Finansal oranlar ve beta değeri ilişkisi : Bist sektörel uygulaması

(1)

T.C

TRAKYA ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ

İŞLETME ANABİLİM DALI

MUHASEBE VE DENETİM BİLİM DALI

TEZSİZ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI

FİNANSAL ORANLAR VE BETA DEĞERİ

İLİŞKİSİ: BİST SEKTÖREL UYGULAMASI

ÖMER MURAT VOLKAN

PROJE DANIŞMANI

DOÇ. DR. ENGİN DEMİREL

(2)

(3)

Projenin Adı: Finansal Oranlar ve Beta Değeri İlişkisi: Bist Sektörel Uygulaması Hazırlayan: Ömer Murat VOLKAN

ÖZET

Finansal oranlar, firmaların mali verilerindeki ilgili kalemlerin birbirlerine bölünmesi sonucu elde edilirler ve firmanın durumu hakkında kullanıcıya bilgi vermektedirler. Finansal oranlar aynı zamanda yatırımcının firma hakkında karar verme aşamasında kullanılacağı için de birer risk ölçütüdürler. Dikkat edilmesi gereken önemli noktalardan bir diğeri ise yatırım kararı almadan önce bakılacak finansal verilerin doğru, tarafsız, anlaşılabilir ve gerçeği yansıtan şekilde finansal tablolara aktarılıp aktarılmadığının tespit edilmesidir. Unutulmamalıdır ki yanlış veriler ile hesaplanan finansal oranlar bize gerçeği yansıtmaz ve yatırım kararımızı yanlış yönde vermemize sebebiyet verir.

Beta katsayısı da borsada işlem görmekte olan bir firmanın hisse senedinin borsadaki hareketlere karşı duyarlığını ölçmede kullanılan bir değerdir. Sistematik bir risk ölçütüdür. Bu çalışmada Borsa İstanbul’da işlem görmekte olan on üç Otomotiv Sektörü firmasının beş yıllık verileri alınarak finansal oranları ve beta katsayıları hesaplanmıştır. Bu oranların aralarında anlamlı bir ilişki olup olmadığı ve eğer varsa da ne yönde ve kuvvette olduğu korelasyon analizi yapılarak gözlemlenmeye çalışılmıştır.

(4)

Name of Project: Financial Rates and Beta Value Relevance: Bist Sectoral Practice

Prepared by: Ömer Murat VOLKAN

ABSTRACT

The financial ratios are the result of dividing the relevant items into the financial statements of the companies and inform the user about the status of the company. At the same time, financial ratios are also a risk measure for the investor to be used in decision making about the firm. Another important point to note is whether the financial data to be looked at before the investment decision is transferred to the financial statements in a correct, neutral, understandable and accurate manner It should not be forgotten that the financial ratios calculated with misleading data do not reflect the truth and cause us to invest with wrong decisions.

The Beta coefficient is used to measure the firm's sensitivity on the stock exchange and it’s also a statistical risk measure. In this study, the financial ratios and beta coefficients of the thirteen Automotive Sector that are traded in Istanbul Stock Exchange are calculated by using the data for five years. It has been tried to observe whether there is a relation between these ratios (and if so how strong) using correlation analysis.

(5)

İÇİNDEKİLER

ÖZET... I ABSTRACT ... II İÇİNDEKİLER ... III GİRİŞ VE AMAÇ ... 1 BİRİNCİ BÖLÜM... 2

1. FİNANSAL TABLO KAVRAMI ... 2

1.1. Finansal Tabloların Düzenlenme Amaçları ... 2

1.2. Finansal Tablo Çeşitleri ... 3

1.2.1. Bilanço ... 3

1.2.2. Gelir Tablosu ... 4

1.2.3. Fon Akım Tablosu ... 4

1.2.4. Nakit Akış Tablosu ... 5

1.2.5. Kar Dağıtım Tablosu ... 5

1.2.6. Öz Kaynaklar Değişim Tablosu ... 6

1.2.7. Net işletme Sermayesi Değişim Tablosu ... 6

İKİNCİ BÖLÜM ... 7

2. FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ ... 7

2.1. Finansal Tablolar Analizi Teknikleri ... 8

2.1.1. Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz) ... 9

2.1.2. Yüzde Yöntemi Analizi (Dikey Analiz) ... 10

2.1.3. Eğilim Yüzdeleri Analizi (Trend Analizi) ... 10

(6)

2.1.4.1. Likidite Oranları ... 12

2.1.4.1.1. . Cari Oran (CO) ... 12

2.1.4.1.2. . Likidite (Asit-Test) Oranı (ATO) ... 14

2.1.4.1.3. . Nakit Oranı (NO) ... 16

2.1.4.1.4. . Stok Bağımlılık Oranı (SBO) ... 18

2.1.4.2. Mali (Finansal) Yapı Oranları ... 18

2.1.4.2.1. . Borçların Varlıklara Oranı (Kaldıraç Oranı) ... 18

2.1.4.2.2. . Öz Kaynakların Varlıklara Oranı (ÖVO) ... 20

2.1.4.2.3. Öz Kaynakların Borçlara Oranı (Finansman / Borçlanma Oranı) . 20 2.1.4.2.4. Kısa Vadeli Borçların Toplam Borçlara Oranı (KVBTBO) ... 21

2.1.4.2.5. Faiz Karşılama Oranı (FKO) ... 23

2.1.4.3. Faaliyet Oranları... 25

2.1.4.3.1. Alacak Devir Hızı Oranı (ADHO) ... 25

2.1.4.3.2. Stok Devir Hızı Oranı (SDHO) ... 26

2.1.4.4. Karlılık Oranları ... 26

2.1.4.4.1. Öz Sermaye Karlılık Oranı ... 27

2.1.4.4.2. Aktif Karlılık Oranı (AKO) ... 27

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ... 29

3. BETA KATSAYISI VE FİNANSAL ORANLAR ARASINDAKİ İLİŞKİNİN ÖLÇÜLMESİ ... 29

3.1. Beta Katsayıları İle Finansal Oranlar Arasındaki Korelasyon Katsayılarının Hesaplanması ... 36

SONUÇ ... 43

(7)

TABLOLAR

Tablo 1: Cari Oranlar ... 13

Tablo 2: Likidite Oranları ... 15

Tablo 3: Nakit Oranlar ... 17

Tablo 4: Kaldıraç Oranları ... 19

Tablo 5: Finansman Oranları ... 21

Tablo 6: Kısa Vadeli Borçların Toplam Borçlara Oranları ... 22

Tablo 7: Faiz Karşılama Oranları ... 24

Tablo 8: Aktif Karlılık Oranları ... 28

Tablo 9: Tüm Verilerin Toplandığı Ana Tablo ... 30

Tablo 10: 2011 Yılı Korelasyon ve Anlamlılık Tablosu ... 38

(8)

KISALTMALAR

CO : Cari Oran

ATO : Asit Test Oranı

NO : Nakit Oranı

SBO : Stok Bağımlılık Oranı

KVBTBO : Kısa Vadeli Borçların Toplam Borçlara Oranı

FKO : Faiz Karşılama Oranı

ADHO : Alacak Devir Hızı Oranı SDHO : Stok Devir Hızı Oranı AKO : Aktif Karlılık Oranı

ASUZU : ANADOLU ISUZU OTOMOTİV SANAYİ VE TİCARET

A.Ş.

BALAT : BALATACILAR BALATACILIK SANAYİ VE TİCARET

A.Ş.

BFREN : BOSCH FREN SİSTEMLERİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

DITAS : DİTAŞ DOĞAN YEDEK PARÇA İMALAT TEKNİK A.Ş.

EGEEN : EGE ENDÜSTRİ VE TİCARET A.Ş.

FMIZP : FEDERAL-MOGUL İZMİT PİSTON VE PİM ÜRETİM

TESİSLERİ A.Ş.

FROTO : FORD OTOMOTİV SANAYİ A.Ş.

