SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ EĞİTİM BİLİMLERİ ANABİLİM DALI
EĞİTİM PROGRAMLARI VE ÖĞRETİM BİLİM DALI
OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASI: İLKÖĞRETİM OKULLARI
İÇİN UYGULAMALI BİR MODEL ÖNERİSİ VE ÖĞRETMEN
YETİŞTİRME SİSTEMİ AÇISINDAN SONUÇLARI
DOKTORA TEZİ
DANIŞMAN
PROF. DR. HALİL İBRAHİM YALIN
HAZIRLAYAN ASLIHAN SABAN
KONYA HAZİRAN 2006
Yirmi birinci yüzyıl iş performansı becerilerine ilişkin olarak yapılan analizler, bireylerin (1) yüksek düzeyde kavramayı gerektiren “okuma ve yazma becerileri”ne sahip olmalarını, (2) kayıtları tutmak, sonuçları hesaplamak, hesap çizelgesini kullanmak, istatistiksel programları uygulamak, vb işlemler için “temel matematik becerileri”ne sahip olmalarını ve (3) birçok firma, endüstri ve profesyonel meslek alanlarındaki yüksek teknolojinin doğası gereği “temel teknoloji okur-yazarlığı becerileri”ne sahip olmalarını öngörmektedir. Dolayısıyla, okul programı ve öğretime ilişkin öncelikler, toplumun ve iş dünyasının teknoloji okur-yazarlığı becerileriyle ilgili beklentilerini de yansıtmalıdır. Bu açıdan bakıldığında, bilgi teknolojilerinin okullara entegrasyonu bir zorunluluktur. Bu bağlamda, bu tezde Türk Eğitim Sistemi için oldukça yeni bir olgu olan “Okul Teknoloji Planlama Süreci”nin etkin olarak nasıl gerçekleştirilmesi gerektiği irdelenmiştir.
Benim için oldukça yoğun ve zor geçen bu tezin hazırlanma sürecinde öncelikle benden desteğini hiçbir zaman esirgemeyen sevgili eşim Doç. Dr. Ahmet SABAN’a çok teşekkür ederim. Bunun yanı sıra, anneme (Figen), babama (Güner), anneanneme (Nafiye) ve kardeşlerime (Neslihan ve Oğuzhan) bütün zor zamanlarımda yanımda oldukları için hayatım boyunca minnettar olacağımı belirtmek isterim. Ve çocuklarım; biricik kızım İlay yüksek lisans döneminde beni yalnız bırakmayıp dünyaya geldi. Oğlum Kutay ise, doktora dönemimde bu dünyaya gelerek yoğun ve stresli anlarımda beni karşılıksız sevgisiyle teselli etmeye çalıştı. İkisine de bana anlayış gösterdikleri ve beni yalnız bırakmadıkları için sonsuz teşekkür ediyorum ve iyi ki varsınız diyorum.
Ayrıca, doktora çalışmam süresince benden yardımlarını eksik etmeyen değerli danışmanım Prof. Dr. Halil İbrahim YALIN’a ve tez jürimi oluşturan değerli hocalarım Prof. Dr. Ömer ÜRE’ye, Doç. Dr. Mustafa ÇELİKTEN’e, Yrd. Doç. Dr. İsa KORKMAZ’a ve Yrd. Doç. Dr. Nadir ÇELİKÖZ’e yapıcı eleştirilerinden ve katkılarından dolayı sonsuz teşekkürlerimi sunuyorum. Son olarak, anket çalışmamın gerçekleştirilmesinde sunduğu yardımlarından dolayı Özel Konya Esentepe İÖO Bilgisayar Öğretmenine çok teşekkür ederim.
kadarını ifade etmeliyim ki, bu tez benim kişisel ve profesyonel gelişimim için bir dönüm noktasıydı ve bir akademisyen olarak çok anlamlı bulduğum bir süreç sonucunda gerçekleşti. Bu nedenle, bu tez benim için orijinal amacından (doktora diplomasından) çok daha fazlasını başardı. Bu süreç esnasında, örneğin, azimli, sabırlı, sistemli (amaçlı) çalışmanın değerini bir kez daha kavradım. Ayrıca, düşünme, yazma, iletişim, teknoloji, vb alanlara ilişkin becerilerim daha da gelişti, zenginleşti. Dolayısıyla, bu tezin tamamlanması esnasında bendeki bu olumlu değişime ve gelişime etki eden bütün kişilere sonsuz teşekkür ediyorum.
