Ankara’nın Kıışcağız Gecekondu
Mahallesinde Gocukların Beslenme
Durumu*
Dr. Cengiz Yalçın** Giriş
D ü n y a d a k i ü retim in in sa n la rın artışın d an % 1 fazla olm asına karşın, in sa n la rın y a rısın d a n fazlası kötü ve dengesiz b eslenm ektedir.1 Gelişmiş m em leketlerde hayv ansal p ro tein gereğinden fazla kullanılm akta, geliş m esi geri kalm ış veya gelişm ekte olan m em leketlerde ise p ro tein yeter sizliği g ö rü lm ekted ir. D iğer y a n d a n , D ü n y a Sağlık T eşkilatın ın doğum k o n tro lü çalışm aların a karşın doğum o ran ı gelişmesi, geri kalm ış m em le k etlerde en yüksektir. H ayv an sal p ro tein d en fakir besinlerle beslenen lerd e a n tik o r y ap ım ı ve birçok h astalık lara karşı direnç a z alm a k ta d ır.2- 3 A m erik a Birleşik D evletleri, K a n a d a gibi m em leketlerde kazancın ancak % 30 u beslenm e için h arc a n ırk e n , gelişmesi geri kalm ış ülkelerde b u h a rc a m a % 70 e k a d a r çık m a k ta d ır.1 G elir düştükçe halk d a h a ucuz besinlerle g ü n lü k kalori ih tiy açların ı karşılam a eğilim ine düşm ektedir. D o k u n u n tam irin i ve gelişmeyi sağlıyan hayvansal proteinlerin alım ı p a ha lılık ları nedeniyle gelir düştükçe azalm ak tad ır. A nnelerin eğitim dere cesi ço cu kların dengeli beslenm esinde olum lu yönde etki y a p m a k ta d ır4 Ü lk em izin kırsal ve gelişmemiş bölgelerinde anne sütü ile beslenm eye, d a h a fazla ön em verilm ekte ve ek g ıd alara d a h a geç geçilm ektedir. B una karşılık sanayileşm iş bölgelerde kırsal bölgelerden şehirlerin gecekon d u m a h a lle rin e göç eden k a d ın la r ek g ıd alara d a h a önce b aşlam akta ve em zirm e dışı beslenm eyi d a h a çok k u lla n m a k ta d ırla r.5
Bu a ra ştırm a , A n k a ra m n K uşcağız gecekondu m ahallesindeki ço c u k la rın beslenm e d u ru m u n u n saptanm ası am acı ile yapılm ıştır. A raş
* X I. U lusal P ed ia tri K ongresi, İzm ir, 1969. tebliğ edildi.
** A ta tü rk S an ato ry u m u ve Göğüs H astalıkları ve Göğüs C errahi M erkezi Çocuk D oçenti.
92 BESLENME VE D İY ET D E R G İSİ
tırm a yeri olarak Kuşcağız gecekondu m ahallesinin seçilm esinin n e d e n i; çalışm anın yapıldığı sırad a 3000 evde 15.000 k a d a r in sa n ın y a şad ığ ı b u m ahallenin A tatü rk S an ato ryu m u ve Göğüs H astalık ları C e rra h i M e r kezi Sosyal Servisi çalışm a bölgesi içinde olm asıdır. M a h alle ile d e v a m lı ilişki kurulabilm esi nedeniyle doğru bilgi alm a olanağı yü ksek tir ve m a halle kırsal bölgeden şehire göç etmiş ailelerin tipik ö rn ek le rin i içe r m ektedir.
