Ş
izofrenide Görülen Varsan
ı
lar
ı
n Hastal
ı
k
Ş
iddeti
ve Sanr
ı
lar ile Olan ili
ş
kileri
Ebru TANSEL, A. Tamer AKER, Mehmet ÇAKICI, Melih ÖZEREN, Sahap ERKOÇ, O
ğ
uz ARKONAÇ
ÖZET
Bu çalışmada DSM-III-R ölçütlerine göre
şizofreni tan
ısı
konan 144 hastada varsan
ı
tiplerinin sıklığı
ve
var-sanılar ile sanr
ılar ve hastalık şiddeti arasındaki ilişki ara
ştırılm
ıştır. Varsanı
ve sanr
ı
varl
ığı
, tipleri Pozitif
Be-lirtileri Değ
erlendirme Ölçe
ğ
i ile de
ğ
erlendirilmiştir. Hastal
ık
şiddeti ise, Kısa Psikiyatrik Değerlendirme
Öl-çeği toplam skörundan "varsanı
lı
davranış" maddesi skoru ç
ıkarılarak belirlenmiştir. Hastalar
ım
ızda en sık
görülen varsanı
tipinin işitsel varsanı
lar oldu
ğ
u bulunmu
ş
tur. Hastal
ı
k
ş
iddeti ile varsanı
tipleri aras
ında ilişki
bulunmam
ış
t
ı
r. Somatik-dokunma varsan
ıları
daha çok somatik sanrılarla birlikte görülmüş
tür. Bu ili
ş
ki sanr
ı
geli
ş
iminde varsanıların da önemli bir rolü olabilece
ğ
ini düşündürmektedir.
Anahtar kelimeler: Şizofreni, varsan
ılar, sanr
ılar
Düşünen Adam; 1996, 9 (1): 21-24
SUMMARY
In this study, the relative frequency of hallucinations the correlations of hallucinations with delusions and the
severity of illness were examined on 144 schizophrenic patients who meet DSM-III-R criteria. The presence and
types of hallucinations and delosions were evaluated with SAPS. The severity of illness was determined by the
substraction of the hallucinated behaviour score from the total score of BPRS. In examinations group, the most
frequent type was auditorial hallucinations. There was no correlation between the severity of illness and types of
hallucinations. Somatic-tactil hallucinations were related with somatik delusions. Thereföre, this relation
sup-porst that the hallucinations may have an important place in the development of delusions.
Key words: Schizophrenia, hallucinations, delusions
G
İ
R
İŞ
DSM-IV varsan
ı
y
ı
do
ğ
ru bir alg
ı
n
ı
n kesin olan
ger-çeklik hissine sahip, ancak ilgili duyu organ
ı
nda d
ış
uyaran olmadan meydana gelen bir duyusal alg
ı
ola-rak tan
ı
mlar. Varsan
ı
tipleri „içinde i
ş
itsel varsan
ı
insan seslerinin ve di
ğ
er seslerin alg
ı
lanmas
ı
d
ı
r. Tat
varsan
ı
s
ı
ve koku varsan
ı
s
ı
ise ilgili duyu
or-ganlar
ı
nda alg
ı
lan
ı
r. Somatik varsan
ı
vücutta yeralan
fiziksel bir deneyimin, örne
ğ
in elektrik hissinin
al-g
ı
lanmas
ı
d
ı
r. Dokunma varsan
ı
s
ı
ise dokunuldu
ğ
u
veya derinin alt
ı
nda bir
ş
ey oldu
ğ
unun alg
ı
lanma-s
ı
d
ı
r. Görsel varsan
ı
ise insan gibi
ş
ekilli veya
ışı
k
gibi
ş
elcilsiz götüntüleri içerebilir (1).
