap›lan IV. Ulusal Aile Hekimli¤i Kongresi’nde poster olarak sunulmufltur. Bursa 1 No’lu Ana Çocuk Sa¤l›¤› ve Aile Planlamas› Merkezi, Aile Hekimli¤i Uzman› Bursa Sa¤l›k Müdürlü¤ü ‹letiflim Merkezi, Pratisyen Hekim 3) Uluda¤ Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, Halk Sa¤l›¤› Uzman›, Prof. Dr. 1) 2). 2000 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli¤i Uzmanl›k Derne¤i (TAHUD)'a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Medya taraf›ndan yay›mlanmaktad›r. Copyright © 2005 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul..

(2) Sosyoekonomik yönden Türkiye geneline göre daha geliflmifl bir bölge olan Bursa’da 1 No’lu AÇS/AP Merkezi hizmet bölgesindeki gebeler aras›nda anemi prevalans›n›n saptanmas› amac›yla bu çal›flma yap›lm›flt›r. Ayr›ca gebelerin yafl, gebelik say›s›, gebelik ay› gibi genel özelliklerinin, baz› yak›nma ve bulgular›n›n, solucan düflürme gibi öyküden edinilen bilgilerin anemiyle iliflkisi araflt›r›lm›flt›r.. Gereç ve Yöntem. Tablo 1 Çal›flmaya al›nan gebelerin yafl ve Hb de¤erlerine göre da¤›l›m› Yafl Gruplar›. 11 g/dl’nin alt›. 11 g/dl’nin üstü. Say›. %. Say›. %. 15-19. 7. 30.4. 16. 20-24. 22. 18.5. 97. 25-29. 19. 20.0. 30 ve +. 5. Toplam. 53. Say›. %. 69.6. 23. 100.0. 81.5. 119. 100.0. 76. 80.0. 95. 100.0. 11.6. 38. 88.4. 43. 100.0. 19.9. 227. 81.1. 280. 100.0. x2 = 3.56. Çal›flma, 1998 Aral›k, 1999 Ocak ve fiubat aylar› boyunca toplam 3 ay sürmüfltür. Çal›flmaya 1998 Aral›k ay›nda Bursa ili 1 No’lu AÇS/AP Merkezinde kay›tl› bulunan 280 gebenin tamam› al›nm›flt›r. 280 gebede fizik muayenenin yan›s›ra anket uygulamas› ve hematokrit (Htk) ölçümü yap›lm›flt›r. Anket, gebelerin demografik ve do¤urganl›k özellikleriyle anemi semptom ve bulgular›n› araflt›ran sorular içermektedir. Anket formlar› yüzyüze görüflülerek doldurulmufltur. Veriler SYSTAT program› kullan›larak de¤erlendirilmifltir. Htk, parmak derisi steril lansetle delinip heparinize kapiller tüpe al›nan çok küçük bir miktar kan Nüve marka Htk cihaz›nda santrifüje edilerek ölçülmüfltür. Htk de¤eri, hemoglobin (Hb) konsantrasyonunun kabaca üç kat›na eflittir.2 Bu nedenle, bulunan Htk de¤eri üçe bölünerek Hb de¤eri hesaplanm›flt›r (g/dl olarak). DSÖ, gebeler için 11 g/dl’nin alt›n› anemi kabul etmifltir.1,2 Bu çal›flmada da 11 g/dl’nin alt›ndaki Hb konsantrasyonu anemi olarak de¤erlendirilmifltir.. Bulgular Çal›flmaya al›nan gebelerin yafl ortalamas› 24.9 ± 0.3’tür. 15-24 yafl adolesan gebelerin say›s› 142 (%50.7)’dir. Gebelerin %69.3’ü ilkokul mezunudur. Ortaokul ya da lise mezunu olanlar›n oran› ise %25.0’tir. Gebelerin ortalama canl› do¤um say›lar› 0.71 ± 0.05 olarak bulunmufltur. 