Araştırm a Yöntemi Ve Araçları
A raştırm a, A tatü rk S anatoryum u Sosyal Servis m en su p ları, Sosyal H iz- m ezler Akadem isi Stajiyerleri ve K uşcağız İlk O k u lu ö ğ re tm e n le rin d e n oluşan 15 kişilik bir grup tarafın d an aynı g ü n içinde a n k e t u y g u la m a k yoluyla yapılm ıştır. Farklılığı k ald ırm ak için g ru p d a h a önce s o ru la ra oriante edilmiştir. Anket, m ah allen in sokaklarına göre 8 kısm a b ö lü n mesi ve sıradan seçimsiz olarak h e r eve girm ek y oluyla h e r b ö lg ed e ikişerli grup lar tarafından 500 eve uygulanm ıştır. A ilelerin 42 a d e d i ço c u k la rı olmadığı veya çocuklarının hepsi 18 yaşının üstü n d e o lu p ay rı evde y a şadıklarından araştırm ad an çıkarılarak, 468 aile in celen m iştir. A m a ç , gelişme çağında olan çocukların özellikle yeterli h ay v an sal p ro te in alıp alm adıklarını incelem ek olduğu için sualler h ay v an sal p ro te in a lın ım ı d ah a iyi belirtecek şekilde hazırlanm ıştır. A yrıca h a y v an sal p ro te in ile gelir arasındaki ilişkiyi inceleyebilm ek için, aylık geliri 750 T L . sın ın üs tünde olan ailelerle gelirleri 350 T L . sının a ltın d a o lan a ile le r karşılaş- tırılmıştır. Süt çocuğu çağındaki beslenm eyi d a h a a y rın tılı in ce ley e b il mek için, ankete ayrıca 0-2 yaş g ru b u beslenm esi için b ir b ö lü m ek le n miştir.
Bulgular
458 evde 2548 kişi yaşam aktadır. K işilerin 812 si a n a -b a b a , 818 i b ü y ü k anne, hala, teyze gibi yakın a k rab a, 1555 i de ço c u k la rd ır. A ile b a şın a düşen çocuk 3.4 dür. Ç ocukların 200 ü 0-2 yaş g ru b u n d a , 565 i 2-7 yaş grubu nda, 476 sı 7-12 yaş g ru b u n d a ve 324 ü 12-18 yaş g r u b u n d a d ır (T ablo I). 458 ailenin 384 aded in in o tu rd u k la rı evler k e n d ile rin in d ir. 74 adedi ise ayda 50-200 T L . k ira vererek o tu ra n la rd ır. T o p la m a y d a 6470 T L kira ödem ektedirler. B ildirilen gelirden adı geçen k ira ç ık a rıld ığ ın d a araştırm aya alm an ailelerin toplam aylık geliri 244, 4-21 T L . k a lm a k ta ve aile başına 533 T L . sı birey başına 95 T L . d ü şm e k te d ir (T a b lo I I ) . Aylık geliri 750 T L . üstünde olan 86 ailede, aile b a şın a gelir a y d a 997 T L . birey başına 150 T L . b u lu n m u ştu r. Aylık geliri 350 T L . sın m a ltın d a olan 110 ailede ise aile başına gelir 293 T L . şahıs b a şın a 56 T L . şıdır. En düşük gelir 100 T L . en yüksek gelir 2000 T L . sidir Bu g e lirle r ç o ğ u n
KU ŞCA C IZ GECEKONDU MAHALLESİNDE ÇO C U K BESLENMESİ 93
lu k la b a b a ta ra fın d a n k a zan ılm ak tad ır. 17 ailede gelir, b a b a yokluğu nenediyle a n n e veya b ü y ü k evlat ta ra fın d a n sağ lan m ak tad ır. Sadece 12 ailede b ird e n fazla kişi çalışıp eve p a ra g etirm ek tedir ve b u ailelerin o rta la m a aylık geliri 1095 T L . sına yükselm ektedir.
M a h a lle sak inlerin in kış yem eklerini çoğunlukla, b u lg u r, k u ru sebze ler, k u ru tu lm u ş p a tlıc a n , b ib er ve kış sebzeleri yem ekleri o lu ştu rm ak tad ır. Y azın ise bol m ik ta rd a taze sebze yem ekleri yenm ektedir. M eyva h e r eve gelirleri o ra n ın d a az çok girm esine karşılık, genellikle hayvansal p ro te in d e n fakir b ir beslenm e u y g u lan m a k ta d ır. 458 ailenin sadece 264 ü
(% 5 8 .5) evine et aldığını bildirm ekte, 190 ı (% 41.5) hiç et alm adığını id d ia etm ek ted ir. 94 ailenin (% 20.7) bildirdiklerine göre evlerine h em en hiç h a y v a n i p ro te in g irm em ekted ir (T ab lo I I I ) .