Aslıhan SABAN Haziran 2006
UYGULAMALI BİR MODEL ÖNERİSİ VE ÖĞRETMEN YETİŞTİRME SİSTEMİ AÇISINDAN SONUÇLARI
ÖZET
Bu araştırmanın genel amacı “okul teknoloji planlaması“ olgusunu irdelemek ve etkili okul teknoloji planlamasına ilişkin olarak ilköğretim okulları için uygulamalı bir model önerisi sunmaktır. Araştırmada, ayrıca, teknoloji planlama olgusunun öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçlara da dikkat çekilmektedir. Araştırmada, temel olarak AR-GE (Araştırma & Geliştirme) metodolojisi kullanılmıştır. Buna ek olarak, araştırma kapsamına dahil edilen Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulunun teknoloji profilini ortaya çıkarmak için “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)“ araştırmacı tarafından derlenip uygulanmıştır. Araştırmada geliştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeline” göre, etkili bir teknoloji planlama süreci birbiriyle etkileşimli 11 temel boyuttan oluşmalıdır. Bu boyutlar şunlardır: (1) Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak, (2) Vizyon Geliştirmek, (3) Amaç Belirlemek, (4) Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek, (5) Eylem Planı Geliştirmek, (6) Bütçeyi Organize Etmek, (7) Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek, (8) Profesyonel Gelişimi Planlamak, (9) Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek, (10) Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak ve (11) Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek. Yine, araştırma sonuçlarına göre, modelin uygulandığı Özel Konya Esentepe İÖO’nun teknoloji entegrasyonu hususunda göreceli olarak oldukça iyi bir konumda olduğu gözlenmiştir. Öte yandan, söz konusu bu entegrasyon sürecinin (bu çalışmada geliştirilen “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli”nin boyutlarıyla birebir ilişkilendirildiğinde) sistematik olmadığı ve daha çok öğretim personeli bazında bireysel bir çaba olarak algılandığı ve gerçekleştirilmeye çalışıldığı sonucuna varılmıştır.
ANAHTAR KAVRAMLAR
Okul Teknoloji Planlaması; Okul Teknoloji Değerlendirmesi; Okul Teknoloji Koordinatörü, Eğitimde AR-GE Metodolojisi; Model Geliştirme
FOR ELEMENTARY SCHOOLS AND ITS IMPLICATIONS FOR THE TEACHER TRAINING SYSTEM
ABSTRACT
The main purpose of this study is twofold: (1) to examine the issue of “school technology planning” and (2) to propose an applied model for elementary schools in relation to effective technology planning in schools. Moreover, the implications of the “technology planning” issue for teacher training systems are also pointed out. In this research, the R&D (Research & Development) methodology was used. In addition to this methodology, the “School Technology Profile Survey (STPS)” was compiled and used in order to find out the technology profile of Private Konya Esentepe Elementary School. According to the proposed “Elective School Technology Planning Model”, an effective technology planning process must encompass 11 interconnected dimensions. These dimensions are: (1) Establishing a Technology Planning Committee, (2) Developing a Vision, (3) Setting Goals and Objectives, (4) Analyzing Technology Needs, (5) Developing an Action Plan, (6) Organizing the Budget, (7) Building a Technology Infrastructure, (8) Planning the Professional Development, (9) Organizing Maintenance and Technical Support, (10) Involving Parents and Community, and (11) Evaluating the Process and Outcomes. Additionally, according to the results, Private Konya Esentepe Elementary School is considered to be relatively good in the technology integration process. On the other hand, when the school’s technology integration process is associated with the Elective School Technology Planning Model’s 11 dimensions, it is perceived to be more of a personal effort on the part of the school’s teaching staff, rather a systemic school-wide undertaking.