JANTS : JANTSA JANT SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

KARSN : KARSAN OTOMOTİV SANAYİİ VE TİCARET A.Ş.

KATMR : KATMERCİLER ARAÇ ÜSTÜ EKİPMAN SANAYİ VE

TİCARET A.Ş.

(9)

PARSN : PARSAN MAKİNA PARÇALARI SANAYİİ A.Ş.

TOASO : TOFAŞ TÜRK OTOMOBİL FABRİKASI A.Ş.

BİST : BORSA İSTANBUL

(10)

GİRİŞ

VE

AMAÇ

Beta katsayısı hisse senedi getirilerinin pazar endeksine olan duyarlılığının ölçülmesi için kullanılan bir araçtır. Beta katsayısının büyük olması duyarlılık derecesininde yüksek olduğunu, küçük olması da duyarlılığının düşük olduğunu göstermektedir. Kısacası beta katsayısı bir risk ölçüsüdür. İşletmelerin finansal oranları da firmaların riskliliği ile ilgili bilgiler verebilirler. Bu çalışmanın amacı otomotiv sektöründeki şirketleri baz alarak beta katsayısı ile yine risk ölçmede kullanılabilecek bazı finansal oranlar arasında ilişki olup olmadığını tespit etmektir. Bu sebeple Borsa İstanbul’da (BİST) işlem görmekte olan otomotiv sektöründeki 13 şirketin 2011-2015 arası 5 senelik mali verileri temin edilmiş, beta katsayıları ve ilişkilendirilmeye çalışılacak finansal oranları hesaplanmış ve korelasyon analizine tabi tutulmuştur.

(11)

BİRİNCİ BÖLÜM

1. FİNANSAL TABLO KAVRAMI

Finansal tablolar, işletmelerin bir faaliyet döneminde yaptığı işlemlerin genel kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak kaydedilmesiyle faaliyet sonuçlarının bir arada görüldüğü tablolardır. İşletmenin tüm ilgilileri, işletmenin faaliyet sonuçları ile ilgilenmekte ve bu konuda sağlıklı ve güvenilir bilgi sahibi olmak istemektedirler.1_{İlgililerin bu konudaki kaynakları bu finansal tablolardır.}

1.1. Finansal Tabloların Düzenlenme Amaçları

Finansal tabloların düzenlenme amaçları, finansal raporlamanın yer aldığı ekonomik, yasal, sosyal ve siyasal çevre tarafından etkilenmektedir. Finansal tablolar, işletme dışında olup ihtiyaç duyduğu bilgiye müdahale şansı olmayan ve ona verilen bilgiye güvenmek zorunda olanların ihtiyaçlarını karşılama gereksiniminden ortaya çıkmıştır.2

Finansal Tabloları düzenleme amaçları üç ana başlık altında toplanabilir; bunlar yatırımcılar ve kredi verenler için karar almada bilgi sağlamak, gelecekteki nakit akımlarını değerlendirmek için bilgi sağlamak, varlıklar, kaynaklar ve bunlardaki değişikliler ile işletmenin bir dönemdeki faaliyet sonuçlarını hakkında bilgi sağlamaktır.

Finansal tabloların ihtiyaç duyanlar tarafından verimli bir şekilde kullanılabilmesi için, anlaşılabilir, ihtiyaca uygun, karşılaştırılabilir ve güvenilir olarak hazırlanması ve zamanında düzenlenmiş olması gerekmektedir.

1_{M. Vefa Toroslu, Dr. Cem Niyazi Durmuş, Finansal Tablolar Analizi, Seçkin Yayıncılık, 2015, s. 21} 2_{Ozan Özdemir, Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının Finansal Tablolar Üzerine Etkileri ve}

Göller Yöresindeki KOBİ’lerde Muhasebeden Sorumlu Yöneticiler Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007,s. 5

(12)

1.2. Finansal Tablo Çeşitleri

Finansal tablolar, temel finansal tablolar ve yardımcı finansal tablolar olarak iki gruba ayrılır. Temel finansal tablolar bilanço ve gelir tablosudur. Yardımcı finansal tablolar ise fon akım tablosu, nakit akım tablosu, kar dağıtım tablosu, öz kaynaklar değişim tablosu, net işlem sermayesi değişim tablosudur.

1.2.1. Bilanço

Bilanço, belirli bir anda işletmenin sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların elde edildiği kaynakları belirli bir düzen içerisinde gösteren mali tablodur. Bilanço aynı zamanda bir işletmenin belirli tarihteki finansal durumunu da gösterdiği için finansal durum tablosu olarak da isimlendirilir.

Bilançonun varlıkları gösteren tarafına aktif, kaynakları gösteren tarafına pasif adı verilir. Aktif tarafı mal ve hizmet üretimine tahsis edilen iktisadi kıymetleri gösterir. Bu da aktifin, sermayenin tahsis yerini göstermesi anlamına gelmektedir. Pasif tarafı ise mal ve hizmet üretimine tahsis edilen iktisadi kıymetlerin nerelerden sağlandığını gösterir. Diğer bir ifadeyle pasif tarafı finansman kaynaklarını göstermektedir. Bilanço varlıklar, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır. Varlıklar bilançonun aktifinde, yabancı kaynaklar ve öz kaynaklar pasifinde yer almaktadır.

Varlıklar işletmenin para kazanmak için kullandığı her şey olarak ifade edilirken, yabancı kaynaklar işletmenin üçüncü kişilere karşı olan yükümlülükleri öz kaynaklar ise varlıklar toplamından yabancı kaynakların indirilmesi sonucunda kalan kısımdır.3

(13)

1.2.2. Gelir Tablosu

Gelir tablosu, işletmenin belirli bir hesap döneminde elde ettiği gelirler ile bu gelirleri elde edebilmek için katlandığı maliyet ve giderleri ve dönem sonu oluşan kar veya zararı belirli bir düzen içerisinde gösteren mali tablodur. Gelir tablosu aynı zamanda kar – zarar hesabı tablosu veya gelir – gider tablosu olarak da adlandırılır. Gelir tablosu dinamik bir tablodur, bilançonun aksine belirli bir anı değil bir süreci gösterir.

İşletmenin faaliyet dönemine ilişkin brüt satışları, satış indirimleri satışların maliyeti, faaliyet giderleri, diğer faaliyetlerden gelir ve karlar, diğer faaliyetlerden gider ve zararlar, finansman giderleri, olağan dışı gelir ve karlar ve olağan dışı gider ve zararlardan oluşur.4_{Gelir tablosunda yer alan kalemler arasında mahsup} yapılamaz. Tutarı olmayan kalemler gelir tablosunda yer almaz. Gelir tablosunda “Diğer” başlığı altında gösterilen gelir ve giderler ait oldukları grubun toplam tutarının %20’sini aşması halinde bu kalem ayrı bir başlık altında gösterilmelidir.

Ne bilanço, ne gelir tablosu kendi başlarına bir şey ifade eder. Bu iki finansal tablo birbirine bağlıdır. Gelir tablosunda yer alan veriler, bilançoda yer alan verilere bağlıdır.5

1.2.3. Fon Akım Tablosu

Belirli bir dönem içerisinde işletmenin faaliyetlerini finanse etmek için sağladığı kaynakları ve bu kaynakların kullanıldığı yerleri özetleyen ve işletmenin finansal durumundaki değişmeleri açıklayan tablolara fon akım tabloları denmektedir. Fon akım tablosu, “nereden geldi nereye gitti” tablosu, kaynak ve kullanımı tablosu olarak da isimlendirilmektedir.

4_{http://www.megep.meb.gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Gelir%20Tablosu.pdf (Erişim}

tarihi 06.2016)

(14)

Fon akım tablolarının düzenlenme amacı, bir işletmenin yatırım ve finansman faaliyetlerini ve dönem içindeki finansal durumdaki değişikliklerini kapsayan bilgilerin, mali tablo kullanıcılarına sunulmasıdır. Tablolar, işletmenin nakit veya işletme sermayesini doğrudan etkileyen finansman ve yatırım faaliyetlerinin bütün önemli yönlerini açıklayarak; işletmenin dönem boyunca faaliyetlerden sağladığı fonları, yatırım ve finansman faaliyetlerini özetler ve dönem boyunca finansal durumda meydana gelen değişiklikleri açıklar.