T A B L O I A ile le r d e k i B i r e y le r in v e Ç o c u k la r ın D u r u m u İncelen en İncelenen Sayı Yaş G ru b u Ç ocukların Sayısı Aile 458 0 - 2 200 T o p la m K işi 2548 2 - 7 565 A n a ve B ab a 812 7 - 1 2 476 D iğ er A k ra b a la r 181 12 - 18 324 Ç ocuk 1555
A ile Ç ocuk O rta la m a sı 3.4
T A B L O I I
A ile le r in v e B i r e y le r in A y lık G e li r D u r u m u A ile başına Birey başına
G elir o rta la m a gel. o rtalam a gel. Aile A ylık G elir a y d a T L . ay d a T L . ay d a T L . sayısı
G enel o larak 244421 533 95 458 750 T L . sı üstü 81870 997 150 82 350 T L . sı altı 32251 293 56 110 T A B L O I I I 458 E v in E t v e P r o t e i n A lm a D u r u m u Ev Sayısı Y üzde H a y v a n i P ro te in A lm ay an 94 2 0 .7 E t A lm a y an 190 4 1 .5 E t A lan 264 5 8 .5
94 BESLENM E V E D İY E T D E R G İS İ
A ilelerin çoğ unlu ğ un d a h a fta d a eve g ire n et m ik ta rı 500 g r a m ın altın d a d ır. 68 (% 25,37) ailede h a fta d a 100-200 g ra m , 40 (% 14.96) m d a 500 gram , 88 (% 32.8) in de 1000 g ra m ve 68 (% 25.7) in d e 1000 g ram ın ü stünde et alındığı b ild irilm iştir (T a b lo V I ) . E t a lım ı çok g a y ri m u n ta z am olm ak tad ır. Ç oğ u nlu k la m a h a lle d e k a ç a k e t k e sild iğ in d e , ailenin m ali gücü nispetinde a lın m a k ta , so n ra a y la rc a b u tü r d e n b ir fırsat çıkana k a d a r et a lın m a m a k ta d ır. Bazı aileler k ırsal b ö lg e d e y a ş a r ken edindikleri alışkanlığı sü rd ü rerek köylerinde k e stird ik le ri h a y v a n d a n k avu rm a y ap a ra k kışın et ihtiyacını b u n u n la k a rş ıla m a k ta d ır.
A ilenin geliri a rttık ç a h ay v an i p ro te in a lım ı d a a r tm a k ta d ır . Geliri ay da 750 T L . sim geçen ailen in 67 (% 81.7) si e t a lm a k ta , b u n a karşılık aylık geliri 350 T L . a ltın d a k i 110 aile d en 35 (% 31.8) i e t a la b il m ektedir.
Diğer hayvansal p ro tein k a y n ak ları o la ra k k a b u l e d ile n b a lık , y o ğ u r t süt, ve y u m u rta ala n aile sayısı, aylık g eliri 750 T L . sın ın ü s tü n d e o la n ailelerde, aylık geliri 350 T L . sının a ltın d a o la n la ra o r a n la b e lirg in derecede düşük o larak sap tan m ıştır (T a b lo IV ).