142 (%50.7) gebe nullipar iken paritesi üç ve daha çok olan gebe say›s› 14 (%5.0)’tür. Gebelerin ortalama yaflayan çocuk say›lar› 0.64 ± 0.005 olarak bulunmufltur. Çal›flmaya al›nan gebelerin %18.9’unda Hb de¤eri 11 g/dl’nin alt›nda bulunmufltur. Ortalama Hb de¤eri 11.7 ± 0.06 g/dl olarak hesaplanm›flt›r. Tablo 1’de gebelerin yafla göre Hb de¤erleri gösterilmektedir. Yafl ile Hb de¤eri aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir iliflki bulunamam›flt›r. Gebelerin gebelikleriyle ilgili baz› özelliklerine göre 1Hb de¤erleri Tablo 2’de gösterilmektedir. 12. Toplam. SD = 3. p>0.05. Ortalama hemoglobin de¤eri: 11.7 ± 0.06 g/dl. Tablo 2 Çal›flmaya al›nan gebelerin gebelikleriyle ilgili baz› özellikleri ve Hb de¤erlerine göre da¤›l›m› Gebelikle ‹lgili Özellikler. *Gebelik Say›s›. 11 g/dl’nin alt›. 11 g/dl’nin üstü. Toplam. Say›. %. Say›. %. Bir. 22. 18.0. 100. 82.0. Say›. 122 100.0. %. ‹ki. 17. 19.5. 70. 80.5. 87. 100.0. Üç ve +. 14. 19.7. 57. 80.3. 72. 100.0 100.0. 1’inci trimestir. 5. 7.6. 61. 92.4. 66. 2’nci trimestir. 27. 22.7. 92. 77.3. 229 100.0. 3’üncü trimestir. 21. 22.1. 74. 77.9. 95. 100.0. 12 Ay ve <. 7. 28.0. 18. 72.0. 25. 100.0. ***Gebelikler 13-24 Ay Aras› Süre 25 Ay ve +. 7. 20.0. 28. 80.0. 35. 100.0. 17. 17.3. 81. 82.7. 98. 100.0. **Gebelik Ay›. * ** ***. x2 = 0.11 x2 = 7.26 x2 = 1.44. SD = 2 SD = 2 SD = 2. p>0.05 p<0.05 p>0.05 (‹lk gebeli¤i olan 122 kifli dahil de¤ildir.). Gebelerin gebelik say›s› ve son iki gebelikleri aras›nda geçen süre ile anemi görülme s›kl›¤› aras›ndaki iliflki istatistiksel olarak anlaml› bulunmam›flt›r. 1. trimestirdeki gebelerin %7.6’s›n›n anemisi varken 3. trimestirdeki gebelerin %22.1’inde anemi mevcuttur. Aradaki iliflki istatistiksel olarak anlaml› bulunmufltur. Gebelerin solukluk bulgusuna göre Hb de¤erleri Tablo 3’te gösterilmektedir. Gebelerin %45.0’inde solukluk saptanm›flt›r. Solukluk bulgusu olan gebelerin %30.2’sinde Hb de¤eri 11 g/dl’nin alt›ndayken, solukluk bulgusu olmayan gebelerin %9.7’sinin Hb de¤eri 11 g/dl’nin alt›nda bulunmufltur. Solukluk bulgusu ile Hb de¤eri aras›ndaki iliflki anlaml›d›r. Çal›flmaya al›nan gebelerin halsizlik ve çarp›nt› yak›nmalar› ile Hb de¤erleri aras›ndaki iliflki anlaml› bulunmam›flt›r (x2 = 0.04 SD = 1 p > 0.05) (x2 = 0.53 SD = 1 p > 0.05).. Ak›n N. ve ark. Bursa 1 No’lu Ana Çocuk Sa¤l›¤› ve Aile Planlamas› Merkezi Hizmet Bölgesindeki Gebelerde Anemi Prevalans›.

