BÖLÜMLÜ PROTEZLERDE PRATİK
BİR YENİDEN YAPIM TEKNİĞİ
DOÇ.DR.A.KEMAL ÖZDEMİR*
ÖZET
Hareketli protezlerin yapımı; diğer protez türlerinde oldu-ğu gibi pahalı ve uzun zaman alan zahmetli bir işlemdir. Yeni yapılmış bir protezin bazı hatalar sonucu yenilenmesi ise daha da zahmetli bir durumdur. Uyguladığımız ve bu makalede anlatacağımız yeni teknik ile akrîlik kaide plaklı bölümlü protezlerin yenilenmesi kolay bir hale gelmektedir. Bu teknik ile 3. seansın sonunda hastaya
akrîlik kaide plaklı bölümlü protezi takılmaktadır. I. Ölçü,
2. ölçü ve sentrik kapanış safhalarının tamamı birinci seansta pratik bir şekilde gerçekleştirilmekte, hasta kliniğe ikinci seansta geldiğinde dişli provası yapılmakta ve sonuncu seans olan üçüncü seansta ise bitirilmiş protez hastaya teslim edilmektedir. Bu tekniği uygulayarak protezin yapılmasıyla malzeme ve zamandan tasarruf edilmektedir.
Anahtar kelimeler: Bölümlü protezler, Protez yapım
tek-niği.
SUMMARY
The construction of a removable denture is an expensive procedure that consumes too much time and reguires too much care remaking of a new denture is even harder. A new partial denture can be applied to the patient by the end of third session with our technigue. All phases including the transfer of centric relation are achieved at the first session. The try in phase lakes place at the se- cond session. The new denture is applied to the patient at third session.
This new technigue saves time and material.
Key Words: Partial dentures, dentures making technic.
GİRİŞ
Protez yapımı genellikle uzun zaman olan zahmetli ve pahalı bir işlemdir. Bu durum hekim için olduğu kadar hatta bazen daha fazla olarak hastalar için de zahmetli ve usandırıcı bir hal alabilmektedir. Bir protezin ölçü alınmasından, hastaya teslimine kadar geçen belirli süreç birçok klinik seans sonunda ta-mamlanabilmektedir. Bütün bu safhalar çok titiz bir çalışma gerektirmektedir. Bu titizliğe dikkat edilme-mesi halinde ortaya çıkabilecek hatalar ve bunların gözden kaçması İse protezde başarısızlığa yol aça-rak genellikle protezin yenilenmesini dahi gerektirir. Böyle bir durum ise hastanın gözünde hekimin pres-tij kaybetmesine sebep olur.
Anlatacağımız bu yeni teknik; hastanın kullan-makta olduğu eski bir akrilik plaklı bölümlü prote-zinin yeniden yapılması gerektiğinde, veya hatalı yapılmış ve tekrarlanması gereken bir akrilik plaklı bölümlü protezi varsa uygulanabilir.
Bu pratik teknik ile daha kısa zamanda, daha az klinik seans ile ve kullanılan malzemeden tasarruf sağlayarak protezi bitirmek mümkün olacaktır. Bu seansta eski protezdeki hatalar da bu eski protez göz-önünde bulundurularak giderilmekte ve hasta memnuniyeti sağlanmaktadır.
TEKNİĞİN UYGULANMASI:
Hastamızın akrilik plaklı bölümlü protezini yaptı-ralı henüz bir sene kadar zaman geçmiş olmasına rağmen destek dokularla uyumunun bozuk ve dikey boyutunun kısa olduğu klinik muayene ile anlaşıl-dıktan sonra bu protezinin yenilenmesinin uygun ol-duğu kendisine anlatıldı. Kendisi de kullanım zor-luğu çektiği bu protezin yenilenmesini kabul etti. Yine klinik ve radyolojik muayenede üst çenede bu-lunan 22,21,11,12,13 numaralı dişlerinin periodon-tal sebeplerle çekilmesine periodontoloji kliniği ile yapılan konsültasyon sonucu karar verildi (Resim-1).
* C.Ü. Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi 90
Yapılan bütün bu muayeneler sonucunda hastaya üst immediat tam, alt akrilik plaklı bölümlü protez endikasyonu konuldu.
Bu tekniği uygularken hastanın eski protezinden ölçü kaşığı amacıyla faydalanıldı. Bu amaçla eski protezi ağıza takarak gerekli kontrolleri yapıldı. Gi-riş çıkışı engelleyen andırkatlı yerler protezden kal-dırıldı, Dikey boyut azlığı düzeltildi. Bu amaçla bi-linen usullerle dikey boyut düzeltilerek sentrik ka-panış doğru bir şekilde tespit edildi. Sentrik kapanı-şı tespit etmede mum şablonlar kullanılabileceği gibi biz daha sağlıklı olması amacıyla otopolimerizan akrilikten yaptığımız şablonları tercih ettik. Daha sonra bu akrilik şablonları ağızdan çıkararak bir ta-rafta saklanır. Protez kenarlarının ağızda kontrolü yapılarak uzun olan yerler kısaltıldı, kısa olan yerler ise ölçü alınması safhasında protez şahsi ölçü kaşığı gibi düşünülerek fonksiyonel ölçü maddesi ile ağız-da kas hareketleri yaptırılarak uzatılacaktır. Protezin ölçü kaşığı olarak düzenlenmesi safhasında andır-katlar düzeltilip, kroşeler kesildikten sonra yine mu-koza yüzeyinden ölçü maddesine yer açmak ama-cıyla ince bir tabaka kaldırılır.
