Türk Mikrobiyol Cem Derg (2005) 35:195-198
195 G‹R‹fi
K›zam›k virüsü, Paramyxoviridaea ailesi, Morbillivirus cinsinde yer alan bir RNA virüsü olup, hava yolu ile bulaflan, son derece bulafl›c› bir infeksi-yon etkenidir (1). Çocukluk döneminde
ekzantemler-le seyreden hastal›k, yetiflkinekzantemler-ler ve genç eriflkinekzantemler-lerde atipik k›zam›k veya k›zam›k pnömonisi gibi kompli-kasyonlu tablolarla karfl›m›za ç›kabilmektedir. Geliflmekte olan ülkelerde k›zam›k afl›lamas›n›n yay-g›nlaflmas› ile birlikte k›zam›k insidans›nda k›smen azalma olmufltur. Bununla birlikte afl›laman›n düzen-li uyguland›¤› toplumlarda bile k›zam›k salg›nlar›
ya-‹zmir Bornova Ö¤renci Yurdunda Kalan Ö¤rencilerde
K›zam›k Seroprevalans›
(*) Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Enfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, ‹zmir Bilgin ARDA(*), Tansu YAMAZHAN(*), Hüsnü PULLUKÇU(*), Ekin ERTEM(*)
ÖZET
Son y›llarda genç eriflkin yafl grubunda k›zam›k insidans›nda bir art›fl oldu¤u gözlenmektdir. Bu art›fl›n bölgemizde de mevcut olup olmad›¤›n› incelemek amac›yla bir çal›flma planlanm›flt›r. Çal›flma grubu Haziran 2003'te ‹zmir Bornova Ö¤renci Yurdunda kalmakta olan 750 kifliden (360 bayan, 390 erkek, yafl ortalamas› 20,92±1.82, min 17, maks 29) oluflmufltur. Tüm kat›l›mc›lardan yafl, cinsiyet, yaflad›¤› yer, ekonomik durumlar› ile k›zam›kla karfl›laflma durumlar›n› sorgulayan bir formu doldurmalar› istenmifltir. Venöz kan örneklemi yap›lm›fl ve santrifüjlenerek serum elde edilmifltir. Serumlarda, enzim immun assay (EIA) yöntemi ile k›zam›¤a özgül Ig G tipi antikorlar›n varl›¤› araflt›r›lm›flt›r. Çal›flmaya kat›lanlar›n tümünde, k›zam›¤a karfl› koruyucu düzeylerde (>42 IU) antikor varl›¤› saptanm›flt›r. Bu nedenle k›zam›k ba¤›fl›kl›k oran› ile cinsiyet, sosyoekonomik durum, yerleflim bölgeleri aras›nda istatistiksel bir karfl›laflt›rma yap›lmam›flt›r. 1985 y›l›nda yap›lan afl› kampanyas›nda çal›flma grubumuzun ço¤unun hedef kitle içerisinde olmas›n›n bu durumla iliflkili oldu¤unu düflünmekteyiz. Anahtar kelimeler:K›zam›k, seroprevalans
SUMMARY
Rubeola Seroprevalance in Students Staying in ‹zmir Bornova Hostel
Recently it is observed that rubeola incidence is increasing in young adults. A study had been planned to avaluate the rubeola seroprevalance in the young adults to test if this increase was also present in our region. Study group included the 750 students (360 woman, 390 men, aged 20,92±1.82, min 17, max 29) staying in Bornova State Hostel in Bornova in June 2003. Each student was requested to fill a questiannaire form including information about their age, gender, accomodation, economic situation and exposure to rubeola. Blood sampling was performed by IV puncture and sera were obtained after centrifugation. Presence of Rubeola spesific Ig G in sera was detected by using enzyme immuno assay (EIA) tecnique. Protective level of antibody (42 IU) was present in all participants. For this reason comparison of gender, socioeconomic status, accomodation with presence of antirubeola immunity could not be performed. We think that these results were associated with the precence of the majority of the study group in the target population of 1985 vaccination campaign. Key words: Rubeola, seroprevalance
‹letiflim: Bilgin Arda
Türk Mikrobiyol Cem Derg (2005) 35:195-198
196
flanabilmekte ve bazen ölümle sonuçlanan kompli-kasyonlar görülebilmektedir (2, 3). K›zam›k Türki-ye'de de endemik bir hastal›kt›r ve her 3-4 y›lda bir epidemilere neden olmaktad›r (4).