(3) Tablo 3 Çal›flmaya al›nan gebelerin “solukluk bulgusuna” göre da¤›l›m› Yafl Gruplar›. 11 g/dl’nin alt›. Solukluk. 11 g/dl’nin üstü. Toplam. Say›. %. Say›. %. Say›. %. Var. 38. 30.2. 88. 69.8. 126. 100.0. Yok. 15. 9.7. 139. 90.3. 154. 100.0. Toplam. 53. 18.9. 227. 81.1. 280. 100.0. SD = 1. p<0.05 (Yates düzeltmesi yap›lm›fl.). x2 = 17.52. Çal›flmaya al›nan 280 gebenin 122 (%43.6)’sinin ilk gebeli¤idir. Geriye kalan 158 gebeden önceki gebeli¤inde Hb de¤eri düflük bulunanlar›n say›s› 31 (%19.6)’dir. 158 gebeden 74 (%46.8)’ü önceki gebeli¤inde anemiyi önlemek ve/veya düzeltmek amac›yla düzenli, 30 (%19.0)’u düzensiz olarak ilaç kulland›¤›n›, 54 (%34.2)’ü hiç ilaç kullanmad›¤›n› bildirmifltir. Önceki gebeli¤inde anemisi oldu¤unu ö¤renen gebelerin anemi için ilaç kullanma durumlar›yla, flimdiki gebeliklerindeki Hb de¤erleri aras›ndaki iliflki anlaml› bulunmam›flt›r (x2 = 2.46 SD = 2 p > 0.05). Çal›flmaya al›nan 280 gebeden 37’si daha önce solucan düflürüp düflürmedi¤ini hat›rlamad›¤›n› bildirmifltir. Geriye kalan 243 gebenin 61 (%25.1)’i solucan düflürdü¤ünü ifade etmifltir. Daha önce solucan düflürme öyküsü ile Hb de¤eri aras›nda anlaml› iliflki bulunmam›flt›r (x2 = 0.04 SD = 1 p > 0.05).. Tart›flma Çal›flmam›zda, Bursa’da 1 No’lu AÇSAP Merkezi hizmet bölgesinde Hb de¤eri 11 g/dl’nin alt›nda olan gebelerin oran› %18.9 bulunmufltur. Dünya genelinde Hb düzeyi normalin alt›nda olan gebelerin oran› tahminen %51 olup, geliflmekte olan ülkelerde %56, geliflmifl ülkelerde %18’dir. Afrika’da ayn› oran %52, Asya’da %60, Latin Amerika’da %39, Kuzey Amerika ve Avrupa’da %17’dir.1 Yurtd›fl›nda yap›lan çal›flmalarda gebelikte anemi prevalans›n› Becerra ve ark.11 %70.1, Thomson (12) %41,5, Ramirez-Mateos ve ark. 13 %37.0, Msolla ve ark.14 %95 (son trimestirdeki gebeler için), Singh ve ark.15 %15.3 (do¤umda) ve Siega-Riz ve ark.8 %9 olarak bildirmifllerdir. Bursa 1 No’lu AÇSAP Merkezi hizmet bölgesindeki gebelerde anemi oran›n›n (%18.9), geliflmifl ülkelerdekine (ortalama %18) yak›n oldu¤u görülmektedir. Yurdumuzda yap›lan de¤iflik çal›flmalarda gebelerde anemi prevalans› saptanm›flt›r. Çöl ve ark.16 %36.5 (Hb < 12 g/dl), Hamzaçebi ve ark.17 %38.8 (Htk ≤ %34) ve Aykut ve ark.18 %74.0 olarak bildirmifllerdir. Gebelerde anemi prevalans›n› Bursa’n›n Gemlik ilçesinde Bilgel ve ark.6 %71.4 bulmufllard›r. Bursa ilinde Sa¤l›k Bakanl›¤› AÇSAP Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan Ekim 1997’de yü-. rütülen anemi tarama kampanyas›nda anemili gebelerin oran›n›n %50.6 oldu¤u saptanm›flt›r.19 Bölgemizde gebelerde anemi prevalans› Türkiye geneline göre çok daha düflük bulunmufltur. Bunda, Bursa’n›n Türkiye’nin dördüncü büyük flehri