FORENSIC AUTOPSIES PERFORMED ON ELDERLY PEOPLE IN IZMIR: 2004–2007

Ahsen KAYA

Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Adli T›p Anabilim Dal› ‹ZM‹R Tlf: 0212 414 30 29 e-posta: pekcanahsen@yahoo.com Gelifl Tarihi: 03/04/2010 (Received) Kabul Tarihi: 05/06/2010 (Accepted) ‹letiflim (Correspondance)

1 _{Ege Üniversitesi T›p Fakültesi} Adli T›p Anabilim Dal› ‹ZM‹R

2 _{Adalet Bakanl›¤› Adli T›p Kurumu ‹zmir Grup} Ahsen KAYA1 Ender fiENOL1 Umut Erdar B‹LG‹N1 Aytaç KOÇAK1 Ekin Özgür AKTAfi1 Süheyla ERTÜRK1 Fatih fiEN2

FORENSIC AUTOPSIES PERFORMED ON

ELDERLY PEOPLE IN IZMIR: 2004–2007

‹ZM‹R’DE YAPILAN YAfiLI OTOPS‹LER‹:

2004–2007

Ö

Girifl: ‹zmir’de adli otopsisi yap›lan 65 yafl ve üzeri olgular›n özelliklerini inceleyerek istatistiksel

bir veri elde etmek ve ölüm nedeninin sa¤l›kl› flekilde ortaya konabilmesi için adli otopsilerin önemi-ne dikkat çekmek istenmifltir.

Gereç ve Yöntem: 2004-2007 y›llar› aras›nda, Adli T›p Kurumu ‹zmir Grup Baflkanl›¤›nda

otop-sisi yap›lan, yafl› 65 yafl ve üzeri olan 934 olgu retrospektif olarak incelenmifltir. Veriler SPSS progra-m› ile de¤erlendirilmifltir.

Bulgular: Araflt›rmaya kat›lan 934 olgunun 650’si erkek, 284’ü kad›nd›r. Olgular›n yafl

ortalama-s› 73.9±6.7’dir. En ortalama-s›k görülen ölüm sebepleri araortalama-s›nda; do¤al nedenli ölümlerde 331 olguyla kardiyo-vasküler hastal›klar, kazalarda 94 olguyla trafik kazalar›, cinayetlerde 31 olguyla ateflli silah yaralan-malar›, intiharlarda 60 olguyla as› yer almaktad›r.

Sonuç: Tüm dünyada oldu¤u gibi ülkemizde de yafll› nüfus h›zla artmaktad›r. Bu çal›flmada elde

edilen verilere bak›ld›¤›nda; gerek do¤al gerekse do¤al olmayan ölüm nedenleri aç›s›ndan yafll›larda elde edilen bulgular genç eriflkin otopsileriyle benzerlik göstermifltir. Ancak yafll›l›k döneminde ölüm nedeni ve ölüm orijininin sa¤l›kl› flekilde ortaya konabilmesi için, bu yafl grubunda adli otopsiler ve on-lardan elde edilecek verilerin önemli oldu¤u görüflü desteklenmifltir.

Anahtar Sözcükler: Yafll›; Otopsi; Ölüm Nedeni; Adli T›p.

A

Introduction: We aimed to obtain statistical data and reveal the causes of deaths reliably,

and to draw attention to the importance of forensic autopsies by examining the features of the autopsies performed on elderly people aged 65 and over in Izmir.

Materials and Method: In this study, 934 cases aged 65 and over whose autopsies were

performed at The Council of Forensic Medicine Branch of Izmir, between 2004 and 2007 were analyzed retrospectively. Data were analyzed by SPSS for Windows.

Results: 650 of 934 cases were male, 284 of them were female. Average age of the cases

was 73.9±6.7. The leading causes of deaths were cardiovascular diseases (n=331), traffic acci-dents (n=94), firearm injuries (n=31) and hangings (n=60) in the natural, accidental, homicidal and suicidal groups respectively.

Conclusion: Old population is increasing rapidly in our country, as in all of the world. Results

of this study showed that both natural and unnatural causes of deaths of the elderly as revealed in autopsies showed similarities with the results of younger autopsies. This study has supported the view that data obtained from forensic autopsies are of importance in order to reveal the caus-es and origins of deaths in the old age reliably.

Key Words: Aged; Autopsy; Cause of Death; Forensic Medicine.

A

G

Ba¤›fl›klama ve çevre koflullar›nda elde edilen baflar›lar ile bu baflar›lar›n süreklili¤inin sa¤lanmas›, antibiyotiklerin gelifli-mi gibi hastal›klar›n tan› ve tedavisindeki geliflmeler bekle-nen yaflam süresinin uzamas›na sebep olmufltur (1). Bu du-rum, tüm dünyada oldu¤u gibi ülkemizde de yafll› nüfusun artmas›nda etkili bir faktördür.

