EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI DEKORATİF ÜRÜNLER EĞİTİMİ BİLİM DALI
KAHRAMANMARAŞ HALK EĞİTİM MERKEZLERİNDEKİ TAKI TASARIMI EĞİTİM PROĞRAMININ İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZ ÖNERİSİ
Hazırlayan
Mehtap KALAKENGER
Ankara Nisan, 2014
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ EL SANATLARI EĞİTİMİ ANABİLİM DALI DEKORATİF ÜRÜNLER EĞİTİMİ BİLİM DALI
KAHRAMANMARAŞ HALK EĞİTİM MERKEZLERİNDEKİ TAKI TASARIMI EĞİTİM PROĞRAMININ İNCELENMESİ
YÜKSEK LİSANS TEZ ÖNERİSİ
Hazırlayan
Mehtap KALAKENGER
Danışman: Prof. Dr. Mediha GÜLER
Ankara Nisan, 2014
i
Merkezlerindeki Takı Tasarımı Dersinin İncelenmesi başlıklı tezi, 13/08/2014 tarihinde, jürimiz tarafından El Sanatları Eğitimi Anabilim Dalı Dekoratif Ürünler Eğitimi Bilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı İmza
Başkan :………. Üye ( Tez Danışmanı ) : Prof. Dr. Mediha GÜLER ……… Üye : Doç. Dr. Melda ÖZDEMİR ……… Üye : Doç. Dr. Fatma YETİM ……….
ii
Dünya’da yaşanan gelişmeler insan yaşamını da önemli derecede etkilemektedir. İnsanoğlu yaşadığı her dönemde, yaşam şartlarının beraberinde getirdiği güçlükleri aşmak, yaşadığı ortama uyum sağlamak kısacası hayatlarını devam ettirmek için birçok yollar denemişler ve denedikleri yolları zamanla geliştirerek günümüzde geçerliliğini hala koruyan ürünler ortaya çıkarmışlardır. İnsanların çağa ayak uydurabilmesi gelişmeleri takip edebilmesi için en önemli adım eğitimdir. Ancak bu eğitim, örgün eğitimi ile tam anlamıyla sağlanamadığından her kesimden insana ulaşabilmek, onları topluma yararlı bireyler olarak yetiştirebilmek için yaygın eğitim kurumlarından destek alınarak sürdürülmektedir.
Gelişen teknoloji ile birlikte kaybolmaya yüz tutmuş olan ürünler zor şartlar altında da olsa yaşatılmaya çalışılmaktadır. Bu konuda en büyük sorumluluğu HalkEğitim Merkezi almış olup, bünyesinde barındırdığı El Sanatları programlarını belirli imkânlarla ve mekânlarda uygulamaya devam etmektedir.
Halk Eğitim Merkezi çeşitli kurslarda eğitim vermektedir. Bu kurslardan biri olan Takı Tasarımı kursu yetişkin eğitiminde önemli bir yere sahiptir.
Takı kullanıldığı toplumun yaşam biçiminin her zaman aynası olmuştur. Kendini yaratan tolumun sosyal, kültürel ve ekonomik yapısı olan takı, hem kendi toplumundan hem de etkileşim içinde olduğu kültürlerden beslenir.
Bu araştırmanın amacı; Kahramanmaraş Halk Eğitim Merkezi’ndeki Takı Tasarım Eğitim Program’ının incelenmesi, günümüzdeki yeribu kurslardan yararlanan kursiyerlerin beklentileri ve kurs hakkındaki düşüncelerinin belirlenmesidir.
Araştırmanın planlanıp yürütülmesinde ilgi ve desteği ile daima yön veren araştırma süresince kaynak bilgi ve deneyimleri ile beni destekleyen danışmanım Sayın Prof. Dr. Mediha GÜLER’ e gönülden teşekkür ederim. Ayrıca tez süresince fikirlerini paylaşarak beni destekleyen arkadaşım Sayın Tuğba ÖZGENÇ GÜNEY’ e her zaman maddi ve manevi desteklerini esirgemeyen Aileme özellikle bilgi ve tecrübelerini eksik etmeyerek, bana hayat ve başarı anlamında yol gösteren, fakat 2011 yılında hayata veda eden sevgili Babam Sayın Fahri KALAKENGER’ e teşekkür etmeyi borç bilirim.
iii
Selahaddin KILIÇ’ a, Sayın Ayşe ÇETİN’ e ve ankete katılan tüm kursiyerlere saygı ve teşekkürlerimi sunarım.
Mehtap KALAKENGER ANKARA-2014
iv
KAHRAMANMARAŞ HALK EĞİTİM MERKEZLERİNDEKİ TAKI TASARIMI PROGRAMININ İNCELENMESİ
KALAKENGER, Mehtap
Yüksek Lisans, Dekoratif Ürünler Eğitimi Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Mediha GÜLER
2013
Bu araştırmanın amacı Kahramanmaraş Halk Eğitim Merkezlerindeki takı tasarım programının incelenmesi, günümüzdeki yeri, bu kurslarda eğitim alan kursiyerlerin kurstan beklentileri ve kurs sonundaki düşüncelerinin belirlenmesidir.
Araştırmanın çalışma evresini 2012- 2013 öğretim yılın da Kahramanmaraş Halk Eğitim Merkezlerindeki takı tasarımı kursuna katılan kursiyerler oluşturmaktadır.
Bu programda eğitim alan 30 kişi örneklem olarak tesadüfi yöntemle seçilmiştir. Kursiyerleri uzman görüşleriyle hazırlanan anket uygulanmış, elde edilen anket sorularının her bir seçeneğinin toplam frekansları belirlenerek yüzdeler belirtilmiştir. Araştırma sonuçlarını yorumlamak için verilerin analizinde frekans ve yüzde dağılımları alınarak bulgular tablolarda verilmiş tablolar yorumlanmıştır.
Araştırmada elde edilen veriler değerlendirildiğinde Kahramanmaraş Halk Eğitim Merkezlerindeki takı tasarımı programına gelen kursiyerlerin % 100’ ünün bayan olduğu görülmüştür. Öğrenim durumlarının çoğunluğu lise mezunu olduğu görülmüştür. Kursiyerler bu kurstan çevreden haberdar olmuştur. Kursu tercih etme nedenleri çoğunlukla aile gelirine katkıda bulunmak içindir.
Takı yapımında kullanılan malzemeler genellikle yurtiçinde malzeme satan iş yerlerinden temin edilmiştir. Takıda en çok kullanılan ham maddenin metal olduğu görülmüştür. Takı çeşitlerinin içerisinde en çok üretilen takı bileklik olup bunu kolye ve yüzük takip etmektedir. Kursta yapılan ürünler ile piyasada satılan ürünler arasında çoğu zaman benzerliğin olduğu belirtilmiştir. Kursun programının ve kursta yararlanılan kaynakların yeterli olduğu görülmektedir.
v
AT KAHRAMANMARAS PUBLİC EDUCATİON CENTER KALAKENGER, Mehtap
Master of Science, Department of DecorativeArtsTeaching Thesis Advisor: Assoc. Prof. Dr. Mediha GÜLER
2013
Thegoalsforthisresearch is toobservethejewelrydesign program at Kahramanmaraş PublicEducation Center, itsimportance at thepresent time, andtheexpectations of
thetraineeswhohaveattendedthesecoursesandlisteningtothetraineesopinions at theend of thecourse.
Thetraineeswhohaveattendedthejewelrydesigncourse at Kahramanmaraş PublicEducation Center in 2012 - 2013 academicyearmaketheprogress of thisresearch.
Thirtypeoplewhohaveattendedthis program
havebeenchosenrandomlyforsampling. Traineesaregiven a
surveywhicharecreatedbythedirections of experts. Percentageshavebeendeterminedbythe total frequency of thesurveyoptions. Chartshavebeencommented.
Thisresearch has shownthatone-hundredpercent of
thetraineeswhohaveattendedthejewelrydesign program at Kahramanmaraş PublicEducation Center werefemale. Most of thetrainees'
educationalstatuswashighschoollevel. Traineeshaveheard of thiscoursefromsurroundings. Thereasonfortheirattendance is mostlycontributingtotheirfamilies.
Thematerialsforthejewelrydesigningcoursewereprovidedfromdomesticstores. Themostusedmaterial in thecoursewas metal. Themostcreatedjewelrywasbracelets, followedbynecklacesandrings.
