$■. S ’
CUMHURtYEl
I_________________________
_________________________ I
}
İ K T İ B A S L A R
|
»
"
Times'te «G öze çarpanlar» başlığı altında gazetenin Ankara muhabi rinin şu makalesi çıkmıştır:
Atalürkün 1920-30 yıllarında Tür- kiyeye verdiği muazzam batılılaşma hızının artık yavaşlamakta olmasın dan, okuldan çok cami inşa edilişin den ve muhafazakâr bir İslâm toplu luğunun engelleyici ataletinin yeni- İ dgn aŞir basmağa başlayışından şüp- ı he ve endişe eden Tüı-k aydınları bu- 1 gün pek çoktur.
j Modern zihniyeti! Türkleı- şim di kendi kendilerine soruyorlar: A- ooba batılılaşma hareketi çok sathî kelmamış mıdır? Bu mefhumun Av
rupalI kıyafetinden, fabrikalarından, Lâtin alfabesinden, batı kıınunl«nn- , dan, lâyik devletten, hattâ parlöjnan- ter dempkrüsiden daha derin bir mâ naşı yojr mud.ur?. %ıwsp körü körü-, ne batı hayranlığının yerini şu ciddi
.s u jl almıştır: «Batılılaşmak ne de mektir?»,
Bu meselenin cun aipcak noktasın da 1956 yılında ilk romanı «İnce Me med» le şöhretini yapmış olan genç bir yazar, Yaşar Kemâl Gökçeli du ruyor. Y:ışçr Kemâlin ailesinin men şei, Doğu Anadolu’da Van gölü böl gesi olmakla bor ber. kendisi Türki- yenin güneyindeki Adanadan gelmek tedir. O. 1922 de dünyaya gelmiştir. Fakat henüz dört yaşındı yken zen gin bir arazi sahibi olan b'bası ca mide naıpaz k ıl rken katledilmiştir. Bab şıpı kanlar içinde yere serilmiş gören küçük Kemâl, sekiz yıl süren bir dil tutukluğu geçirmiş’ İp. Sonun da, halk türküleri çağır, çağıra bu ârızadan kurtulmuştur.
Yaşar Kemâl gençliğinin türküleri ni unutmadığı gibi, kafaşı memleketi nin tarihi ve şiiriyle doludur. Türk folklorunu derinliğine gömülmüştür. Bu bakımdan, pek çoğu Londrada, Pa riste, ya da New Yorkta tahsil gör müş, bir çok yabancı dil konuşan or ta, derecede batılılaşmış Türk tipin den çyrılmakt/'dır. Bazan insan böy- lelerinin köklerinin Türkiyede
oldu-] ğu kadar batıda da bulunduğu his sine kapılmaktadır. Yaşar Kemâl ise, ! kısa bir İsrael seyahati istisna edilir I se, Türkiyg dışına çıkmamıştır. Tek konuştuğu dil, türkçedir. Bununla beraber tercümelerinden okuduğu ba ' tı edebiyatı hakkında çok geniş bil
gisi vardır. Harikulade, bir yaratıcı kudrete sahip’ olup, son derece kişisel 1 bir üslûpla yazmaktadır. Bir çok kısa hikâyesinin yayınlanmış olmasından | başka ikinci bir romanı (Orta Direk) taınami; nmıştın- Hâlen, beş ciltlik %- çüncü p ııv nmı tasarlamaktadır Bu iri yapılı, güler yüzlü, espritüel ve sıhhatli insanı bir «Türk Bajzae»ı ola rak tasvir etnjgk pekâlâ, ırümkünaüt-
PARTİ VE PRENSİP Yaşar Kemâle göre batılı ile oatıh olmayan politikanın eseslı farkların dan biri, batıda siyasî partilerin sade ce iktidar şeşinde değil, prensipler peşinde koşmak esaşı üzerine kurul muş olmasıdır. Bunu söylerken o,- nun kendi memleketi bakımından sosyalist prensibjeri ka stettiğinden şüphe edilemez. Mustafa Kemâl Atp tüıküıı derin hayranı Yaşar Kemâl’ Türkiyede Atatürk inkılâbını sote doğru bir hareket olarak tefsir etmek tedir. Zira Atatürk, o zrmana kadar gelmiş geçmiş bütün Türk zifnandiir- larından, çok d- ha fazla halka yak- 1 şmış ve ona pek çok şey vermiştir,
j
Yaş r Kemâl, bilhassa hâlâ esas ifir j bariyle bir ziraat memleketi olan Tür ! kiyede toprak dâvasının en önemli I mesele olduğuna in-- ırmaktadır. ! Atatürk de toprak reformunun lüzumunu hissetmiş, fak' t kudret ve itibarının zirvesinde dahi bu mesele- ! yi ele almak imkânını bulamamıştır. I O. din vç siyaset reformunu ön plâ na elmıştır. Kendisinden sonraki Cumhurbaşkanı İnönü, bir topnşk re formu kanununu, pek zorlu muha lefete rağmen 1945 yılında Meclisten geçiı-ebilmiştir. Fakat 1950 de partisi iktidardan düşmüş, Demokratlar dev | rinde ise reform yürümez olmuştur. Bugün Türkiyede bızıları İOO kedar.
köyü içine alan büyük arazilerin sa hiplerinin hâkim oldukları yerler var dır. Yaşar Kemâle göre ise toprak reformu, batılılaşmak demektir: hiç değilse batılılaşmanın önemli bir kıs mıdır.