KEY WORDS
School Technology Planning; School Technology Evaluation; School Technology Coordinator; R&D Methodology In Education; Model Development
BÖLÜM 1 GİRİŞ ... 1 1.1.PROBLEM DURUMU... 1 1.2.ARAŞTIRMANIN AMACI... 7 1.3.ARAŞTIRMANIN ÖNEMİ... 7 1.4.TANIMLAR... 8 1.5.TEZİN ORGANİZASYONU... 10 BÖLÜM 2 OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASINA İLİŞKİN LİTERATÜR ... 11
2.1.LİTERATÜR ANALİZİ... 11
2.1.1. Teknoloji Entegrasyonunu Gerekli Kılan Faktörler... 11
2.1.2. Okul Teknoloji Planlaması Olgusuna Genel Bir Bakış... 17
2.1.3. Teknoloji Planlaması Konusunda Yapılan Yaygın Hatalar ... 19
2.1.4. Teknoloji Planlamasının Başarısını Etkileyen Faktörler... 20
2.1.5. Teknoloji Planlamasına İlişkin Karşılaşılan Zorluklar ... 21
2.1.6. Teknolojinin Okullarda Uygulanmasını Etkileyen Faktörler... 22
2.2.İLGİLİ ARAŞTIRMALAR... 25
2.2.1. Okul Teknolojisi Planlanması, Uygulanması ve Değerlendirmesine İlişkin Araştırmalar ... 25
2.2.2. Teknolojinin Okullara Entegrasyonunu Etkileyen Faktörlere İlişkin Araştırmalar ... 28
2.2.3. Okul Teknoloji Koordinatörünün Görev, Rol ve Sorumluluklarına İlişkin Araştırmalar ... 31
BÖLÜM 3 YÖNTEM... 34
3.1.BİR ARAŞTIRMA MODELİ OLARAK AR-GEMETODOLOJİSİ... 34
3.2.BU ARAŞTIRMADA KULLANILAN AR-GEMODELİ... 37
3.3.OKUL TEKNOLOJİ PROFİLİ ANKETİ (OTPA)... 39
3.4.VERİLERİN ANALİZ EDİLMESİ VE YORUMLANMASI... 41
3.5.ANALİZ BİRİMİ (ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO)HAKKINDA BİLGİ... 41
BÖLÜM 4 OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME MODELLERİ... 45
4.1.OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELLERİ... 45
4.1.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Sekiz-Boyutlu Teknoloji Planlama Modeli ... 45
4.1.2. Apple Computer Inc.’in (2005) Altı-Aşamalı Teknoloji Planlama Modeli ... 51
4.1.3. Jones’un (2005) 11-Halkalı Stratejik Teknoloji Planlama Modeli ... 54
4.1.4. Knuth ve Arkadaşlarının (1996) Yedi-Kategorili Teknoloji Planlama Modeli ... 60
4.2.OKUL TEKNOLOJİ DEĞERLENDİRME MODELLERİ... 74
4.2.1. McNabb ve Arkadaşlarının (1999) Okul Teknolojisi Değerlendirme Rehberi ... 75
4.2.2. The CEO Forum on Education and Technology (2001) Tarafından Geliştirilen “the STaR Chart” ... 81
4.2.3. Kimball ve Sibley’in (1997) Teknolojik Olgunlaşma Modeli ... 88
4.2.4. Salina’nın (2001) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Modeli ... 94
4.2.5. Rai’nin (2004) Okul Teknoloji Planı Değerlendirme Kılavuzu... 98
BÖLÜM 5 SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ VE ÖZEL KONYA ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULUNDA UYGULANMASI... 103
5.1.SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ... 103
5.1.1. Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak... 104
5.1.2. Vizyon Geliştirmek ... 107
5.1.3. Amaç Belirlemek ... 109
5.1.4. Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek... 111
5.1.5. Eylem Planı Geliştirmek ... 113
5.1.6. Bütçeyi Organize Etmek ... 114
5.1.7. Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek ... 114
5.1.8. Profesyonel Gelişimi Planlamak... 116