vi İÇİNDEKİLER Sayfa No ÖNSÖZ………..………..………..II ÖZET ………...………...………..…...IV ABSTRACT………...………...V ÇİZELGELER LİSTESİ……….………….………...………XI ŞEKİLLER LİSTESİ ...………....……...XIII
BÖLÜM I ………..………..………..…...1 1. GİRİŞ ………...…...1 1.1. Problem ...………...1 1.2. Araştırmanın Amacı...………...……...3 1.3. Araştırmanın Önemi ....………...3 1.4. Varsayımlar ...………...……….4 1.5. Sınırlılıkları ...………...4 1.6. Tanımlar ....……….………4 BÖLÜM II………6
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR………6
2.1. EĞİTİM…...………6
2.1.1. Eğitim Tanımı…...………6
2.1.2. Eğitimin Amaçları………7
2.1.2.1. Topluma Yönelik Amaçlar……….7
2.1.2.2. Bireye Yönelik Amaçlar……….7
2.1.3. Eğitimin İşlevleri………8
2.1.4. Eğitimin Çeşitleri………9
2.1.4.1. Resmi (Formal) Eğitim……….10
2.1.4.1.1. Örgün Eğitim………10
2.1.4.1.2. Yaygın Eğitim………...10
2.1.4.2. Resmi Olmayan (İnformal) Eğitim………...10
vii
2.2.3. Yaygın Eğitimin Sınıflandırılması……….…13
2.2.3.1. Tanımlayıcı Eğitim ………...13
2.2.3.2. Mesleki ve Teknik Yeterlilik İçin Eğitim……….….13
2.2.3.3. Sağlık, Refah, ve Aile Hayatı İçin Eğitim ..……….…13
2.2.3.4. Yurttaşlık Eğitimi, Siyasal ve Toplumsal Yeterlilik için Eğitim...13
2.2.3.5. Öz Doyum İçin Eğitim……….……..13
2.2.4. Yaygın Eğitimde Gereksinimler……….…...13
2.2.4.1. Toplumsal Gereksinimler………...13
2.2.4.2. Bireysel Gereksinimler………..14
2.2.4.3. Kurumsal Gereksinimler………14
2.3.YAYGIN EĞİTİMİ ZORUNLU KILAN NEDENLER………15
2.3.1. Ekonomik Nedenler………...15
2.3.2. Kültürel Nedenler………..15
2.3.3. Siyasal Nedenler………15
2.4.YAYGIN EĞİTİMİN HUKUKİ VE BİLİMSEL DAYANAKLARI………....16
2.4.1. Şûralarda Yaygın Eğitim………...17
2.4.2. Kalkınma Planında Yaygın Eğitim………....19
2.5. TÜRKLERDE YAYGIN EĞİTİMİN TARİHİ GELİŞİMİ………..20
2.5.1. Türkler Müslüman Olmadan Önce………20
2.5.2. Türkler Müslüman Olduktan Sonra………...20
2.5.3. Cumhuriyetten Sonra……….21
2.6. YAYGIN EĞİTİM HİZMETİ VEREN KURUM VE KURULUŞLAR………..23
2.7. YETİŞKİN EĞİTİMİNDE KULLANILAN ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ………..24
2.7.1. Yöntemler……….….24
2.7.2. Teknikler………....25
2.8. HALK EĞİTİMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER………....25
2.8.1. Halk Eğitiminin Tanımı……….25
viii
2.8.2.3. Yararlılık………....27
2.8.2.4. Bireyin Eğitsel Etkinliklere Katılması………...27
2.8.2.5. Konuların Öncelik Sırasına Göre Planlanması………..27
2.8.2.6. Yerel Öncüllerden Yararlanma………..27
2.8.2.7. Çalışmaların İzlenmesi ve Denetlenmesi………...28
2.8.2.8. İş Birliği……….28
2.8.3. Halk Eğitiminin Amaçları……….29
2.8.3.1. Ulusal Amaçlar………..29
2.8.3.2. Yerel Amaçlar………29
2.8.4. Halk Eğitimin Genel Amacı………..30
2.8.5. Halk Eğitimin Özel Amacı………31
2.8.6. Halk Eğitimin İşlevleri………..31
2.8.7. Halk Eğitim Merkezlerinin İçeriği………33
2.8.8 Halk Eğitim Merkezlerinde Yürütülen Etkinlikler………34
2.8.8.1. Genel Eğitim Programları……….34
2.8.8.2. Mesleki Eğitim Programları………..34
2.8.8.3. Kurslar………...34
2.9. HALK EĞİTİM MERKEZLERİNDE SANAT EĞİTİMİ………34
2.9.1. Sanat………..35
2.9.2. Sanat ve Kültür………..36
2.9.3. Sanatın Sınıflandırılması………...36
2.9.4. Sanat Eğitimi………...38
2.9.4.1. Yetişkinler ve Sanat Eğitimi………..38
2.9.4.2. Halk Evleri ve Sanat Eğitimi……….38
2.10. EL SANATLARI HAKKINDA GENEL BİLGİLER………39
2.10.1. El Sanatlarının Tanımı………39
2.10.2. El Sanatlarının Tarihçesi……….40
2.10.3. El Sanatlarının Sınıflandırılması……….41
ix
2.10.3.4. Hammaddesi İnce Dallar, Saplar ve Ağaç Perlitleri Olan El
Sanatları………...42
2.10.3.5. Hammaddesi Kağıt Olan El Sanatları………..42
2.10.3.6. Hammaddesi Maden Olan El Sanatları………42
2.10.3.7. Hammaddesi Taş Olan El Sanatları……….43
2.10.3.8. Hammaddesi Toprak Olan El Sanatları………...43
2.11. TASARIM HAKKINDA GENEL BİLGİLER………...43
2.11.1. Tasarımın Tanımı………43
2.11.2. Tasarımın Özellikleri………...44
2.11.3. Tasarımın Süreçleri………..45
2.11.4. Tasarımda Konu ve Tema Belirleme………...45
2.12. HALK EĞİTİM MERKEZLERİNDEKİ TAKI TASARIMI DERSİ……….46
2.12.1. Programın Tanımı………46
2.12.2. Programın Uygulanması İle İlgili Genel Açıklamalar……….46
2.12.3. Genel Amaçlar……….48
2.12.4. Ünite Dağılımı……….48
2.13. TAKI HAKKINDA GENEL BİLGİLER………...48
2.13.1. Takının Tanımı………48
2.13.2. Takının Tarihçesi……….49
2.13.3. Geleneksel Takı Ve Özellikleri………...51
2.13.4. Günümüz Takıları Ve Özellikleri………52
2.13.5. Dünya’da Takı……….52
2.13.6. Türkiye’de Takı………...53
2.13.7. Takı Çeşitleri………...55
2.13.7.1. Takıların Kullanılan Gerece Göre Sınıflandırılması…………...55
2.13.7.2. Takıların Yapım Tekniğine Göre Sınıflandırılması………...55
2.13.7.3. Takıların Kullanım Alanlarına Göre Sınıflandırılması………56
2.13.7.4. Takıların Cinsiyete Göre Sınıflandırılabilir………56
x
2.14.1. Araçlar……….…57
2.14.2. Gereçler………...61
2.15. TAKI YAPIMINDA KULLANILAN TEKNİKLER……….65
2.15.1. Dizme Tekniği……….65 2.15.2. Büküm Tekniği………....66 2.15.3. Örgü Tekniği………67 2.15.4. Dokuma Tekniği………..70 2.15.5. İşleme Tekniği……….70 2.15.6. Bağlama Tekniği………..71 2.16. İLGİLİ ARAŞTIRMALAR……….72 BÖLÜM III………..73 3.YÖNTEM……….….73 3.1. Araştırmanın Yöntemi………..73 3.2. Evren Ve Örneklem………..73
3.3. Veri Toplama Araçları………..73
3.4. Verilerin Toplanması Ve İstatistiksel Analiz………...73
BÖLÜM IV………...74
4.BULGULAR VE YORUM………...74
4.1. Kursiyerlerin Kişisel Niteliklerine İlişkin Bulgular……….74
4.2. Takı Tasarım Kursunun İçeriği Ve İşleyişi İle İlgili Bulgular……….76
4.3. Takı Tasarımı Dersinde Kullanılan Malzeme Ve Tekniklerle İlgili Bulgular……..78
BÖLÜM V………...87 5.SONUÇ VE ÖNERİLER………..87 5.1. Sonuç………87 5.2. Öneriler……….89 KAYNAKÇA………...90 EKLER……….95
xi
ÇİZELGELER LİSTESİ
Sayfa No Çizelge 1.Kursiyerlerin Yaş Aralıklarını Gösteren Dağılım………..…74 Çizelge 2.Kursiyerlerin Öğrenin Durumuna Göre Dağılım………..……….75 Çizelge 3.Kursiyerlerin Mesleği ile ilgili Dağılım……….………..……...75 Çizelge 4.Halk Eğitim Merkezlerinin İnsanlara Yararını Gösteren Dağılım……..…...76 Çizelge 5.Kursiyerlerin Takı Tasarımı Kursundan Nasıl Haberdar Olduklarını Gösteren Dağılım………77 Çizelge 6.Kursiyerlerin Takı Tasarım Kursunu Tercih Etme Nedenlerini Gösteren Dağılım………77 Çizelge 7.Kursiyerlerin Takı Yapımında Kullandıkları Malzemeleri Nereden Temin Ettiklerini Gösteren Dağılım………...78 Çizelge 8.Takı Yapımında Kullanılan Malzemenin Renk Belirleyicisini Gösteren
Dağılım………78 Çizelge 9.Kursiyerlerin Yapılacak Ürünün Modelini Nasıl Tespit Ettiklerini Gösteren Dağılım...79 Çizelge 10.Takı Yapımında En Çok Hangi Hammaddenin Kullanıldığını Gösteren Dağılım………...…….80 Çizelge 11.Takı Tasarımında En Çok Hangi Tekniklerin Kullanıldığını Gösteren
xii
Çizelge 13.Takı Tasarımı Kursunda Yapılan Ürünlerin İlgi Çekiciliğini Gösteren
Dağılım…………...81 Çizelge 14.Takı tasarımı Kursunda Üretilen Takıların Sıklık Derecesini Gösteren Dağılım………82 Çizelge 15.Takı Tasarımı Kursunda Yapılan Piyasada Satılan Ürünler Arasındaki Benzerliğin Ne Kadar Olduğunu Gösteren Dağılım………83 Çizelge 16.Kursiyerlerin Takı Tasarımı Programının Amaçlarına Ulaşmada Yeterli Olup Olmadığını Gösteren Dağılım……...……….83 Çizelge 17.Kursiyerlerin Takı Tasarımı Programındaki İçerik Ve Konularının Yeterli Olup Olmadığını Gösteren Dağılım……...84 Çizelge 18.Kursiyerlere Takı Tasarımı Programında Uygulanan Öğretim Yöntemlerinin Yeterli Olup Olmadığını Gösteren Dağılım………84
Çizelge 19.Takı Tasarımı Programının Yürütülmesinde Kullanılan Araç- Gereçlerin Yeterli Olup Olmadığını Gösteren Dağılımı…...85 Çizelge 20.Takı Tasarımı Kursunda Yararlanılan Kaynakların Yeterli Olup Olmadığını Gösteren Dağılım………...85 Çizelge 21.Kursiyerlere Takı Tasarımı Kurslarında Uygulanan Değerlendirme
xiii
Sayfa No
Şekil 1. Kargaburun……….57
Şekil 2. Yan Keski………...58
Şekil 3. Yuvarlak Uçlu Pense………..58
Şekil 4. Naylon Uçlu Pense……….58
Şekil 5. Silikon Tabancası………...59
Şekil 6. Çakmak – Makas………59
Şekil 7. Mezura – Cetvel……….59
Şekil 8. Şiş………...60
Şekil 9. İğneler………60
Şekil 10.Tığ………60
Şekil 11.Zincir………61
Şekil 12.Mumlu İplik……….61
Şekil 13. Misina………...61
Şekil 14.Bakır Tel………...62
Şekil 15. Bilezik Teli………...62
Şekil 16. Naylon İplik……….62
Şekil 17. Çelik Teller………..63
Şekil 18. Deri İp (Sırım)……….63
Şekil 19. Metal Uç Sallantıları – Döküm Uç Sallantıları………63
Şekil 20. Kolye Kapama Aparatı………64
xiv
Şekil 23.Dizme Tekniği………..65
Şekil 24. Büküm Tekniği (Çivi Kıvırma)………66
Şekil 25. Tel Kıvırma Tekniği………67
Şekil 26. Şiş Örgüsü İle Takı Yapımı………..67
Şekil 27. Tığ Örgüsü İle Takı Yapımı……….68
Şekil 28. Misina Örgü İle Yapılan Takı Yapımı……….68
Şekil 29.Makrome (El Düğme) İle Takı Yapımı………69
Şekil 30. Makara Örgü Tekniği İle Takı Yapımı………69
Şekil 31.Elde Boncuk Dokuma Tekniği……….70
Şekil 32. İşleme Tekniği………..70
1. GİRİŞ
1.1. Problem
Eğitim, insan davranışlarında kendi yaşantısı yolu ile istendik değişmeler meydana getirme sürecidir. Eğitim, insan yetiştirme sanatıdır. Ayrıca eğitim, bireylerin karşılıklı iletişim, bilgi alışverişidir. Bunlar; Edebiyat, Bilim, Fizik, Teknik veya Sanat gibi alanlardır (Demirel, 2004: 7).