1.2.4. Nakit Akış Tablosu

İşletmenin belirli bir dönemdeki nakit akışlarını; nakit kaynak ve kullanım yerlerini gösteren bir tablodur. Nakit kavramı, kasa ve bankadaki nakitler ile tahsili mümkün olan çekleri kapsamaktadır. TMS 7’ye göre işletmeler Nakit Akış Tablosu hazırlamalı ve finansal tabloların hazırlandığı her dönem için finansal tabloların ayrılmaz parçası olarak sunmalıdır.

Finansal tablo kullanıcıları, işletmenin nakit ve nakit benzeri varlıklarını nasıl oluşturduğu ve nasıl kullandığı ile ilgilenmektedirler. Bu ilgi, finansal kurumlarda olduğu gibi işletmenin doğasından kaynaklanan faaliyetlerinden veya nakdin işletmenin ürünü gibi görülmesinden bağımsızdır. İşletmeler kar etmek amacıyla farklı faaliyetlerde bulunmalarına karşın, özünde faaliyetlerine devam etmek, yükümlülüklerini yerine getirmek ve yatırımcılarına getiri sağlamak gibi benzer nedenlerle nakde ihtiyaç duyarlar. Bu nedenle, tüm işletmelerin nakit akış tablosu hazırlamaları zorunludur.6

1.2.5. Kar Dağıtım Tablosu

Tekdüzen Muhasebe Sistemi'ne uymak zorunda olan işletmelerin temel mali tabloların yanında düzenlemek zorunda oldukları ek mali tablolardan birisi de Kar

(15)

Dağıtım Tablosudur. İşletmenin dönem karının dağıtım şeklini gösterir. Kar dağıtım tabloları vergiden önceki kardan başlayarak hesaplanır. Kar Dağıtım Tablolarının düzenleme amacı, özellikle sermaye şirketlerinde dönem karından ödenecek vergilerin, ayrılan yedeklerin ve ortaklara dağıtılacak kar paylarının açıkça gösterilmesi ve şirketlerinin hisse başına kar ile hisse başına temettü tutarının hesaplanmasıdır.7

1.2.6. Öz Kaynaklar Değişim Tablosu

Vergi Usul Kanunu’nun 192/4 bendi hükmüne göre, öz sermaye bilançonun aktif toplamı ile borçlar arasındaki fark olup; müteşebbisin işletmeye koymuş olduğu varlığı ifade eder. Kurumlar Vergisi mükelleflerinde öz sermaye; işletmenin net aktif toplamının ortaklık tarafından karşılanan kısmını ifade etmektedir.8_{Bir dönem içinde}

işletmenin öz kaynak kalemlerinde meydana gelen artış ve azalışları gösteren tablodur. Düzenlenme amacı öz kaynaklardaki değişimin topluca gösterilmesini sağlamaktır.

1.2.7. Net işletme Sermayesi Değişim Tablosu

İşletmenin belirli bir hesap döneminde, net işletme sermayesinin kaynaklarını ve kullanım yerlerini özetleyen bir tablodur. Net işletme sermayesi değişim tablosundaki fon kavramı; dönen varlıklar ile kısa vadeli yabancı kaynaklar arasındaki farkı belirtir.9_{Net çalışma sermayesindeki değişimin hangi dönen varlık} ve kısa vadeli yabancı kaynak kalemine yansıdığını gösterir. Bu çerçevede dönen varlık ve kısa vadeli yabancı kaynak kalemlerindeki artış veya azalışlar hesaplanarak bunların net çalışma sermayesi üzerindeki etkileri ortaya konmaktadır.

7_{Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Sıra: 1, 26.12.1993 tarih ve 21447 sayılı Resmi Gazete.} 8_{SMMM Cafer Tezsezen, Özsermaye Hesaplama ve Özkaynaklar Değişim Tablosu Düzenlemesi, s. 1} 9_{www.deu.edu.tr/userweb/yasemin.yeginboy/dosyalar/netiser.ppt (Erişim tarihi 06.2016)}

(16)

İKİNCİ

BÖLÜM

2. FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ

Finansal tablolarda yer alan hesaplar arasındaki ilişkilerin, ilgili hesap tutarları üzerinden yapılan matematiksel işlemler aracılığı ile ortaya konulmasıdır. Bu ilişkiler, yüzdeler ve oranlar aracılığı ile ortaya konulur. Hesaplamalar sonucunda elde edilen bulgular yorumlanarak işletme ile ilgili varsayımlarda bulunulmaya çalışılır.

Bir işletmede finansal planlama ve kontrol faaliyetlerinin yapılması için finansal tablolar analizi gerekir. Çünkü finansal tabloların analiziyle ortaya çıkan likidite, karlılık, aktiflerin kullanımı gibi sonuçlar işletmeyle ilgili çeşitli menfaat grupları tarafından kullanılmaktadır.10

Finansal tabloların analizi başta ortaklar ve yöneticiler olmak üzere, devlet, çalışanlar, yatırımcılar, kreditör gibi çok sayıda kesimin karar verme aşamasında kullanılabileceği bilgileri sağlamaktadır. Finansal Tablolar Analizlerinden beklenen amaç ve analizi yapanın işletme ile ilişkisi dikkate alınarak çeşitli analizler yapılabilir. Buna göre analiz tekniklerini 3 başlık altında incelenebilmektedir.11

 Kapsamına göre finansal analiz  Amacına göre finansal analiz

 Analizi yapanın durumuna göre finansal analiz

Kapsama göre analiz ele alındığında iki türlüdür. Bunlar statik analiz ve dinamik analizdir. İşletmenin bir dönemine ait tablolarının incelenmesine statik

10_{Ahmet Başpınar, Finansal Analiz Tekniklerinin Sigorta Şirketi Mali Tablolarına Uygulanması,}

Maliye Dergisi, Sayı 149, 2005, s. 11

11_{http://www.baskent.edu.tr/~ferhan/MaliTablolar/Mali%20Analiz%20Teknikleri.pdf (Erişim tarihi}

(17)

analiz denilirken, birden çok (genellikle birbirlerini takip eden) dönemlerin incelendiği analizlere dinamik analiz denmektedir.

Amacına göre analiz türleri incelenirken üç farklı analiz türünden söz edilebilir. Yönetim işlevinin yerine getirilmesinde alınacak kararlara dayanak olmak üzere işletme yönetimi için yapılan analizlere yönetim analizi denir. İşletmenin kısa vadeli borç ödeme gücünü belirlemek için yapılan analize kredi analizi denir. İşletmeye kredi verenler veya verecek olanlar tarafından yapılır. İşletmeye ortak olanlar ve ortak olmayı düşünenler ile işletmeye uzun vadeli kaynak sağlayacaklar tarafından yapılan analize de yatırım analizi denir.

Analizi yapanın durumuna göre finansal analiz türlerini iki sınıfa ayırabiliriz. Dış kullanıma da açık olarak bilanço ve gelir tablosundan ve işletme içinde üretilen tüm verilerden yararlanılarak, işletme içindeki yönetici, iç denetçi, muhasebeci gibi kadrolu elemanlarca yapılan analizler iç analizlerdir. İşletmenin yayınladığı mali tablolar ve bunların dip notlarından yararlanarak işletme dışındaki kişilerin yaptığı analizlere dış analiz denir.

2.1. Finansal Tablolar Analizi Teknikleri

Genel olarak finansal tablolar analizi teknikleri dört grupta toplanmaktadır. Bunlar karşılaştırmalı tablolar analizi, yüzde yöntemi, eğilim yüzdeleri yöntemi ve oranlar yöntemidir. Analiz yapılırken ihtiyaca göre bu yöntemlerden biri kullanılabileceği gibi birkaçı veya tümünden yararlanmak da mümkündür. Genel olarak bu yöntemler analiz çalışmasının bütünlüğü içerisinde birbirlerini tamamlayıcı niteliktedirler.