oluflunun ve yurdumuzun bat›s›nda yer almas›n›n pay› vard›r. fiöyle ki, 1998 TNSA sonuçlar›na göre yurdumuzun do¤um öncesi bak›m alma oran› en yüksek olan k›sm› bat› bölgesidir (%85.5). Bat› bölgesini s›ras›yla orta (%73.7), güney (%72.2), kuzey (%66.7) ve do¤u (%38.1) bölgeleri izlemektedir.20 Ayr›ca bölgemiz kent merkezindedir. Yurdumuzda do¤um öncesi bak›m alma oran› k›rsal yerleflim alanlar›nda %50.6 iken kentsel yerleflim bölgelerinde %77.7’dir.20 1 No’lu AÇSAP Merkezi hizmet bölgesindeki gebelerde anemi prevalans› Bursa genelinde saptanan sonuca göre de düflüktür. Bu durum bölgemizde gebe tespit ve izlemlerinin yeterli olmas›ndan kaynaklan›yor olabilir. 1998 y›l›nda bölgemizde do¤um bafl›na düflen ortalama gebe izlem say›s› 6’d›r. Halen gebelik boyunca primiparlar için toplam 8, multiparlar için toplam 6 izlem önerilmektedir.21 Ayr›ca gebelerin e¤itim düzeyi ile gebelik s›ras›nda bak›m alma aras›nda önemli bir iliflki oldu¤u bilinmektedir.22 Bölgemizdeki gebelerin %95.4'ü en az ilkokul mezunu, %2.1’i okur yazar olup sadece %2.5’u okur yazar de¤ildir. Okur yazar olmayan oran›n›n düflüklü¤ü dikkat çekicidir. Oysa ki, Bilgel ve ark.6 Bursa’n›n Gemlik ilçesinde yapt›klar› çal›flmada gebelerin %79.0’unun en az ilkokul mezunu, %6.0’s›n›n okur yazar, %15.0’inin ise okur yazar olmad›¤›n› saptam›fl ve gebelerde anemi prevalans›n› %71.4 bulmufllard›r. Çal›flma yap›ld›¤› s›rada ilk defa gebe olanlardan Hb de¤eri 11 g/dl’nin alt›nda bulunanlar›n oran› %18.0’dir. Önceki gebeli¤inde Hb de¤eri düflük bulunan gebelerin oran› ise %19.6’d›r. Bu veriler bölgemizde do¤urgan ça¤daki kad›nlar aras›nda aneminin yayg›n olmamakla beraber bir halk sa¤l›¤› sorunu olmaya devam etti¤ini göstermektedir. Çal›flmaya al›nan gebelerden ikinci veya daha fazla gebeli¤i olan 158 gebenin önceki gebeli¤inde sadece %46.8’inin düzenli olarak anemi nedeni ile ilaç kulland›¤› saptanm›flt›r. Sosyoekonomik yetersizlikler, ilac›n yan etkileri ya da sa¤l›k personeliyle iletiflim eksikli¤i gebelerin ilaç kullanmamas›n›n nedenlerinden olabilir. Bu nedenler daha fazla araflt›r›lmay› hak etmektedir. Gebelikte ve puerperal dönemdeki anemilerin en s›k karfl›lafl›lan› demir eksikli¤i anemisidir.1,2,4,5,12-15,17,23 Demir eksikli¤i anemisi adolesan k›zlar aras›nda özellikle yayg›nd›r.2,3,4,5,24 Bu çal›flmada 15-19 yafl grubundaki adolesan gebelerde anemi prevalans›, di¤er tüm yafl gruplar›ndaki gebelerden daha yüksek olmakla birlikte aralar›ndaki fark istatistiksel olarak anlaml› bulunmam›flt›r (Tablo 1). Bu veri, gebelik ve adolesans gibi kad›n yaflam›nda beslenmenin özellikle önemli oldu¤u dönem-. Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt 4 Say› 1-4 2000. 13.