Dünyada 1963 y›l›ndan, ülkemizde 1970 y›l›ndan be-ri canl› attenüe k›zam›k afl›s›n›n yayg›n uygulanmas›-na ba¤l› olarak çocukluk ça¤›ndaki k›zam›k olgula-r›nda belirgin bir azalma olmufltur. Etkili afl›lama,
k›-zam›¤›n epidemiyolojik görünümünde büyük de¤i-flikliklere neden olmufltur. Afl›lanm›fl ancak ba¤›fl›kl›k sa¤lanmam›fl ve hastal›kla karfl›laflmam›fl genç yetifl-kinler aras›nda k›zam›k epidemileri görülme s›kl›¤›n-da önemli bir art›fl söz konusu olmufltur (5) (fiekil 1). Son y›llarda ülkemizde yap›lm›fl olan çeflitli yay›nlar-da askeri birlikler ve ö¤renci yurtlar› gibi kalabal›k yaflanan yerlerde k›zam›k prevalans›nda bir art›fl ol-du¤u bildirilmektedir. Bu çal›flmada bölgemizdeki genç eriflkin yafl grubunda k›zam›¤a karfl› duyarl›l›¤›n araflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Bu çal›flma, Haziran 2003 tarihinde Kredi ve Yurtlar Kurumu Bornova ö¤renci yurdunda kalan üniversite ö¤rencileri üzerinde yap›lm›flt›r. Bu tarihte yurtta kal-makta olan ö¤rencilerin tümü, çal›flman›n hedef kitle-sini oluflturmufltur. Çal›flma öncesinde ‹zmir Kredi ve Yurtlar Kurumu Müdürlü¤ü ile Ege Üniversitesi etik kurulundan onay al›nm›flt›r. Ö¤renci yurtlar›na kay›t-l› 2140 ö¤rencinin %35'ine ulafl›labilmifl ve yafllar› 17-33 aras›nda de¤iflen ve çal›flmaya kat›lmay› gö-nüllü olarak kabul eden 750 ö¤renci, çal›flma
grubu-nu oluflturmufltur. Çal›flmaya kat›lan ö¤rencilerin hepsine gerekli bilgilendirme yap›lm›fl ve her bir ka-t›l›mc›dan bilgilendirilmifl gönüllü olur formu al›n-m›flt›r. Ard›ndan tüm kat›l›mc›lara, yafl, cinsiyet, sos-yoekonomik durum (yüksek-orta-düflük), yaflan›lan yerler (k›rsal-kentsel) ile k›zam›k hastal›¤› ile karfl›-laflma durumlar›n› belirlemeye yönelik (hastal›¤› ge-çirme, afl›lanma) sorular›n oldu¤u bir anket uygulan-m›flt›r. Sosyoekonomik düzeyin belirlenmesinde kat›-l›mc›lar›n beyanlar› (düflük, orta, yüksek) göz önüne al›nm›flt›r. Anket formlar› Microsoft 2000 XP Excell program›na aktar›larak de¤erlendirilmifltir.
‹kinci aflamada çal›flmaya kat›lan tüm ö¤rencilerden, 10 ml venöz kan örne¤i al›nm›flt›r. Kanlar 3000 rpm'de santrifüj edilerek serumlar› ayr›ld›ktan sonra, serum örnekleri test yap›lacak güne kadar -20°C'de saklanm›flt›r. Tüm serum örneklerinde enzim immün assay (ImmunoWell, GenBio Rust, Almanya) yönte-mi ile özgül ‹g G türü k›zam›k antikorlar› araflt›r›l-m›flt›r. Test kitinin içeri¤i gere¤ince 42 IU üzeri tit-rasyonlar olumlu kabul edilmifltir.