(18)

2.1.1. Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz)

İşletmenin çeşitli dönemlerdeki mali durumunu karşılaştırmak için kullanılır. Karşılaştırmalı tablolar analizinde amaç her kalemin yıllar itibariyle gösterdiği değişmeleri görebilmektir. Bunun için diğer bir adı da yatay analizdir. Teknik, birden fazla yıla ait tabloları karşılaştırılabilen yapısı itibariyle dinamik analiz olanağı verir.12

Karşılaştırmalı tablolar analizinde artış ve azalışların hem kümülatif hem de bir önceki döneme göre hesaplanabilme imkanı kalemlerdeki genel eğilimin yanı sıra son dönemdeki eğilimi de ortaya çıkarır.13

Karşılaştırmalı bilançolarda önce varlıklar, sonra da kaynaklar incelenir. Varlıklar ve kaynaklardaki gruplar ve bu grupları oluşturan kalemler ele alınır. Bu grupları oluşturan kalemler ve grupların toplamlarındaki değişmelerin nedenleri araştırılır. Karşılaştırmalı bilançolarda bir kalemin değişmesi gelir tablosu kalemlerine de bağlı olabilir. Bu sebeple gelir tablosundaki değişmelerin de incelenmesi gerekir. Bulunan nedenler ile tespit edilen değişimler karşılaştırılarak bu değişmeler işletme açısından açıklanmaya çalışılır.

Yatay analiz yapılırken bilanço ve gelir tablosundaki her bir kalemin ilk yıl değeri ikinci yıl değerinden çıkarılarak fark bulunur. Birinci yıl değeri ikinci yıl değerinden büyükse fark azalışı, birinci yıl değeri ikinci yıl değerinden küçükse fark artışı belirtir. Bilanço ve gelir tablosundaki her bir kalemde bulunan fark ait olduğu hesap kaleminin ilk yıl değerine bölünür ve böylece ikinci yılın birinci yıla göre yüzde değişimi bulunmuş olur. Bir hesabın birinci yıl değeri var, ikinci yıl değeri yoksa mutlak azalış birinci yıl değeri kadar olacak ve yüzde değişimi de eksi (-) %100 olarak gösterilirken, birinci yıl değeri yok, ikinci yıl değeri varsa, mutlak değişim ikinci yıl değeri kadar artış olurken, yüzde değişimi (-) gösterilemeyecektir.

12_{Sabri Bektöre, Ferruh Çömlekçi, Halim Sözbilir, Mali Tablolar Analizi, Nisan Kitabevi, 2015, s. 55} 13_{Aydın Karapınar, Fiğen Ayıkoğlu Zaif, Finansal Analiz; Gazi Kitabevi, 2009, s. 134}

(19)

2.1.2. Yüzde Yöntemi Analizi (Dikey Analiz)

İşletmenin mali durumunu ve faaliyet sonuçlarını anlayabilmek ve karar alabilmek için işletmenin faaliyette bulunduğu endüstri kolundaki başka işletmelerle karşılaştırılması gerekir. Bunun için kalemler tablo içindeki oransal önemlerine göre yazılarak başka bir işletmenin aynı şekilde hazırlanmış tablosu ile karşılaştırılabilir. Yüzde tekniği finansal tabloların anlaşılırlığını da kolaylaştırır. Çünkü kalemler büyük rakamlar yerine yüzdelerle ifade edilmiş olur.

Yüzde yöntemi ile hesaplanan değerler geçmiş dönem verileriyle de kıyaslanabileceği gibi daha çok tek bir döneme ilişkin bilanço ve gelir tablosuna uygulanarak başka işletmelerin tablolarıyla kıyaslamada kullanıldığı için statik bir analiz türüdür.

Dikey analiz yapılırken işletmenin bir veya birden fazla hesap dönemine ait bilançosunun aktif ve pasif toplamını 100 olarak kabul edip aktif ve pasif kalemlerin her birinin aktif ya da pasif toplamı içindeki veya ilgili bilanço grubu içindeki payı yüzde olarak belirlenir ve incelenir. Gelir tablosunun yüzde yöntemiyle analizi ise gelir tablosu kalemlerinin her birinin net satışlar tutarı içindeki yüzde payının belirlenmesi ve incelenmesidir.

2.1.3. Eğilim Yüzdeleri Analizi (Trend Analizi)

Bir işletmenin kendi içinde uzun süreli bir analiz yapılmak istendiğinde trend yüzdeleri analiz tekniği kullanılır. Bunun sebebi diğer yöntemlerin aksine birbirini izleyen çok sayıda yıla ait bilanço ve gelir tabloları kalemlerinin zaman içerisinde gösterdikleri eğilimleri ayrıntılı bir şekilde ortaya koyarak incelenmesini sağlayabilmesidir. Yatay ve dikey analizde daha çok dört veya beş senenin tabloları karşılaştırılırken trend analizinin uygulanmasında sekiz, on yılın ele alınması daha

(20)

uygundur. Bundan az sayıda yılın verilerinin kullanılması kalemlerle ilgili eğilimin yanlış olarak belirlenmesine yol açabilir.14

Bu yöntemde, birbirini izleyen dönemlere ait mali tablolarda yer alan kalemlerin baz alınan bir mali tablo kalemlerine göre gösterdiği artış veya azalışlar yüzde olarak hesaplanmaktadır. Baz alınan yıla göre belirlenen eğilimler işletmenin faaliyetlerinin ve finansal durumunun ne yönde geliştiğini göstermektedir.

Trend yüzdeleri hesaplanırken analizden beklenen verimin sağlanabilmesi için, analizin mümkün olduğunca uzunca bir süreyi kapsaması gerekir. Trend yüzdelerinin hesaplanmasında seçilecek baz alınan yılın her bakımdan işletme faaliyetlerini yansıtacak normal bir yıl olması önemli bir husustur.

2.1.4. Oran Analizi (Rasyo Analizi)

Bilançoların aktif ve pasif kalemleri arasındaki ilişkileri en iyi ortaya koyabilecek yöntemdir. Her biri ayrı bir anlam taşıyan homojen kıymetler arasındaki orantısal bağları yansıtır. Analiz tekniği açısından oran, firmaların yönetiminde yararlanmak üzere birbirleriyle karşılaştırma olanağı bulunan kıymetler veya kıymet grupları arasında kurulmuş matematiksel bağlantılardır.15_{Analiz teknikleri içerisinde} en çok kullanılandır.

Oran, finansal tablolarda yer alan iki kalem arasındaki ilişkinin matematiksel ifadesidir. Yani oran bir sayının başka bir sayıya bölünmesidir. Burada önemli olan finansal tablolarda yer alan sayıların hangilerinin bölen hangilerinin bölünen olduğuna karar vermektir. Bölen ve bölünen sayıların seçimi ihtiyaca göre

14_{Ferruh Çömlekçi, Finansal Kararlarda Kullanılacak Bilginin Mali Analizle Üretilmesi, Anadolu}

Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 1-2, 1990, s. 23

15_{Mazhar Hiçşaşmaz, Bilanço ve Gelir Tabloları Analizi, Ankara İktisadi ve Ticari İlimler Akademesi}

(21)

değişmektedir. Bunlar doğru belirlenmediği takdirde karışımıza anlamsız onlarca oran çıkabilir.16

2.1.4.1. Likidite Oranları

İşletmenin kısa vadeli yükümlülüklerini zamanında yerine getirip getirmeyeceği konusunda bilgi sağlayan oranlara likidite oranları denmektedir. Diğer bir ifadeyle likidite oranları, işletmenin nakit durumunu göstererek vadesi gelen borçların ödenme imkanlarını göstermektedir.