Ölçü
Protez üzerinde bu hazırlıklar bitirildikten sonra Ölçü alma işlemine geçildi, ölçü işlemi çift kaşık tekniğinde olduğu gibi alındı.2,3,5,8 Bu amaçla
yumu-şak kısımların yani protezin mukoza desteğinin öl-çüsünü almada hastamızın eski protezini kullandık. Daha önceden hazırladığımız eski protez ile ölçü alırken ölçü maddesinin basınç uygulamaması için frezle protez kaide plağına birkaç delik açtık.1-6 Protez
ile ölçü işleminde; protezin mukoza yüzeyine elastomerik ölçü maddesi konulup4-6 ağıza
yerleşti-rildikten sonra önceden hazırlanan kapanış şablonu-nun protezin oklüzaline yerleştirilip, antogonist çene buna uygun şekilde kapanışa getirildi. Bu esnada hastaya fonksiyonel hareketler de yaptırıldı. Ölçü maddesi sertleştikten sonra bu protez ağızda iken antogonosit çenenin ölçüsü de aynı şekilde alındı (Resim-2). Daha sonra alt ve üst çenede içinde ölçü maddesi bulunan protezler dikkatle ağızdan çıkarıl-dı, protezin kenarlarından taşan fazla ölçü maddesi keskin bir bistürü ile düzeltildi (Resim-3). ve bu protezler dikkatlice tekrar ağıza yerleştirildi. Uygun büyüklükte fabrikasyon ölçü kaşığı seçilerek protez ağızda iken alginat ölçü maddesi ile dişleri ve çevre dokuları kapsayan ölçü alındı. Daha sonra içinde al-jinat ölçü maddesi bulunan ölçü kaşığı protezle
Resim 4
Laboratuar safhası:
ölçüleri dikkatli bir şekilde kontrol edildikten sonra modeller sert alçı ile hazırlandı. Alçı sertleş-tikten sonra içinde aljinat bulunan ölçü kaşığı, alçı model ile eski protez bir arada kalacak şekilde bun-lardan ayrıldı. Alt ve üst çenenin, üzerinde eski pro-tezde bulunan modelleri arasında kapanış şablonları yerleştirilerek artikülatöre nakledilip, artikülatörün dikey boyut çubuğu sabitlendi (Resim-5).
Artikülatör üzerinde Önce bir çenedeki eski protez çıkarıldı, ölçü maddesi temizlendi, ve o çene için kaide plağı ile dikey boyuta uygun şekilde mum du-varlar hazırlandı. Daha sonra aynı işlem diğer çene için yapıldı (Resim-6).
Bizim hastamıza üst çeneye immediat tam protez yapmaya karar verdiğimiz için bu safhada bilinen usullerle çekilecek dişler modelden kazınarak ge-rekli hazırlıklar yapıldı (Resim-7).
beraber çıkarıldı. Diğer çenenin kilde alındı (Resim-4).
ölçüsü de aynı
Resim 4 Resim 5
Bundan sonra artikülatör üzerinde diş dizimi yapı-larak, bitirilen protez ikinci seansta dişlerin çekil-mesini takiben hastaya uygulandı.
Hastaya uygulayacağımız protez immediat protez olmasaydı, ikinci seansta hastanın dişli provası ya-pılarak üçüncü seansta protez hastaya teslim edilmiş olacaktı.
TARTIŞMA
Normal usullerle bir bölümlü protez yapımı 1. Öl-çü, 2. ÖlÖl-çü, sentrik kapanış, dişli prova ve hastaya teslim seanslarını gerektirir.3 Bu da en az beş seansta
gelip gitmesiyle gerçekleşir. Bu durum çoğu hasta tarafından sabırsızlıkla karşılanır ve hoşnutsuzluk yaratır. Bu gelip gitmelerin azaltılması hastanın sa-bırsızlığını giderirken aynı zamanda da pahalı olan dişhekimliği malzemelerinin de daha tasarruflu kul-lanılmasını sağlayacaktır.