(4) lerde gerek ev ziyaretlerinde gerek kurumda sa¤l›k personelinin beslenme e¤itimine özel bir önem verdi¤inin göstergesi olabilir. Literatürde gebelik haftas› (13,16,17), önceki gebelik11,17 ve do¤umlar›n13 say›s› ile gebelikte anemi prevalans› aras›nda do¤ru orant›l› ve anlaml› bir iliflki oldu¤u bildirilmektedir. Bu çal›flmada da gebelik ay› artt›kça anemi prevalans›ndaki art›fl anlaml› bulunmufltur (p < 0.05) (Tablo 2). 1993’te Amerika Birleflik Devletleri (ABD)’nde düflük gelirli gebelerde anemi prevalans› birinci, ikinci ve üçüncü trimestirlerde s›ras›yla %9, %14 ve %37 olarak bulunmufltur.7 ABD’de bütün gebeler için benzer bir çal›flma mevcut de¤ildir. Çal›flmam›zda önceki gebeliklerin say›s› ile anemi s›kl›¤› aras›nda do¤ru orant›l› iliflki olmas›na ra¤men anlaml› bulunmam›flt›r (Tablo 2). Son iki gebelik aras›ndaki süre ile anemi aras›nda da anlaml› bir iliflki bulunmam›flt›r (Tablo 2). Çöl ve ark.,16 Hamzaçebi ve ark.17 ile Bilgel ve ark.6 da çal›flmalar›nda son iki gebelik aras›ndaki süre ile anemi aras›nda anlaml› iliflki bulamam›fllard›r. Beslenme yeterli olsa bile bir gebelikten sonra vücudun demir depolar›n› tekrar doldurmak iki y›l alabilir.1 Anne adaylar› her do¤um aras›nda iki y›l bekleseler bile, do¤um say›s›n›n fazla olmas›, anne demir depolar›n›n eski durumuna gelmesini gittikçe zorlaflt›r›r.23 Ancak çal›flmam›zda gebelerin ortalama canl› do¤um say›s› düflüktür (0.71 ± 0.05). 3 ve daha çok do¤um yapm›fl olanlar›n oran› sadece %5’tir. Ayr›ca bölgemizdeki gebelerin yar›s›ndan fazlas›n›n ilk bebe¤ine hamile olmas›n›n da bu sonuçlarda rolü vard›r. Bu çal›flmada halsizlik ve çarp›nt› yak›nmalar›yla anemi aras›nda anlaml› iliflki saptanmam›flt›r. Buna karfl›l›k bölgemiz gebelerinde saptanan solukluk bulgusu ile anemi aras›ndaki iliflki anlaml› bulunmufltur (p < 0.05) (Tablo 3). Bilgel ve ark. halsizlik, çarp›nt› yak›nmalar› ve solukluk bulgusu ile anemi aras›nda anlaml› iliflki bulmufllard›r.6 Aykut ve ark.18 konjunktiva soluklu¤unun anemide kesin tan›ya götüren bir bulgu olmad›¤› sonucuna varm›fllard›r. Halsizlik ve çarp›nt› subjektif yak›nmalar, solukluk sa¤l›k personeli taraf›ndan saptanan objektif bir bulgudur. Gebede solukluk varsa büyük olas›l›kla aneminin de var olabilece¤i hat›rlanmal›d›r. Gebelerin daha önce solucan düflürme öyküleriyle anemi s›kl›¤› aras›ndaki iliflki anlaml› bulunmam›flt›r. Aykut ve ark.18’n›n çal›flmas›nda da parazit öyküsü olmayan 15-49 yafl kad›nlarda ortalama Hb de¤eri parazit öyküsü olanlardan daha yüksek olmakla birlikte aradaki fark anlaml› bulunmam›flt›r. Özellikle solucan enfestasyonlar›nda oluflan kronik gastro-intestinal sistem kanamalar› sonucunda demir eksikli¤i anemisi ortaya ç›kar.1 Bu çal›flmaya al›nan gebelere daha önce solucan düflürüp düflürmedikleri soruldu¤unda k›l kurdu vb. di¤er parazit14. ler de alg›lanm›fl olabilir. Bu konuda laboratuvar incelemeleriyle desteklenmifl çal›flmalar›n yap›lmas› uygun olabilir.. Sonuç Bursa 1 No’lu AÇSAP Merkezi bölgesindeki gebelerde anemi prevalans› %18,9’dur. Bu oran, Türkiye ve Bursa ortalamalar›n›n çok alt›nda olup geliflmifl ülkelerdeki %18’lik oranla uyumludur.1 Bu çal›flmada gebelerde anemi