Bir ülkede eğitim sisteminin temeli, eğitimin genel yapısını oluşturan ‘eğitim programlarıdır’. Eğitim sisteminde yapılan bütün düzenlemeler programlarla okullara yansıtılır. Eğitim programları genel olarak, varılacak hedefleri, bu hedeflere ulaşmak için gerekli içeriği ve eğitim durumları ile hedeflere ulaşıp ulaşmadığını belirlemek amacı ile değerlendirmeyi kapsar.
Eğitim programının uygulama boyutu, belli öğrencileri, belli bir zaman süresi içinde yerleştirmeye yönelik düzenli eğitim durumlarının tümüdür. Üretime göre insan yetiştirmek eğitimin görevidir. Yani ekonominin ihtiyaç duyduğu insan gücünü eğitim yoluyla yetiştirilir (Arslan, 2008).
Sanat, insanların nesnelere estetik bir form vermesidir (Okul- Kültür Ansiklopedisi, 1993: 954).
Hayalde ve gerçekte bulunan bir güzelliğin ve bir duygunun hünerli bir şekilde anlatımı, basit bir ifadeyle kabiliyettir (Rehber Ansiklopedisi, 1993: 77).
İnsanlar duygu ve düşüncelerinin, heyecanlarının, ruhsal dengelerinin biçimlendirmiş halinin insanlara sunuluşunu sanat yoluyla gerçekleştirilir (Züber, 1971: 21).
İnsanlar yarattığı işi eseri yüceltmek, onu güzel, gelişmiş ve etkileyici kılmak için sanat kelimesini kullanıyor (Öztürk, 1997: 92).
Sanat yapısı itibarı ile geniş bir alana yayıldığı için çeşitli kollara ayrılmaktadır. Bunlardan biride el sanatlarıdır.
El sanatları kimi zaman şahsi ihtiyaçları karşılamak, çevre mekan düzenlemesinde kullanılmak üzere geliştirilmiş, renk, estetik özellikleri en uygun biçimde birleştirilerek özgün yaratılar ortaya konulmuştur. Kimi zamanda boş zamanları değerlendirme, ek kazanç sağlama, giyside ya da çeşitli yerlerde kullanılma amacı güdülerek oluşumlarıyla kültürümüze ışık tutulmuştur (Öztürk, 1984: 401).
Bunlar içerisinde en önemlilerinden birisi de takı tasarımı ve üretimidir.
Takı yaratıldığı toplumun yaşam biçiminin her zaman aynası olmuştur. Kendini yaratan toplumun sosyal, kültürel ve ekonomik yapısının, teknik ve estetik becerisinin ürünü olan takı, hem kendi toplumunun geçmişinden hem de etkileşim içinde olduğu kültürlerden beslenir, geleceğe kaynak olur (Türe, 2005: 11).
Takı ürünleri, ortaya çıktıkları toplumun, yapısal özellikleri hakkında saptamalar yapılmasına yardımcı olur. Takının formu, malzemesi ve üretim şekli toplumun sosyokültürel ve ekonomik açıdan hangi noktada olduğunun göstergesidir (Demirtaş, 1996: 8).
Türkiye’de il ve ilçelerde bulunan “ Halk Eğitim Merkezi” okuma-yazma öğreten, genel ve vatandaşlık bilgileri veren kurslar yanında, örgün eğitim sistemi içinde mesleki eğitim görme imkânı bulamayan çok sayıda bireyin hayata hazırlanmalarını amaçlayan mesleki ve teknik yaygın eğitim programları uygulanmaktadır.
Halk eğitim merkezlerinin hitap ettiği insanlarda yaş, cinsiyet, eğitim ve kültür düzeyi ayırt edilmeksizin bu alanda yapılan tüm tanımlamalara cevap verebilecek düzeyde olup sayılamayacak kadar çok kesime hitap etmektedir.
Yetişkinlerin yeterli bilgi ve beceri kazanmasına yardımcı olan halk eğitimi örgün eğitim kurumları kadar önemlidir (Atay, 1987: 25).
Bu bilgiler doğrultusunda araştırmanın problemi; Kahramanmaraş Halk Eğitim Merkezi Takı Tasarımı Programının içeriği, işlenişi, ne kadar, nasıl ve nerelerde uygulandığı, yeterli ve yetersiz yönlerinin neler olduğunun açıklanarak Halk Eğitim Merkezleri içinde sahip olduğu yer hakkında bilgi edinilmesi ve daha sonra hazırlanacak olan takı tasarımı programının gelişmesine katkı sağlayacağı planlanmıştır.
1.2 Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın genel amacı Kahramanmaraş Halk Eğitim Merkezindeki Takı Tasarımı kursu eğitim programının incelenmesi, günümüzdeki yeri, bu kurslardan yararlanan kursiyerlerin beklentileri ve kurs hakkındaki düşüncelerinin belirlenmesidir.
Bu genel amaç dâhilinde araştırma süresince şu sorulara cevap aranacaktır. 1.2.1. Takı tasarımı programının içeriği ve işleyişi nasıldır?
1.2.2. Takı tasarımı dersinde kullanılan araç-gereçler nelerdir?
1.2.3. Takı tasarımı dersinde kullanılan araç-gereçlerin nereden temin ediliyor? 1.2.4. Takı tasarımı dersinde kullanılan teknikler nelerdir?
1.2.5. Kursiyerlerin kursa gelme amaçları nelerdir? 1.2.6. Takı tasarımı kursunda yapılan ürünler nelerdir?
1.2.7. Kursiyerlerin takı tasarımı eğitiminde malzeme teminine ilişkin görüşleri nelerdir?
1.3 Araştırmanın Önemi
Verilen eğitimler sonunda bireyin yaşamında fayda sağlayacak bilgi beceriler kazandırarak hem kendilerine hem de topluma faydalı bireyler yetiştirmek hedeflenir. Eğitim sonundaki başarının ve verimin yüksek olması için bireyin istekleri ve arzuları doğrultusunda olumlu ve olumsuz yanlar belirlenerek, olumsuz yönlerin giderilmesine çalışılmalı ve bireylere en verimli eğitimin verilmesine çalışılmalıdır.
Takıların günümüz şartlarında ele alınarak, nerelerde, nasıl ve hangi şartlar altında yapıldığını incelemek, tanıtmak, belgelemek, gelecek kuşaklara aktarmak ve geliştirilmesi açısından önem taşımaktadır.
Kursiyerlerin aldıkları eğitime ilişkin tutumları, görüşleri, istekleri, olumlu, olumsuz yönleri belirlenerek, olumsuzlukların giderilip, verilen eğitimin geliştirilmesine fayda sağlayacaktır.
Bu araştırma Kahramanmaraş Halk Eğitim Merkezindeki Takı Tasarımı eğitim programının incelenmesi ile ilgili böyle bir çalışma yapılmaması açısından önemlidir.
1.4 Varsayımlar
1.4.1. Konu ile ilgili literatürden elde edilen bilgiler geçerli ve güvenilirdir. 1.4.2. Araştırma için belirlenen yöntem ve teknikler ile hazırlanan anket araştırmanın amacına hizmet eder niteliktedir.
1.4.3. Araştırmada belirlenen örneklem evreni temsil eder niteliktedir. 1.4.4.. Araştırmada kullanılacak Türkçe kaynaklar yeterlidir.