5.1.9. Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek... 121
5.1.10. Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak... 122
5.1.11. Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek ... 123
5.2.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOTEKNOLOJİ PROFİLİNİN “SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ”NE GÖRE ORTAYA ÇIKARILMASI... 127
5.2.1. Boyut 1: Teknoloji Planlama Komitesi Oluşturmak... 128
5.2.2. Boyut 2: Vizyon Geliştirmek ... 128
5.2.3. Boyut 3: Amaç Belirlemek... 129
5.2.4. Boyut 4: Teknolojik İhtiyaç Analizi Gerçekleştirmek... 134
5.2.5. Boyut 5: Eylem Planı Geliştirmek ... 138
5.2.6. Boyut 6: Bütçeyi Organize Etmek ... 139
5.2.7. Boyut 7: Okulun Teknolojik Altyapısını İnşa Etmek ... 140
5.2.8. Boyut 8: Profesyonel Gelişimi Planlamak ... 142
5.2.9. Boyut 9: Bakım ve Teknik Desteği Organize Etmek... 145
5.2.10. Boyut 10: Velilerin ve Paydaşların Katılımını Sağlamak... 147
5.2.11. Boyut 11: Süreci ve Sonuçları Değerlendirmek... 148
BÖLÜM 6 OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASI OLGUSUNUN ÖĞRETMEN YETİŞTİRME SİSTEMİ AÇISINDAN DOĞURDUĞU SONUÇLAR... 152
6.1.HİZMET-ÖNCESİ ÖĞRETMEN EĞİTİMİ... 152
6.2.OKUL TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜ EĞİTİMİ... 159
6.2.1. Okul Teknoloji Koordinatörü Olgusu ... 159
6.2.2. Okul Teknoloji Koordinatörünün Nitelikleri ... 161
SONUÇ VE ÖNERİLER... 177
7.1.EĞİTİMCİLER İÇİN ÖNERİLER... 179
7.2.ARAŞTIRMACILAR İÇİN ÖNERİLER... 181
KAYNAKLAR ... 182
EK 1... 188
ÇİZELGE 2.1.ÖĞRENCİLER İÇİN TEKNOLOJİ STANDART KATEGORİLERİ... 14 ÇİZELGE 2.2.ÖĞRENCİLERİN TEKNOLOJİ OKUR-YAZARLIĞI İÇİN PERFORMANS
GÖSTERGELERİ... 15 ÇİZELGE 3.1.OKUL TEKNOLOJİ PROFİLİ ANKETİNDE (OTPA)YER ALAN SORULARIN
SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİNİN BOYUTLARINA GÖRE
DAĞILIMI... 40 ÇİZELGE 4.1.MCNABB VE ARKADAŞLARININ (1999)OKUL TEKNOLOJİSİ
DEĞERLENDİRME REHBERİ... 76 ÇİZELGE 4.2.THE CEOFORUM ON EDUCATİON AND TECHNOLOGY (2001)
TARAFINDAN GELİŞTİRİLEN “THE STARCHART”MODELİ... 82 ÇİZELGE 4.3.KİMBALL VE SİBLEY’İN (1997)TEKNOLOJİK OLGUNLAŞMA MODELİ.... 89 ÇİZELGE 4.4.SALİNA’NIN (2001)OKUL TEKNOLOJİ PLANI DEĞERLENDİRME
MODELİ... 95 ÇİZELGE 4.5.RAİ’NİN (2004)OKUL TEKNOLOJİ PLANI DEĞERLENDİRME
KILAVUZU... 99 ÇİZELGE 5.1.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO’NUN ÖĞRENCİLER İÇİN GELİŞTİRDİĞİ
TEKNOLOJİ OKUR-YAZARLIĞI PERFORMANS GÖSTERGELERİ... 130 ÇİZELGE 5.2.ÖZEL KONYA ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULU TEKNOLOJİ
EKİPMANI... 135 ÇİZELGE 5.3.ÖZEL KONYA ESENTEPE İLKÖĞRETİM OKULU BİLGİSAYAR
BİLGİLERİ... 136 ÇİZELGE 5.4.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOİÇİN BÜTÇE PLANI... 140 ÇİZELGE 6.1.ÖĞRETMENLER İÇİN TEKNOLOJİ STANDART KATEGORİLERİ... 153 ÇİZELGE 6.2.ÖĞRETMENLERİN TEKNOLOJİ OKUR-YAZARLIĞI İÇİN PERFORMANS
ŞEKİL 3.1.DİCK VE ARKADAŞLARININ (2001)ÖNE SÜRDÜĞÜ AR-GEDÖNGÜSÜ “ÖRNEK 1”... 36 ŞEKİL 3.2.FRAZİER’İN (2003)UYGULADIĞI AR-GEDÖNGÜSÜ “ÖRNEK 2”... 37 ŞEKİL 3.3.ARAŞTIRMADA KULLANILAN AR-GEDÖNGÜSÜ... 39 ŞEKİL 4.1.MCNABB VE ARKADAŞLARININ (1999)GELİŞTİRDİĞİ SEKİZ-BOYUTLU
TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ... 47 ŞEKİL 4.2.APPLE COMPUTER INC.’İN (2005)GELİŞTİRDİĞİ ALTI-AŞAMALI
TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ... 52 ŞEKİL 4.3.JONES’UN (2005)11-HALKALI STRATEJİK TEKNOLOJİ PLANLAMA
MODELİ... 55 ŞEKİL 4.4.KNUTH VE ARKADAŞLARININ (1996)YEDİ-KATEGORİLİ TEKNOLOJİ
PLANLAMA MODELİ... 61 ŞEKİL 4.5.ANDERSON’UN (1996)BENİMSEDİĞİ 6-SAFHALI TEKNOLOJİ PLANLAMA
MODELİ... 67 ŞEKİL 5.1.SEÇMECİ OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMA MODELİ... 104 ŞEKİL 6.1.FRAZİER’İN (2003)TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜ REHBERİ... 164 ŞEKİL 6.2.TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN ÖĞRENME VE ÖĞRETMEYE İLİŞKİN
ROLLERİ... 165 ŞEKİL 6.3.TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN MASAÜSTÜ DESTEK HİZMETLERİNE
İLİŞKİN ROLLERİ... 168 ŞEKİL 6.4.TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN AĞ OPERASYONUNA İLİŞKİN
ROLLERİ... 171 ŞEKİL 6.5.TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN YÖNETİMSEL BİLGİSAYAR
SERVİSLERİNE İLİŞKİN ROLLERİ... 173 ŞEKİL 6.6.TEKNOLOJİ KOORDİNATÖRÜNÜN BÜTÇE VE PLANLAMAYA İLİŞKİN
TABLO 3.1.KATILIMCILARA İLİŞKİN KİŞİSEL BİLGİLER... 43 TABLO 3.2.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOÖĞRENCİ SAYISININ SINIFLARA VE
CİNSİYETE GÖRE DAĞILIMI... 44 TABLO 5.1.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOPERSONELİNİN TEKNOLOJİ KULLANIM
DÜZEYLERİ... 138 TABLO 5.2.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖO’NDA KULLANILABİLEN TEKNOLOJİK
ARAÇLAR... 142 TABLO 5.3.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOPERSONELİNİN İNTERNETİ KULLANMA
NEDENLERİ... 143 TABLO 5.4.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOPERSONELİNİN TEKNOLOJİ KULLANMAYI
ÖĞRENME YOLLARI... 143 TABLO 5.5.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOPERSONELİNİN BİLGİSAYAR VE ÖĞRETİM
TEKNOLOJİLERİ YETERLİK ALANLARINA İLİŞKİN ALGILARI... 144 TABLO 5.6.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOPERSONELİNİN TEKNOLOJİYE İLİŞKİN
HİZMET-İÇİ EĞİTİME İHTİYAÇ DUYDUKLARI ALANLAR... 145 TABLO 5.7.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOPERSONELİNİN TEKNOLOJİYE İLİŞKİN
YARDIM İÇİN BAŞVURDUĞU KİŞİLER... 146 TABLO 5.8.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOPERSONELİNİN TEKNOLOJİ
KOORDİNATÖRÜNÜN NİTELİKLERİNE İLİŞKİN ALGILARI... 147 TABLO 5.9.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOPERSONELİNİN TEKNOLOJİNİN ÖĞRENCİ
ÖĞRENMESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİNE İLİŞKİN ALGILARI... 149 TABLO 5.10.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOYÖNETİM PERSONELİNİN
TEKNOLOJİNİN ETKİSİNE İLİŞKİN ALGILARI... 149 TABLO 5.11.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOPERSONELİNİN TEKNOLOJİNİN
ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİNDEKİ KULLANIMINI ENGELLEYEN FAKTÖRLERE İLİŞKİN ALGILARI... 150 TABLO 5.12.ÖZEL KONYA ESENTEPE İÖOBİLGİSAYAR ÖĞRETMENİN
GİRİŞ
Bu bölümde, problem durumu ortaya konularak araştırmanın amacı ve önemi açıklanmakta ve araştırmada kullanılan belli başlı kavramların tanımı yapılmaktadır.
