1
Peroksit Düzeyi Farklı Yağ İçeren Rasyonlara Likopen Katkısının Etlik Piliçlerde
Büyüme Performansı, Kan Metabolitleri ve Karkas Ölçütleri Üzerine Etkileri
Ahmet OLĞUN, Ladine ÇELİK, Hasan Rüştü KUTLU, Zeynep ŞAHAN
Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü, 01330 AdanaÖzet
Bu çalışma, peroksit düzeyi farklı yağ içeren rasyonlara likopen katkısının etlik piliçlerde büyüme performansı, kan metabolitleri ve karkas ölçütleri üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Bir haftalık 80 erkek etlik civciv (Ross-308), her biri 20 hayvandan oluşan dört yemleme grubuna ayrılmıştır. Hayvanlar beş hafta süreyle bazal rasyon (kontrol grubu), peroksitli (6.0-8.0 meq/kg) yağ içeren, 400 mg/kg Likopen (%0.8 likopen içeren Lyc-O-Mato®) içeren, 400 mg/kg Likopen+peroksitli (6.0-8.0 meq/kg) yağ ilaveli rasyonlarla beslenmişlerdir.
Deneme sonu itibariyle peroksit düzeyi farklı yağ içeren rasyonlara likopen katkısının etlik piliçlerde yem tüketimi, canlı ağırlık kazancı, yemden yararlanma oranı, abdominal yağ birikimi ve karkas ağırlığı üzerine etkisi olmamıştır (P>0.05). Buna karşılık karaciğer ağırlığı rasyondaki likopen katkısı ile artmıştır.
Kas doku ve deride TBA düzeyi likopen alan grupta önemli düzeyde düşük bulunmuştur (P<0.01). Rasyona ilave edilen likopen, plazma trigliserid konsantrasyonunu artırmıştır. Plazmada total antioksidan kapasite likopen alan grupta önemli düzeyde yüksek iken, plazmadaki lipit peroksidasyon düzeyi rasyonun okside yağ içeriğiyle yükselmiştir.
Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, peroksit düzeyi yüksek yağlı rasyonlara likopen ilavesinin etlik piliçlerin antioksidan kapasitelerini ve lipid peroksidasyon düzeylerine etki ettiğini ve likopen ilavesinin bağışıklık sistemini iyileştirme potansiyeline sahip olduğunu göstermiştir.
Anahtar Kelimeler: Etlik Piliç, Okside Yağ, Likopen, Performans, Kan Metabolitleri
Influence of Lycopene Supplementation to Diets Containing Oxidized Oil on Growth Performance, Blood Metabolites and Carcas Characterictes of Broilers
Abstract
The purpose of the present study was to determine the effect of lycopene supplementation to diets containing oxidizedoil on performance, carcass and some blood parameters of broilers. One week old male chicks (Ross-308) were divided 4 treatments groups containing 20 birds each. The birds were fed basal diets (control), 6.0-8.0 meq/kg oxidizedoil, 400 ppm Lycopene (%0.8 lycopene including Lyc-O-Mato®) and 6.0-8.0 meq/kg oxidized oil+400 ppm Lycopene supplemented diets for 5 weeks period.
The results showed that oxidizedoil inclusion and supplemental lycopene did not have significant effects on feed intake, body weight, feed efficiency, abdominal fat deposition and carcass weight. However liver weight was increased by supplemental lycopene.
Thiobarbituric acid levels in the mass tissue and skin were lower in the group receiving supplemental lycopene. Plasma triglyceride concentration was increased by supplemental lycopene. Total antioxidant capacity in the plasma was higher in the group receiving supplemental lycopene, while lipid peroxidation content in the plasma was increased by dietary oxidized oil.
The results obtained in the present study suggests that lycopene supplementation to diets containing oxidized oil had significant effects on broilers antioxidant capacity and lipid peroxidation level and, lycopene supplementation could have a potential to improve immune response.