Yafll›l›k tan›mlamas›nda üzerinde görüfl birli¤ine var›lan bir yafl s›n›r› olmamas›na ra¤men, geliflmifl ülkelerde kabul edilen kronolojik yafl s›n›r› 65 yaflt›r (2). Yafll›l›k dönemlere ayr›larak incelendi¤inde;

1. Genç yafll›l›k dönemi (65-74 yafl), 2. Orta yafll›l›k dönemi (75-84 yafl),

3. ‹leri yafll›l›k dönemi (85 yafl ve üzeri) olarak de¤erlendiril-mektedir (3). Bu nedenle bu çal›flmada yafll› otopsileri in-celenirken, 65 yafl ve üzeri olgular›n de¤erlendirmeye al›nmas› uygun görülmüfltür.

Yafll›l›k döneminde, hipertansiyon, kalp-damar hastal›k-lar›, serebrovasküler hastal›klar ve kanserler önde gelen mor-talite ve morbidite sebepleri aras›ndad›r (1,4). Bu tür ölümler bir hastal›¤a ba¤l› ölüm flekli oldu¤undan “patolojik ölüm” olarak adland›r›lmaktad›r. Ancak bu ölümlerin büyük bir k›s-m›, ölenin hastal›¤›n› belirleyen bir hastane veya hekim rapo-ru yoksa ölüm tan›s› konam›yorsa ya da ölünün durapo-rumunda, bulunuflunda kuflku uyand›racak bir belirti varsa adli kovufl-turmay› gerektiren ölümler olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r (5).

Zamanla genifl aile yap›s›ndan çekirdek aile yap›s›na geçil-mesi ile yafll›lar›n yaln›z yaflayan bireyler haline gelgeçil-mesi ve ev, iflyeri, otel odas› gibi herhangi bir yerde ölü olarak bulunan kiflilerin ölümlerinin kuflkuyla karfl›lanmas› nedeniyle otopsi-si yap›lan yafll›lar›n say›s›, yafll› nüfusun da art›fl›na paralel olarak art›fl göstermektedir (6). Bu çal›flmada, ‹zmir’de 01.01.2004-31.12.2007 tarihleri aras›nda otopsisi yap›lan 65 yafl ve üzeri olgular›n özelliklerini inceleyerek istatistiksel bir veri elde etmek ve ölüm nedeninin sa¤l›kl› flekilde ortaya ko-nabilmesi için adli otopsilerin önemine dikkat çekmek isten-mifltir.

G

Y

01.01.2004–31.12.2007 tarihleri aras›nda Adli T›p Kurumu ‹zmir Grup Baflkanl›¤› Morg ‹htisas Dairesinde otopsi ifllemi uygulanan 65 yafl ve üzeri 934 olguya ait kay›tlar cinsiyet, yafl, yafll›l›k dönemi, ölüm orijini ve nedeni, ölüm y›l›, ölüm-lerin mevsimsel da¤›l›m›, olay yeri, patolojik ve toksikolojik inceleme sonuçlar› aç›s›ndan çal›flma için kurum izni

al›nd›k-tan sonra retrospektif olarak de¤erlendirilmifltir. Veriler, kod-land›ktan sonra bilgisayara yüklenmifl ve SPSS program› ile (versiyon 11.5) de¤erlendirilmifltir.

B

934 olgunun 650’si (%69.6) erkek, 284’ü (%30.4) kad›nd›r. Olgular›n yafl ortalamas› 73.9±6.7 olup, minimum yafl 65, maksimum yafl 98’dir. Olgular›n cinsiyetlerine ve y›llara gö-re da¤›l›m› Grafik 1’de verilmifltir.

Olgular›n yafll›l›k dönemlerine ve y›llara göre da¤›l›m› Grafik 2’de verilmifltir. 2004’ten 2007 y›l›na do¤ru orta ve ileri yafll›l›k dönemlerinde olgu say›s›nda art›fl oldu¤u gözlen-mektedir.

Olgular›n yafll›l›k dönemleri ile cinsiyetleri karfl›laflt›r›ld›-¤›nda istatistiksel olarak anlaml› sonuç elde edilmifltir (p=0.001) (Grafik 3). Her üç yafll›l›k dönemi için erkek olgu say›s›n›n fazla oldu¤u tespit edilmifltir.

Olgular›n 440’› (%47.1) do¤al nedenli ölüm, 249’u (%26.7) kaza, 103’ü (%11.0) intihar ve 82’si (%8.8) cinayet orijinlidir. 60 olgunun (%6.4) ölüm orijini belirlenememifl-tir. Olgular›n ölüm nedenleri incelendi¤inde; do¤al nedenli

Grafik 1— Olgular›n cinsiyetlerine ve y›llara göre da¤›l›m›.

ölümlerde 331 olgu (%75.2) ile kalp damar hastal›klar›, ka-zalarda 94 olgu (%37.8) ile trafik kazalar›, intiharlarda 60 ol-gu ile (%58.3) as›lar, cinayetlerde 31 olol-gu (% 37.8) ile ateflli silah yaralanmalar› ilk s›rada yer almaktad›r. Orijinlerine gö-re olgular›n ölüm nedenleri Tablo 1’de yer almaktad›r.