2.1.4.1.1. Cari Oran (CO)

Cari oranın hesaplanması, şirketlerin faaliyetlerini devam ettirebilmeleri için gerekli olan brüt işletme sermayesinin kısa vadeli borçlara bölünmesi ile yapılır. Cari oran bize net işletme sermayesinin yeterliliğini ve borç ödeyebilme kapasitesini göstermektedir. Net işletme sermayesinin artıyor oluşu şirketin borç ödeme kapasitesinin de arttığı anlamına gelmemektedir.

Dönen Varlıklar Cari Oran =

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar 17

Cari oran sonucunun 2 olması yeterli olarak kabul edilir. Kısaca, işletmenin sahip olduğu dönen varlıklar toplamının, kısa vadeli yabancı kaynaklardan 2 katına ulaşacak şekilde fazla olması arzu edilmektedir. Cari oran işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyebilme gücünü ölçmektedir.18_{Cari oranın hesaplanmasındaki temel} amaç, işletmenin herhangi bir olumsuzlukla karşılaştığı durumlarda, kısa süreli borçlarını ödeyebilme gücünü ölçmek ve işletmenin bu olumsuzluğa karşı elinde bulundurduğu net işletme sermayesinin yeterli olup olmadığının belirlemektir. Cari

16_{Osman Okka, Finansal Yönetime Giriş, Nobel Yayın Dağıtım, 2006, s. 84} 17_{http://www3.tcmb.gov.tr/sektor/2008/Raporlar/oran.pdf (Erişim tarihi 05.2016)} 18_{Güven Sayılgan, Soru ve Yanıtlarıyla İşletme Finansmanı, Turhan Kitabevi, 2003}

(22)

oranın 2 olması, işletme için yeterli kabul edilmekteyken, olumlu koşulların ve istikrarın var olduğu bir ekonomide, cari oran için 1,5 yeterli olabilmektedir. Tersi bir durumda ise, işletmelerin cari oranının uygulamada kabul edilmiş olan 2 oranından daha yüksek olması gerekliliği ortaya çıkabilmektedir.19

TABLO 1: CARİ ORANLAR

20

19_{Erhan Birgili, Hakan Tunahan, Döviz Krizlerinde İşletme Sermayesi Davranışı, Utah Ekonomi}

Fakültesi Üniversitesi İnternet Sitesi, Nisan 2009

20_{https://www.kap.org.tr/ (05.2016)}

FİRMA FİNANSAL TABLO VERİLERİ 2011 2012 2013 2014 2015

Dönen Varlıklar 268.174.140,00 341.823.749,00 555.910.495,00 577.973.787,00 733.733.852,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 168.577.045,00 187.451.634,00 238.584.165,00 314.051.734,00 406.815.587,00

1,59 1,82 2,33 1,84 1,80

1,38 1,26 1,16 1,21 1,16

0,89 1,73 2,82 2,92 3,40

2,11 1,79 1,95 2,41 1,62

2,05 2,11 3,32 5,46 5,55

17,64 9,70 10,36 6,09 9,20

Dönen Varlıklar 3.089.000.716,00 2.438.262.072,00 2.443.438.405,00 2.958.148.243,00 4.030.872.065,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 1.730.705.260,00 1.652.686.554,00 2.396.989.476,00 2.971.769.365,00 3.823.591.411,00

1,78 1,48 1,02 1,00 1,05

1,08 1,92 1,35 1,64 1,54

0,89 1,26 2,02 1,62 1,02

1,22 1,29 1,22 1,48 1,59

Dönen Varlıklar 531.554.399,00 680.168.960,00 797.943.771,00 672.058.934,00 1.019.692.967,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 543.010.441,00 533.455.808,00 669.408.156,00 634.919.068,00 784.889.698,00

0,98 1,28 1,19 1,06 1,30

2,10 2,08 1,51 1,64 1,04

1,30 1,45 1,32 1,14 1,15 TOASO CARİ ORAN KATMR CARİ ORAN OTKAR CARİ ORAN PARSN CARİ ORAN CARİ ORAN DITAS CARİ ORAN EGEEN CARİ ORAN FMIZP CARİ ORAN FROTO CARİ ORAN JANTS CARİ ORAN KARSN CARİ ORAN ASUZU CARİ ORAN BALAT CARİ ORAN BFREN

(23)

2.1.4.1.2. Likidite (Asit-Test) Oranı (ATO)

Likidite oranı stoklar olmaksızın dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklara oranını göstermektedir. Bu oran aynı zamanda Asit-Test Oranı olarak da bilinmektedir. Stokların satılarak paraya çevrilmesi diğer dönen varlıklara göre daha fazla zaman gerektirdiğinden dolayı bu oranın hesaplanmasında stoklar göz ardı edilmektedir. Bir varlığın nakitleşme kabiliyetini gösteren ve işletme ölçeğinde, işletmenin kısa vadeli yabancı kaynaklarını karşılama gücünü gösteren bir kavramdır.21

Dönen Varlıklar - Stoklar Likidite Oranı =

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar22

Likidite oranı temelde, para mevcudu, serbest menkul değerler ve kısa süreli alacakların, işletmenin kısa süreli borçlarını karşılama derecesini gösteren likidite ya da diğer bir ifadeyle asit test oranı cari orana göre daha duyarlıdır.23_{Asit test oranı} cari orana eşit veya küçük olur. Cari oran ve Asit test oranının arasındaki fark arttıkça firmanın stoklarını satamadığı şeklinde yorumlanır. Bu oranın 1’den küçük olması likidite problemi yaşanacağının göstergesi olduğundan oranın 1’in üzerinde olması arzulanır.

21_{Michèle Allman-Ward, James Sagner, Essentials of Managing Corporate Cash, Kohn Wiley and}

Sons, Inc., 2003

22_{http://zinzinzibidi.com/finansal_muhasebe_dersleri/finansal_analiz/oran_analizi (Erişim tarihi}

06.2016)

(24)

TABLO 2: LİKİDİTE ORANLARI

24

24_{https://www.kap.org.tr/ (Erişim tarihi 05.2016)}

Dönen Varlıklar 268.174.140,00 341.823.749,00 555.910.495,00 577.973.787,00 733.733.852,00 Stoklar 131.728.762,00 155.722.136,00 148.170.807,00 221.883.025,00 320.664.375,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 168.577.045,00 187.451.634,00 238.584.165,00 314.051.734,00 406.815.587,00

0,81 0,99 1,71 1,13 1,02

0,92 0,88 0,66 0,68 0,67

0,83 1,62 2,63 2,42 3,11

1,30 1,13 1,31 1,60 1,09

1,30 1,50 2,41 3,62 4,58

16,27 8,99 9,68 5,36 8,51

Dönen Varlıklar 3.089.000.716,00 2.438.262.072,00 2.443.438.405,00 2.958.148.243,00 4.030.872.065,00 Stoklar 724.972.219,00 726.816.032,00 563.888.556,00 585.077.396,00 1.000.159.224,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 1.730.705.260,00 1.652.686.554,00 2.396.989.476,00 2.971.769.365,00 3.823.591.411,00

1,37 1,04 0,78 0,80 0,79

0,61 1,20 0,90 0,94 0,86

0,55 0,63 1,58 1,19 0,77

0,64 0,83 0,72 0,80 1,06

Dönen Varlıklar 531.554.399,00 680.168.960,00 797.943.771,00 672.058.934,00 1.019.692.967,00 Stoklar 168.551.835,00 252.632.987,00 297.797.165,00 264.162.428,00 427.975.544,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 543.010.441,00 533.455.808,00 669.408.156,00 634.919.068,00 784.889.698,00

0,67 0,80 0,75 0,64 0,75

1,21 1,25 0,91 0,91 0,62

Dönen Varlıklar 3.571.766,00 3.579.968,00 3.390.400,00 3.816.157,00 5.207.272,00

Stoklar 380.052,00 383.752,00 379.433,00 453.239,00 548.251,00

Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 2.744.240,00 2.464.687,00 2.565.712,00 3.361.774,00 4.527.460,00