prevalans›yla anlaml› iliflki gösteren iki parametreden biri solukluk bulgusu di¤eri ise gebelik ay›d›r. Gebelikte anemi sadece geliflmekte olan de¤il, geliflmifl ülkelerde de önemli bir halk sa¤l›¤› sorunu (%10’un üzerinde) olmaya devam etmektedir.1 Bu nedenle bölgemizde de do¤um öncesi bak›m hizmetleri halen öncelikli konumunu korumaktad›r. - Saha çal›flmalar›nda gebelerin erken dönemde saptanmas› ve ilk izlemde Htk ölçümü yap›larak anemi tan›s›nda kullan›lan s›n›r de¤erlere yak›n bulunan gebelere demir takviyesi uygulamas›na, - Daha sonraki gebe izlemlerinde belirli aral›klarla Htk ölçümlerinin tekrar›na, - Gebelerde beslenme e¤itimine, - 2 y›ldan k›sa aral›kl› gebeliklerin anemiye yol açmas›1 nedeniyle gebelere aile planlamas› e¤itimi yap›lmas›na, devam edilmelidir. Ayr›ca, - Sosyoekonomik yetersizlik nedeniyle ilaç kullanamayan gebelere ücretsiz demir ve folat tabletlerinin temini, - Demir ve folat tabletlerinin kullan›m›nda ortaya ç›kan tedaviye uyumsuzlu¤un (%34.2’si hiç ilaç kullanmam›flken %46.8’i düzenli, %19.0’u düzensiz ilaç kullanm›flt›r) nedenlerinin araflt›r›lmas› ve giderilmesi yararl› olabilir. Kaynaklar 1.. WHO (World Health Organization). 1992. The Prevalence of Anaemia in Women: A Tabulation of Available Information. WHO / MCH / MSM / 92.2. Geneva: WHO Maternal Health and Safe Motherhood Programme.. 2.. DeMaeyer EM ve ark. Preventing and Controlling Iron Deficiency Anaemia through Primary Health Care: a Guide for Health Administrators and Programme Managers. Geneva, World Health Organization, 1989.. 3.. WHO (World Health Organization). Iron Supplementation During Pregnancy: Why Aren’t Women Complying? A Rewiew of Available Information. WHO/MCH/90.5. Geneva: Safe Motherhood, 1990.. 4.. The World Bank. Development in Practice. A New Agenda For Women’s Health and Nutrition. Washington, D.C, 1994.. 5.. Tinker A, Daly P, Green C, Saxenian H, Lakshminarayanan R, Gill K. Women’s Health and Nutrition. Making a Difference. World Bank Discussion Papers No. 256. Washington, D.C., The World Bank, 1994.. 6.. Bilgel N, Okan N, Aytekin H, Gülesen Ö. Gemlik bölgesindeki gebelerde anemi prevalans›. Halk Sa¤l›¤› Günleri, 20-22 Haziran, 1989. Sivas Bildirilerinden.. Ak›n N. ve ark. Bursa 1 No’lu Ana Çocuk Sa¤l›¤› ve Aile Planlamas› Merkezi Hizmet Bölgesindeki Gebelerde Anemi Prevalans›.

(5) 7.. Recommendations to prevent and control iron deficiency in the United States. MMWR Morb Mortal Wkly Rep; 1998, 47 (RR-3):1-22.. 8.. Siega-Riz AM, Adair LS, Hobel CJ. Maternal hematologic changes during pregnancy and the effect of iron status on preterm delivery in a West Los Angeles population. Am J Perinatol 1998; 15(9):515-22.. 9.. Lawoyin TO. The relationship between maternal weight gain in pregnancy, hemoglobin level, stature, antenatal attendance and low birth weight. Southeast Asian J Trop Med Public Health 1997; 28(4):873-6.. 10. Köksal O ve ark. Türkiye’de Beslenme, Sa¤l›k ve G›da Tüketim Araflt›rmas›. Ankara, 1977. 11. Becerra C, Gonzales GF, Villena A, de la Cruz D, Florian A. Prevalence of anemia in pregnancy in. Pucallpa Regional Hospital, Peru. Rev Panam Salud Publica 1998; 3(5):285-92.. 