Do¤al nedenli ölümler ayr›nt›l› incelendi¤inde, kalp-da-mar hastal›klar› aras›nda; koroner arter hastal›klar› (n=269),

kalp yetmezli¤i (n=35), aort anevrizma rüptürü ve kalp rüp-türüne ba¤l› kalp tamponad› (n=25), myokardit (n=1) ve aort stenozu (n=1), akci¤er hastal›klar› aras›nda; pnömoni ve bronkopnömoni (n=38), akci¤er ödemi ve kanamas› (n=13) ve tüberküloz (n=4), sinir sistemi hastal›klar› aras›nda; non-travmatik beyin kanamalar› (n=19), menenjit ve beyin sap› il-tihab› (n=2) ve Parkinson Hastal›¤› komplikasyonlar› (n=1), kanserler aras›nda; akci¤er (n=8), pankreas (n=3), mide (n=1), beyin (n=1), karaci¤er (n=1), barsak (n=1), meme (n=1) kan-serleri, gastrointestinal sistem hastal›klar› (G‹S) aras›nda; du-odenum ve mide perforasyonlar› (n=6), G‹S kanamalar› (n=1), ileus (n=1), di¤er bafll›¤› alt›nda ise; kendisinde mev-cut ancak otopside tespit edilemeyen do¤al nedenli ölümler (n=8) de¤erlendirilmifltir.

Kazalara ba¤l› ölümler ayr›nt›l› incelendi¤inde, zehirlen-meler bafll›¤› alt›nda; CO zehirlenmesi (n=40), metanol zehir-lenmesi (n=3), mantar zehirzehir-lenmesi (n=1), zehirli gaz soluma

Grafik 3— Olgular›n yafll›l›k dönemleri ile cinsiyetlerinin karfl›laflt›r›lmas›.

Tablo 1— Orijinlerine Göre Olgular›n Ölüm Nedenlerinin Da¤›l›m›. Orijin

Do¤al nedenlere ba¤l› ölümler

Kazalara ba¤l› ölümler

‹ntiharlara ba¤l› ölümler

Cinayetlere ba¤l› ölümler

Orijini belirlenemeyen ölümler

Toplam

Ölüm Nedeni Kalp ve damar hastal›klar›

Akci¤er hastal›klar› Sinir Sistemi hastal›klar› Kanserler Gastrointestinal Sistem hastal›klar› Di¤er Trafik kazalar› Zehirlenmeler Düflme Yan›klar Suda bo¤ulma Di¤er As› Zehirlenmeler Düflme Ateflli silah yaralanmalar›

Di¤er

Ateflli silah yaralanmalar›

Kesici delici alet yaralanmalar› Künt travma ‹ple/Elle bo¤ma

Negatif otopsi

Düflme Zehirlenmeler Ateflli silah yaralanmalar› Yan›klar Say› 331 55 22 16 8 8 94 45 40 34 27 9 60 25 9 5 4 31 29 13 9 41 10 5 2 2 Toplam 440 249 103 82 60 934

(n=1), kazalara ba¤l› di¤er ölüm sebepleri aras›nda ise; ateflli silah yaralanmas› (n=1), göçük alt›nda kalma (n=3), yabanc› cisim aspirasyonu (2), elektrik çarpmas› (1), üzerine duvar devrilme (n=1), santral venöz katater temizli¤i s›ras›nda kata-terin kesilmesi (n=1) yer almaktad›r.

‹ntihar orijinli ölümlerde, zehirlenmeler içinde; organo-fosfat zehirlenmesi (n=19), uyutucu-uyuflturucu madde zehir-lenmesi [(benzodiazepin,n=2), (morfin intoksikasyonu,n=1)], ilaç zehirlenmesi [(verapamil,n=1), (amitriptilin,n=1)] ve ko-roziv madde içimi (n=1), di¤er bafll›¤› alt›nda; araç önüne at-lama (n=3), kafaya poflet geçirerek intihar olgusu (n=1) yer al-maktad›r.

Orijinlerine göre olgular›n mevsimsel da¤›l›m› Tablo 2’de verilmifltir. Tüm ölümler de¤erlendirildi¤inde; kazalar hari-cinde tüm orijinlerde ölümlerin en s›k yaz aylar›nda meydana geldi¤i görülmektedir.

Olgular›n orijinlerine göre olay yerlerine bak›ld›¤›nda; olay yeri olarak en s›k “ev” belirtilmifltir. Cezaevindeki ölüm-lerin 15’inin (%88.2) do¤al nedenlere ba¤l› ölüm, 1’inin (%6) as› vas›tas›yla intihar ve 1’inin (%6) orijini tespit edilemeyen ölüm olgusu oldu¤u belirlenmifltir. Orijinlerine göre olgula-r›n olay yerlerinin da¤›l›m› Tablo 3’te gösterilmifltir.