1,16 1,30 1,17 1,00 1,03 TOASO LİKİDİTE ORANI KATMR LİKİDİTE ORANI OTKAR LİKİDİTE ORANI PARSN LİKİDİTE ORANI LİKİDİTE ORANI DITAS LİKİDİTE ORANI EGEEN LİKİDİTE ORANI FMIZP LİKİDİTE ORANI FROTO LİKİDİTE ORANI JANTS LİKİDİTE ORANI KARSN LİKİDİTE ORANI ASUZU LİKİDİTE ORANI BALAT LİKİDİTE ORANI BFREN

(25)

2.1.4.1.3. Nakit Oranı (NO)

İşletmenin hazır değerlerinin, kısa vadeli borçlarının ne kadarını karşılayabileceğini gösterdiği orandır. Nakit oranının 0,2’nin altında olmaması arzu edilmektedir. Altında olması işletmenin nakit sıkıntısı çektiğini gösterirken, oranın çok büyük olması da işletmenin nakitlerini iyi kullanamadığını göstergesi olarak kabul edilir. Bu oran, işletmenin satışlarının durması ve alacaklarının da tahsil edilememesi durumunda işletmenin kısa vadeli borçlarının ne kadarlık kısmını karşılayabildiğini gösterir.25

Hazır Değerler + Menkul Kıymetler Nakit Oranı =

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar26

Nakit Oranı ne kadar yüksek olursa para ve benzeri değerlerin Kısa Vadeli Yabancı Kaynakları karşılayabilme gücü o düzeyde artış gösterecektir.

25_{İbrahim Lazol, Adem Çabuk, Mali Tablolar Analizi, Ekim Basın Yayın, 2016} 26_{http://e-maliye.net/nakit-oran/ (Erişim tarihi 05.2016)}

(26)

TABLO 3: NAKİT ORANLAR

27

Hazır Değerler 16.455.647,00 17.375.341,00 189.832.793,00 111.118.458,00 78.558.102,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 168.577.045,00 187.451.634,00 238.584.165,00 314.051.734,00 406.815.587,00

0,10 0,09 0,80 0,35 0,19

Hazır Değerler 15.753,00 86.691,00 30.718,00 306.248,00 654.539,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 11.501.811,00 14.175.900,00 15.729.749,00 15.437.830,00 18.283.260,00

0,00 0,01 0,00 0,02 0,04

0,05 0,83 1,88 1,43 1,73

Hazır Değerler 577.137,00 934.340,00 6.066.590,00 815.213,00 7.729.114,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 10.694.841,00 12.458.707,00 16.348.777,00 13.917.338,00 26.982.129,00

0,05 0,07 0,37 0,06 0,29

Hazır Değerler 699.714,00 17.807.006,00 13.575.948,00 28.147.216,00 120.375.125,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 56.633.058,00 40.845.701,00 31.082.385,00 22.493.994,00 40.742.681,00

0,01 0,44 0,44 1,25 2,95

11,12 7,49 8,32 3,83 6,55

Hazır Değerler 808.849.078,00 301.518.353,00 238.128.147,00 577.458.259,00 980.361.277,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 1.730.705.260,00 1.652.686.554,00 2.396.989.476,00 2.971.769.365,00 3.823.591.411,00

0,47 0,18 0,10 0,19 0,26

Hazır Değerler 334.430,00 3.837.530,00 2.756.431,00 2.522.475,00 824.258,00 Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 70.376.109,00 33.101.974,00 57.516.374,00 51.601.525,00 60.014.767,00

0,00 0,12 0,05 0,05 0,01

0,02 0,05 0,18 0,08 0,04

0,07 0,03 0,04 0,06 0,15

0,01 0,09 0,01 0,07 0,07

0,24 0,53 0,21 0,19 0,09

0,49 0,66 0,65 0,50 0,53 TOASO NAKİT ORAN KATMR NAKİT ORAN OTKAR NAKİT ORAN PARSN NAKİT ORAN NAKİT ORAN DITAS NAKİT ORAN EGEEN NAKİT ORAN FMIZP NAKİT ORAN FROTO NAKİT ORAN JANTS NAKİT ORAN KARSN NAKİT ORAN ASUZU NAKİT ORAN BALAT NAKİT ORAN BFREN

(27)

2.1.4.1.4. Stok Bağımlılık Oranı (SBO)

İşletmelerin kısa vadeli borçlarının menkul kıymetlerden ve hazır değerlerden karşılandıktan sonra kalan kısmının stoklarla karşılama derecesini göstermektedir. Bu oran, ticari alacakların ortaya çıkışının stoklara bağlı olduğu kabulüne dayanmaktadır. Stokların satılmadığı durumda ticari alacakların da ortaya çıkmayacağı kabul edilmektedir.

Dönen Varlıklar – (Stoklar + Alacaklar) Stok Bağımlılık Oranı =

Stoklar

2.1.4.2. Mali (Finansal) Yapı Oranları

Mali yapı oranları, işletmenin ne ölçüde borçla finanse edildiğini ve borçla finansmanın işletme için yararlı olduğunu ölçmeye yaramaktadır. Mali yapı oranlarıyla işletmenin finansmanında kullanılan yabancı fonların oranı ölçülmeye veya işletmenin gelirleriyle sabit ödemelerini kaç defa karşıladığı belirlenmeye çalışılmaktadır.

2.1.4.2.1. Borçların Varlıklara Oranı (Kaldıraç Oranı)

Bu oran işletmenin ne ölçüde borca bağımlı olduğunu belirlemektedir. Diğer bir ifadeyle işletmenin aktiflerinin ne kadarlık kısmının yabancı kaynaklarla finanse edildiğini göstermektedir. Yüksek kaldıraç oranı daha riskli bir firmayı ifade eder. Bu oranın 0,5 civarında olması normal karşılanmaktadır.

Toplam Borçlar Kaldıraç Oranı =

(28)

İşletmeye kredi verenler, bu oranın küçük olmasını arzularlar. Çünkü işletmenin tasfiyesi durumunda işletmeye kredi verenler öz kaynakları yeterli olması durumunda alacaklarını tahsil etme imkanı bulabileceklerdir.