1.1. Problem Durumu
Teknoloji, bilim ile uygulama arasında bir köprü görevi görmektedir. Yalın’ın (2003, s. 2) aktardığına göre, Galbraith teknolojiyi “bilimsel ya da diğer sistematik bilgilerin pratik alanlara sistemli bir şekilde uygulanması” olarak tanımlar. Benzer şekilde, Alkan (1984) teknolojiyi bilimin ulaşım, hizmet, eğitim, üretim, tıp, vb birçok alandaki sorunlara doğrudan uygulanması olarak tanımlar. Alkan’a (1984, s. 15) göre teknoloji, “insan – makine sistemlerinin desenlenmesi, organizasyonu ve işletilmesini kapsayan” ve bu bağlamda “makineler, işlemler, yöntemler, süreçler, sistemler, yönetim ve kontrol mekanizmaları gibi çeşitli . . . öğelerin belirli bir düzende bir araya getirilmesiyle oluşan ve bilim ile uygulama arasında köprü görevi yapan bir disiplindir”. Bütün bu tanımlarda da görüldüğü üzere teknoloji, “araştırmalar ve kuramsal açıklamalar ile uygulayıcılar tarafından karşılaşılan sorunlar arasında bir köprü görevi görmektedir” (Yalın, 2003, s. 2).
Bilim ve teknolojideki çağdaş gelişmeler, toplumsal yaşamın her alanına, değişimi sürekli izlemeyi gerektiren bir hızla yansımaktadır. Bir yandan nüfus artışı ve eğitim hizmetlerinden yararlananların yoğunluğu, diğer yandan da bilginin hem nitel olarak gelişip karmaşıklaşması hem de nicel olarak artışı, çağdaş eğitim sistemlerini daha verimli kılabilme yollarının da sürekli olarak sorgulanması ve irdelenmesi gereğini zorunlu kılmaktadır. Bu zorunluluk, Alkan (1998, s. 5) tarafından şu şekilde vurgulanmaktadır: “Eğitimciler daha çok öğrenciye, daha az zamanda, daha fazla bilgi öğrenme olanağı sağlamak zorunda kalmaktadırlar. Bu nedenle, öğrenimin daha verimli olmasını sağlayacak yeni eğitsel teknik ve yöntemlerin geliştirilmesi gerekmektedir. Öğrenci ve öğretmenlerin gereksinim duydukları bilgileri kendi kendilerine arayıp bulma ve kullanma yeteneği
teknolojisinin çağdaş eğitim sistemlerinde etkin olarak nasıl kullanılması gerektiği sorusunu gündeme getirmektedir.
Bu bağlamda, Türkiye'de bilgisayarların ve İnternet erişiminin devlet okullarına getirilmesi, öğretmenlerin bilgisayar teknolojilerini kullanmalarına yönelik eğitilmesi ve bilgi teknolojilerinin eğitim sistemiyle bütünleşmesi amacıyla çalışmalar başlatılmıştır. T. C. Milli Eğitim Bakanlığı “Temel Eğitim Programı”nı 4306 sayılı yasayla sekiz yıla çıkarmasıyla birlikte temel eğitimin kalitesinin arttırılmasına yönelik olarak I. Faz faaliyetleri çerçevesinde 1998-2003 yıllarını kapsayan dönemde 81 ilde 2802 ilköğretim okuluna 3188 Bilgi Teknolojisi (BT) Sınıfı kurmuştur. Ayrıca, bilgi teknolojilerinin öğretimde kullanımına yönelik kapsamlı bir hizmet-içi eğitim sağlamak amacıyla temel eğitim öğretmenlerinin, okul müdürlerinin, ilköğretim müfettişlerinin, il ve ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü yetkililerinin kapasitelerinin güçlendirilmesi yönünde uygulamalar başlatmıştır (MEB, 2000).