Olgular›n 325’ine (%34.8) postmortem histopatolojik in-celeme yap›lm›flt›r. Postmortem toksikolojik inin-celemede; 107 (%11.5) olguda alkol, 63 (%6.7) olguda karbonmonoksit, 15 (%1.6) olguda organofosfat, 11 (%1.2) olguda benzodiazepin, 1 (%0.1) olguda barbitürat, 1 (%0.1) olguda barbitürat ve benzodiazepin, 1 (%0.1) olguda morfin, 1 (%0.1) olguda amitriptilin ve 1 (%0.1) olguda da verapamil tespit edilmifl-tir. Alkol tespit edilen olgular›n orijinlerine göre da¤›l›m› Tablo 4’te verilmifltir. ‹ki olguda tespit edilen alkol, çürü-meyle iliflkilendirilmifltir.

T

Tüm dünyada oldu¤u gibi ülkemizde de yafll› nüfus h›zla art-maktad›r. Dünya Sa¤l›k Örgütü (DSÖ) 2025’te 800 milyon

kiflinin 65 yafl ve üzerinde olaca¤›n› bildirmifltir (4). Türkiye için 2025 y›l› y›l ortas› nüfus projeksiyonlar›na göre; nüfus 83.5 milyonu aflacak olup, 65 yafl ve üzeri nüfus 8 milyonu geçecektir (7). Bu durum, Türkiye için 1950’lerde tüm nüfu-sun %2’sini oluflturan yafll› nüfunüfu-sun, 2025 y›l›nda %10’lara varaca¤›n› göstermektedir (4,7). Diyarbak›r’da 2000-2004 y›llar› aras›nda do¤al olmayan nedenlere ba¤l› ölümlerin ince-lendi¤i çal›flmada 60 yafl ve üzeri ölümlerin oran› %12, Ay-d›n’da 2000-2003 y›llar› aras›nda yap›lan adli otopsilerin de-¤erlendirildi¤i çal›flmada %24, Ankara’da 2004-2006 y›llar› aras›ndaki adli otopsi olgular›n›n incelendi¤i çal›flmada 65 yafl ve üzeri ölümlerin oran› %12.4, bizim çal›flmam›zda ise 65 yafl ve üzeri ölüm oran› %15.4 olarak saptanm›flt›r (8-10). Birleflmifl Milletler demografik verilerine göre; Türkiye’de 1950’li y›llarda do¤umla beklenen yaflam süresi 43.6 iken, 2000’li y›llar›n bafl›nda bu oran 69.0’a yükselmifltir (11). Bu çal›flmada, olgular›n yafl ortalamas›n›n 73.9 olarak tespit edil-mesi, ‹zmir ve çevresi için do¤umla beklenen yaflam süresinin yakaland›¤›n› göstermektedir.

Gerek tüm adli otopsi olgular›n›n incelendi¤i, gerek yara-lanma türüne göre olgular›n incelendi¤i, gerekse de yafl grup-lar›na göre inceleme yap›lan adli otopsi çal›flmalar›nda erkek olgu say›s›n›n kad›nlardan daha fazla oldu¤u görülmektedir (8-10,12-15). Bu çal›flmada da, erkek olgu say›s›n›n kad›nla-r›n 2 kat›ndan fazla oldu¤u tespit edilmifltir. Bu durum, ya-ralanma türü ve yafl grubu fark etmeksizin erkeklerin adli olaylara daha fazla kar›flt›¤›n› göstermektedir. Yafll›l›k dö-nemlerine göre bak›ld›¤›nda da, yine erkek olgu say›s›n›n faz-lal›¤› dikkat çekmektedir. Ancak bu durum, Türkiye’de orta ve ileri yafll›l›k dönemlerinde kad›n ölümlerinin fazla olma-s›yla ters düflmektedir (14).

Çal›flman›n kapsad›¤› 4 y›lda (2006 y›l› erkek ölümleri hariç) her iki cinsiyette de ölümlerin art›fl gösterdi¤i görül-mektedir. Türkiye ‹statistik Kurumu verilerine bakt›¤›m›zda da; 65 yafl ve üzeri ölümlerde y›llara göre hem toplam olarak, hem de cinsiyet baz›nda art›fl oldu¤u gözlenmektedir (14). Bu

Tablo 2— Orijinlerine Göre Olgular›n Mevsimsel Da¤›l›m›.

Orijin Mevsimler Toplam

Yaz K›fl ‹lkbahar Sonbahar

Do¤al nedenlere ba¤l› ölümler 133 101 103 103 440

Kazalara ba¤l› ölümler 59 74 48 68 249

‹ntiharlara ba¤l› ölümler 36 22 25 20 103 Cinayetlere ba¤l› ölümler 33 16 19 14 82 Orijini belirlenemeyen ölümler 19 12 10 19 60

aç›dan bak›ld›¤›nda, olgu say›s›ndaki art›fl›n Türkiye nüfus art›fl›yla paralellik gösterdi¤i görülmektedir.

Olgular› yafll›l›k dönemlerine göre inceledi¤imizde; en fazla genç yafll›l›k dönemi ölümlerine rastlanm›flt›r. Collins ve arkadafllar› da, yafll› ölümleriyle ilgili olarak yapt›klar› bir ad-li otopsi çal›flmas›nda, otopsi oran›n›n yafl artt›kça azald›¤›n›

belirtmifllerdir (16). Türkiye ölüm istatistikleri incelendi¤in-de; orta yafll›l›k dönemi ölümleri yafll› ölümlerinde ilk s›rada-ki yafl grubunu oluflturmaktad›r (14). Bu fark›n, çal›flmam›z›n adli nitelikli olgular› kapsamas›ndan kaynakland›¤› düflünül-mektedir.