T A B L O I V 268 E v e H a f t a d a A lın a n E t M ik t a r ı H aftad a A lm an E t (gr) Ev Sayısı Y ü zd e 100-200 gr. 68 25.37 500 gr. 40 14.96 1000 gr. 88 32.8 1000 gr. d an fazla 68 25.37 T A B L O V Y ü k s e k v e D ü ş ü k G e lir li A ile le r d e P r o t e i n A l ı m ı 750 T L . ü stü gelir 350 T L . a ltı gelir g ru b u g r u b u
Sayı Y üzde S ayı Y ü z d e
Aile 82 110
Kişi 544 573
Ailede o rtalam a birey 6.6 5.2
E t A lan ev 67 8 1 .7 35 3 1 .8
Balık A lan ev 43 5 2 .5 16 1 4 .5
Y oğurt A lan ev 58 7 0 .0 43 3 9 .0
S ü t A lan ev 32 3 9 .0 16 1 4 .5
K U ŞC A Ğ IZ G ECEK O N D U MAHALLESİNDE ÇO C U K BESLENMESİ 95
Kişi b a şın a d üşen g ü n lü k hayvansal ve bitkisel p ro te in d u ru m u k a r ş ıla ştırıld ığ ın d a p ro te in in genellikle bitkisel besin ve ta h ılla rd a n alındığı d ik k a ti çekm ekted ir. A ilenin aylık geliri düştüğü o ra n d a d a hayvansal p ro te in alım ı a z a lm a k ta b u n a karşılık bitkisel p ro tein kullanılm ası a rt m a k ta d ır. G enel o lara k kişi b aşına gü nd e 55.93 gr. hayvansal besin, yani 8.55 gr. h a y v a n sa l p ro te in düşm ektedir. B una karşılık kişi b aşın a düşen g ü n lü k ekm ek m ik ta rı 625 gr. dır. B u nu n an lam ı d a aile içinde h e r kişi n in g ü n lü k ek m eğ ind en aldığı bitkisel p ro tein 48.75 gr. dır. Aylık geliri 750 T L . sının ü stü n d e olan ailelerde gü nlük hayvansal besin 103.8 gr. (16.03 gr. h a y v a n sa l p rotein) ekm ek 601 gr. (66.87 gr. bitkisel protein) iken g eliri a y d a 350 T L . sının a ltın a düşen ailelerde, gü nlük hayvansal b esin b ire y b a şın a 29.6 g ram a (3.08 gr. hayvansal protein) düşm ekte, fa k a t ekm ek alım ı birey b aşın a 693 g ram a (53.06 gr. bitkisel protein) y ü k se lm e k te d ir (T a b lo V I).
T A B L O V I
B ir e y B a ş ı n a D ü ş e n G ü n lü k H a y v a n s a l B e s in v e E k m e k D u r u m u G enel O lara k G eliri 750 T L . Geliri 350 T L.
alm an üstü altı
M ik ta r P rotein M ik ta r P rotein M ik tar P rotein
Y iyeceklcr gr- gr- gr- gr. gr- gr-E t 16.43 3 .2 9 28 7 7 1.75 B alık 9 .9 2 .9 14 3 .5 2 .3 0 .1 6 Y o ğ u rt 2 9 .8 1.04 3 1 .7 1.58 8 .8 0 .4 4 S ü t 15 0 .6 2 3 .3 0 .9 3 9 0 .3 6 Y u m u r ta 4 .8 0 .7 2 6 .8 1.02 2 .5 0 .3 7 T o p la m H v . Bes. 6 6 .9 3 8 .5 5 103.8 14.03 2 9 .6 3 .0 4 E km ek 625 4 8 .7 5 601 46.87 693 53.06
A ilelerin sü t a lım ın d a , g elirin y a n ın d a , evde 2 yaşından küçük ço c u ğ u n o lu p o lm am ası d a çok önem li b ir etken olm aktadır. 2 y aşın dan k ü ç ü k ço cu ğ u o la n 182 ailenin 87 (% 47.1) si süt alırken, 2 yaşından k ü ç ü k çocu ğ u o lm a y a n 276 ailen in sadece 28 (% 10.1) inde süt alınm ak ta d ır. 2 y a şın d a n k ü çü k çocuklu ailelerde aile başına günde 381 cc süt d ü şe rk e n , d iğ er g ru p d a b u m ik tar 186 cc d ir (T ablo V II). S ü t a la n kü çü k çocu klu 87 ailede çocuk b aşın a 13.28 gr. p ro tein sütten tem in edil m ek te d ir. B u n u n la b e ra b e r süt, aileler tara fın d a n çocuk beslenm esinde fay d a lı b ir besin o ld u ğ u için değilde, anne sütü o lm ad an beslenm ek zo- r u n lu ğ u n d a o la n ço cu klar için gelirin elverdiği m ik tard a gerekli b ir be sin o la ra k a lın m a k ta d ır.