Key Words: Broiler Chick, Oxidized Oil, Lycopene, Performance, Blood Metabolites
1.Giriş
Yağlar ve yağ bakımından zengin maddeler; hayvanlara enerji ve esansiyel yağ asitlerinin sağlanması, yağda eriyen vitaminlere ortam hazırlaması, yemde lezzet arttırma, tozlanmayı azaltma ve kayganlığı arttırmak amacıyla çiftlik hayvanlarının karma yemlerine katılmaktadır. Ancak yağlar, bu faydaları sağlamakla birlikte, oksidatif acılaşma gibi sorunlara da neden olabilmektedirler. Oksidatif acılaşma, oksijenin yağların zayıf noktası (çift bağı) ile etkileşerek peroksitlerin oluşmasını içeren kimyasal bir reaksiyondur (Jones, 2004). Okside olmuş yağlar yemlerdeki, metabolize olabilir enerji değerini ve yağda eriyen vitaminlerin etkinliğini azaltabilmekte, yemde renk, tat, aroma, tekstür ve tavuklarda et ve yumurtaya geçerek bu ürünlerde istenmeyen karakterde bir kokunun ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
2
Yağlarda oksidasyon yüksek düzeyde olduğunda ise, hayvanlarda çeşitli metabolik problemler ve bunun sonuncunda kas distrofisi ve çeşitli organ nekrozları gibi ciddi sorunlar da görülebilir (Jones, 2004).Likopen, 11 konjuge ve 2 konjuge olmayan çift bağlı açık zincirli bir hidrokarbondur. Likopenin emilimi, lipit miselleri ile birleşerek bağırsak mukoza yüzeyinden pasif difüzyonla gerçekleşmektedir. Doğal karetenoid olan likopen, doğada meyve, sebze ve diğer yeşil bitkilerde bol miktarda bulunmaktadır Göğüs, rahim, karaciğer, prostat kanserlerinden koruyan, alzheimer hastalığını önleyen, kalp damar hastalıkları, kemik ve cilt sağlığı açısından koruyucu etkisi bulunan likopen, antioksidan özelliğiyle yaşlanma sürecini de yavaşlatmaktadır (Aşıcıoğlu, 2005). Likopenin hücreler arası iletişimi uyarması nedeniyle kanser gelişimine karşı koruyucu bir etkisinin olabileceği bildirilmektedir (Bramley, 2000).
Sıcak koşullarda yemlik yağların oksidasyonu hızlanabilmektedir. Bu gibi durumlarda okside olmuş yağlarla beslenen hayvanlarda beslenme ve bağışıklıkla ilgili problemler ortaya çıkabilmektedir. Böyle durumlarda ortaya çıkan oksidatif stresin bertaraf edilmesinde likopenin potansiyel gücünün belirlenmesi önem arz etmektedir. Bu amaçla mevcut çalışmada, okside olmuş yağ içeren rasyonlara likopen katkısının etlik piliçlerde antioksidan yapı, oksitadif stres, büyüme performansı, kan metabolitleri ve karkas ölçütleri üzerine etkisi araştırılmıştır.
2.Materyal ve Yöntem 2.1. Materyal
Araştırmada hayvan materyali olarak Ross-308 erkek etlik civcivler kullanılmıştır. Civcivler ilk hafta yerde serbest olarak, sonraki 5 hafta bireysel kafeslerde deneme yemleri ile beslenmişlerdir. Deneme öncesi 1-7. günler arasında başlatma, deneme süresince 8-21. günler arası büyütme, 22-42. günler arası bitirme yemleri kullanılmıştır.
2.2. Yöntem
Denemenin 1. haftasında grup halinde yerde beslenen civcivler 1. hafta sonunda tartılarak benzer canlı ağırlık ortalamasına sahip (116 g) olacak şekilde 4 yemleme grubuna ayrılmış, deneme planına uygun olarak grup ve kafes numaraları yazılan bireysel kafeslere tesadüfe bağlı yerleştirilmişlerdir. Ana etki olarak yeme likopen katkısı (0 veya 400 mg/kg) ve farklı peroksit düzeyli bitkisel yağı (0.0-1.0 veya 6.0-8.0 meq/kg; civciv yemi bileşiminde yaklaşık %3 ve piliç yemi bileşiminde ise yaklaşık %6 kullanımı) esas alınmıştır. Hayvanlar 8-21. günler arası büyütme (Hpr:%23.96, ME: 3275 kcal/kg), 22-42. günler arası bitirme yemleri (Hpr:%21, ME: 3394 kcal/kg) almıştır. Denemede kullanılan standart rasyonun bileşimi Çizelge 1’de verilmiştir. Çalışma, 2x2 faktöriyel deneme desenine uygun olarak yürütülmüştür. Denemede 80 hayvan, her birinde 20 civcivin bulunduğu 4 gruba ayrılmıştır.