BULGULAR
Kan al›nan 750 ö¤rencinin hepsinde k›zam›¤a özgül Ig G türü antikorlar olumlu olarak saptanm›flt›r. Anti-kor olumluluklar› 208 Ü-5093.12 Ü (ortalama 2403.5 Ü) aras›nda de¤iflmekte olup sonuçlar fiekil 2'de özetlenmiflti. Yafl gruplar›na göre ortalama antikor düzeyleri de¤erlendirildi¤inde 17-20 yafl aras›nda 2393.31 Ü, 21-25 yafl aras›nda 2433.13 Ü, 26-30 yafl aras›nda 2417.35, 33 yafl›ndaki tek olguda ise 3230 Ü olarak saptanm›flt›r. Yafl gruplar› aras›nda antikor
dü-fiekil 1. Ülkemizdeki k›zam›k olgular›n›n yafl gruplar›na göre y›llar içindeki da¤›l›m› (Kaynak 4'den modifiye edilmifltir)
fiekil 2. K›zam›k antikor titrelerinin da¤›l›m›
B. Arda ve ark., ‹zmir Bornova Ö¤renci Yurdunda Kalan Ö¤rencilerde K›zam›k Seroprevalans›
197 zeyleri bak›m›ndan anlaml› bir fark gözlenmemifltir.
Çal›flmaya kat›lan tüm olgular›m›zda antikor düzey-lerinin koruyucu oranlarda saptanmas› nedeniyle cinsiyet, sosyoekonomik durum, k›rsal/kentsel yerle-flimle antikor olumlulu¤u aras›nda istatistiksel bir karfl›laflt›rma yap›lmas›na gerek duyulmam›flt›r. TARTIfiMA
K›zam›k özellikle okul öncesi dönemdeki çocuklarda görülen iyi seyirli bir hastal›kt›r. Ancak son y›llarda dünyada adölesan/genç eriflkin yafl popülasyonunda hastal›¤›n görülme s›kl›¤›nda art›fllar kaydedilmifltir. Ülkemizde yap›lm›fl olan çal›flmalarda bahsetti¤imiz gruptaki k›zam›k salg›nlar›n›n epidemiyolojisi ve klinik ve laboratuar özellikleri detayl› olarak irdelen-mifltir (6-9). Yurt d›fl›nda yap›lan çal›flmalarda da adölesan/genç eriflkinlerde k›zam›k s›kl›¤›n›n art›fl›n› bildiren çal›flmalar mevcuttur. ABD'de yap›lm›fl olan bir çal›flmada Miller ve ark. (10) 1985-1995 y›llar› aras›nda kay›tl› olan 75204 k›zam›k olgusunun %21.3'ünün yetiflkin oldu¤unu bildirmifllerdir. Öte yandan askeri birlikler gibi kalabal›k yaflan›lan yer-lerdeki yetiflkinlerde de k›zam›k s›kl›¤›n›n normal popülasyona göre daha fazla oldu¤unu bildiren hem yurt içi hem de yurt d›fl› kaynakl› çal›flmalar bulun-maktad›r (5, 11).
K›zam›k afl›lamas› Türkiye'de 1970 y›l›ndan sonra rutine girmeye bafllam›flt›r. Ancak 1970-1985 y›llar› aras›nda, k›zam›k afl›s›n›n ulusal ba¤›fl›klama progra-m› içinde düzenli bir flekilde yap›lamamas›, bütün bölgelere etkin olarak ulafl›lamamas› ve so¤uk zincir koflullar›na uygun biçimde tafl›n›p depolanamamas› gibi nedenlerle k›zam›k hastal›¤›na karfl› afl›lama pratik anlamda yap›lmam›fl say›labilir. Düzenli afl›la-man›n bafllad›¤› 1985 y›l›na kadarki dönemde hasta-l›¤›n son derece bulafl›c› olmas› nedeniyle kifliler çok büyük oranda okul öncesi dönemde k›zam›kla karfl›-laflm›fl ve ba¤›fl›kl›k kazanm›fllard›r. 1985 y›l›ndan sonra düzenli afl›lama ile birlikte k›zam›k olgular›n›n görülme s›kl›¤› ileri yafllara do¤ru kaym›flt›r. ‹leri yafllarda korumay› sa¤layacak okul ça¤› rapel uygu-lamas›na ancak 1998 y›l›ndan sonra geçilmifltir. Bu nedenle 1985-1998 y›llar› aras›nda do¤an kiflilere sa-dece tek doz afl› yap›labilmifltir. Di¤er taraftan Sa¤l›k Bakanl›¤› verilerine göre rutin afl›lama oranlar› da