Olgular›n yafll›l›k dönemlerine ve y›llara göre da¤›l›m›n-da (2006 y›l› genç yafll›l›k dönemi hariç) 2004’ten 2007’ye bir art›fl oldu¤u gözlenmektedir. Türkiye genelinde bak›ld›-¤›nda da yine her yafll›l›k döneminde ölümlerin y›llara göre (2004’ten 2007’ye) art›fl gösterdi¤i tespit edilmifltir (14). Bu durum, yafll› nüfus art›fl›n›n ve yaflam süresinin uzamas›n›n bir sonucu olarak düflünülmüfltür.

65 yafl ve üzeri ölümlerin incelendi¤i 20 y›ll›k bir çal›fl-mada, orijin olarak s›ras›yla do¤al nedenlere ba¤l› ölüm, kaza, intihar ve cinayet saptanm›flt›r (16). Orijin s›ralamam›z, bu çal›flmayla paralellik göstermektedir. Kurtafl ve arkadafllar›n›n Kocaeli ilinde yapt›klar› bir çal›flmalar›nda, 65 yafl ve üzerin-de otopsi yap›lan olgularda en s›k görülen ölüm neüzerin-deni

pato-Tablo 3— Orijinlerine Göre Olgular›n Olay Yerlerinin Da¤›l›m›. Orijin

Do¤al nedenlere ba¤l› ölümler

Kazalara ba¤l› ölümler

‹ntiharlara ba¤l› ölümler

Cinayetlere ba¤l› ölümler

Orijini Belirlenemeyen ölümler

Toplam

Ölüm Nedeni

Ev Aç›k alan (yol, arazi, inflaat, bahçe vb.) Di¤er (deniz, dere, araç içi, otel, iflyeri vb.)

Sa¤l›k kurumu Cezaevi Belirtilmemifl Ev Aç›k alan (yol, arazi, inflaat, bahçe vb.) Di¤er (deniz, dere, araç içi, otel, iflyeri vb.) Sa¤l›k Kurumu Belirtilmemifl Ev Aç›k alan (yol, arazi, inflaat, bahçe vb.) Di¤er (deniz, dere, araç içi, otel, iflyeri vb.)

Cezaevi Belirtilmemifl Ev Aç›k alan (yol, arazi, inflaat, bahçe vb.) Di¤er (deniz, dere, araç içi, otel, iflyeri vb.)

Belirtilmemifl Ev Aç›k alan (yol, arazi, inflaat, bahçe vb.) Sa¤l›k kurumu Belirtilmemifl Di¤er (deniz, dere, araç içi, otel, iflyeri vb.)

Cezaevi Say› 232 78 70 30 15 15 105 96 33 9 6 65 23 9 1 5 48 21 6 7 24 24 4 4 3 1 Toplam 440 249 103 82 60 934

Tablo 4— Kan›nda Alkol Tespit Edilen Olgular›n Orijinlerine Göre

Da¤›l›m›.

Orijin Alkol Toplam Var Yok Do¤al nedenli ölüm 55 385 440 Kaza 22 227 249 Cinayet 14 68 82 Orijini belirlenemeyen 12 48 60 ‹ntihar 4 99 103 Toplam 107 827 934

lojik ölümler olarak tespit edilmifltir (17). Yafll›l›k dönemin-de kronik ve ciddi hastal›klar sonucu meydana gelen ölümle-rin ço¤u adli bir olay olma ihtimalinin akla getirilmesini en-gellemekte ve bu nedenle bildirimin azalmas›nda önemli bir etken olmaktad›r. Ancak ölüm sebebinin kesin belirleneme-mesi ya da ölümle ilgili çeflitli suçlamalar›n olmas› do¤al ne-denlere ba¤l› oldu¤u düflünülen ölümlerde otopsi ifllemini zo-runlu k›lmaktad›r. Do¤al nedenlere ba¤l› ölüm olgular›m›z›n fazlal›¤› bu durumu desteklemektedir.

Çocuk ve yafll› otopsilerinin incelendi¤i 5 y›ll›k bir çal›fl-mada, yafll› otopsilerinin tüm olgular›n %18.7’sini oluflturdu-¤u ve her iki grupta da kazalara ba¤l› ölüm oran›n›n ilk s›ra-da yer ald›¤› saptanm›flt›r (18). Zhu ve arkas›ra-dafllar›n›n yapt›k-lar› bu çal›flmada, do¤al nedenlere ba¤l› ölüm oran› yafll›larda %9.9 olup, 3. en s›k görülen orijin olarak bulunmufltur (18). Ayn› çal›flmada, yafll› istismar› ve ihmali ayr› bir alt grup ola-rak incelenmifl, 2. en s›k görülen sebep olaola-rak gösterilmifltir (18). Bizim çal›flmam›zda orijin s›n›flamas›nda böyle bir alt bafll›k kullan›lmam›fl olmas›, orijin s›ralamas›n›n farkl› olma-s›nda etkili bir faktör olarak düflünülmüfltür. ‹nceleme yap›-l›rken yafll› istismar› ve ihmalinin de göz önünde bulundurul-mas› gereklili¤i dikkati çekmifltir.