Tablo1. Denemede Kullanılan Yemlerin Hammadde İçerikleri
Hammaddeler Etlik Civciv Büyütme Yemi (8-21.günler) Etlik Piliç Bitirme Yemi (22-42.günler) Mısır 539.2 498.6
Soya Fasülyesi Küspesi (%44 HP) 270.4 246.8
Mısır Gluten Unu (%55 HP) 57.7 - Bonkalite - 60.2 Et-Kemik Unu (%33/32 HP) 40.0 40.0 Tavuk Unu (52.5 HP) 40.0 55.0 Bitkisel Yağ 30.0 60.0 DCP (%18 P; %24 Ca) 3.7 16.0 Soda 2.8 2.2 Lizin 2.7 2.1 Mermer Tozu 2.2 5.6
3
Vitamin Ön Karışımı1 2.0 2.0
Genex 2.0 2.0
Sıvı Metiyonin Hidroksi Analog 1.5 2.9
Biomos 1.5 1.0 Tuz 1.3 1.5 Mineral Ön Karşımı2 1.0 1.5 Antikoksidiyal (Clinacox) 1.0 - Optimase-M % 100 Bro. 1.0 1.0 Mycosorb - 1.0 Antikoksidiyal (Avatec) - 0.6 Toplam (Kg) 1000.0 1000.0
1: Her 2 kg’lık vitamin karışımı: 12 000 000 IU Vitamin A, 3 500 000 IU Vitamin D
3, 100 g
Vitamin E, 3 g Vitamin K3, 2.5 g Vitamin B1, 6 g Vitamin B2, 25 g Niasin, 12 g Ca-D-Pantotenat,
15 mg Vitamin B12, 1.5 g Folik Asid, 150 mg D-Biotin, 100 g Vitamin C, 450 g Kolin Klorid,
2: Her 1 kg’lık mineral karışımı:100 mg Manganez, 25 g mg Demir, 65 g Çinko, 15 g Bakır, 0.25 g Kobalt, 1 g İyot, 0.2 g Selenyum.
Civcivlerin günlük yem tüketimleri toplanarak haftalık, haftalık yem tüketimleri de ardışık haftalarda toplanarak kümülatif yem tüketimleri saptanmıştır. Yemden yararlanma oranı; haftalık olarak tüketilen yem miktarının canlı ağırlık kazancına bölünmesiyle elde edilmiştir. Deneme sonunda (42. gün), kesilen hayvanların sıcak karkas ağırlığı ve karaciğer ağırlığı saptanmıştır. Karkaslar, +4ºC’de 24 saat bekletildikten sonra tartılarak soğuk karkas ağırlığı saptanmıştır. Daha sonra her bir soğuk karkastaki abdominal yağlar alınmış ve tartılarak ağırlıkları belirlenmiştir. Karkas randımanı; soğuk karkas ağırlığının deneme sonu canlı ağırlığa oranlanmasıyla hesap edilmiştir.
Denemede kullanılan yağların peroksit değerlerinin saptanması için peroksit analizi yapılmıştır. Her gruptan, grup ortalamasına en yakın canlı ağırlığa sahip 8 hayvandan, kesim esnasında kan alınmış ve santrifüj edildikten sonra plazma kısmı alınarak otoanalizör (Keylab-BPC BioSed) cihazında ilgili teste ait kitler (cholesterol CHOD-PAD; triglycerides GPO-PAP; Roche Diagnostics, GmbH, Germany) kullanılarak plazma, kolesterol ve trigliserid düzeyleri belirlenmiş, plazma lipit peroksidasyon (LPO) ve total antioksidan kapasite (TAS) analizlerine tabi tutulmuştur. Ayrıca bu hayvanlardan kas doku ve deri örnekleri alınarak tiyobarbütirik asit (TBA) analizine tabi tutulmuştur (Tarladgis ve ark., 1960).