TABLO 4: KALDIRAÇ ORANLARI

28

FİRMA FİNANSAL TABLO VERİLERİ 2011 2012 2013 2014 2015

Toplam Borçlar 177.073.146,00 259.752.845,00 282.674.420,00 358.734.821,00 557.841.737,00 Toplam Varlıklar 352.219.109,00 425.818.514,00 648.008.839,00 692.637.224,00 881.203.471,00 0,50 0,61 0,44 0,52 0,63 Toplam Borçlar 17.115.915,00 20.320.765,00 19.323.294,00 22.039.473,00 23.133.492,00 Toplam Varlıklar 22.410.001,00 25.250.219,00 26.889.616,00 29.629.006,00 32.249.362,00 0,76 0,80 0,72 0,74 0,72 Toplam Borçlar 80.653.916,00 32.285.407,00 19.553.478,00 23.823.024,00 19.348.590,00 Toplam Varlıklar 85.748.675,00 65.468.804,00 61.633.353,00 74.828.901,00 71.725.435,00 0,94 0,49 0,32 0,32 0,27 Toplam Borçlar 12.595.897,00 14.543.430,00 20.867.785,00 18.639.657,00 42.845.971,00 Toplam Varlıklar 33.870.375,00 33.652.127,00 43.091.365,00 48.070.286,00 67.402.056,00 0,37 0,43 0,48 0,39 0,64 Toplam Borçlar 83.740.614,00 45.748.650,00 43.973.297,00 26.088.937,00 73.326.354,00 Toplam Varlıklar 149.975.841,00 120.470.692,00 137.051.190,00 159.435.430,00 273.935.240,00 0,56 0,38 0,32 0,16 0,27 Toplam Borçlar 1.606.204,00 2.377.690,00 2.416.341,00 4.813.652,00 4.280.214,00 Toplam Varlıklar 30.262.873,00 28.146.120,00 31.980.035,00 37.768.477,00 44.900.740,00 0,05 0,08 0,08 0,13 0,10 Toplam Borçlar 2.523.241.186,00 2.651.452.464,00 3.754.585.885,00 4.481.211.099,00 5.368.356.810,00 Toplam Varlıklar 4.421.459.669,00 4.647.117.299,00 5.991.190.219,00 7.235.392.795,00 8.428.212.158,00 0,57 0,57 0,63 0,62 0,64 Toplam Borçlar 106.168.355,00 55.583.939,00 63.405.949,00 56.669.737,00 66.170.033,00 Toplam Varlıklar 181.368.816,00 142.190.044,00 155.739.677,00 174.936.268,00 185.383.848,00 0,59 0,39 0,41 0,32 0,36 Toplam Borçlar 313.689.032,00 475.771.003,00 698.027.419,00 901.843.489,00 1.427.935.580,00 Toplam Varlıklar 468.193.498,00 728.622.096,00 1.031.492.699,00 1.134.687.816,00 1.669.804.271,00 0,67 0,65 0,68 0,79 0,86 Toplam Borçlar 88.220.314,00 112.634.116,00 206.032.060,00 168.732.726,00 165.995.290,00 Toplam Varlıklar 118.111.985,00 152.957.966,00 236.895.337,00 212.094.921,00 228.674.940,00 0,75 0,74 0,87 0,80 0,73 Toplam Borçlar 641.298.063,00 795.692.260,00 1.101.980.576,00 991.225.010,00 1.359.823.075,00 Toplam Varlıklar 854.645.945,00 1.037.425.120,00 1.375.250.156,00 1.235.552.386,00 1.605.062.174,00 0,75 0,77 0,80 0,80 0,85 Toplam Borçlar 53.239.170,00 69.855.530,00 96.440.866,00 133.895.336,00 355.000.733,00 Toplam Varlıklar 313.190.840,00 339.365.543,00 473.533.515,00 537.448.184,00 880.738.988,00 0,17 0,21 0,20 0,25 0,40 Toplam Borçlar 4.512.781,00 3.999.433,00 4.029.388,00 4.883.113,00 7.284.275,00 Toplam Varlıklar 6.302.108,00 6.061.534,00 5.928.202,00 7.124.284,00 9.866.566,00 0,72 0,66 0,68 0,69 0,74 TOASO KALDIRAÇ ORANI KATMR KALDIRAÇ ORANI OTKAR KALDIRAÇ ORANI PARSN KALDIRAÇ ORANI KALDIRAÇ ORANI DITAS KALDIRAÇ ORANI EGEEN KALDIRAÇ ORANI FMIZP KALDIRAÇ ORANI FROTO KALDIRAÇ ORANI JANTS KALDIRAÇ ORANI KARSN KALDIRAÇ ORANI ASUZU KALDIRAÇ ORANI BALAT KALDIRAÇ ORANI BFREN

(29)

2.1.4.2.2. Öz Kaynakların Varlıklara Oranı (ÖVO)

İşletme varlıklarının ne oranda işletme sahip ve ortakları tarafından finanse edildiğini ortaya koymaktadır. Bu oran işletmenin uzun vadeli borç ödeme gücünü ortaya koyar. Oranın yüksek olması, işletmenin uzun vadeli borçlarını ve bunların faizlerini ödemede herhangi bir güçlükle karşılaşmayacağı anlamına gelir. Başka bir ifadeyle işletmeye kredi verenlerin emniyette olduğu olarak yorumlanabilmektedir.

Öz Kaynaklar Öz Kaynakların Varlıklara Oranı =

Toplam Varlıklar

2.1.4.2.3. Öz Kaynakların Borçlara Oranı (Finansman /

Borçlanma Oranı)

Bu oran, öz kaynakların kısa ve uzun vadeli yabancı kaynak toplamına bölünmesi ile elde edilir. Ödeme gücü katsayısı borçlanma katsayısı ve finansman oranı olarak da adlandırılan oran işletmenin mali bağımsızlık derecesini göstermektedir.29 İşletmenin borçlanma yoluyla sağladığı yabancı kaynak ile işletme

sahip veya sahiplerinin kattığı sermaye arasındaki ilişkiyi de göstermektedir.30

Öz Kaynaklar Finansman Oranı =

Toplam Borçlar

Oranın 1’den büyük olması toplam kaynaklar içinde öz kaynağın daha fazla olduğu anlamına gelir. Bu durum borçların ödenmesinde sıkıntı yaşanmayacağını göstermektedir.

29_{Nalan Akdoğan, Nejat Tenker, Finansal Tablolar ve Mali Analiz Teknikleri, Gazi Kitabevi, 2001} 30_{Öztin Akgüç, Finansal Yönetim, Avcıol Basın Yayım, 2010}

(30)

TABLO 5: FİNANSMAN ORANLARI

31

2.1.4.2.4. Kısa Vadeli Borçların Toplam Borçlara Oranı

(KVBTBO)

Kısa vadeli borçların toplam borçlar içindeki öneminin belirlenmesinde kullanılmaktadır. İşletmenin borçlarının vade yapısı hakkında fikir verir. İşletmenin

FİRMA FİNANSAL TABLO VERİLERİ 2011 2012 2013 2014 2015

Özkaynaklar 175.145.963,00 166.065.669,00 365.334.419,00 333.902.403,00 323.361.734,00 Toplam Borçlar 177.073.146,00 259.752.845,00 282.674.420,00 358.734.821,00 557.841.737,00 0,99 0,64 1,29 0,93 0,58 Özkaynaklar 5.294.086,00 4.929.454,00 7.566.322,00 7.589.533,00 9.115.870,00 Toplam Borçlar 17.115.915,00 20.320.765,00 19.323.294,00 22.039.473,00 23.133.492,00 0,31 0,24 0,39 0,34 0,39 Özkaynaklar 5.094.759,00 33.183.397,00 42.079.875,00 51.005.877,00 52.376.845,00 Toplam Borçlar 80.653.916,00 32.285.407,00 19.553.478,00 23.823.024,00 19.348.590,00 0,06 1,03 2,15 2,14 2,71 Özkaynaklar 21.274.478,00 19.108.697,00 22.223.580,00 29.430.629,00 24.556.085,00 Toplam Borçlar 12.595.897,00 14.543.430,00 20.867.785,00 18.639.657,00 42.845.971,00 1,69 1,31 1,06 1,58 0,57 Özkaynaklar 66.235.227,00 74.722.042,00 93.077.893,00 133.346.493,00 200.608.886,00 Toplam Borçlar 83.740.614,00 45.748.650,00 43.973.297,00 26.088.937,00 73.326.354,00 0,79 1,63 2,12 5,11 2,74 Özkaynaklar 28.656.669,00 25.768.430,00 29.563.694,00 32.954.825,00 40.620.526,00 Toplam Borçlar 1.606.204,00 2.377.690,00 2.416.341,00 4.813.652,00 4.280.214,00 17,84 10,84 12,23 6,85 9,49 Özkaynaklar 1.898.218.483,00 1.995.664.835,00 2.236.604.334,00 2.754.181.696,00 3.059.855.348,00 Toplam Borçlar 2.523.241.186,00 2.651.452.464,00 3.754.585.885,00 4.481.211.099,00 5.368.356.810,00 0,75 0,75 0,60 0,61 0,57 Özkaynaklar 75.200.461,00 86.606.105,00 92.333.728,00 118.266.531,00 119.213.815,00 Toplam Borçlar 106.168.355,00 55.583.939,00 63.405.949,00 56.669.737,00 66.170.033,00 0,71 1,56 1,46 2,09 1,80 Özkaynaklar 154.504.466,00 252.851.093,00 333.465.280,00 232.844.327,00 241.868.691,00 Toplam Borçlar 313.689.032,00 475.771.003,00 698.027.419,00 901.843.489,00 1.427.935.580,00 0,49 0,53 0,48 0,26 0,17 Özkaynaklar 29.891.671,00 40.323.850,00 30.863.277,00 43.362.195,00 62.679.650,00 Toplam Borçlar 88.220.314,00 112.634.116,00 206.032.060,00 168.732.726,00 165.995.290,00 0,34 0,36 0,15 0,26 0,38 Özkaynaklar 213.347.882,00 241.732.860,00 273.269.580,00 244.327.376,00 245.239.099,00 Toplam Borçlar 641.298.063,00 795.692.260,00 1.101.980.576,00 991.225.010,00 1.359.823.075,00 0,33 0,30 0,25 0,25 0,18 Özkaynaklar 259.951.670,00 269.510.013,00 377.092.649,00 403.552.848,00 525.738.255,00 Toplam Borçlar 53.239.170,00 69.855.530,00 96.440.866,00 133.895.336,00 355.000.733,00 4,88 3,86 3,91 3,01 1,48 Özkaynaklar 1.789.327,00 2.062.101,00 1.898.814,00 2.241.171,00 2.582.291,00 Toplam Borçlar 4.512.781,00 3.999.433,00 4.029.388,00 4.883.113,00 7.284.275,00 0,40 0,52 0,47 0,46 0,35 TOASO FİNANSMAN ORANI KATMR FİNANSMAN ORANI OTKAR FİNANSMAN ORANI PARSN FİNANSMAN ORANI FİNANSMAN ORANI DITAS FİNANSMAN ORANI EGEEN FİNANSMAN ORANI FMIZP FİNANSMAN ORANI FROTO FİNANSMAN ORANI JANTS FİNANSMAN ORANI KARSN FİNANSMAN ORANI ASUZU FİNANSMAN ORANI BALAT FİNANSMAN ORANI BFREN