1.5 Sınırlılıklar
1.5.1. Araştırma Kahramanmaraş İl Merkezinde bulunan Halk Eğitim Merkezleri ile sınırlıdır.
1.5.2. Araştırma veri toplama aracı olarak geliştirilen anket ile sınırlıdır.
1.5.3. Araştırma Kahramanmaraş ve Ankara kütüphanelerindeki literatür taraması ile sınırlıdır.
1.5.4. Araştırma belirlenen tez süresi ile sınırlıdır.
1.6 Tanımlar
1.6.1. Örgün eğitim: Belli yaş grubundaki bireylere, ilgili eğitim sisteminin amaçlarına uygun olarak hazırlanmış eğitim programları aracılığı ile verilen planlı programlı ve okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir. Okul öncesi eğitim, ilköğretim, lise ve yükseköğretimi içine alır (Fidan ve Erden, 1993: 13).
1.6.2. Yaygın Eğitim: Örgün eğitim gibi planlı, programlı ve düzenli olan, yaş sınırı olmayan, örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, bu sistemin herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden birinden ayrılmış olan kişilere ilgi ve ihtiyaç duydukları alanda ya da mesleklerinde daha yeterli olmak isteyenlere bunu sağlamak amacıyla verilen eğitimdir (Fidan ve Erdem, 1993: 13).
1.6.3. Halk Eğitim Merkezleri: Yönetici ve eğitici personeli, açtığı kurs türü ve sayısı hizmet ettiği alan ve kitle bakımından yaygın eğitim kurumları içinde ilk sırayı alan bir hizmet birimidir (Duman, 1997: 4-8).
1.6.4. Eğitim: Bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla planlı ve kasıtlı olarak istendik değişikliler meydana getirme sürecidir (Yurtseven, 2006).
1.6.5. Sanat: Sanat; insan, toplum, doğa ilişkisinin gerçeğinin bilinçli ya da yeniden üretimi (yorumu); bir duygu, tasarım, ya da güzelliğin kişiyi etkileyen anlatımıdır (Büyük Sözlük Ansiklopedisi, 1982).
1.6.6. El sanatları: El emeği, göz nuru ve uzun uğraşlardan sonra elde edilen ihtiyacı karşılamak, boş zamanları değerlendirmek, aile ekonomisine katkıda bulunmak amacıyla yapılan ürünlerdir (Mektuplu Yüksek Öğretim, 1996).
1.6.7. Takı: Takı insanların süslenmek amacıyla taktıkları çeşitli tüy, cam, ağaç, hayvan kemikleri, muhtelif madenler ve benzeri malzemelerden yapılmış kullanım eşyasıdır Özdemir, M. ve Yetim, F. (1997).
2. KAVRAMSAL ÇERÇEVE İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
2.1. EĞİTİM
2.1.1 Eğitimin Tanımı
Eğitim içerisinde birçok tanımı bulabileceğiniz bir kavramdır. Bu tanımı yapabilmek içinde birçok tanıma ihtiyaç duymamız olasıdır.
Çağlar boyunca eğitim süreci, toplumsal yapı açıdan şekillendirilecek, bireyin topluma kazandırılmasını hedef alan, genel anlamda onda meydana gelmesi istenen değişikliklerin hal, hareket ve tavırlarına da yansımasını isteyen bir yönelimle biçimlenmiştir. Eğitim çok yönlü işlevsel bir süreç olarak toplumun beklentilerini de karşılama sorumluluğu üstlenmiştir. (Ertürk, 1979).
Eğitim bireylere istenilen davranışları kazandırma ve insan davranışlarında gerekli değişmeleri elde etme sürecidir. Bu nedenle eğitimin, toplumun üretim ilişkileri, üretim dokusu ve bunların oluşturulduğu ekonomik, toplumsal, siyasal yapı ve kurumlarla tutarlı olması gerekir (Kılıç, 1981).
Hayatın bütün alanlarında ihtiyaç duyulan bilgi, ahlaki değerler ve anlayışı geliştirmeyi amaçlayan etkinlikler olarak yorumlanmaktadır (Kurt, 2000).
Eğitim bireyin kendi yaşantıları yoluyla, kasıtlı, istendik davranış değiştirme sürecidir (Ertürk, 1972).
Türk Milletinin bütün fertlerini ilgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş göreme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamak “Milli Eğitimimizin genel amaçlarından biridir”(Erdoğan, 1986).
Eğitim, bir yandan toplumun yerleşik ve yararlı kültürel değerlerini genç kuşaklara aktarmakla, bir yandan da çağın koşullarına göre toplumsal gelişmelere ve değişmelere yardımcı olmakla yükümlüdür (Balamir, 1996).
Varış eğitim programını bir eğitim kurumunun bireyler için sağladığı, Milli eğitimin ve Kurumun amaçlarının gerçekleştirilmesine dönük tüm etkinlikleri içine alan bir bütün olarak görmektedir (Varış, 1994).
2.1.2 Eğitimin Amaçları
Türk Milli Eğitimimizin genel amaçları arasında Türk milletinin bütün fertlerini, İlgi, istidat ve kabiliyetlerini geliştirerek, gerekli bilgi, beceri, davranışlar ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak ve onların, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarını sağlamaktır.
Eğitim temel amacı bireyi mümkün olan en yüksek mükemmeliyet düzeyine ulaştırmaktır (Alkan, 1994).
Eğitimin, topluma yönelik ve bireyi hedef alan olmak üzere iki çeşit amacı vardır (Er, 1997).
2.1.2.1. Topluma Yönelik Amaçlar
Toplumun yaşam geleneğini ve sürekliliğini sağlamak.
Kültürü zenginleştirip biçimlendirerek toplumun yenileşmesine katkıda bulunmak.
İyi üretici ve tüketiciler yetiştirerek ekonomik verimi artırmak ve toplumun refah düzeyini yükseltmek.
Siyasal bilinç uyandırarak yetiştirdiği bireyleri, sorumlu vatandaşlar haline getirmek.
2.1.2.2. Bireye Yönelik Amaçlar
Bireyleri sosyalleştirerek, onların toplumun fonksiyonel üyeleri olmalarını sağlamak.
Bireyi, kendi amaçlarını tespit edebilen, çevresini denetim altına almayı başarabilen, akılcı ve mantıksal davranışlara sahip olan kendisini objektif olarak ifade edebilen toplumsal bir varlık haline getirmek.
Kişiye iyi bir yaşam tarzı sağlamak, yaratıcı ve yansıtıcı düşünceyi öğrenmek, bedensel ve ruhsal gelişimini istenilen yönde oluşturmak.
Değişik durumlara uyum sağlama ve farklı düzeylerdeki kişilerle etkileşim kurabilme becerilerini kazandırmak.
Bireyin karar alma yetilerini geliştirmek, olumsuz davranışlarını düzelterek, istenilen türdekileri yetiştirmektir.
Eğitim geleneksel olarak, toplumsal açıdan kültürün aktarılması ve geliştirilmesini, bireysel açıdan ise ruh sağlığı dengeli insan yetiştirmeyi amaçlamaktır (Uysal, 1996).
2.1.3 Eğitimin İşlevleri
Eğitimin iki işlevi vardır: Birincisi, milletin bütün fertlerini, mensubu olduğu cemiyetin milli, ahlaki, insani, manevi, kültürel ve moral değerlerini benimsemeyen, koruyan ve geliştiren yurttaşlar olarak yetiştirme; ikicisi ise, ferdi mutlu kılacak bir iş sahibi yaparak hayata hazırlamaktır (Nişancı, 1988).
Bireyin ilk duygu, davranış, düşünce ve eğitimini kazandığı yer ailesidir. Bu kazandırdıklarını onun hayatı boyunca kültürel ve eğitimsel formasyonuna temel teşkil eder (Kıncal, 1993).
Aile içinde başlayan bireyin eğitimi, okullarda bilgi, beceri ve davranışların şekillendirilmesi ile sivil ve çalışma hayatında da sürüp gider (Özsoy, 1996).
Eğitim bireyi “Yaratıcı Kişilikli” kılabiliyorsa bunun adı Çağdaş Eğitimdir ve temel felsefesi, bireyin değişen koşullara uyum sağlayacak düzeyde yardımcı olmasını gerektirmektedir (Karakaya, 1996).
Çağdaş Eğitim, bireyin bedensel, bilişsel, devinişseler ve duygusal yapıları ile dengeli bir bütün olarak en uygun ve ileri düzeyde yetiştirilmesini amaçlar. Bundan
dolayıdır ki çağdaş eğitim, “bilim, teknik ve sanat denilen” üç ana konu alanını kapsayan bir çerçeve içerisinde düzenlenip gerçekleştirilmeye çalışılır. Çünkü bu üç alan, süreç ve ürün olarak, temelde, insanın davranış yapıları ile doğal, toplumsal ve kültürel çevreleri arasındaki iletişim ve etkileşimin üç ana boyutunu oluşturur. Bu nedenle çağdaş eğitim kapsam bakımından “Bilim Eğitimi”, “Teknik Eğitim” ve “Sanat Eğitimi’nin” her üçünü de birlikte içeren bir bütündür (İlhan, 1993).
Hızlı bir endüstrileşme süreci içerisinde bulunan ülkemizde, hızlı bir endüstri toplumuna dönüşme” gerçeğini yaşamakta olan ulusumuzun ve bireylerimizin, bu süreci gecikmeden tamamlayabilmesi, aşabilmesi ve hızla bir “endüstri ötesi ülke ve toplum olma” aşamasına gecikmeden geçebilmesi için, eğitimin her kademesinde “sanatsal, bilimsel ve teknik eğitime” yeterince ağırlıklı ve etkili bir yer verilmesi kaçınılmaz bir zorunluluktur (Uçan, 1996).