2.3. İstatistiki Analizler
Denemede elde edilen veriler SAS (1996) paket programı kullanılarak tesadüf parselleri deneme planına uygun olarak faktöriyel tertipte “PROC ANOVA” prosedürü ile çift yönlü varyans analizine tabi tutulmuştur. Faktörlerin etkisi ve gruplarına ait ortalamaların karşılaştırılmasında Duncan çoklu karşılaştırma testi kullanılmıştır (Bek ve Efe, 1988).
3. Araştırma Bulguları ve Tartışma
Peroksit düzeyi farklı yağ içeren rasyonlara likopen katkısının, yem tüketimi, canlı ağırlık kazancı, yemden yararlanma oranı, karkas parametreleri ve kan metabolitleri üzerine etkisinin araştırıldığı denemede elde edilen bulgular aşağıda verilmiştir.
3.1. Yem Tüketimi
Likopen (0 ve 400 mg/kg) ve okside yağın (0.0-1.0 ve 6.0-8.0 meq/kg) iki farklı düzeyinin kullanıldığı çalışmada, etlik piliçlerin haftalık yem tüketimlerine ilişkin sonuçlar Tablo 2’de verilmiştir.
4
Likopen (mg/kg) 0 400 SED P Etkiler Okside Yağ (meq/kg) 0.0-1.0 6.0-8.0 0.0-1.0 6.0-8.0 L1 OY2 L*OY3 Haf talar 1 273.29 269.23 267.84 272.14 3.93 - - - - 2 750.54 779.28 754.09 751.19 11.20 - - - - 3 1516.19 1568.93 1510.17 1518.44 20.26 - - - - 4 2605.14 2673.98 2552.81 2574.79 35.75 - - - - 5 4051.21 4048.08 3987.54 3869.81 41.29 - - - -1:Likopen, 2:Okside Yağ, 3:Likopen*Okside Yağ
*: P<0.05 - : P>0.05
SED: Ortalamalar arası standart hata
Denemenin tüm haftalarında muamelelerin yem tüketimi üzerine etkisi istatistikî olarak önemli bulunmamıştır. Tüm haftalarda gruplar arasında yem tüketimi bakımından farklılık olmamıştır. Deneme sonu itibariyle en yüksek yem tüketimi kontrol grubunda saptanmıştır.
Hayvanın türü, verim yönü, antioksidan kapasite durumu, rasyonun yapısı ve çevresel faktörlere bağlı olarak rasyona ilave edilen likopen ve okside yağın yem tüketimi üzerine olan etkileri de değişken olabilmektedir. Okside yağın ve likopenin yem tüketimini etkilememesi bu faktör ve/veya faktörlere atfedilebilir.
3.2. Canlı Ağırlık Kazancı
Mevcut çalışmada yer alan grupların canlı ağırlık kazançları Tablo 3’de verilmiştir.
Tablo 3. Peroksit Düzeyi Farklı Yağ İçeren Rasyonlara Likopen Katkısının Canlı Ağırlık Kazancı
Üzerine Etkisi Likopen(mg/kg) 0 400 SED P Etkiler Okside yağ (meq/kg) 0.0-1.0 6.0-8.0 0.0-1.0 6.0-8.0 L 1 OY2 L*OY3 H af talar DBCA 115.96 116.06 116.03 115.95 1.50 - - - - 1 144.59 144.70 143.37 138.05 2.84 - - - - 2 364.49 393.35 371.42 364.55 7.03 - - - - 3 740.69 774.95 739.43 743.55 13.19 - - - - 4 1224.19 1252.85 1195.01 1195.35 22.02 - - - - 5 1935.35 1920.73 1991.63 1873.34 19.98 - - - - DBCA: Deneme başı canlı ağırlık
Deneme başında benzer canlı ağırlığa sahip muamele grupları canlı ağırlık kazancı bakımından karşılaştırılmış, denemenin 1, 2, 3, 4 ve 5. haftalarında gruplar arasında muamelelerin etkisi önemli bulunmamıştır (P>0.05).