96 BESLENM E V E D İY E T D E R G İS İ
T A B L O V I I
A ile l e r in 2 y a ş ın d a n K ü ç ü k Ç o c u k la r ın ın O lu p O l m a m a s ı n a G ö r e S ü t A l ı m D u r u m u
Aile S ü t A lan Aile A lın a n S ü t A ile B a şm a Ç ocuk yaşı sayısı Sayı Y üzde M ik ta rı (cc) S ü t M ik ta r ı (cc)
2. d en büy. 276 28 10.1 5221 186
2. den küçük 186 87 4 4 .7 33178 381
0-2 yaş g ru b u n d a o lan 200 çocuğun beslenm esi ç o ğ u n lu k la k a rışık beslenm edir. Ç ocukların 40 (% 20) tanesi y aln ız a n n e sü tü ile, 48 ta n e si (% 24) hayvan sütleri ile, 112 tanesi (% 56) k arışık o la ra k b e s le n m e k te d ir (T ablo V I I I) . A nneler çocuklarını sütleri v a rsa iki y a ş ın a k a d a r e m zirm ektedirler. F a k a t çoğunlukla sütleri yetm ed iğ i iç in k a rışık b e s le n meye geçm ektedirler. A nneler ek besin o lara k u n la y a p ılm ış m a m a la r ı verm e eğilim indedirler. Bazen de çocuk ailen in g ü n lü k y iy e c e k le rin e o r tak olm akta, bazı şanslıları d a a ra d a a n n e le rin i e m m e k te d ir.
T A B L O V I I I 0-2 Y a ş G r u b u n d a B e s l e n m e Ş e k li Beslenmenin T ü rü . Sayı Y ü z d e Y alnız anne sütü 40 20 A nne sütsüz beslenm e 48 24 K arışık beslenm e 112 56 T A B L O I X 0-2 Y a ş G r u b u İ ç in U n lu M a m a l a r ın H a z ı r l a n m a Ş e k l i U n u n Cinsi Su ile S ü t ile T o p la m
Buğday U n u 1 6 7
Pirinç U nu 14 15 29
A rarot - 1 1
N işasta 2 3 5
U n lu H az ır M am a 13 26 39
0-2 yaş g ru b u n d ak i 81 çocuğun u n lu m a m a la rla b eslen d iğ i s a p ta n m ıştır. G ru b u n 30 çocuğunun m am ası su ile 51 tanesi ise sü t ile y a p ılm a k tad ır. 39 çocukta kullanılan, piyasad a m a m a diye sa tıla n u n la r d ır. İk in ci sırayı 29 adetle pirinç u n u a lm a k ta d ır (T a b lo I X ) . S ü tle y a p ıla n m a m a la rd a az m ik tard a süt k u llan ılm ak tad ır. B eslenm esinde s ü t k u l lan ıla n 75 çocuğun, gü n d e k ullandığı sü t m ik ta rı: 9 u n d a (% 12) 50-100 cc, 31 inde (% 41.33) 250-300 cc, 33 ü n d e (% 44) 400-500 cc d ir.
K U ŞC A Ğ IZ G ECEK O N D U MAHALLESİNDE ÇO C U K BESLENMESİ 97
1000 cc sü t k u lla n a n çocuk sayısı ise sadece 2 (% 2.66) d ır (T ablo X ). Ç o c u k la rın ço ğ u n lu ğ u ilk a y la rd a ann e sütü alm ak tadır. A nne sü tü n ü n eksikliğinde ilk a y la rd a n itib are n u n lu m am a la ra geçilm ektedir.
(T a b lo X I) T A B L O X 0 -2 Y a ş G r u b u n d a S ü t K u lla n a n Ç o c u k la r ın D u r u m u G ü n lü k S ü t M ik ta rı (cc) 5 0 - 150 2 5 0 - 300 4 0 0 - 500 1000 K u lla n a n Çoçuk Sayı Y üzde Beslenme T ü rü K arışık Suni 9 31 33 2 12 41.33 44 2.6 9 19 21 12 12 2 T A B L O X I 0-2 Y a ş G r u b u n d a A y la r a G ö r e B e s le n m e D u r u m u Y aş (ay) 8 10 12 14 16 18 20 24 A n n e S ü tü in e k S ü tü S ü tlü U n S ütsüz U n Y em ek S uyu Y em ek Y o ğ u rt
98 BESLENM E V E D İY E T D E R G İS İ
Y o ğu rt hem en h e r eve girm ek te ise de sü t çocu ğu b e sle n m e sin d e çok az k u lla n ılm ak ta d ır. Y oğ u rt, ço c u k la ra geç b a ş la n ılm a k ta v e 1-2 kaşık gibi az m ik ta rla rd a v erilm ek ted ir. B u n a k arşılık y e m e k su y u ve yem eğe erken y a şlard a b aşla n ılm ak ta ve fak ir a ile le rd e a n n e n in s ü tü k e sildiğinde b ir yaş civ arınd ak i çocu k lar evde herkes için p işe n y e m e k le rin suy un u veya k en d ini y em ektedirler. Şay et a n n e n in s ü tü kesilm em işse iki yaşına k a d a r ek olarak a n n e le r çocuk larını k e n d i sü tle riy le d e b e sle m e k tedirler. D a h a zengin aileler ise çarşıd a ç o c u k la ra y a ra r lı o ld u ğ u p r o p a g andası ile satılan u n la rd a n y a p ıla n sütlü veya sü tsüz m u h a lle b ile r i y e m ek yerine verm ek ted irler. M u h a lle b i için k u lla n ıla n s ü t az m ik ta r d a d ır ve 2-3 defa su la n d ırıla ra k k u lla n ılm a k ta d ır.