Varsan
ı
lar
ş
izofreni hastalar
ı
nda en s
ı
k görülen be-
lirtilerinden biridir. Dünya Sa
ğ
l
ı
k Örgütünün yü,
rüttü
ğ
ü bir çal
ış
mada
ş
izofreninin tüm kültürlerde
* XXXI. Ulusal Psikiyatri Kongresi'nde bildiri olarak sunulmuştur. ** Bakırköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Hastanesi, 2. Psikiyatri Birimi
21
Şizofrenide Görülen Varsanıların Hastalık Şiddeti ve Sanrılar ile Tansel, Aker, Çakıcı, Özeren, Erkoç, Arkonaç Olan ilişkileri
ortak olan dört semptom; toplumsal geri çekilme,
düz duygulan
ı
m ve sannlarla birlikte i
ş
itsel
var-san
ı
lar da saptanm
ış
t
ı
r (2)
.Varsamlar
ş
izofreninin pozitif semptomlar'
ara-s
ı
ndad
ı
r. Yap
ı
lan psikometrik çal
ış
malarda
var-san
ı
lara s
ı
kl
ı
kla
ş
izofreninin di
ğ
er pozitif
be-lirtilerinden sannlann e
ş
lik etti
ğ
i bulunmu
ş
tur (3-6)
.Varsan
ı
lar ve sannlar aras
ı
ndaki ili
ş
ki bu iki
be-lirtinin ayn
ı
mekanizmalarla ortaya ç
ı
kt
ığı
n
ı
veya
birbirini do
ğ
urdu
ğ
unu dü
ş
ündürebilir. SCAN'in
(Schedules for Clinical Assessment in
Ne-uropsychiatry) sözlü
ğ
ünde koku ile ilgili sannlar,
cinsel varsan
ı
lar ile ilgili sannlar, vücuttaki duyulara
(tat, dokunma) ba
ğ
l
ı
sannlar ba
ş
l
ı
klar
ı
nda bir
var-san
ı
n
ı
n yorumlan
ı
p i
ş
lenmesiyle ortaya ç
ı
kan
san-nlar belirtilir (7)
.İş
itsel varsamlann beyin korteksi üzerinde gerçek
seslere benzer etki yapt
ığı
EEG, nöromanyetometre
ve Positron Emisyon Tomografi (PET) ile
gös-terilmi
ş
tir (8
'9) .İş
itsel varsan
ı
n
ı
n ki
ş
inin subvokal
sesi olabilece
ğ
i dü
ş
ünülerek vokal kaslara EMG
ba
ğ
lanarak yap
ı
lan çal
ış
malardan tutarl
ı
sonuçlar
ah-namam
ış
t
ı
r (11). Buna ra
ğ
men nöroleptiklerle
geç-meyen i
ş
itsel varsamlarla ba
ş
etmede vokal kaslar
ı
kullanmak, örne
ğ
in
ş
ark
ı
m
ı
nldanmak veya
ku-lakl
ı
kla müzik dinlemek oldukça etkili yöntemler
olarak önerilmektedir (10,12,13,14)
Bilgisayarl
ı
Beyin Tomografi (BBT) ve Manyetik
Rezonans Görüntüleme (MRI) ile yap
ı
lan ara
ş
-t
ı
rmalar i
ş
itsel varsamlara üçüncü ventrikülde
ge-ni
ş
leme, sol üst temporal girus ve sol amygdala
hac-minde azalma ve sol temporal lob Tl de
ğ
erinde
yükselmenin e
ş
lik etti
ğ
ini göstermi
ş
tir.
İş
itsel
var-samlarm kal
ı
c
ı
nöroanatomik de
ğ
i
ş
ikliklerle beraber
olmas
ı
, varsan
ı
lann hastal
ı
k
ş
iddeti ile ili
ş
kili
ola-bilece
ğ
ini dü
ş
ündürür (15-17)
.Bu bilgiler
ışığı
alt
ı
nda biz de bu çal
ış
mada kendi
hasta grubumuzda varsan
ı
tiplerinin s
ı
kl
ığı
n
ı
be-lirlemeyi ve varsan
ı
larla sannlar ve hastal
ı
k
ş
iddeti
aras
ı
ndaki ili
ş
kiyi ara
ş
t
ı
rmay
ı
amaçlad
ı
k.