Küçüker’in Zonguldak’ta 1999-2003 y›llar› aras›nda ya-p›lan adli otopsi olgular›n› inceledi¤i çal›flmas›nda, Erel ve ar-kadafllar›n›n Ayd›n’da 2000-2003 y›llar› aras›nda yap›lan ad-li ölü muayene ve otopsileri de¤erlendirdikleri çal›flmalar›nda kaza ilk s›rada yer alan orijin ve trafik kazalar› da en s›k görü-len ölüm sebebi olarak tespit edilmifltir (9,12). Bu çal›flmala-r›n her yafl grubunu kapsamas› nedeniyle, yafll›l›k dönemi otopsilerini inceledi¤imiz çal›flmam›zla orijin aç›s›ndan fark-l›l›k görülmesinde etkili oldu¤u düflünülmüfltür. Bizim çal›fl-mam›zda da ikinci s›rada yer alan kazalardan ölümlerin en s›k sebebi olarak trafik kazalar› tespit edilmifl olup, trafik kazala-r›n›n önemli bir halk sa¤l›¤› sorunu oldu¤u bir kez daha gö-rülmüfltür.

Kanada’da çocuk ve ergen otopsilerinin incelendi¤i bir ça-l›flmada; kazalara ba¤l› ölümler en s›k görülen orijin olup, bu-nu cinayet, intihar, orijini belirlenmeyen ölümler ve do¤al ne-denlere ba¤l› ölümlerin izledi¤i tespit edilmifltir (19). Kaza-larda trafik kazalar›, intiharKaza-larda as›, cinayetlerde ise ateflli si-lah yaralanmalar› en s›k görülen ölüm nedenleri olarak belir-lenmifltir (19). Samsun’da 0-18 yafl grubu ölümlerin incelen-di¤i bir çal›flmada orijin s›ralamas›; kaza, intihar, patolojik ölüm, cinayet ve orijini tespit edilemeyen ölümler olarak tes-pit edilmifl, trafik kazalar› en s›k ölüm nedeni olarak belirtil-mifltir (15). Kaza, cinayet ve intiharlara ba¤l› ölüm nedenleri incelendi¤inde yafl gruplar› fark etmeksizin yafll› ölümlerin-dekine benzer s›kl›kta ölüm nedenlerinin görüldü¤ü saptan-m›flt›r. Yafll› ölümlerinde do¤al nedenli ölümlerin ön plana

ç›kmas› otopsi ifllemi s›ras›nda patolojik incelemelerin bu otopsilerde oldukça önemli oldu¤unu ortaya koymufltur.

Tüm ölüm olgular›na bak›ld›¤›nda; kazalar haricinde tüm orijinlerde ölümlerin en s›k yaz aylar›nda meydana geldi¤i görülmektedir. Akar ve arkadafllar› Diyarbak›r’da do¤al ne-denlere ba¤l› olmayan ölümleri inceledikleri çal›flmalar›nda, adli olgular›n yaz›n daha fazla oldu¤unu belirtmifllerdir (8). Trafik kazalar›yla ilgili yap›lan çal›flmalarda trafik kazalar›n›n en s›k yaz aylar›nda oldu¤u belirtilmektedir (18,20,21). Bi-zim çal›flmam›zda da trafik kazalar›na ba¤l› ölümlerin en s›k yaz ve sonbahar aylar›nda meydana geldi¤i tespit edilmifltir. Do¤al nedenlere ba¤l› ölüm olgular›nda en s›k ölüm sebe-bi olarak kalp ve damar hastal›klar› tespit edilmifltir. Litera-türde ileri yafllarda ölüm nedenleri aras›nda ilk s›ralarda kar-diyovasküler sistem hastal›klar›, enfeksiyonlar ve malignite kaynakl› hastal›klar›n yer ald›¤› belirtilmektedir (10,16,17). Yafl gruplar›na göre inceleme yap›lmayan bir çal›flmada da do-¤al nedenli ölümlerin en s›k sebebi olarak kardiyovasküler hastal›klar gösterilmifltir (13). Adli otopsilerde malignite s›k-l›¤› ile ilgili yap›lan bir çal›flmada, primer tümörün en s›k gö-rüldü¤ü organ akci¤er olarak belirtilmifltir (13). Bizim çal›fl-mam›zda da akci¤er kanseri en s›k görülen kanser olarak sap-tanm›flt›r. Tüm dünyada da akci¤er kanseri en s›k görülen ve her y›l 1.3 milyon yeni vakan›n tan› ald›¤› bir hastal›kt›r (22).