ye-terli düzeylerde de¤ildir. 1986 y›l›nda %34'e düflen afl›lama oranlar›, 1993'e kadar %71'e ç›km›flt›r. 2002 y›l›nda dahi Do¤u ve Güneydo¤udaki bir çok ilde afl›-lama oran› %59'un alt›nda kalm›flt›r (4). Sa¤l›k Ba-kanl›¤› 2003 y›l› istatistikleri de¤erlendirildi¤inde k›-zam›k afl›lama oran› %70'in alt›nda olan 9 il, %60'›n alt›nda olan 3 il, %50'nin alt›nda olan 2 il bulunmak-tad›r (12). 2003 y›l› ortalama afl› oran› ise %80 olarak bildirilmektedir. Afl›lanmayanlar›n ve tek doz afl› ya-p›lanlar›n ileri yafllarda k›zam›k hastal›¤›na karfl› du-yarl› olma olas›l›¤› bulunmaktad›r. Son dönemlerde sivil toplum ve askerler ile yap›lan çal›flmalarda bu durum vurgulanmaktad›r (5, 11, 13).
Çal›flmam›zda yukar›da bahsetti¤imiz durumlar›n ak-sine tüm olgularda koruyucu düzeyde antikor olum-lulu¤u saptanm›flt›r. Ülkemizde 1985 y›l›nda genifl kitlelere ulafl›lan afl› kampanyas› gerçeklefltirilmifl ve 0-5 yafl aras›nda bulunan çocuklar›n büyük ço¤unlu-¤u afl›lanm›flt›r. Olgular›m›z›n büyük çoço¤unlu-¤unluço¤unlu-¤unun (%91.6) o tarihte bu yafl grubunda bulunmas›n›n; po-zitif sonuç oran›nda etkili oldu¤unu düflünmekteyiz. Yine olgular›m›z›n tümü de¤erlendirildi¤inde %87.8'i kentsel (flehir, ilçe), %12.1 k›rsal (köy) böl-gede yaflamakta olduklar›n› beyan etmifllerdir. Kent-sel yerleflimli ö¤renci oran›n›n yüksek olmas› da sonuçlar›m›z› etkilemifl olabilir. Kentsel bölgelerde yaflam›fl olduklar›n› belirtenlerin %61.67'si Marmara ve Ege Bölgesinde yaflamakta olan kiflilerdir. Bu böl-gelerde yap›lan rutin afl›lama oranlar› ve kampan-yalardaki baflar› oranlar› di¤er bölgelere göre oldukça yüksektir. Ancak antikor titrasyonlar›n›n tümü koruyucu düzeyde bulundu¤u için sosyoekonomik durum ve yaflan›lan bölge ile ilgili olarak istatistiksel karfl›laflt›rma yap›lmas›na gerek duyulmam›flt›r. Ülkemizde görülen k›zam›k epidemilerinde, has-talar›n %6-24.9'unun 15 yafl üzerinde oldu¤u belirtil-mektedir (14-17). Yetiflkinlerde görülen k›zam›k ile ilgili yukar›da bahsetti¤imiz yay›nlar›n hemen tümünde ve CDC'nin önerileri aras›nda ikinci doz afl›laman›n gereklili¤i vurgulanmaktad›r (18). Ül-kemizde de 1998 y›l›ndan itibaren ilkokul birinci s›n›flara bir doz k›zam›k afl›s› uygulamas›na bafllan-m›flt›r. Bu uygulama ileride görülebilecek yetiflkin k›zam›¤› s›kl›¤›nda bir azalmaya yol açacakt›r.
An-Türk Mikrobiyol Cem Derg (2005) 35:195-198
198
cak 1998 y›l›na kadar ikinci doz afl›s› yap›lmam›fl kifliler aras›nda mutlaka k›zam›¤a duyarl› olanlar bulunacakt›r. Sonuç olarak yetiflkin k›zam›k ol-gular›n›n artt›¤› dönemlerde bölgesel olarak riskli gruplar›n belirlenmeleri ve afl›lanmalar› önerilmek-tedir.