GEREÇ ve YÖNTEM
Bu çal
ış
mada ara
ş
t
ı
rmaya al
ı
nan 144 hasta (58
kad
ı
n, 86 erkek) Bak
ı
rköy Ruh ve Sinir Hastal
ı
klar
ı
Tablo 1. Hastalık süresi Süre (yıl) <5 19 13.2 5-10 26 18.1 >10 97 67.3 Bilinmeyen 2 1.4 Toplam 144 100.0
Tablo 2. Hastaneye yatış
Yatış sayısı <5 60 41.7 5-10 51 35.4 >10 31 21.5 Bilinmeyen 2 1.4 Toplam 144 100.0
Tablo 3. Varsanıların sıklığı
İşitsel varsanı 93 64.6
Görme varsanısı 36 25.0
Somatik-dokunma v. 14 9.7
Koku varsanısı 10 6.9
Tablo 4. Varsanıların hastalık şiddeti ile ilişkisi
Korelasyon katsayısı p değeri
işitme varsanısı 0.0492 0.558
Somatik-dokunma varsanısı 0.1927 0.021
Koku varsanısı 0.1298 0.121
Görme varsanısı -0.0380 0.651
Toplam varsanı 0.0690 0.411
Hastanesi servislerinde yatarak tedavi görmekte
olan, akut alevlenmelerle süregiden hastal
ı
k öyküsü
bulunan hastalar aras
ı
ndan seçildi. Hastalar iki
psi-kiyatri uzman
ı
taraf
ı
ndan ayr
ı
ayr
ı
de
ğ
erlendirildi ve
ikisi taraf
ı
ndan da DSM-III-R tan
ı
ölçütlerine göre
ş
izofreni tan
ı
s
ı
n koydurtacak ölçütleri tamamen
dol-durdu
ğ
u bildirilen hastalar çal
ış
maya al
ı
nd
ı
.
Has-talar
ı
n ya
ş
ortalamas
ı
40.24 (SD=11.66) bulundu.
Hastalar
ı
n % 67.3'ünün hastal
ı
k süresi 10 y
ı
l
ı
n
üze-rindeydi. % 18.1'i 5-10 y
ı
l aras
ı
nda, % 13.2'si ise 5
y
ı
ldan k
ı
sa hastal
ı
k öyküsüne sahipti. Hastaneye
yat
ış
say
ı
s
ı
ise % 41.7'sinde 5 seferden az, %
35.4'ünde 5-10 sefer aras
ı
nda % 21.5'inde ise 10
se-ferden fazlayd
ı
.
22
Şizofrenide Görülen Varsanıların Hastalık Şiddeti ve Sanrılar ile Tansel, Aker, Çakıcı, Öneren, Erkoç, Arkonaç Olan ilişkileri
Yap
ı
lan çal
ış
mada 144 hastada varsan
ı
ve sann
var-l
ığı
n
ı
ve tiplerini de
ğ
erlendirmek için Andreasen
ta-raf
ı
ndan geli
ş
tirilen varsan
ı
, sann, garip davran
ış
ve
pozitif yap
ı
sal dü
ş
ünce bozuklu
ğ
u gibi belirtileri
ara
ş
t
ı
ran PBDÖ (Pozitif Belirtileri De
ğ
erlendirme
Ölçe
ğ
i) kullan
ı
ld
ı
. Hastal
ı
k
ş
iddeti ise hastan
ı
n
duy-gulan
ı
m, psikomotor aktivite, yönetim, ça
ğ
n
şı
m,
dü-ş
ünce içeri
ğ
i ve varsan
ı
l
ı
davran
ış
lar
ı
n
ı
ara
ş
t
ı
ran, 18
maddeden olu
ş
an KPDÖ (K
ı
sa Psikiyatrik
De-ğ
erlendirme Ölçe
ğ
i) toplam skorundan "varsan
ı
l
ı
davran
ış
" maddesi skoru ç
ı
kanlarak belirlendi.
Var-san
ı
profilinin belirlenmesinde ve varsan
ı
lar ile
has-tal
ı
k
ş
iddeti ve sannlar aras
ı
ndaki ili
ş
kinin
de-ğ
erlendirilmesinde korelasyon katsay
ı
lan ve
betimleyici istatistik yöntemleri kullan
ı
lm
ış
t
ı
r.