Kronik, mortalitesi ve morbiditesi yüksek hastal›klar›n yafll›l›kla birlikte s›kl›¤›n›n artmas› yafll›lar›n aktif hayatlar›-n›n azalmas›na, evlerine hapsolmufl bireyler haline gelmeleri-ne sebep olmaktad›r. Olgular›n orijinlerigelmeleri-ne göre olay yerleri-ne bak›ld›¤›nda; ölümlerin en s›k evde meydana gelmesi bu durumun en önemli sonucu olarak görülmektedir. Kiflilerin kendilerini en güvende hissettikleri yerler evleridir. Bununla birlikte, herhangi bir tehlikeyle karfl›lafl›p kendilerini savun-malar› gerekti¤ini düflündükleri en son yerlerdir. Yafll› cina-yetleriyle ilgili yap›lan bir çal›flmada da, cinayetlerin en s›k evde meydana geldi¤i ve kurban› tan›yan kiflilerce ifllendi¤i tespit edilmifltir (16).

Çal›flmam›zda olgular›n %11.5’inin kan›nda alkol tespit edilmifl olup, yap›lan çal›flmalarda postmortem örneklerde al-kol tespit edilme oran›n›n %20 ila %50 aras›nda oldu¤u be-lirtilmifltir (23). Bu fark›n incelenen yafl grubunun sadece yafl-l› olgular› kapsamas›ndan kaynakland›¤› düflünülmüfltür.

Alkol tüketimiyle fliddet ve agresif davran›fllar aras›nda güçlü bir iliflki bulunmaktad›r (24). Do¤al ve do¤al olmayan ölüm olgular›nda alkolün mortaliteye etkisinin araflt›r›ld›¤› bir çal›flmada; 65 yafl üzeri yafll› olgu intiharlar›nda ciddi kan alkol düzeyleri tespit edilmifltir (24). Do¤al nedenli ölümler aç›s›ndan bak›ld›¤›nda da kalp damar hastal›klar›, ani beklen-medik ölüm ve kronik alkolizm aras›nda kuvvetli bir iliflki tespit edilmifltir (23). Çal›flmam›zda en s›k olarak do¤al

ne-denli ölüm olgular›n›n kan›nda alkol tespit edilmifltir. Bu du-rum çal›flma grubumuzdaki olgular›n ölümlerinde alkolün de etkili olabilece¤ini düflündürmüfltür.

Ülkemizde 65 yafl üzeri grup, benzodiazepin kullan›m›n›n %15’inden sorumludur ve genel t›bbi rahats›zl›klar, uyku bo-zukluklar›, duygusal dalgalanmalar nedeniyle bu ilaçlara s›k-ça baflvurulmaktad›r (25). Ancak, bu ilaçlar›n sersemlik hissi, uyuklama, biliflsel fonksiyonlarda azalma, solunum depresyo-nu gibi yan etkileri bulunmaktad›r (25). Olgular›m›z›n 11’inde (%1.2) benzodiazepin tespit edilmifltir. Tamam› te-davi amaçl› verilen, iki olguda intihar amac›yla kullan›lan bu ilaçlar›n ek birçok hastal›¤› olan yafll›larda kullan›m›nda daha dikkatli ve seçici olunmas› gerekti¤i düflüncesini do¤urmak-tad›r.

Sonuç olarak; gerek do¤al gerekse do¤al olmayan ölüm nedenleri aç›s›ndan yafll›larda elde edilen bulgular genç erifl-kin otopsileriyle benzerlik gösterse de, bu çal›flman›n yafll› ol-gularda ölüm nedeni ve ölüm orijininin daha sa¤l›kl› ortaya konabilmesi, yafll›l›¤a özgü de¤iflikliklerin ve kronik hastal›k-lar›n ölümde rolünün araflt›r›labilmesi için bu yafl grubunda adli otopsilerin önemine dikkat çekti¤i düflünülmektedir.

K

1. Akgün S, Bakar C, Budako¤lu ‹. Dünya’da ve Türkiye’de

yafl-l› nüfus e¤ilimi, sorunlar› ve iyilefltirme önerileri. Turkish Jo-urnal of Geriatrics 2004;7(2):105-10.

2. WHO. Definition of an older or elderly person. Health

statis-tics and health information systems. [Internet]. Available from: http://www.who.int/healthinfo/survey/ageingdefnol-der/en/index.html. Eriflim:16.9.2009

3. Erdinçler DS. Geroproflaksi. Geriatrik hasta ve sorunlar›. In:

Be¤er T (Ed): ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi Sürekli T›p E¤itimi Komisyonu Yay›n No: 9. Deonta Güncel T›p Yay›nlar›, ‹stanbul, 1998, p 99.

4. Bilir N, Aslan D, Güngör N, et al. Ankara’da Alt›nda¤ Sa¤l›k

Oca¤› Bölgesi Sakarya Mahallesi’nde yaflayan 65 yafl üzeri kifli-lerin baz› sa¤l›k ve sosyal durumlar›n›n saptanmas›. Turkish Journal of Geriatrics 2002;5(3):97-102.