Tartışm a
A raştırm am ızın y ap ıld ığ ı K uşcağız m ah a lle sin d e a n n e le rin ç o ğ u n lu ğ u m ü m k ü n olduğu sürece ço cuklarını a n n e sü tü ile b eslem ey e ç a lış m a k ta d ırlar. A nnelerin b ü y ü k ço ğ u n lu ğ u n u n sü tü ilk ü ç d ö r t a y d a k e silm e d i ğine göre m ah a lle n in b u yaştaki çocukları için b ir b e sle n m e ve p r o te in eksikliği olm adığı kab ul edilebilir. Asıl p ro b le m o n d a n s o n ra b a ş la m a k tad ır. Ç ocukların ek besinlere geçişi h a ta lı y a p ılm a k ta ve ç o ğ u n lu k la hayvansal p ro te in d en fakir b ir besin ile b a ş la n m a k ta d ır. 2 y a ş ın d a n küçük çocuğu o lu p ta d ışa rıd a n süt a la n 87 ailed e b u ç o c u k la r sa d ec e satın alın an sü tten gü n d e 13.28 gr. h a y v a n sa l p ro te in a lm a k ta d ır la r . Aynı çocukların çoğunluğu a n n e sü tü de e m m e k te d ir. B ir y a ş ın d a n küçük b ir çocuğun g ü n lü k p ro te in gereksinm esi 3 g r /k ğ k a b u l ed ilirse, b ir y aşınd an küçük çocuğu o lan ailelerde sü t a la n la r ın ç o c u k la rın d a hayvansal p ro tein y ö n ü n d e n eksiklik o lm ad ığ ı k a b u l e d ile b ilir. A n n e sütü y a n ın d a sütsüz m a m a a la n ço cu k lar için b u söylenem ez. 1-8 yaş arasındaki çocukların g ü n lü k p ro te in gereksinm esi 20-80 g r. a r a s ın d a değişm ektedir ve b u n u n en az yarısı h a y v a n sa l p ro te in d e n s a ğ la n m a lı dır. Ç ocuğun yaşı kü çüldükçe h ay v an sal p ro te in e g e re k sin m e a r ta r . A raştırm ad a s a p ta n a n çocuk b aşın a d üşen h a y v a n sa l p ro te in 8.55 g r o larak b u lu n m u ştu r. Bu m ik ta r g ü n lü k h a y v a n sa l p ro te in g e re k sin m e sini k arşılam ak tan çok u zak tır. G eliri a y d a 750 T L . sını g e ç en a ile le r (günlük o rta la m a birey b aşın a 14.04 gr.) b ira z d a h a iyi d u r u m d a iseler de yine hayvan sal p ro te in y ö n ü n d e n yetersiz b ir b e sle n m e reji- m indeclirler. Aylık geliri 350 T L . sının a ltın d a o la n a ile le r ise b ire y başına g ü nlü k 3.08 gr. h ay v ansal p ro te in p a y ı ile acıklı b ir d u r u m d a d ır . F a k a t eve giren gelirin artışı ile o ra n tılı o la ra k h a y v a n sa l p r o te in a lim i n in d a arttığ ı dikkate alınırsa, eksikliğin giderilm esi iç in ö n c e a ile le rin gelirini a rttırm a yolları a ra n m alıd ır. Aile için d e d a h a çok k işin in çalış m ası teşvik edilm elidir. A ra ştırm a n ın içerdiğ i 458 a ile n in sa d ec e 12 sin d e b ird e n fazla çalışan v a rd ır ve b u ailelerde gelir o rta la m a s ı 1085 T L . d ır.