BULGULAR
144 hastan
ı
n 93'ünde (% 64.6) i
ş
itme varsan
ı
lan,
36's
ı
nda (% 25.0) ise görme varsan
ı
lan saptanm
ış
t
ı
r.
S
ı
kl
ı
k aç
ı
s
ı
ndan daha sonra somatik-dokunma ve
koku varsan
ı
lan gelmektedir (s
ı
ras
ı
yla % 9.7 ve %
6.9). Hastal
ı
k
ş
iddeti ile varsan
ı
tipleri veya
var-san
ı
lar
ı
n bütünsel de
ğ
erlendirilmesi aras
ı
nda bir ili
ş
-ki bulunamam
ış
t
ı
r. Varsan
ı
lar ile sannlann
ara
ş
t
ı
nld
ığı
nda ise somatik sannlar ve
somatik-dokunma varsan
ı
lan aras
ı
nda ili
ş
ki
bu-lunmu
ş
tur (r=0.4058, p=0.001).
TARTI
Ş
MA
Çal
ış
mam
ı
zda
ş
izofreni hastalar
ı
nda en s
ı
k görülen
varsan
ı
tipi i
ş
itsel varsan
ı
lar olarak bulunmu
ş
tur.
Hasta grubumuzda i
ş
itsel varsan
ı
oran
ı
% 64.6'd
ı
r.
Bu oran Mueser ve ark. DSM-III-R'ye göre
ş
izofreni
tan
ı
s
ı
alm
ış
89 hastada buldu
ğ
u % 71 ve Bowman ve
Raymond'un 1408
ş
izofreni hastas
ı
nda buldu
ğ
u %
53'lük i
ş
itsel varsan
ı
oranlar
ı
na yak
ı
nd
ı
r (18
' 19) .İ
kin-ci en s
ı
k görülen varsan
ı
tipi ise % 25 hastada
bu-lunan görme varsamlanyd
ı
. Bat
ı
da yap
ı
lan
ça-l
ış
malar görme varsan
ı
lar
ı
n
ı
n % 12-72 aras
ı
nda
saptand
ığı
n
ı
belirtmektedir
(2,20,21).Yap
ı
lan psikometrik çal
ış
malarda varsan
ı
lara
ş
i-zofreninin di
ğ
er pozitif semptomlar
ı
ndan sannlann
s
ı
k e
ş
lik etti
ğ
i bulunmu
ş
tur (3-6,22-26)
Ş
izofreni
be-lirtilerinin uzunlamas
ı
na seyri ara
ş
t
ı
nld
ığı
nda da
varsan
ı
ve sann belirti grubunun di
ğ
er belirtilerden
ba
ğı
ms
ı
z olarak birlikte azalma ve artma gösterdi
ğ
i
bulunmu
ş
tur (23
'27) .Varsan
ı
lar ve sannlar aras
ı
ndaki
ili
ş
ki bu iki semptomun ayn
ı
mekanizmalarla ortaya
ç
ı
kt
ığı
n
ı
ve birbirini do
ğ
urdu
ğ
unu dü
ş
ündürebilir.
Ş
izofrenide hezeyan geli
ş
iminden aylar, y
ı
llar önce
s
ı
kl
ı
kla varsan
ı
lar
ı
n oldu
ğ
u ve sannlann bu hatal
ı
al-g
ı
lan gerçeklik bak
ış
aç
ı
s
ı
na yerle
ş
tirmek için
has-taya yard
ı
m etti
ğ
i bilinmektedir.
Literatürde de "birincil görüngünün sannl
ı
yo-rumlanmas
ı
" ba
ş
l
ığı
alt
ı
nda birincil görüngü olarak
ifade edilen varsan
ı
ve di
ğ
er alg
ı
bozukluklar
ı
(ör-ne
ğ
in alg
ı
da 'küntle
ş
me veya yükselme,
de-realizasyon, depersonilizasyon, dismorfofobi) gibi
anormal öznel deneyimlerin aç
ı
klanmas
ı
veya
yo-rumlanmas
ı
sonucu olu
ş
an sannlar belirtilir
(7)
.Ça-l
ış
mam
ı
zda somatik-dokunma varsan
ı
lar
ı
ile olu
ş
an
sannlar aras
ı
nda bulunan anlaml
ı
ili
ş
ki sann
ge-li
ş
iminde alg
ı
sal etkenlerin de rolü olabilece
ğ
ini
dit-ş
ündünnektedir.