5. Kolusay›n Ö, Koç S. Ölüm. In: Soysal Z, Çakal›r C (Ed): Adli

T›p, Cilt I. ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakültesi Ya-y›nlar›, ‹stanbul, 1999, pp 103-4.

6. Çölo¤lu AS. Ani do¤al ölümler. In: Soysal Z, Çakal›r C (Ed):

Adli T›p, Cilt I. ‹stanbul Üniversitesi Cerrahpafla T›p Fakülte-si Yay›nlar›, ‹stanbul, 1999, pp 175-6.

7. TU‹K. Yafl grubu ve cinsiyete göre y›l ortas› nüfus

projeksi-yonlar›. [Internet]. Available from: http://www.tu-ik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=243. Eriflim: 6.10.2009.

8. Akar T, Yavuz Y, Demirel B, fienol E, E¤ilmez L.

Diyarba-k›r’da 2000-2004 y›llar› aras›nda meydana gelen do¤al neden-lere ba¤l› olmayan ölümler. Türkiye Klinikleri J Foren Med 2006;3(3):94-100.

9. Erel Ö, Katk›c› U, P›narbafl›l› D, Özkök MS, Dirlik M.

Ay-d›n’da 2000-2003 y›llar› aras›nda yap›lan adli ölü muayene ve otopsilerin de¤erlendirilmesi. Türkiye Klinikleri J Foren Med 2005;2(2):44-7.

10. Cantürk N, Cantürk G, Özdefl T, Da¤alp R. Ankara’da

2004-2006 y›llar› aras›nda otopsisi yap›lan yafll› ölümleri. Turkish Journal of Geriatrics 2009;12(4):165-70.

11. United nations population division world population

pros-pects: The 2000 revision, volume III. Analytical report. Past and future trends in mortality. [Internet]. Available from: http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2000/ chapter2.pdf. Eriflim:10.10.2009.

12. Küçüker H. Zonguldak’ta 1999-2003 y›llar› aras›nda yap›lan

650 adli otopsi olgusunun incelenmesi. Adli Bilimler Dergisi 2004;3(3):35-40.

13. Aky›ld›z EÜ, Özaslan A, Tolgay E, Özdefl T, Koç S, Çelik S.

Adli otopsilerde malignite s›kl›¤›. Adli T›p Dergisi 2006;3(3):89-93.

14. TU‹K. TU‹K verileri, özet tablolar, yafl grubuna göre ölümler.

[Internet]. Available from: http://www.tuik.gov.tr/demografi-app/olum.zul. Eriflim:10.9.2009.15- Ayd›n B, Karaaslan B. Samsun’da çocukluk ça¤› adli ölüm olgular›n›n incelenmesi (1998-2003). Adli Bilimler Dergisi 2005;2(2):25-32.

16. Collins KA, Presnell SE. Elder homicide: a 20-year study. Am

J Forensic Med Pathol 2006;27(2):183-7. (PMID:16738443).

17. Kurtafl Ö, Biçer Ü, Demirbafl ‹, Gündo¤mufl ÜN, Çolak B,

Etiler N. Kocaeli adli t›p flubesine yans›yan erken yafll›l›k ve sonras› ölümlerin de¤erlendirilmesi. Adli T›p Dergisi 2004;18(2):67-74.

18. Zhu BL, Oritani S, Ishida K, et al. Child and elderly victims in

forensic autopsy during a recent 5 year period in the southern half of Osak City and surrounding areas. Forensic Sci Int 2000;113(1-3):215-8. (PMID:10978628).

19. Sauvageau A, Racette S. Child and adolescent victims in

foren-sic autopsy: A 5-year retrospective study. J Forenforen-sic Sci 2008;53(3):699-702. (PMID:18471218).

20. Özcebe H, Temel F. Türkiye’de karayollar›nda trafik kazalar›.

STED 2006;15(11):192-8. [Internet]. Available from: http://www.ttb.org.tr/STED/2006/kasim/turkiye.pdf. Eri-flim:18.11.2009.

21. Gören S, Subafl› M, T›raflç› Y, Kaya Z. Trafik kazalar›na ba¤l›

ölümler. Türkiye Klinikleri J Foren Med. 2005;2(1):9-13.

22. Lung cancer-UK incidence statistics. [Internet]. Available

from: http://info.cancerresearchuk.org/cancerstats/types/lung/ incidence/index.htm. Eriflim:20.11.2009.

23. Nordrum I, Eide TJ, Jorgensen L. Alcohol in a series of

medi-co-legally autopsied deaths in northern Norway 1973–1992, Forensic Sci Int 2000;110(2):127–37. (PMID:10808101).

24. Töro K, Dunay G, Rona K, Klausz G, Feher S. Alcohol-related

mortality risk in natural and non-natural death cases. J Foren-sic Sci 2009;54(6):1429-32. (PMID:19788704).

25. Soygür H. Yafll›l›k ça¤› psikofarmakolojisi: Benzodiazepinler.

Türk Psikiyatri Dizini Demans Dizisi 2000;2(2):45-53. [Inter-net]. Available from: http://www.cty.com.tr/files/jour-nals/4/172.pdf. Eriflim:20.11.2009.