2.1.4 Eğitimin Çeşitleri
“Süreç açısından eğitim, Resmi (Formal) ve Resmi olmayan (İnformal) olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Çizelge 1. Eğitimin Çeşitleri
EĞİTİM RESMİ(formal) EĞİTİM Örgün Eğitim Yaygın Eğitim RESMİ OLMAYAN(informal) EĞİTİM
2.1.4.1. Resmi (Formal) Eğitim: Önceden hazırlanmış bir program çerçevesinde, planlı ve amaçlı olarak, öğretim yoluyla yapılan eğitime denir. Örgün ve Yaygın eğitim olmak üzere iki boyutu vardır (Er, 1997).
2.1.4.1.1. Örgün Eğitim: Örgün eğitim, okul ya da okul niteliği taşıyan yerlerde milli eğitim amaçlarına göre hazırlanmış eğitim programlarıyla düzenli olarak yapılan eğitimdir. Örgün eğitim, okul öncesi eğitimden lisansüstü düzeyine değin bütün süreci kapsar (Türkoğlu, 1996).
Örgün eğitim uygulamaları, kademeler arasında bazı farklılıklar göstermekle birlikte, temel insanın sahip olması gereken bireysel ve toplumsal niteliklerin kazandırılmasını hedeflemektedir. Bireysel gelişimin, toplumsal yaşama doğrudan yansıyacağı düşüncesi, bu hedefi daha da önemli ve karmaşık hale getirmektedir (Ural, 2005).
2.1.4.1.2. Yaygın Eğitim: Örgün eğitim gibi planlı, programlı ve düzenli olan, yaş sınırı olmayan, örgün eğitim sistemine hiç girmemiş, bu sistemin herhangi bir kademesinde bulunan veya kademelerden birinden ayrılmış olan kişilere ilgi ve ihtiyaç duydukları alanda ya da mesleklerinde daha yeterli olmak isteyenlere bunu sağlamak amacıyla verilen eğitimdir. Halk eğitim merkezinde açılan kurslar. İş yerlerindeki hizmetçi eğitim faaliyetleri, pratik sanat okulları vb. yaygın eğitim bünyesinde gerçekleşir.
2.1.4.2 Resmi olmayan (İnformal) Eğitim: Formal eğitimin aksine planlı- programlı ve düzenli olmayan, yaşam içinde kendiliğinden oluşan (evde, sokakta, işyerinde vb.) gelişigüzel ve rastlantısal bir eğitim türüdür. Kişi karşılaştığı durum ve içinde bulunduğu grubun üyeleriyle etkileşimde bulundukça farkında olmadan yeni şeyler öğrenir. Bireyler toplumsal değerleri, normları ve yaptırımları, kuşaktan kuşağa aktarılan atasözü, deyim, ninni vb. sözlü kültür ürünlerini büyük ölçüde informal eğitim yoluyla; ailelerinden, arkadaş grubundan ve çevrelerinden edinirler (Fidan ve Erden, 1993).
Günümüzde ülkelerin kalkınmalarında iki unsur göze çarpmaktadır. Birincisi, bilgi ve bilgi üretimine verdikleri değerdir. İkincisi ise, nitelikli eğitimdir. Bu nedenle, eğitim etkinliklerinin, bilgi toplumunun ve bilgi üretiminin temelini oluşturmakta ve eğitim yükselen ve önemi artan bir değer olmaktır (Cerit, 1997).
İnformal eğitim doğal ortamda kendiliğinden gelişir. Yer, mekân ve eğitimin gerçekleştiği ortam önceden belli değildir (Arslan, 2008).
2.2.YAYGIN EĞİTİM (YETİŞKİN EĞİTİMİ) VE HALK EĞİTİM
Ekonomik, toplumsal ve kültürel yaşamda görülen yenileşmeler bir yandan eğitime konu olabilecek istek ve ihtiyaçları artırmakta, bir yandan da eğitimi yaşam boyu doyurulması gereken bir ihtiyaç haline getirmektedir (Miser, 1993).
2.2.1 Yaygın Eğitimin Tanımı ve Amacı
Türk Milli Eğitim sistemini III. Bin yıla taşımaya yönelik bir stratejinin geliştirilmesi düşünülürken Avrupa Birliği’ne katılım ve küreselleşme olgularının ortaya çıkardığı çok yönlü ihtiyaçlar ile bağlantılı olarak çalışılması gerekmektedir. Bu durum, okul sisteminin yanı sıra ve onun dışında öğrenme potansiyelini içinde taşıyan bütün ortamların devreye sokulmasını gerektiren bir anlayış zorunlu kılmaktadır.
Yaygın eğitim kavramı günümüzde, kitle eğitimi, yetişkin eğitimi, halk eğitimi, sosyal eğitim, okul dışı eğitim gibi adlarla ifade edilmektedir. Hedef kitlesinde; cinsiyet, yaş, eğitim ve kültür düzeyi, programında; seviye, süre, uygulama mekânı gibi unsurlarla sınırlama getirmeyen ve bu alanda yapılan tüm tanımlamalara cevap verebilecek nitelikte düzenlenen yaygın eğitimin amacı; bireyin yeteneklerini, hareket ve davranışlarını değiştirmek, geliştirmek yani eğitmektir (Celep, 1993).
Bu amaçla yaygın eğitim kapsamlı olarak; örgün eğitim sistemine hiç girmemiş ya da herhangi bir kademesinde bulunan veya bu kademelerden çıkmış bireylere; gerekli bilgi, beceri ve davranışları kazandırmak için örgün eğitimin yanında veya dışında onların; ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda ekonomik, toplumsal ve kültürel gelişmelerini sağlayıcı nitelikte, çeşitli süre ve düzeylerde yaşam boyu yapılan eğitim- üretim- rehberlik ve uygulama etkinliklerinin tümüdür (Resmi Gazete, 1979).
Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), yaygın eğitimin yetişkin eğitimi ağırlıklı olduğunu ifade eden şöyle bir tanımlama yapmaktadır:
“Yetişkin eğitimi, zorunlu öğrenin çağının dışına çıkmış ve asıl uğraşısı artık okula gitmek olmayan kimselerin, hayatlarının herhangi bir aşamasında duyacakları öğrenme ihtiyacını veya ilgiyi tatmin etmek üzere özellikle düzenlenen faaliyetleri ya da programları kapsar. Bu faaliyetlerin ve programların içine, mesleki eğitim dışındaki eğitim, meslek eğitimi, genel eğitim, biçimsel nitelik taşıyan ve taşımayan öğrenme türleri girdiği gibi ortak sosyal amaçlara yönelik eğitim de girer” (Lowe, 1985).
Yaygın eğitim, her toplum için başvurulmuş, ihtiyaç duyulan, önemli bir eğitim sistemidir. İnsanlar, çeşitli sebeplerle istenilen seviyede örgün eğitimden geçirilmemektedir. Oysa eğitim hayat boyunca devam eden ve toplumun bütün fertlerine yetenekli ölçüsünde verilmesi gereken bir faaliyettir.
2.2.2 Yaygın Eğitimin Özellikleri
Yaygın eğitim hiyerarşik değildir. Doğan ihtiyaca göre düzenlenir. Zamanla ve yaşla sınırlı değildir.
Eğitim süreci zaman birimi yerine, eğitim standardına erişmek isteyen kişinin yeteneğine bağlıdır.
Yerle sınırlı değildir. Gezicidir, her yerde yapılabilir. Programlar süre ve içerik olarak değişkendir.
Eğitim görevlileri mesleki niteliklidir. Metotları değişkendir.
Eğitimde klasik öğretmen- öğrenci ilişkisi yoktur. Genel eğitimin bir parçasıdır.
Yetişkin eğitiminde devletin tekeli yoktur. Sürekli eğitimin yollarından biridir.
Düzenli örgün eğitim sisteminin dışındaki bütün eğitici faaliyetleri de düzenler. Maliyet her kurs için farklıdır.
Programında merkeziyetçilik yoktur. Yaygın eğitimde ilke öğrenmektir.
Bir eğitim yaşantısı insanları aydınlatıcı, değiştirici ve yükseltici bir şeyler yapmalıdır. Yetişkin eğitimi, bireyin kendisine uygun gelen zamanda ve uygun şartlar altında ciddi bir öğrenme çabası için rehberlik ve destek görmesidir.
Hareket noktası toplumun istek ve ihtiyaçları olan yaygın eğitimin özellikleri şu şekilde özetlenebilir.
2.2.3 Yaygın Eğitimin Sınıflandırılması
Kişisel gereksinimlere göre düzenlenmiş eğitim programlarının aşağıdaki sınıflandırılması kabul görmektedir (Lowe, 1985).
2.2.3.1. Tanımlayıcı Eğitim: Okuma- yazma öğrenimi ve temel eğitim diğer bütün eğitimlere katılabilmek için ön koşuldur.
2.2.3.2. Mesleki ve Teknik Yeterlilik İçin Eğitim: Bir yetişkini ilk işine veya yeni bir işe hazırlamaya ya da işinde- mesleğinde yeni gelişmeler hakkında bilgi kazandırmaya yönelik olabilir.
2.2.3.3. Sağlık, Refah ve Aile Hayatı İçin Eğitim: Bütün sağlık, aile, çocuk sahibi olma, aile ilişkileri, kişisel ve çocuk bakım, tüketim eğitimi vb. konuları içerir.
2.2.3.4. Yurttaşlık Eğitimi, Siyasal ve Toplumsal Yeterlilik İçin Eğitim: Oy verme, yurttaşlık bilgisi, toplum gelişmesi, siyasal eğitim, kamu işleri, uluslararası ilişkiler vb. konuları içerir.