Varsan
ı
lara
ş
izofreni d
ışı
nda di
ğ
er psikotik
bo-zulduklarda da rastlanmaktad
ı
r.
Ş
izofreni veya
mizaç bozuklu
ğ
u tan
ı
s
ı
konmu
ş
hastalarda
tek-rarlayan ataklarcla varsan
ı
içeri
ğ
i de
ğ
i
ş
se de varsan
ı
tipinin ayn
ı
kalmas
ı
belli nöroanatomik bölgelerde
bir nörofizyolojik bozuklu
ğ
un ayn
ı
tip varsamn
ı
n
telerarlamasma yolaçt
ığı
n
ı
dü
ş
ündürmü
ş
tür (28)
.Nö-roanatomik incelemeler i
ş
itsel varsamlann üçüncü
ventrikülde geni
ş
leme, sol üst temporal girus ve sol
amygdala hacminde azalma, MRI incelemesinde sol
temporal lob Tl de
ğ
erinde yükselme ile birlikte
ol-du
ğ
unu göstermi
ş
tir (1547)
.i
ş
itsel varsamlann kal
ı
c
ı
nöroanatomik de
ğ
i
ş
ikliklerle beraber olmas
ı
,
var-samlann hastal
ı
k
ş
iddeti ile ili
ş
kili olabilece
ğ
ini
dü-ş
ündürür.
Mueser ve ark. çal
ış
mas
ı
nda görme varsan
ı
lar
ı
n
ı
n
hastal
ı
k
ş
iddeti ile ili
ş
kili oldu
ğ
u bildirilmi
ş
tir.
Bizim çal
ış
mam
ı
zda ise varsan
ı
lar ile hastal
ı
k
ş
id-deti veya sann
ş
iddeti aras
ı
nda ili
ş
ki bulunmam
ış
t
ı
r
(18) .
Sonuç olarak;
1.
Ş
izofreni hastalar
ı
nda en s
ı
k görülen varsan
ı
tipi
i
ş
itsel varsan
ı
lard
ı
r.
2. Somatik-dokunma varsan
ı
lann
ı
n daha çok
so-matik sannlarla görülmesi sann geli
ş
iminde alg
ı
sal
etkenlerin de önemli bir rolü olabilece
ğ
ini
dil-ş
ündürrnektedir.
23
Şizofrenide Görülen Varsanıların Hastalık Şiddeti ve Sannlar ile Tansel, Aker, Çakıcı, Özeren, Erkoç, Arkonaç Olan ilişkileri
3.
Varsan
ı
tiplerinin belirlenmesi, varsan
ı
lann
san-r
ı
larla ve hastal
ı
k
ş
iddetiyle ve beyin yap
ı
,
me-tabolizma bozulduklan ile ili
ş
kisinin ara
ş
t
ı
r
ı
lmas
ı
ş
i-zofreninin farkl
ı
boyutlar
ı
n
ı
ara
ş
t
ı
rmada faydal
ı
olacakt
ı
r.
KAYNAKLAR
1. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fourth Edition. Washinton DC, American Psychiatric Association, 1994. 2. Murphy H, Wittkower ED, Fried J, Ellenberger H: A cross cul-tural survey of schizophrenic symptomatology. Int J Soc Psychi-atry 9:237-49, 1963.
3. Aker T, Özmen E, Erkoç Ş, Ataklı C, Arkonaç O: Şizofreninin pozitif ve negatif belirtileri üzerine çok faktörlü bir model de-nemesi. Nöropsikiyatri Arşivi 3:104-11, 1994.