Mevcut çalışmada rasyona antioksidan kaynağı olarak katılan likopenin deneme sonu canlı ağırlığında bir miktar iyileşmeye neden olduğu görülmüştür. Muhtemelen hayvanın yaşının artışına bağlı olarak yemle alınan antioksidan kaynağı sayesinde hayvanın antioksidan kapasitesinin arttığı düşünülmektedir.
5
Deneme süresince haftalık yapılan hesaplamalarda yemden yararlanma oranı üzerine muamelelerin etkili olmadığı gözlenmiştir (Tablo 4).Mevcut çalışmada rasyonun okside yağ içeriğine likopen ilavesinin yemden yararlanmayı etkilemediği saptanmıştır (P>0.05). Okside yağ alan grupların yemden yararlanma oranları rakamsal olarak diğer gruplardan daha düşüktür. Rasyonda kullanılan okside yağın peroksiditesinin (meq/kg) artırılmasıyla okside yağ verilen grupta yemden yaralanma oranının daha da düşeceği düşünülmektedir. Okside yağın peroksiditesinin (meq/kg) artırılmasıyla serbest radikallerin etkisinin artmasıyla hücreler arası iletişimin azalması sonucu okside yağlı rasyonu alan hayvanlarda yemden yararlanma oranının daha da düşeceği muhtemeldir.
Tablo 4. Peroksit Düzeyi Farklı Yağ İçeren Rasyonlara Likopen Katkısının Yemden Yararlanma Oranı
Üzerine Etkisi Likopen (mg/kg) 0 400 SED P Etkiler Okside yağ (meq/kg) 0.0-1.0 6.0-8.0 0.0-1.0 6.0-8.0 L1 OY2 L*OY3 Haf talar 1 1.91 1.88 1.91 2.00 0.02 - - - - 2 2.07 1.99 2.06 2.08 0.02 - - - - 3 2.06 2.05 2.07 2.05 0.02 - - - - 4 2.14 2.16 2.17 2.17 0.02 - - - - 5 2.10 2.11 2.07 2.11 0.02 - - - - 3.4. Karkas Parametreleri
Mevcut çalışmada 42. günde kesilen deneme hayvanlarının kesim ve karkas parametrelerine ait bulgular Tablo 5’te verilmiştir.
Karkas parametreleri; sıcak karkas ağırlığı, soğuk karkas ağırlığı, abdominal yağ ağırlığı ve karkas randımanı bakımından gruplar arasındaki fark istatistiki olarak önemli bulunmamıştır.
Tablo 5. Peroksit Düzeyi Farklı Yağ İçeren Rasyonlara Likopen Katkısının Karkas Parametreleri Üzerine Etkisi
Likopen(mg/kg) 0 400 SED P Etkiler Okside yağ (meq/kg) 0.0-1.0 6.0-8.0 0.0-1.0 6.0-8.0 L1 OY2 L*OY3 Par am etr eler Sıcak K.A. (g/hay.) 1470.54 1457.54 1491.83 1421.79 16.18 - - - - Soğuk K.A. (g/hay.) 1449.76 1437.20 1469.12 1400.43 16.14 - - - - Karaciğ. A. (g/hay.) 42.93b 43.94b 48.00a 40.75b 0.53 ** - * ** Abdo. Y.A. (g/hay.) 29.82 26.52 25.77 25.35 1.02 - - - - %Ab.Y.A. (k.ağ. %’si) 2.04 1.83 1.72 1.80 0.06 - - - - Kar. Ran. (%) 70.47 70.55 69.66 70.33 0.25 - - - -
Mevcut araştırmada, rasyona likopen ilave edilmesiyle karaciğer ağırlığında görülen artış, rasyona likopen ve okside yağın birlikte ilavesiyle karaciğer ağırlığının düşmesi şeklinde görülmüştür. Muhtemelen bu etki rasyondaki okside yağın kısmen yem tüketimini düşürmesine ve buna bağlı olarak yağlanmanın azalmasına atfedilebilir. Nitekim okside yağ alan gruplarda yem tüketiminin düşmesine bağlı olarak abdominal yağ ağırlıkları da nispeten azalmıştır. Benzer şekilde plazma trigliserid konsantrasyonu incelendiğinde okside yağ plazma trigliserid düzeyini düşürmüş, bu düşme muhtemelen okside yağın karaciğerde yavaş metabolize edilmesinden kaynaklanmaktadır.