2.2.3.5. Öz Doyum İçin Eğitim: Kısa ve uzun süreli her türlü eğitim programları: müzik, dans, tiyatro, sanat ve el sanatları eğitim vb. programları içerir.
2.2.4 Yaygın Eğitiminde Gereksinimler 2.2.4.1. Toplumsal Gereksinimler
Devletin temel görevlerinden biri vatandaşların eğitsel gereksinimlerini karşılamaktır.
Teknolojik gelişmeler, araştırmalar ve uluslararası ilişkiler sonucu yeni bilgiler üretilmekte ve yetişkinler için bilgilerini yenileme, değişen teknolojiyi kullanma, sağlık, aile planlanması, özürlülerin eğitimi, yaşlıların eğitimi, çevre koruma, AIDS, trafik enerji tasarrufu, toplumsal sorunların çözümüne katılım, yerel kaynakları değerlendirme ve gelir getirici yeni becerilerin kazanılması gibi konularda öğrenim gereksinimleri ortaya çıkarmaktadır. Dolayısıyla, toplumun sağlıklı bir gelişim göstermesi için devletin bu tür eğitsel gereksinimleri de karşılaması gerekir.
2.2.4.2. Bireysel Gereksinimler
Bireyin kendini gerçekleştirilmesi ve ulaşabileceği en üst düzeye çıkabilmesi için yaşam boyu öğrenmeye gereksinimi vardır. Örgün eğitimden yaralanma düzeyi ne olursa olsun, insanlar yaşanmalarının herhangi bir anında, boş zamanlarını değerlendirmek, yeni arkadaşlar edinmek, iş bulmak, işinde ilerlemek, daha iyi bir işe girmek ya da yeni bir şeyler öğrenmek istemektedirler. Yeni bir şeyler öğrenme gereksinimi duyan yetişkinin bu konuda rehberlik ve danışmanlık hizmetleri yanında öğrenim etkinliğinin örgün değil yetişkin eğitimi ortamında gerçekleşmesine gereksinimi vardır.
2.2.4.3. Kurumsal Gereksinimler
Kurum ve işletmelerde ekonomik verim yanında sunulan hizmetlerin etkili olmasının çalışanların eğitsel birikimleriyle doğru orantılı olduğu bilinmektedir. Bu nedenle, hemen her kurum elemanlarının eğitim düzeyini arttırma ve yeni gelişmelere uyum sağlama konularında, duruma göre hizmet öncesi, işbaşında ya da hizmet içi eğitime gereksinim duymaktadır.
Yaygın eğitim hizmetlerinden yararlanacakların yanına bu hizmetleri sunmakta olanların gereksinimleri de önemlidir. Yaygın eğitim alanında nitelikli eğiticilere, yeterli fiziksel ortamlara, yetişkinler için hazırlanmış eğitsel programlara, araç ve gereçlere gereksinim vardır. Ayrıca bakanlığa bağlı olan yaygın eğitim kurumlarında yöneticilerin yerel gereksinimleri anında karşılayabilme, çabuk karar verebilme ve
parasal olanak yaratıp kullanabilme yetkilerinin arttırılmasına gereksinim duyulmaktadır (MEB, 1993).
2.3. YAYGIN EĞİTİMİ ZORUNLU KILAN NEDENLER
Yaygın eğitimi zorunlu kılan nedenler dört ana başlıkta toplanabilir. 2.3.1. Ekonomik Nedenler
Bir toplumun kalkınması ekonomik gelişmeyle doğru orantılıdır. Halk eğitimini gerektiren bazı nedenler şunlardır:
İhtiyaç duyulan nitelikli insan gücünü yetiştirmek.
Doğal kaynaklardan daha iyi yararlanabilmek ve kontrol altına alabilmek için ihtiyaç duyulan bilgi ve beceriyi kazandırmak.
Teknolojik gelişmeler ışığında bilgi ve beceriler kazandırmak. Tutumluluk davranışı kazandırmak (Celep, 1993).
2.3.2. Kültürel Nedenler Okuma- yazma öğretmek.
Kişilerin kültürel ve sanatsal yeteneklerini geliştirmek, milli kültürü tanıtıcı, koruyucu, geliştirici ve besleyici eğitim yapmak.
Tarihi ve turistlik eserleri, doğal güzellikleri koruyucu, aile ve yurt ekonomisine katkıda bulunacak nitelikte turizm sektörünü desteklemek.
2.3.3. Siyasal Nedenler
Demokrasinin dolaysız islemesi ve katılımın geniş tutulması yönünde kişileri hak ve sorumluluklarına sahip çıkmaya götürecek bir bilincin oluşması için yaygın eğitim gereklidir (Yıldırım, 1996).
Toplu yaşama, dayanışma ve teşkilatlanmaya yönelik bilinç ve alışkanlıklar kazandırmak.
Halk sağlığının korunması, aile planlanması,
İlk yardım, tüketici eğitimi, ev ekonomisi ve beslenme, ahlak, turizm konularında eğitim çalışmaları yapmak.
2.4. YAYGIN EĞİTİMİN HUKUKİ VE BİLİMSEL DAYANAKLARI T.C Anayasası
1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu
3797 Sayılı Milli Eğitim Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanunu
3308 Sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu 222 Sayılı İlköğretim ve Eğitim Kanunu
2841 Sayılı Zorunlu İlköğretim Çağı Dışında Kalmış Okuma Yazma Bilmeyen Vatandaşların Okur Yazar Duruma Getirilmesi ve Bunların ilkokul Düzeyinde Eğitim Öğretim Yaptırılması Hakkındaki Kanun
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu
Çeşitli Meslek Alanları İle Bazı Bakanlık, Kurum ve Kuruluş, Teşkilat ve Görevlerine Dair Kanun ve Kanun Hükmündeki Kararnameler
Hükümet Programları Kalkınma Programları İcra Planları
Şûra Kararları Yönetmelikler
Komisyon Raporları (Yıldırım, 1996).
T.C. Anayasası’nın 27. Maddesi’nde “Herkes, bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahiptir” denir. 42. Maddesi’nde ise, “Kimse eğitim ve öğretim hakkında yoksun bırakılmaz” denir (MEB, 1996).
1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 40. Maddesi’nde kuruluşu, 42. Maddesi’nde de Koordinasyonu anlatılmıştır (MEB, 1996).
2.4.1. Şûralarda Yaygın Eğitim
Milli Eğitim Şûraları, Milli Eğitim Başkanlığı Temsilciler ile ilim adamları, eğitimciler ve eğitimler ilgili kuruluşların temsilcilerinin katıldığı ve Türk Milli Eğitiminin çeşitli sorunlarının ele aldığı, tartışıldığı ve çözüm önerilerinin hazırlandığı, geniş tabanlı, ilmi nitelikli toplantılardır (Duman, 1994).
I. Mili Eğitim Şûrası; 1939 yılında toplanmıştır. Bu şûranın raporunda, fakültelerin Halk evleri ile yakın ilişki kurmaları ve Anadolu’da üniversite haftaları düzenlenerek, yetişkinlerin bu şekilde eğitilmesi önerilmiştir.
IV. Milli Eğitim Şûrası; 1949 demokrasi eğitimi üzerine durulmuş, okulların dışında eğitilmesi gereği işaret edilmiştir. Görüşmelerde devletin bir “yaygın eğitim teşkilatı bulunmadığı.”
VI. Milli Eğitim Şûrası; 1957 yılında yaygın eğitim konusunu ilk defa geniş olarak gündeme almıştı. Bu eğitim şûrasının komisyonundan çıkan raporda, ülke çapında yaygın eğitim çalışmalarının amaçları, ilkeleri, metotları ve araçları açıklanmıştır.
VII. Milli Eğitim Şûrası; 1962 yılında Türkiye’de yetişkin eğitiminin amaç ve kapsamını en geniş boyutları ile ele almıştır (Kılıç, 1981).
Halk eğitimi içinde güzel sanatlara önem verilmiş, tanımı, amaçları, konuları, çalışma planları, halk eğitim merkezleri ve odaları, yayınları vs. tartışılmış ve açıklanmıştır (MEB, 1962).
IX. Milli Eğitim Şûrası; 1974 yılında Şûrada, Mesleki yaygın eğitim kurumlarında uygulanacak programların çeşit ve muhtevaları sanayinin ve işyerinin ihtiyaçlarına cevap verecek ve benzeri örgün eğitim programlarına denkliği sağlayacak şekilde yeniden düzenleyecektir. Böylece belirli bir zamana bağlı kalmaksızın, yaygın eğitim kurumlarında takip edilen programlardan alınan kredilerin, örgün eğitim kurumlarında geçerliliği bir esasa bağlanacaktır.
X. Milli Eğitim Şûrası; (1985) 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanununa giren “Örgün ve Yaygın eğitimin bütünleştirilmesi” ilkesini kurum düzeyinde
gerçekleştirmek istemiş ve bu amaçla da Mesleki Teknik liselerin “Mesleki ve Teknik Okullar” olarak düzenlenmesini kararlaştırmıştır.
XIII. Milli Eğitim Şûrası; ( 1990) sadece yaygın eğitim konularının görüşüldüğü ilk Şûradır. Alınan kararlardan bazıları şunlardır;
Ülkemizde bir “Milli Eğitim Terimleri Sözlüğü” hazırlanmalıdır.
Halk Eğitimi Merkezleri yalnız kurs açılan bir yer değil, yetişkinlerin buluştuğu, çeşitli sosyal ve kültürel etkinliklerin sürdürüldüğü, ortak problemlere çözüm yollarının aranacağı ortamları sağlayan toplum merkezleri haline dönüştürülmelidir.