17. Hamzaçebi H, Tuncer A, Burgur HR. Do¤ankent S.E.A. Karatafl Merkez Sa¤l›k Oca¤› Bölgesi’ndeki gebelerde anemi prevalans›. Çukurova Üniversitesi T›p Fak Der 1991, 2:321-327. 18. Aykut M, Öztürk Y. Kayseri Sa¤l›k Grup Baflkanl›¤›na Ba¤l› Gezi Sa¤l›k Oca¤› Bölgesi’nde 15-49 yafl grubu kad›nlarda anemi prevalans›. Türk Hij Den Biyol Derg 1988; 45(1):23-31. 19. Ünalan T. Bursa ve Sivas’ta sa¤l›k ocaklar›n› ziyaret eden gebe kad›nlara uygulanan anemi bilgi-tutum-davran›fl anketlerinin karfl›laflt›rmal› bir analizi. Ankara, T.C. Sa¤l›k Bakanl›¤› Halk E¤itimini Gelifltirme Projesi, 1998. 20. Türkiye Nüfus ve Sa¤l›k Araflt›rmas› (TNSA) 1998. Ön Rapor, Ankara. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Measure/DHS + Macro International Inc. Birleflmifl Milletler Nüfus Fonu, 1999.. 12. Thomson J. Anaemia in pregnant women in. Eastern Caprivi, Namibia. S Afr Med J 1997; 87(11):1544-7.. 21. Ebe Hizmet-‹çi E¤itimi Ana ve Çocuk Sa¤l›¤›nda Temel Bilgiler, Bölüm 2, Do¤um Öncesi Bak›m Do¤um ve Aile Planlamas›. T.C. Sa¤l›k Bakanl›¤› ve UNICEF 1993.. 13. Ramirez- Mateos C, Loria A, Nieto-Gomez M, Malacara JM, Piedras J. Anemia and iron deficiency in 490 Mexican pregnant women. Rev Invest Clin 1998; 50(2):119-26.. 22. Türkiye Nüfus ve Sa¤l›k Araflt›rmas› (TNSA) 1993, Ön Rapor, Ankara. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü, DHS Macro International Inc, Ocak 1994.. 14. Msolla MJ, Kinabo JL. Prevalence of anaemia in pregnant women during the last trimester. Int J Food Sci Nutr 1997; 48(4):265-70. 15. Singh K, Fong YF, Arulkumaran S. Anaemia in pregnancy-a cross-sectional study in Singapore. Eur J Clin Nutr 1998; 52(1):65-70.. 23. Bilgin O, Karap›nar S, Öztekin K, Özk›l›ç H. Normal gebelikte hematolojik de¤ifliklikler: serum ferritin düzeyi ile hemoglobin, hematokrit De¤erleri ve eritrosit say›s› aras›ndaki iliflki. Ege T›p Dergisi 1990; 29(1): 133-7.. 16. Çöl M, Dalg›ç N, Ifl›k A. A.Ü.T.F. Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal› Park E¤itim Sa¤l›k Oca¤› Bölgesi’ndeki gebelerde anemi prevalans›. Ankara T›p Mecmuas› 1991; 44:25-34.. 24. Viteri FE. A new concept in the control of iron deficiency: communitybased preventive supplementation of at-risk groups by the weekly intake of iron supplements. Biomed Environ Sci 1998; 11(1): 46-60.. Gelifl tarihi: 20. 10. 1999 Kabul tarihi: 12.01.2000 ‹letiflim adresi: Uzm. Dr. Nefle Ak›n Ç›rpan Mah. Merinos Lojmanlar› A-1 Blok Osmangazi 16050 BURSA ‹fl Tel : (0224) 362 23 28 Ev Tel : (0224) 251 63 41. TIP DÜNYASINDAN HABERLER Haz›rlayanlar: Ecz. Duygu Yaz›c›o¤lu Dr. Eflref Yaz›c›o¤lu. DAHA ÇOK YAfiAMAK ‹Ç‹N NE KADAR ‹ÇMEL‹? Erkek doktorlar aras›nda yap›lan genifl çapl› bir Amerikan çal›flmas›nda haftada 1-7 bardak aras›nda alkollü içki tüketimi toplam ölüm oran›n› önemli ölçüde azaltmaktad›r. Yine birçok çal›flmaya göre az ve ölçülü miktarda alkol tüketimi kardiyovasküler. ölüm riskini azaltmaktad›r. Fazla alkol al›m› ise karaci¤er hastal›klar›na, özofagus ve orofarinks kanserlerine, non-koroner kardiyovasküler hastal›klara ba¤l› ölümleri artt›r›maktad›r. Lancet 2000; 98: 355. Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt 4 Say› 1-4 2000. 15.

(6)