6
3.5. Kas Doku ve Deride Oksidasyon
Çalışmada, 42. günde kesilen deneme hayvanlarından grup ortalamasına yakın belli sayıda piliçten alınan kas doku ve deri örneklerinin 8 aylık muhafaza süresinden sonra yapılan TBA analiz sonuçları Tablo 6’da sunulmuştur.
Tablo 6. Peroksit Düzeyi Farklı Yağ İçeren Rasyonlara Likopen Katkısının KasDoku ve Deri Oksidasyon
Miktarları (mg) Üzerine Etkisi Likopen (mg/kg) 0 400 SED P Etkiler Okside yağ(meq/kg) 0.0-1.0 6.0-8.0 0.0-1.0 6.0-8.0 L1 OY2 L*OY3
Kas Doku 0.08c 0.22a 0.09bc 0.13b 0.02 ** * ** **
Deri 0.32c 0.53a 0.28c 0.43b 0.01 ** - ** -
Kas dokuda TBA düzeyi bakımından rasyon muameleleri gruplar arasında farklılığa neden olmuştur (P<0.01). Rasyona likopen ilave edilmesi oksidasyon düzeyini azaltırken (P<0.05), rasyonda okside yağ kullanılması oksidasyonu artırmıştır (P<0.01). Likopen + Okside yağı birlikte alan grupta ise rasyondaki likopen varlığının, kontrol ve likopen ilaveli gruplarına nispeten benzer şekilde rol oynadığı görülmüştür (P<0.01). Benzer şekilde; Staprans ve ark. (1993), diabetli ratlarda okside yağların daha fazla emildiğini belirtmişlerdir. Nwanguma ve ark. (1999), ısıyla okside olmuş mısır yağıyla beslenen ratlardaki lipit peroksit yoğunluğunun yüksek olduğunu belirtmişlerdir. Leal ve ark. (1999), etlik piliç rasyonlarına katılan likopenin antioksidan olarak görev alan glutation enziminin hücrelerde koruyucu etkiye sahip olduğunu saptamışlardır. Konyalıoğlu (2001), rasyona E vitaminin eklenmesi ile et ve et ürünlerindeki lipit oksidasyon düzeylerinin azaldığını bildirmiştir.
Çizelge 5’ten de görülebileceği gibi rasyonda likopen ve okside yağın tek yada beraber kullanılması derideki oksidasyon miktarı gruplar arasındaki farklılık bakımından önemli (P<0.01) bulunmuştur. Gruplar arasında derideki oksidasyon miktarı bakımından en yüksek oksidasyon okside yağ ilave edilen grupta saptanmıştır. Bunu likopen + okside yağ grup izlerken, kontrol ve likopen ilaveli grup benzer etkiler göstermiştir (P<0.01). Ana etkiler incelendiğinde bu farklılığın ortaya çıkmasında okside yağın rol oynadığını göstermektedir (P<0.05). Likopen + okside yağ alan grup, okside yağlı rasyonu alan grupla karşılaştırıldığında oksidasyon düzeyinin kısmen düşük olma nedeni rasyondaki likopen varlığına atfedilebilir.
Bu etkinin deneysel olarak antioksidan özellikleri bilinen likopenin hücre ve dokuların hasarına neden olan serbest radikallerin etkilerini azaltarak, hücreler arası iletişimi uyarması nedeniyle kas doku ve deride koruyucu rol üstlenmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Mevcut araştırma sonuçları ile likopenin kas doku ve deride oksidasyon önleyici ve koruyucu etkiye sahip bir ajan olarak hizmet edebileceği anlaşılmıştır.
3.6. Kan Metabolitleri
Deneme sonu itibariyle her gruptan grup ortalamasına en yakın belli sayıda piliçten alınan plazma örneklerinde yapılan kolesterol, trigliserid, total antioksidan ve lipit peroksidasyon konsantrasyonlarına ait veriler Tablo 7’de sunulmuştur.