Hareketli bölümlü protezlerde, farklı reziliens özellikleri gösteren diş ve mukoza dokusundan des-tek olarak faydalanılır. Çiğneme kuvvetleri ile diş dokusunda hiçbir esneme görülmezken mukoza re-ziliens özelliğine bağlı olarak esner.1,2,3 Bu durum
protez bitirildikten sonra bilhassa Kennedy 1 ve 2. sınıf vakalarda sorunlara yol açar. Bu maksatla ba-sıncın eşitlenebilmesi için çeşitli araştırmacılar tara-fından değişik fonksiyonel ölçü yöntemleri
gelişti-rilmiştir.1-5 Bizim de tekniğimizde uyguladığımız
yöntem düşünce olarak bu tekniklere yakınlık gös-termekte bu şekilde ölçü alırken farklı reziliens özellikler gösteren dokuların çiğneme basıncı ile eşit kuvvet uygulanarak alınmış olmaktadır.
Bu teknik daha önce yayınladığımız bir makalede-ki tam protezler için yenileme tekniğine7
benzemek-tedir. Ancak bu ölçü alma yöntemi bölümlü protez-lere uyacak şekilde çift kaşık tekniğinin
(fonksiyo-nel ölçü) uygulamasıyla mümkün olacaktır,3-8
Bu teknik ile Ölçü alırken bilhassa class 1 ve 2. sı-nıf olgularda alt çenede lingual ve retromolar bölge ile üst çenede vestibül arka ve post dam sahalarının ölçüsü fonksiyonel ölçü maddesi ile kas hareketleri yaptırılarak şekillendirilmeli, aynı zamanda kemik rezorbsiyonu sebebiyle azalması muhtemel olan di-key boyut dikkatlice düzeltilerek bu duruma uygun şablon hazırlanmalıdır.1,3,4,6
Hastanın eski protezinde dikey boyut yüksek ise bu durum düzeltilmeli bu amaçla protez aşındırıla-rak normal dikey boyuta getirildikten sonra kapanış şablonları hazırlanmalı ve bundan sonra eski protez ile ölçü alınmalıdır.
Eğer tek çenede protez yenilenecekse, karşı çene-nin kapanış ölçüsü alınarak model elde edildikten sonra protez yapılacak çenenin modeli ile kapanışa
getirilerek artikülatöre nakledilir.
Ölçü karşı çene ile kapanış halinde alındığı için kaşığa gelen kuvvetler dengeli bir şekilde dağıla-caktır. Bu şekilde uygulama da kapalı ağız tekniği-nin avantajlarını beraberinde getirecektir.23"8
Bu tekniği döküm plakli bölümlü (iskelet) protez-lerde uygulamanın; protez ile dokular arasında ka-lan ölçü maddesinin protezin yükselmesine sebep olacağı ve ayrıca hastanın daha çok sayıda dişi ol-ması sebebiyle iyi sonuç veremeyeceğini düşün-mekteyiz.
SONUÇ
Protez yapımın çeşitli safhalarındaki bilinen zor-luklar; yukarda anlattığımız teknik ile daha pratik bir hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu teknik ile pro-tezin bitirilmesi, daha az klinik seans gerektirmesi ve malzeme tasarrufu sağlaması açısından avantajlı olmaktadır.
Öte yandan ölçü alma şekli, çeşitli araştırıcılar ta-rafından tavsiye edilen fonksiyonel Ölçü metodları-na uygunluk gösterdiğinden protezin reziliens fark-lılıkları gösteren destek dokular için daha iyidir. Ancak; hastanın mevcut ve yenilenmesi gereken bir protezi olmasını gerektirmesi ve metal döküm plak-lı protezlere uygulanmasının zor olması ise bu tek-niğin dezavantajlarını oluşturmaktadır.
KAYNAKLAR
l-Akerly, W B:A combination impression and occlusal registration technique for extension-base removable partial dentures, J.Prosthet. Dent. 39:226-229,1978
2- Akgök, V, Güzel K G.: Hareketli bölümlü protezlerde kullanılan fonksiyonel ölçü tekniklerinin değerlendirilmesi, D.Ü. Dişhek. Fak. Der. 4(l-2-3):25-29,1993.
3- Çalıkocaoğlu, S.: Bölümlü protezler, Kudret matbaası, İstan bul, 1981.
4- Holmes, J B:Influence of impression procedures and occlusal to- ading on partial denture movement, J.Prosthet. Dent. 15:474-481,1965. 5- Lejoyeux, J:Resioration prosthetıque Amovible Del'edenlion Por- tielle,2.ed. Maloine. Paris, 1980.
6- Mc Guvney, G P, Castleberry, D J.: Mc Crackens Removable Par tial Prosthodontics, Mosby, St. Louis, Mis.souri, 1994.
7- Özdemir, A K, İlbay, S G: Tam protezlerde pratik bir yeniden ya pım tekniği. Haseki Tıp Bülteni, 34:4,281-284,1996.
8-Ulusoy, M-, Aydın, A K.: Parsial protez yapımında uygulanan ölçü metodlannın tartılması, İ.Ü. Dişhek. Fak. Der-, 7:281-286,1973.
Yazışma Adresi:
Doç. Dr. A. Kemal Özdemir C.Ü.Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı Kampüs-SİVAS Tel:0.346.226 15 27