K U ŞCA Ğ IZ GECEK O N D U MAHALLESİNDE ÇO C U K BESLENMESİ 99
İk in c i m eselede sü tü n ön em in in h alk a anlatılm asıd ır. A raştırm a d a n e d in ile n izlenim ailelerin sü tü sadece başka tü rlü beslenm e yeteneği o lm ıy an b e b ek lerin beslenm esinde ku llan ılab ilen fan tazi b ir besin gibi g ö rd ü ğ ü d o ğ ru ltu su n d a d ır. D a r gelirlilerin kolayca alabileceği u cuz lu k ta sü t tem in i ve b u n u n h alk ın ay ağ ın a götürülm esi şarttır. Ü lkem izin bol sü t ü re te n bölgelerindeki sü t fazlasının toz halin e getirilerek süt sı kıntısı çekilen bölgelere ucuz fiy a tla satılm ası b ir çözüm yolu olabilir. Bu y ö n te m d e n y a ra rla n a b ilm e k için h a lk ın iyi hazırlanılm ış süt tü z u n u n d a sü t k a d a r y a ra rlı o ld u ğ u n a in anm ası gerekir. H alk b u yö n d en de eğitil m elidir.
Ü ç ü n c ü o lara k y o ğ u rd u n erken y a şla rd an itib a re n çocuk besini o la ra k k u llan ılm ası alışkanlığı ailelere verilm elidir. Y o ğ u rt evlerim ize o ld u k ça çok giren b ir besindir. B u na karşılık çocuk beslenm esinde çok az k u lla n ılm a k ta d ır. D a h a çok evde y a p ıla n m an tı, k ıza rtm a la ra ve b en zeri y em ek lerin sosu o lara k k u llan ılm ak tad ır. Evlerim ize bol m ik ta rd a g ire n y o ğ u rd u n çocuk beslenm esi y ö n ü ne kanalize edilm esinden y a ra r u m u la b ilir.
Ç evresi denizlerle çevrili o lan ülkem izde balık hayv ansal p ro tein y ö n ü n d e n iyi b ir k ay n ak o labilir. A ra ştırm a d an edinilen izlenim e göre d a h a çok ham si, ista v rit gibi ucuz b alık lar m ah allede seyar satıcılardan a lın m a k ta d ır. Bu tü rd e n b alık ların , geliri az m ahallelerde h e r zam an b u lu n m a sın ı sağ lam ak ü zerin d e d u ru lm a ğ a değer b ir yöndü r.
Özet
A n k a ra ’n ın K uşcağız gecekondu m ahallesinde çocukların beslenm e d u r u m u n u n sa p ta n m ası için y a p ıla n b u çalışm ada şu sonuçlar alınm ıştır. A ra ştırm a y a a lm a n 458 ailede to p lam 1555 çocuk b u lu n m a k ta d ır. B u n la rın 200 ü 2 yaşın altın d a , 565 i 2-7 ,476 sı 7-12, 323 ü 12-18 yaş a ra sın d a d ırla r. O rta la m a aylık gelir, aile b aşına 533 T .L birey başına 95 T L . o lara k b u lu n m u ştu r. Aylık geliri yüksek o lan ailelerde h a y v a n sal p ro te in , düşük gelirli ailelerden d a h a fazla ku llan ılm ak tad ır. S ü t sadece b eb eklerde ve çok gerekli h allerde gelirin elverdiği o ra n d a k u lla n ılm a k ta d ır. G eliri yüksek ailelerde süt alım ı d a h a yüksektir. Y o ğ u rt evlerin ço ğun a giren, fak at çocuk beslenm esinde çok az k u lla n ıla n b ir besindir. 458 aileden 190 (% 1.5) ı evine et alam ad ığın ı b ild ir m iştir. S ü t çocuk larının y a n s ın d a n fazlası (% 57) karışık beslenm ekte d ir. Ç o c u k la ra genellikle a n n e sütü y a n ın d a sütsüz ve çok az sütle y a pılm ış u n lu m a m a la r ve evde pişen yem ekler ek besin o lara k verilm ek ted ir.