4. Brown KW, White T: Syndromes of chronic schizophrenia and some clinical correlates. Br J Psychiatry 161:317-22, 1992. 5. Mortimer AM, Lund CE, McKenna PJ: The positive: negative dichotomy in schizophrenia. Br J Psychiatry 157:41-49, 1990. 6. Peralta V, Leon J, Cuesta MJ: Are there more than two syndro-mes in schizophrenia? Br J Psychiary 161:335-43, 1992. 7. Schedules for clinical assessment in neuropsychiatry. Glossary 1992.
8. Cleghorn JM, Franco S, Szechtman B, Kaplan RD, Szechtman H, et al: Toward a brain map of auditory hallucinations. Am J Psychiatry 149:1062-69, 1992.
9. Tiihonen J, Han R, Nuakkarinen H, et al: Modifıed activity of the human auditory cortex during auditory hallucinations. Am J Psychiatry 149:255-57, 1992.
10.Corrigon PW, Storzbach DM: Behavioral interventions for al-leviating psychotic symptoms. Hosp Comm Psychiatry 4:341,46, 1993.
11.Green MF, Kinsboume M: Subvocal activity and auditory hal-lucinations, clues for behavioral treatment? Schizophrenia Bull 16:617-25, 1990.
12.Mclnnis M, Marks I: Auditape therapy for persistant auditory hallucinations. Br J Psychiatry 157:913-14, 1990.
13. Nelson HE, Thrasher S, Barres E: Practical ways of al-leviating auditory hallucinations. Br Med J 302-27, 1991. 14.Romine J, Honig A, Noorthorn O, et al: Coping with hearing voices; an emancipatory approach. Br J Psychiatry 161:99-103, 1992.
15.Cullberg J, Nyback H: Persistant auditory hallucinations cor-relate with the size of the third ventricule in schizophrenic pa-tients. Acta Psychiatr Scand 86:469-72, 1992.
16. Barta PE, Pearlson GD, Bowers RE, et al: Auditory hal-lucinations and small superior temporal gyral volume in schi-zophrenia. Am J Psychiatry 147:1457-62, 1990.
17. Canlon P, Trimble MR, Rogers D: A study of epileptic psychosis using magnetic resonance imaging. Br J Psychiatry 156:231-35, 1990.
18. Mueser KT, Bellack AS, Brady EU: Hallucinations in schi-zophrenia. Acta Psychiatry Scand 82:26-29, 1990.
19. Bowman KM, Raymon AF: A statistical study of hal-lucinations of schizophrenia. Dis Nerv Sys 27:349-53, 1966. 20. Bracha HS, Wolkowitz O, Lohr JB, Karson CN, Bigelow L: High prevalence of visual hallucinations in research subjects with chronic schizophrenia. Am J Psychiatry 146:526-28, 1989. 21. Ndetei DM, Vadher A: A comparative cross-cultural study of the frequencies of hallucination in schizophrenia. Acta Psychiatr Scand 70:545-49, 1984.
22.Andreasen NC, Arndt S, Alliger R, Miller D, et al: Symptoms of schizophrenia. Arch Gen Psychiatry 52:341-51, 1995. 23. Arndt S, Andreasen NC, Flaum M, Millet D, et al: A lon-gitudinal study of symptom dimensions in schizophrenia. Arch Gen Psychiatry 52:352-60, 1995.
24. Arndt S, Alliger RJ, Andreasen NC: The distinction of po-sitive and negative symptoms. Br J Psychiatry 158:317-22, 1991. 25. Liddle PF: The symptoms of chronic schizophrenia. Br J Psychiatry 151:145-51, 1987.
26. Liddle PF, Barnes TRE, Morris D, et al: Three syndromes in chronic schizophrenia. Br J Psychiatry 155 (Suppl):119-22, 1989. 27. Eaton WW, Thora R, Federman B, Melton B, et al: Structure and course of positive and negative symptoms in schizophrenia. Arch Gen Psychiatry 52:127-34, 1995.
28. Chaturvedi SK, Sinha VK: Recurrence of hallucinations in consecutive episodes of schizophrenia and affective disorder. Schizophrenia Res 3:103-106, 1990.