(31)

kısa süreli borçlarının, uzun süreli borçlarından daha fazla olması, işletmenin finansal risk düzeyini arttırır.

Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar K.V.B.T.B.O.=

Yabancı Kaynaklar Toplamı

TABLO 6: KISA VADELİ BORÇLARIN TOPLAM BORÇLARA ORANLARI

32

Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 168.577.045,00 187.451.634,00 238.584.165,00 314.051.734,00 406.815.587,00 Yabancı Kaynaklar toplamı 177.073.146,00 259.752.845,00 282.674.420,00 358.734.821,00 557.841.737,00

0,95 0,72 0,84 0,88 0,73

0,67 0,70 0,81 0,70 0,79

0,98 0,93 0,91 0,91 0,88

0,85 0,86 0,78 0,75 0,63

0,68 0,89 0,71 0,86 0,56

0,92 0,89 0,89 0,92 0,84

Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 1.730.705.260,00 1.652.686.554,00 2.396.989.476,00 2.971.769.365,00 3.823.591.411,00 Yabancı Kaynaklar toplamı 2.523.241.186,00 2.651.452.464,00 3.754.585.885,00 4.481.211.099,00 5.368.356.810,00

0,69 0,62 0,64 0,66 0,71

0,66 0,60 0,91 0,91 0,91

Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 210.292.016,00 281.994.113,00 221.400.515,00 210.865.078,00 547.975.051,00 Yabancı Kaynaklar toplamı 313.689.032,00 475.771.003,00 698.027.419,00 901.843.489,00 1.427.935.580,00

0,67 0,59 0,32 0,23 0,38

0,86 0,85 0,80 0,68 0,67

Kısa vadeli Yabancı kaynaklar 543.010.441,00 533.455.808,00 669.408.156,00 634.919.068,00 784.889.698,00 Yabancı Kaynaklar toplamı 641.298.063,00 795.692.260,00 1.101.980.576,00 991.225.010,00 1.359.823.075,00

0,85 0,67 0,61 0,64 0,58

0,75 0,53 0,55 0,40 0,31

0,61 0,62 0,64 0,69 0,62 TOASO KVBTBO KATMR KVBTBO OTKAR KVBTBO PARSN KVBTBO KVBTBO DITAS KVBTBO EGEEN KVBTBO FMIZP KVBTBO FROTO KVBTBO JANTS KVBTBO KARSN KVBTBO ASUZU KVBTBO BALAT KVBTBO BFREN

(32)

2.1.4.2.5. Faiz Karşılama Oranı (FKO)

İşletmenin faiz ve vergi öncesi karlarının faiz giderlerinin kaç katı olduğunu gösterir. Bu oran yükseldikçe işletmenin faiz giderlerini karşılayamama riski azalmaktadır. Oranın 1’den düşük olması işletmenin, faiz giderlerini karşılayamayabileceği şeklinde yorumlanmaktadır.

Faiz ve Vergi Öncesi Kar Faiz Karşılama Oranı =

Faiz Giderleri

Oran yükseldikçe işletmenin kısa ve uzun vadeli yükümlülüklerinden doğan giderlerini karşılayamama riski azalmaktadır. Bu oranın 1’den küçük olması işletmenin faiz ödemeleri bakımından bir sorunla karşılaşabileceği anlamına gelmektedir.33

(33)

TABLO 7: FAİZ KARŞILAMA ORANLARI

34

FİRMA FİNANSAL TABLO VERİLERİ 2011 2012 2013 2014 2015 Faiz ve vergi öncesi kar(zarar) 14.947.635,00 -442.663,00 210.895.895,00 38.689.759,00 18.005.467,00

Finansman giderleri 18.404.603,00 19.402.920,00 16.204.657,00 19.172.283,00 36.437.210,00

0,81 -0,02 13,01 2,02 0,49

Faiz ve vergi öncesi kar(zarar) -386.297,00 -390.891,00 -1.300.862,00 -2.141.764,00 -1.023.115,00

-0,25 -0,25 -0,95 -1,03 -0,33

Faiz ve vergi öncesi kar(zarar) -2.403.056,00 30.083.280,00 10.688.405,00 11.306.208,00 14.786.782,00

Finansman giderleri 10.680.630,00 3.135.039,00 498.268,00 433.047,00 332.947,00

-0,22 9,60 21,45 26,11 44,41

Faiz ve vergi öncesi kar(zarar) 1.655.278,00 -2.467.670,00 4.318.402,00 9.267.193,00 3.110,00

Finansman giderleri 2.009.241,00 2.263.490,00 1.289.679,00 553.181,00 746.217,00

0,82 -1,09 3,35 16,75 0,00

Faiz ve vergi öncesi kar(zarar) 29.600.864,00 20.865.401,00 34.010.667,00 65.338.295,00 115.495.173,00

1,69 2,59 5,66 2,56 8,53

Finansman giderleri 1.102.734,00 2.436.497,00 578.890,00 2.604.281,00 2.987.213,00

10,79 2,75 16,37 4,23 5,89

Faiz ve vergi öncesi kar(zarar) 800.072.719,00 641.582.558,00 452.104.806,00 390.412.250,00 865.828.239,00 Finansman giderleri 215.432.140,00 224.610.244,00 295.946.425,00 531.263.990,00 608.302.946,00

3,71 2,86 1,53 0,73 1,42

0,45 2,00 1,69 11,50 1,84

Faiz ve vergi öncesi kar(zarar) -28.779.222,00 -65.717.176,00 -2.002.358,00 -110.815.240,00 -107.393.867,00

-0,29 -0,85 -0,03 -2,40 -0,76

Faiz ve vergi öncesi kar(zarar) 3.692.259,00 12.470.321,00 -7.949.458,00 9.444.255,00 23.749.946,00

0,40 1,07 -0,25 0,45 0,69

0,63 0,60 2,04 1,50 1,34

5,78 1,82 0,83 6,64 1,38

Faiz ve vergi öncesi kar(zarar) 508.088,00 505.297,00 477.075,00 472.253,00 617.987,00

Finansman giderleri 318.514,00 415.343,00 103.257,00 60.786,00 68.567,00

1,60 1,22 4,62 7,77 9,01

TOASO

FAİZ KARŞILAMA ORANI

KATMR

OTKAR

PARSN

FAİZ KARŞILAMA ORANI FAİZ KARŞILAMA ORANI

DITAS

EGEEN

FMIZP

FROTO

JANTS

KARSN

ASUZU

BALAT