100 BESLEN M E V E D İY E T D E R G İS İ
D u ru m u n d ü zeltileb ilm esi için a şa ğ ıd a k i ö n e rile r u y g u n b u lu n m u ş tu r.
1. A ile için d e b ird e n fazla k işin in ç a lışm a sın ın teşv ik iy le g e lirin arttırılm ası.
2. Ç o c u k la ra b o l sü t v e rm e n in d e ğ e rin in a n la tılm a s ı.
3. Y o ğ u rd u n çocuk besini o la ra k d a h a fa z la k u lla n ılm a s ın ın teşviki. 4. U c u z tü rd e n b a lık la rın h a y v a n sa l p ro te in a ç ığ ın ı k a p a tm a k için kullanılm ası.
Sum m ary
500 fam ilies w ere in terv iew ed ra n d o m ly in a slu m a r e a (K u ş c a ğ ız A n k a ra ), m o rd er t o f i n d o u t th e feedin g h a b its o f th e ir c h ild re n . W e d id n ’t include 42 fam ilies to o u r stu d y , b ecau se th ey w e re childless.
I n 458 fam ilies th e re w ere 1555 c h ild re n a n d th e ir a g e r a n k w a s as following: 200 u n d e r 2 y e a rs; 565 o f th e m 2-7 y e a rs, 4 7 6 o f th e m 7-12 years, a n d 324 o f th em w ere 12-18 y ears o ld .A v a ra g e in c o m e w as 96 T L . p er person a n d 533 p e r fam ily for a m o n th . 190 fam ilies o f 4 5 8 c la im e d th a t they w ere n o t able to b u y m e a t to th e ir h o m e. T h e ö v e r a li a n im a l pro tein intak e p e r p erson w as 8.55 gr. p e r d a y . O n th e o th e r h a n d e a c h person recieved 48.75 g r v e g a ta b le p ro te in p e r d a y fro m b r e a d . I f w e com pare th e h ig h er incom e b ra c k e t fam ilies w ith th e lo w e r, th e fo llo w in g differences w ere a p p a re n t: T h e h ig h e r in co m e g ro u p a v a ra g e d m o re a n i m al p ro tein a n d less v eg etable p ro te in th a n lovver g ro u p . F a m ilie s w ith no children u n d e r 2 years o f age u sed n o tic ib ily less m ilk th e n o th e rs families. As a resu lt w e co n clu d ed th a t: th e m ost o f th e c h ild re n w e re fed w ith a d iet very p o o r in a n im a l p ro te in a n d ric h v e g e ta b le p ro te in , m ilk is used as a luxurious food for babies. Y o u g u rt w as b o u g h t b y m o st o f th e families b u t rare ly used as a b a b y food.
K A Y N A K L A R
1. Ö zgür, S., ö z g ü r , T .: Sosyal P ed iatri, D ers K ita b ı, E ge Ü niversitesi, T ıp F a k ü l tesi N eşriyatı N o : 64, s. 309, 1968.
2 . Berkel, A. î., Ersoy, F ., K endircioğlu, M ., G enca, E ., T ın a z te p e , K . : M a ln ü t- risyonda îm m ü n Sistem in T etkiki. IV . Bilim K ongresi. A n k a ra . (S e p e ra t) 1973. 3 . Ö zgür, S., Ö zgür, T ., S avran, S .: İz m ir İl ve İlçe lerin d e O k u l Ç o c u k la rın d a
Sosyo Ekonom ik F aktörler ile Gelişme ve Fizik B ulgular A ra sın d a k i M ü n a se b e t. Ege Ü niv. T ıp Fak. M ec. 5 /4 422, 1966.
4 . C u ra, S., T an e li B .: A nnelerin K ü ltü r Derecesi ile Ç o c u k la rın Beslenm esi A ra sındaki M ünasebet. Ege Ü niv. T ıp Fak. M ec. 1 /4, 397, 1962.
5 . K oksal, O . : N u tritio n al Problem s in T u rk e y D u rin g th e W e a n in g P e rio d a n d §om e Solutions., T h e T urkish J . Pedi. 13, 59, 1971.