KAYNAKLAR
1. Bernstein DI, Schiff GM:Measles “Gorbach SL, Barlett JG, Blacklow NR (eds): Infectious Diseases”, p.1296, WB Saunders Co, Philadelphia, (1998)
2. Gdalevich M, Ephros M, Mimouni D, Grotto I, Shpilberg O, Eldad A, Ashkenazi I:Measles epidemic in Israel - succesfull containment in the military. Preventive Medicine 31: 649 (2000)
3. Hersh BS, Markowitz LE, Hoffman RE, Hoff DR, Doran MJ, Fleishman JC, Preblud SR, Orenstein WA: A measles outbreak at a college with a prematriculation im-munization requirement. Am J Public Health 81: 360 (1991) 4. Korukluo¤lu G:K›zam›k eliminasyon program›. 1.Ulu-sal Viroloji Kongresi Konferanslar ve Bildiriler Kitab›, s.45 (2003)
5. Beflirbellio¤lu AB, Avc› ‹Y, Can M, Dizer U, Güney Ç, Ç›nar E:Türkiye'de 20 yafl grubu erkeklerde k›-zam›¤a duyarl›l›k oran›. ‹nfeks Derg 16: 407 (2002) 6. Yald›z F, Fincanc› M, Yetiflkul F, Nazl›can Ö, Yi¤it U:Eriflkinlerde k›zam›k: 66 hastan›n epidemiyolo-jik, klinik ve laboratuar özellikleri. Klimik Derg 11: 35 (1998)
7. Baykam N, Çolpan A, Erbay A, Erdo¤an H, Dokuzo¤uz B:Eriflkin k›zam›k olgular›n›n klinik ve labo-ratuar olarak de¤erlendirilmesi. ‹nfeks Derg 15: 415 (2001)
8. Eskiocak M, Do¤aner E, Otkun MT, Salt›k A: Edir-ne'de k›zam›k salg›n›1997-Epidemiyolojik özellikler. ‹n-feks Derg 15: 175 (2001)
9. Y›ld›z O, Aygen B, Do¤anay M:Eriflkin yafl grubunda k›zam›k salg›n›. ‹nfeks Derg 16: 221 (2002)
10. Miller M, Williams WW, Redd SC:Measles among adults, United States, 1985-1995. Am J Prev Med Aug; 17: 114 (1999)
11. D'amelio R, Molica C, Biselli R, Stroffolini T: Surveillance of infectious diseases in the Italian military as pre-requisite for tailored vaccination programme. Vaccine: 28:2006 (2001)
12. Sa¤l›k Bakanl›¤› Bulafl›c› hastal›klar 2003 istatistikleri. 13. Yayl› G, A¤alar C, Akhan G, Sözen H:K›zam›k sal-g›n›nda saptanan 286 eriflkin olgunun de¤erlendirilmesi. ‹n-feks Derg 15: 411 (2001)
14. Ellidokuz H, Göktemen A, Uraz H, Aksako¤lu G: Güzelbahçe Sa¤l›k Oca¤› bölgesinde k›zam›k salg›n› ince-lemesi. IV.Ulusal Halk Sa¤l›¤› Kongresi Kitab›, s.576 (1994)
15. Mutlu fi, Fidaner C:‹zmir'de k›zam›¤›n seyri. IV.Ulu-sal Halk Sa¤l›¤› Kongresi Kongre Kitab›, s.583 (1994) 16. Egemen A, Eker L, Tafldemir ‹, Kurugöl Z: Türki-ye'de k›zam›k hastal›¤›n›n de¤iflen trendi: Afl›lamada yeni bir yaklafl›m gere¤i. IV.Ulusal Halk Sa¤l›¤› Kongresi Kong-re Kitab› s. 598 (1994)
17. Öztürk A, Ersözlü M, Ulusoy ‹, Öztürk Y:Kayseri'de 1993 y›l›nda görülen k›zam›k vakalar›n›n de¤erlendirilmesi. IV.Ulusal Halk Sa¤l›¤› Kongresi Kongre Kitab›, s.591 (1994)
18.CDC. Measles-United States, 1999. MMWR 2000; 49: 557-60