Yaşar Kemâlin bütün yazdıkların dp tçprak dâvası ana temayı teşkil et mektedir. Mükâfat kazanen romanı «İnce Memed»de, büyük erazi sahibi bir Ağanın zulmü yüzünden dağa çı kıp sonunda haydut olan bir köylü çocuğun hikâyesi anlatılmaktadır. Ro man, yalnız Türkiyede 33.000 adet sa. tılmıştır ki % 60 ı okuma yszma bil meyen bir memleket için bu, muaz zam V r rakamdır. Eser ayrıoa muh telif dillere çevrilmiştir. İngilizce ter cümesi önümüzdeki sopbaharda bir İngiliz yayınevi tarafından neşredile cektir.
Hikâyenin bir yerinde, romenın kahramanı Memed bir kasabaya gelir ve karşılaştığı bir ihtiyardan orada bü yük toprak sahiplerinin mevcut olma dığmı öğrenince hayretler içinde kn- iır. Memed:
«Bu kası banın ağası kim?» Haşan onbaşı önce anlamadı: «Ne dedin» diye tekrar ettirdi. Memed:
Bu kaşabçmn ağası kim, diyorifm.»
dpdi- —
Hasan onb. şı:
«Yavrum» dedi «ne ağası? Bu kaşa banın ağası olur mu? Burada eğa yok. Herkes kendinin ağ« sı. Burada «ağa» diye zenginlere derler. Ağa çok...$
Memedin kafası almadı:
«Buranın bir tek ağası kim?» diye tekrarladı. «Adı ne? Bu dükkânların, bu tarh ların sahibi kim?»
Haşan Önbeşı işi çaktı:
«Sizin köyün ağası kim?» diye Me Ttıede sordu.
Memed: «Abdi Ağa.»
TEHLİKELİ FİKİRLER Bir çok Tüı-kün nazarında bu, teh İlkeli bir konudur..
Türkiyede sol kanat fikirlerinin tabu sayılması yüzünden, Yaşar Ke mâlin halk tarafından fazlasıyla tu tulu». sına rağmen, münevverlerin bir çoğu onun eserlerini ya görme mezlikten gelmekte ya da onları zem ınetmektedirler. Memleketin Rusya- ya yakın oluşu yüzünden, ne ka,çter masumane olursa olsun, bu çeşit ha reketlere toptan «komünizm» damga
sı vuruim« ktadır. *
Bununla beraber, bugünkü Tür kiyede siyasetin önünde sonunda, sağ ile solun daha açık bir şekilde kar şılıklı cephe almasına yol açacağı be lirtileri, yeni Yaşar Kemâlin p rti politikasında iktidar yerine prensip uğruna mücadele t-du ; '»-rçkiıği fikrinin gerçekleşeceği emareleri var dır. Meselâ her iki büyük partinin elan esas itibariyle bir menfaatler koalisyonu halinde olmasın1? rağmen, iktidardaki Demokrat Parti İslâm an’anesiyle. sanayide şahsî teşebbü sün gelişmesiyle ve şimdiye kadar bu partinin 1945 Toprak Kanununu tatbik etmediğine göre büyük topr«k sahibi sınıfla, kısacası sağ ile işbirli ği yapmak temayülü göstermektedir.
Atatüı-kün kurduğu ve şimdi muha lefette bulunan C.H.P. ise lâvik dev leti. sanayide devletçiliği ve toprak reformunu kısaç« spltı temsil etmekte dir. Şu hale göre daha belirmemiş ol sa da batının siyaset şekilleri mevcut tur.
ŞEHİRLERE HÜCUM Pek çoklan Türkiyede siyasî solun teşekkülü için vaktin henüz erken olduğu kana« tindedirler; zira Tür- kiyenin san- yi işçileri, nüfusun an cak c/c 2 sinden ibarettir. Böyle düşü nenler, Yaşar Kemâlin pek önemli ol duğuna inandığı toprak dâvasını la nı« iniyle gözden kaçırmaktadırlar. Sa dece şehirler ele alınsa bile mesele sanıldığı kadar basit değildir. Tür- kiyenin en göze çarpan vakıalarından birisi köylerden şehirlere hücum ne ticesi şehirlerde fakir sınıfın artışı dır ki Türkyenin muaz» m nüfus ar tışıyla (senede % 3 net artış) bu da mütemadiyen yükselmektedir. Bu kimseler, kulübe gibi yerlerde yaşa- makte. kıt kanaat maişetlerini temin etmektedir. Bugüne kadar komünizm Türkiyede hemen hiç ilerleyememiş- tir. EY kat kuvvetli sosyalist partilere malik bir memleketin, zayıf komü nist partileri olduğu kanaati belki her hangi bir memleket için olduğu kadar Türkiye için de varittir. Yeşar Kemâlin yazdıklarında, düşündükle rinde ilgilendiği Türkiyenin gerçek dâvaları işte bunlardır.
Her halde, görüşleri hakkında ne düşünülürse düşünülsün. Yaşar Ke mâl söyleyeceği pek çok şeyi olan iyk kuvvetli bir yazardır.