Yaygın Eğitim Enstitüsü, yaygın eğitim yapan bakanlıklara, diğer kurum ve kuruluşlara, program geliştirme, bilgi toplama yapma, personel yetiştirme gibi konularda teknik hizmetler sunacak bir yapıya kavuşturulmalıdır.
Üniversitelerde yetiştirilen öğretmenler için yaygın mesleki eğitim formasyonu kazanmalarını sağlayıcı program geliştirme çalışmaları yapılmalı, üniversitelerin bu çalışmalarının yaygın eğitimi uygulayan kurum ve kuruluşlara teşvik edici önlemler kurumsallaştırılmalıdır (Kılıç, 1981).
Yaygın eğitim kapsamı, hedef kitlesi açısından oldukça geniş tutulmalıdır. Orta ve yüksek dereceli bütün meslek okulları ve öğretmen yetiştiren kurumların
programlarında halk eğitimi konularına yer verilmelidir.
Gelişen dünyada yaygın eğitim çalışmaları sürekli takip edilmeli ve bunlardan yararlanma yolları aranmalıdır.
XV. Milli Eğitim Şûrası; 2000’li yıllarda Türk Milli Eğitim Sistemi (13- 17 Mayıs 1996) yılında toplanan komisyon raporunda alınan kararlardan bazıları şunlardır: Yaygın eğitim kurumları, bu alanda eğitim alan ve deneyimi olan müfettişlerce
denetlenmelidir.
Öğretmen yetiştiren yükseköğretim kurumlarının eğitim programlarına yaygın eğitim ile ilgili dersler konulmalıdır.
Yaygın eğitim kurumlarında özel eğitime muhtaç kimselere verilen eğitim, gerek eğitim ortamı gerekse öğretim elemanları açısından daha da geliştirilmelidir.
Yaygın eğitim kurumlarına öğretmen olarak atanacaklarda yetişkin eğitimi alanında öğretmenlik formasyonu alama şartı aranmalı, halen çalışmakta olanlara da üniversitelerin halk eğitimi bölümlerince formasyon kursları açılmalıdır.
Hayat boyu öğrenimi hızlandırmak için ulusal ve uluslararası düzeyde öğretim programları değerlendirme sistemi geliştirmeli, bu hususta özellikle yükseköğretim kurumları ile işbirliği yapılmalıdır (Kılıç, 1981).
2.4.2. Kalkınma Planında Yaygın Eğitim
İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda (1968- 1972) yaygın eğitim, örgün eğitimde bağımsız olarak ele alınamaz. Örgün eğitim için geçerli ilke ve kuruluş düzeni yaygın eğitim için de geçerlidir. Bu planda kadınların eğitimi ve okuma- yazma öğretimine de büyük önem verilmiştir (DPT, 1967).
Altıncı Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda kültür sektöründe şu paragraf başlıkları bulunmaktadır:
1082 Yeni eserle ortaya konacak kabiliyetli kişilerin keşfedilmesi, yönlendirilmesi ve desteklenmesi için gerekli tedbirler alınacaktır.
1094 Belediyelerin yıllık kültür faaliyet programları hazırlamaları ve uygulamaları desteklenecektir.
1104 Plastik sanatlar sahasında eser meydana getiren sanatkârların desteklenmesi amacıyla, mahalli idarelerin katkıları sağlanacaktır.
1111 Her türlü kültür hizmetlerinin gerektirdiği nitelikli elemanların eğitimi sağlanacaktır (Karaman, 1991).
2.5. TÜRKLERDE YAYGIN EĞİTİMİN TARİHİ GELİŞİMİ 2.5.1 Türkler Müslüman Olmadan Önce
Türkler Müslüman olmadan önceki tarih Hunlar, Göktürkler ve Uygurlar olarak ele alınmaktadır.
Hunlar, göçebe yaşantıları nedeniyle, savaşçılık, yöneticilik, bazı sanatları ve çeşitli araç gereç yapımı ile ilgili, usta- çırak ilişkisi içinde eğitime damgasını vurmuştur.
Göktürklerde 38 harfli gelişmiş alfabeli bir dil ve yazılı eserler bulunmaktadır. Bu da planlı ve örgün bir eğitimin olduğu düşüncesini uyandırmaktadır.
Yerleşik hayat ve farklı bir din yaşayan Uygurlar ise, 14 harflik alfabeleriyle din, sanat, edebiyat vb. konumlarda kitaplar yazmışlardır. Yerleşik hayat nedeniyle örgün ve planlı bir eğitimin varlığı düşünülmektedir. (Akyüz, 1982).
2.5.2 Türkler Müslüman Olduktan Sonra
Türkler Müslüman olduktan sonra töre ve değerleri büyük ölçüde değişmiş, yeni bir ahlak anlayışı ve dünya görüşü gelişmiştir. Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde halk eğitimi yapan bazı kuruluşlar şunlardır:
Medreseler: Toplumunun gereksinimi olan kadı, öğretmen, doktor, matematikçi, din bilgisi vs. yetiştiren ve dini temele dayalı okullardı. Hemen yanlarına kurulan bakımevi, hastane ve kitaplıklarda, halka yönelik eğitim ve yardım yapıyordu (Celep, 1995).
Enderun Okulları: Yönetici ve devlet adamı yetiştirmek için kurulmuş, dini temele dayalı kurumlardır.
Ahilik: Temel eğitim ilkesi mensuplarına bir meslek kazandırmak olan bu kurum, Anadolu esnafı arasında dayanışmayı ve birliği geliştirmiş, zorbaları yok edip, yabancı ve gezginlere yardımda bulunmuştur.
Loncalar: İş ve ticaret ahlakını koruyan, usta işçi yetiştiren, işçiyi himaye edip iş sahibi durumuna getiren ve standart üretimi sağlayan bir teşkilattır.
Ordu: Hristiyan çocuklarıyla esirlerinin “Acemi Kışlalarında Türk ve İslam geleneklerine göre yetiştirilmesi ve yetenekli olanların Enderun okuluna alınması ile yapılan bu halk eğitimi hareketli, Anadolu ve Trakya’nın Türkleştirilmesini amaç edinmiştir (Şeren, 1997).3
2.5.3 Cumhuriyetten Sonra
Cumhuriyetin ilanı ile birlikte, problemlerin çözümünde tek yolun eğitim olduğu görülmüş ve bu hükümetin ilk Milli Eğitim Bakanı İsmail Safa, tel emri ile valilerden, Milli eğitim görevleriyle birlikte halk eğitim çalışmalarına geçmelerini istemiştir (Yıldırım, 1996).
Eğitimin geniş halk kitlelerine yaygınlaştırılması için 1926’da Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde “Halk Eğitim Şubesi kurulmuştur” (Şener, 1997: 13).
Çeşitli nedenlerle hiç okuyamamış veya istediği öğrenim derecesine ulaşamamış olanları, bilinmesi gereken temel yurttaşlık bilgileriyle donatmak, ulusal kültür ve bilinci güçlendirmek görevi 1927’de Halk Dersliklerine verilmiştir.
1928’de Atatürk önderliğinde Millet mektepleri açılmış ve milyonlarca yurttaşa okuma- yazma ile birlikte temel bilgiler verilmiştir. İnsanların öğrendiklerini unutmamaları ve okuma alışkanlıklarını sürdürmeleri amacıyla 1930’da Halk Okuma Odaları açılmıştır. 1932’de kurulan Halkevlerinin amacı ise inkılapları yaymak, kökleştirmek ve halkı toplumsal, kültürel açıdan geliştirmektir (Yıldırım, 1996).
Yaygın eğitim içerisinde sanat eğitiminde yer verildiği görülmektedir.
Cumhuriyet öncesi dönemlerde sanat eğitimi daha çok dini mabetlerde, medrese ve saraylarda usta- çırak ilişkisi ile ve genellikle yöneticilerin desteğiyle sürdürülmüştür. 18. Yüzyıl’dan sonra ise sanat eğitimi kendi disiplin alanı içerisinde mütalaa edilmiştir. Sanat eğitimi bu döneme kadar batılı anlayıştan farklı olarak ve geleneksel çerçevede sürdürülmüştür. Tanzimat ve meşrutiyet dönemlerinde ise batının etkisinin başladığı görülmektedir (Özsoy, 1996).
Halk (Yaygın) eğitimi içerisinde sanatsal programların yer alması daha çok Köy Enstitüleri düşünceleriyle gerçekleşmiştir. Halkevleri ve bunlara kaynaklık eden enstitüler, sanat eğitiminin yaygın bir biçimde verilmesinde etkili olmuşlardır.
1936’da açılan Köy Eğitmen Kurslarıyla, köy eğitmen ve öğretmenlerine okuldaki görevi yanında halkı eğitmek, yetiştirmek görevi verilmiştir. Ardından, 1942’de başlayan Köy enstitüleri, köyü, köy kökenli önderlerin öncülüğünde kalkındırmaya yönelen, halk eğitimi alanında etkili bir hareket olmuştur. Köy Enstitülerinde yalnız eğitimde değil, kültür ve sanat yoluyla ülke sathında toplum dokusuna nüfuz edilmeye çalışılmıştır. İş eğitimi ilkelerine dayalı, köyün çok yönlü kalkınmasını amaçlayan bu kuruluşlarda sanat çalışmaları büyük önem taşır ve eğitimin bütünlüğü içinde en vazgeçilmez parçasıdır. Halkevleri ve köy Enstitülerinde güzel sanatların her dalında sanatçılar yetiştirilmiş ve sanat hareketleri yaratılmıştır. Enstitüler 1947’de kapatılıncaya kadar Türk eğitimine önemli katkılarda bulunmuştur (Geray,1970).