Tablo 7. Peroksit Düzeyi Farklı Yağ İçeren Rasyonlara Likopen Katkısının Kan Metabolitleri Üzerine
Etkisi
Likopen (mg/kg) 0 400
SED P
Etkiler Okside yağ (meq/kg) 0.0-1.0 6.0-8.0 0.0-1.0 6.0-8.0 L1 OY2
L*OY 3 Me tab o litl e r Kolesterol (mg/dl) 167.40 173.75 154.80 186.00 5.04 - - - - Trigliserid (ml/dl) 368.40 360.20 374.60 367.60 2.48 * * * -
7
Total Antioksidan(mmol Trolox.Eq./L)
3.28ba 3.22b 3.40a 3.40a 0.02 * ** - - Lipit Peroksidasyon
(mmol/L)
3.08 2.91 2.89 3.59 0.11 * * * *
Plazma kolesterol düzeyleri incelendiğinde gruplar arasında farklılık istatistiki olarak önemli bulunmamıştır (P>0.05). En düşük kolesterol düzeyi likopen ilave edilen grupta görülmesine rağmen bu sonuç istatistiki olarak önemli bulunmamıştır (P<0.05). Likopen ve okside yağ birlikte verildiğinde, okside yağ HMG-KoA reduktaz enzimini inhibe etmede muhtemelen yetersiz kalması nedeniyle likopen kolesterolü düşürmede istatistiki olarak etkili olamamıştır.
Plazma trigliserid düzeyleri incelendiğinde en düşük trigliserid düzeyi okside yağ içeren grupta görülmüştür (P<0.05). En yüksek plazma trigliserid düzeyi ise likopen ilave edilen grupta görülmüştür (P<0.05). Okside yağlı rasyonları alan grupların trigliserid konsantrasyonlarının düşük olması okside yağı karaciğerde metabolize olma hızının düşük olmasına bağlanabilir.
Plazma total antioksidan düzeyleri incelendiğinde gruplar arasındaki farklılık önemli saptanırken (P<0.05) en düşük plazma total antioksidan düzeyi okside yağı alan grupta belirlenmiştir. Rasyona antioksidan özellik taşıyan likopen ilave edildiğinde plazma total antioksidan miktarındaki artış istatistiki olarak önemli bulunmuştur (P<0.01). Kurt ve ark. (2005), sıçanlarda oluşturulan oksidatif hasarın rasyona ilave edilen likopen ile önlenebileceğini ve likopenin serbest radikalleri uzaklaştıran katalaz ve glutatiyon peroksidazın aktivitelerini artırdığını belirtmişlerdir. Rafi ve ark. (2007) farelerde bağırsak iltihabının likopenin, serbest olan oksijeni yakalayabilme yeteneği sayesinde antioksidan etki gösterdiğini ortaya koymuşlardır. Okside yağ alan grupta total antioksidan kapasite en düşük bulunurken, okside yağın oluşturduğu oksidatif stresin antioksidan cevabın oluşmasını engellediği görülmektedir. Ya da okside yağlı rasyonun antioksidan cevabın oluşmasında yetersiz olduğu ve/veya oksidatif stresin aşırı artması karşısında tüketildiği ve yetersiz hale geldiği düşünülmektedir. Zaten okside yağlı rasyona likopen ilave edilmesi durumunda antioksidan cevabın iyileştiği ve likopen alan grupta benzer etki gösterdiği görülmektedir.
Mevcut araştırmada en düşük plazma lipit peroksidasyon düzeyi likopen ilave edilen rasyonu tüketen grupta görülmüştür (P<0.05). Likopen antioksidan özellik gösterip plazma lipit peroksidasyon düzeyini düşürmüştür. En yüksek plazma lipit peroksidasyon düzeyi ise likopen ve okside yağı birlikte alan grupta saptanmıştır (P<0.05). Likopen tek başına rasyona ilave edildiğinde plazma lipit peroksidasyon düzeyini düşürürken, okside olmuş yağla birlikte rasyona ilave edildiğinde plazma lipit peroksidasyon düzeyini düşürmede antioksidan etkisini gösterememiştir. Bu etkinin oluşmasında likopenin okside olmuş yağla birlikte verildiği dozun miktarının yetersiz olabileceği düşünülmektedir. Ayrıca likopen alımının dozun yanı sıra, yağlı diyetlerin varlığının da likopenin biyoyarayışlılığını düşürdüğü söylenebilir.