1938’de köy kadınlarını ev yönetimi, sağlık ve beslenme bilgisi, tarım, giyim, el sanatları gibi konularda eğitmek üzere Gezici Köy Kadınları Kursları; 1939’da ise köy erkekleri demircilik, marangozluk gibi konularda eğitmek için Köy Erkek Sanat Kursları açılmıştır.
Halk Eğitimi hizmetlerinin alanını genişletmek, dağınık etkinlikleri teşkilatlanacak bir kuruluşla yönetmek üzere, 1960’da, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı olarak “Halk Eğitim Genel Müdürlüğü” kurulmuştur.
Dağınık şekilde hizmet veren Yaygın Eğitim, 1972’de eğitimde bütünlük ve süreklilik ilkeleri doğrultusunda birleştirilerek güçlü bir Genel Müdürlük haline gelmiştir.
13.12.1983 gün ve 179 Sayılı Kanun Hükmündeki Kararname doğrultusunda Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü ile Çıraklık Eğitimi Genel Müdürlüğü birleştirilerek “Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü” adını almıştır (Yıldırım, 1996).
2.6. YAYGIN EĞİTİM HİZMETİ VEREN KURUM VE KURULUŞLAR
Toplumdaki hızlı değişime paralel olarak eğitimde asıl olanın, okul eğitimi olduğu anlayışının da değişmesidir. Bu anlayış doğrultusunda MEB, okul sisteminin amaçlarında, programlarında, yapılarında yeniden düzenlemeler yapılmakta, sürekli eğitim bağlamında okul dışı öğrenme ve eğitim sistemini geliştirme ve yaygınlaştırma, yeniden yapılandırma çalışmalarına ağırlık kazandırmakta ve eğitimin odak noktası örgün eğitimden sürekli eğitime kaydırmaktadır.
1. Milli Eğitim Bakanlığı
2. Başbakanlığa Karşı Sorumlu Kurum ya da Kuruluşlar 3. Çeşitli Bakanlıklar
4. Üniversite ve Akademik Kuruluşlar 5. Gönüllü Kuruluşlar
6. Meslek Kuruluşları 7. Mahalli İdareler
8. Kamu İktisadi kuruluşları
9. Milli eğitim Bakanlığı Yaygın eğitim Kurumları
a. Halk Eğitim Merkezleri b. Çıraklık Eğitim Merkezleri c. Pratik Kız Sanat Okulları d. Olgunlaşma Enstitüleri
e. Yetişkinler Teknik Eğitim Merkezleri
Türkiye’deki yasalar çerçevesinde yaygın eğitim faaliyetleri düzenleme konusunda sınırlayıcı bir durum yer almamaktadır. Milli Eğitim Bakanlığının bilgi ve denetimi doğrultusunda, gönüllü kişilere remi ve özel kurum ve kuruluşlara, sivil toplum örgütlerine, kent konseylerine ve çeşitli bakanlıklara yaygın eğitim amaçlı gerçekleştirecekleri faaliyetleri düzenleme hakkı verilmiştir. Bu sayede yaygın eğitim faaliyeti veren pek çok kurum ve kuruluş bulunmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı, İŞKUR, KOSGEB, Özel Eğitim Kurumları, Kent konseyleri ile Yerel Yönetim birimi olan Belediyeler ve Büyük Şehir Belediyeleri bunlardan bazılarıdır.
2.7. YETİŞKİN EĞİTİMİNDE KULLANILAN ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ
Yetişkin eğitimde ihtiyaçların tespiti, planlanması ve değerlendirilmesi yetişkinlerin kendilerine bırakılmaktadır. Yetişkin eğitiminde öğretmenin görevi bireylere sadece rehberlik edip yol göstermektir.
Yetişkinlerin öğrenmeye yönelmeleri yanında yönelmemeleri de eğitsel etkinliğe katılmalarını engelleyen nedenler de önemlidir. Bu tur engeller genellikle durumsal, kuramsal, bilgisel ve ruhsal engeller olarak dört kümede toplanmaktadır. Durumsal engeller, zamanı olmama, etkinliğin pahalı oluşu, çocuk bakımı, etkinliğin uzakta oluşu gibi bireyin içinde bulunduğu durumla ilgilidir. Kurumsal engeller, etkinliği düzenleyen kurumun kararlarına ya da tutumuna bağlı olan kurs zamanı ile yetişkini itici tutum ve davranışlardan oluşur. Kimi yetişkinlerin var olan etkinlikler hakkında bilgilenmeyi istememeleri ya da bu tür bilgileri nereden alacaklarını bilmelerinden kaynaklanan engeller, bilişsel (informatik) engellerdir. Ruhsal engeller ise öğrenmek için kendini yaslı bulma, okula gitmekten bıkmış olma gibi etkinliğe katılmayı engelleyen bireysel inançlar, değerler, tutumlar ve algılardan oluşur (Okçabol,1996).
Halk eğitimde uygulanan program ve içeriğin çok çeşitli olması sebebiyle, duruma ve programa göre farklı öğretim yöntem ve tekniklerine ihtiyaç vardır. Bu yöntem ve teknikler aşağıdaki gibi sıralanabilir
2.7.1.Yöntemler Sunuş yoluyla öğretim Buluş yoluyla öğretim
Araştırma- inceleme yoluyla öğretim Tartışma yoluyla öğretim
Tam öğrenme modeli Uzaktan öğretim Toplum kalkınması Halkla ilişkiler
2.7.2. Teknikler Anlatım Tartışma Gösteri Sergi Örnek olay Konferans Sempozyum
Açık oturum (panel) Forum
Kitle iletişim araçları (radyo, TV, basılı yayınlar, sinema ve tiyatro)
Yukarıda sınıflandırılan bazı yöntem ve teknikler genel eğitim alanlarının hepsinde kullanılmaktadır. Ancak yetişkin eğitimi etkinlikleri için asıl önem arz eden yöntem ve teknikler; uzaktan öğretim, toplum kalkınması, halkla ilişkiler, konferans, sempozyum, açık oturum (panel) forum ve kitle iletişim araçları (radyo, TV, basılı yayınlar, sinema ve tiyatro).
2.8. HALK EĞİTİMİ HAKKINDA GENEL BİLGİLER 2.8.1 Halk Eğitiminin Tanımı
Halk eğitimi topluma, her seviye ve kesimdeki fertlere, ihtiyaçlara dayalı programlar halinde sunulan, kişileri milli ve insani değerlerle donatan. Onların ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda ilerlemelerine yardım eden sistemli, teşkilatlı ve sürekli okul dışı eğitim, öğretim ve rehberlik faaliyetleridir.
Halk eğitimi toplumun bütününe hitaben bir eğitim faaliyetidir. Bu yolla toplumun değer sistemi geliştirilir. Kültür değerleri topluma mal edilir. Ekonomik hayatının gelişmesi sağlanır ve gelişen teknoloji en küçük toplum birimlerine kadar yayılır. Böylece küçük toplum birimleriyle millet topluluğu arasında gerekli ahenk ve bütünlük sağlanır (MEB, 1973).
Halk eğitimi, okul eğitim- öğretiminden farklı olarak toplumların kendi kendilerini yönetmelerinde başarı sağlayan, yaşamla ilgili konularla ve güzel sanatlarla
yakından ilgilenen, insanların ekonomik, toplumsal uyumunu hazırlayarak değişmeleri daha iyi anlamalarına yardım eden çalışmalardır.
Halk eğitimi, tüm insanlık tecrübelerini içine alır. Yetişkinlerin yeni bilgiler, beceriler, anlayışlar, ilgiler kazanmalarına ve davranışlarına geçmelerine yardım eder. Halk eğitimi herkes için, her zaman, her yerde, her durumda yapılacak eğitim demektir ( Kılıç, 1981).
II. Beş Yıllık Kalkınma Planında Halk Eğitimi: Yetişkinlere okuma- yazma öğretmek, temel bilgiler vermek, en son devam ettikleri öğretim kademesinde edindikleri bilgi ve kabiliyetleri geliştirmek ve hayatını kazanmasını sağlayacak yeni imkânlar kazandırmak amacıyla verilen okul dışı eğitimdir (II. Beş Yıllık Kalkınma Planı, 1967).
III. Beş Yıllık Kalkınma Planında Halk Eğitimi: Örgün eğitim sistemini tamamlamış veya herhangi bir kademesinden çıkmış ve bu sisteme hiç girmemiş fertlerin temel eğitim ve mesleki bilgi beceri kazanmalarını veya yeteneklerini geliştirmelerini sağlamak üzere verilen kısa süreli eğitimi kapsamına alır (III. Beş Yıllık Kalkınma Planı, 1973).
2.8.2 Halk Eğitimin İlkeleri
Bir ülkedeki halk eğitimi çalışmalarının başarı ile yürütülmesi, özellikle ortaya konulan amaçlara ve bunun hangi ilkeler içerisinde gerçekleştirileceğine bağlıdır.
İlke, amaçlara ulaşmayı kolaylaştıran temel öncüldür. Halk eğitiminde temel amaç, eğitime katılanın beklentisine yanıt verecek, onun yaşamını kolaylaştıracak bir eğitimin verilmesidir. Bu nedenle, halk eğitimin temel ilkeleri şu şekilde belirtilebilir.
2.8.2.1. Bireyin gereksinimleri ile işe başlama: Örgün eğitimin amaç ve programı önceden eğitim kurumu tarafından saplanırken, halk eğitiminde verilecek eğitimin içeriği, eğitime katılan bireylerin gereksinimleri doğrultusunda belirlenir. Bireylerin yaşam düzeylerinin iyileştirilmesinde güçlü bir etken olan ancak, birey tarafından hissedilmeyen gereksinimler ile yeni gereksinimler halk eğitiminin içeriğini oluşturur. Buna göre gereksinimleri; bireylerin farkına vardıkları gereksinimlere