4. Sonuç ve Öneriler
Sonuç olarak peroksit düzeyi farklı yağ içeren rasyonlara likopen katkısının etlik piliçlerde performans artırıcı özellik taşımadığı görülmüştür. Ancak kas doku ve deride peroksidasyonu düşürücü etkiye sahip bir antioksidan olarak etlik piliç rasyonlarında kullanılabileceği böylece ürünün raf ömrünün uzatılmasının mümkün olabileceği görülmüştür. Ayrıca bazı kan metabolitleri üzerine olumlu etkilerinin olduğu saptanmıştır. Antioksidan özelliğe sahip olduğu görülen likopenin, oksidatif stres durumlarında bağışıklık sistemini güçlendirebileceği, daha lezzetli, peroksidasyon miktarı daha düşük piliç eti üretimi için etlik piliç rasyonlarında kullanılabileceği önerilebilir. Bu çalışmada oksidatif stresin etkilerinin likopenle azaltılabileceğine dair bulguların elde edilmiş olması, bundan sonra konuyla ilgili daha detaylı çalışmaların planlanmasına katkı sağlayacaktır.
5. Kaynaklar
Aşıcıoğlu, Y. T., 2005. Sıçanlardaki Kronik Alkolik Karaciğer Hasarına Likopenin Etkisi. Uzmanlık Tezi. Sağlık Bakanlığı Şişli Etfal Eğitim ve Araştırma Hastanesi Biyokimya Bölümü. 52 sayfa.
Bramley, P. M., 2000. Lycopene Benefical to Human Health. Phytochemistry. 54, 233-256.
Bek, Y. ve Efe, E., 1988. Araştırma ve Deneme Metodları I. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi Ders Kitabı No:71, 395 Sayfa, Adana.
8
Jones, T., 2004. Feedstuff, Reference Issue and Buyer Guide, 76 (38): 61-65.Konyalıoğlu, S., 2001. Et Kalitesi Üzerine Diyetle Alınan E Vitaminin Etkileri. Hayvansal Üretim 24 (2): 25-36. Kurt, H., Başaran, A., Aral, Erinç., 2005. Sıçanlarda Karbon Tetraklorit’ in Oluşturduğu Oksidatif Stresin Likopen ile
Önlenmesi. Tıp Bilimleri Dergisi, 25:2.
Leal, M., Shimada, A. Ruiz. F., Mejia, Gonzalez De, M. E., 1999. Effect of Lycopene on Lipid Peroxidation and Glutathione- Dependent Enzymse Induced by T-2 Toxin In Vivo. Toxicology Letters 109 1-10.
Nwanguma, B. C., Achebe, A. C., Ezeanyika, L. U. S., Eze, L. C., 1999. Toxicity of Oxidized Fats 2: Tissue Levels of Lipid Peroxides in Rats Fed a Thermally Oxidized Corn Oil Diet. Food and Chemical Toxicology 37: 413-416.
Rafi, M., M., Yadav, P., N., Reyes, M., 2007. Lycopene Inhibits LPS-Induced Proinflammatory Mediator Inducible Nitric Oxide Synthase in Mouse Macrophange Cells. Journal of Food Science, 72(1):69-74.
Staprans, L., Rapp, J. H., Pan, X. M., Feingold, K. R., 1993. The Effect of Oxidized Lipids in the Diet on Serum Lipoprotein Peroxides in Control and Diabetic Rats. The Journal of Clinical Investigation, Inc. Volume 92, August 1993, 638-643.
Tarladgis, B. G., Watts, B. M., Yonathan, M., 1960. Distillation Method for the Determination of Malonaldehyde in Rancid Foods. J. of American Oil Chemistry Society, 37 (1): 44-48.