T. C. Milli Eğitim Bakanlığı BT Sınıfları uygulamasına ilişkin başlıca hedefler aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır (http://projeler.meb.gov.tr/tr/anasayfa.htm; Erişim tarihi: 22 Mart 2006):
• Bilgi Teknolojileri araçlarını kullanarak toplum, okul, öğretmenler ve öğrenciler arasındaki işbirliğini geliştirmek.
• Öğrenme ortamlarını eğitsel yazılımlar, elektronik referanslar, uygulama yazılımları ve eğitsel oyunlarla desteklemek; böylece eğitimin niteliğini arttırmak.
• Bilgi Teknolojisi araçlarını temel eğitimin birinci sınıfından başlayarak sekizinci sınıfına kadar öğrenme ortamlarına entegre etmek.
• Her öğrenciye eğitim hayatı boyunca her türlü gelişmiş bilgi teknolojisi araçlarına (bilgi kaynaklarına) ulaşma olanağı sağlamak.
• Bütün öğrencilere doğru zamanda ve yerde, doğru bilgi teknolojisi aracını kullanma yeteneğini kazandırmak.
• Bilgi Teknolojisi araçları ile bilgiye ulaşma, problem çözme, bilginin işlenmesi ve sunulması becerilerini bütün öğrencilere kazandırmak ve
öğretmek.
• Öğrencileri pasif öğrenme ortamlarından kurtararak, kendi kendilerine aktif bir şekilde öğrenme yeteneği kazanmalarını sağlamak.
• Öğrencilerin İnterneti, çizim programlarını, kelime işlemcileri, elektronik tablolama ve sunum yazılımları, vb araçları öğrenme süreçlerinde yardımcı araçlar olarak kullanmalarını sağlamak.
• Öğretmenlerin ders plânlarını hazırlama, derslerini uygulama, ölçme-değerlendirme araçlarını geliştirme, not verme, eğitsel materyalleri hazırlama ve kendilerini geliştirme çalışmalarında bilgisayarları kullanmalarını sağlamak.
• Bilgi Teknolojileri araçlarının okul yönetimlerinde kullanılmasını gerçekleştirerek veri tabanları, kelime işlemci, sunum yazılımları, vb yoluyla idarî işlerin kolaylaştırılmasını ve daha etkin hale getirilmesini sağlamak.
• İl ve İlçe Millî Eğitim Müdürlüklerinin işlevlerinin, bilgi teknolojileri araçları desteğiyle yürütülmesi için bir Yönetim Bilgi Sistemi kurmak.
81 ilde 2802 okulda kurulmuş olan Bilgi Teknolojisi (BT) Sınıflarının tüm donanım ve donatımı Bakanlık tarafından sağlanmıştır. Bakanlık BT Sınıfları için seçilen ilköğretim okullarına, bilgisayarlar, yazıcılar, eğitim yazılımları, eğitsel içerikli oyunlar, elektronik referanslar, video, tepegöz, televizyon, yansıtma perdesi, beyaz tahta, eğitsel içerikli video kaset ve saydamlar, bilgisayar okur-yazarlığı için ofis yazılımları, bilgisayar masası, sandalye, dolap, vb. donatılar göndermiş ve BT Sınıfı olarak kullanılacak dersliklerin belirli standartlara göre düzenlenmiş haliyle okula teslimini sağlamıştır. Ayrıca, öğretmenler odasında kullanılmak üzere öğretmen bilgisayarları ve idarede kullanılmak üzere bilgisayar ve yazıcı da gönderilmiştir. Kurulan ekipmanlar için donanım firmalarından üç yıllık garanti ve bir yıl ücretsiz İnternet bağlantısı da sağlanmıştır (MEB, 2000).
Bu konuda, ayrıca, İl Milli Eğitim Müdürlüklerine yol göstermek, il düzeyinde danışmanlık yapmak üzere Eğitici Bilgisayar İl Formatörleri (250 kişi)
amacıyla bilgi ve eğitim teknolojileri konusunda Bakanlık tarafından eğitimden geçirilerek il bazında formatörlük kurslarının düzenlenmesi, BT Sınıflarının izlenmesine yönelik planların hazırlanması, uygulamaya yönelik değerlendirme raporlarının hazırlanması ve ilgili birimlere duyurulması, eğitim yazılımlarının kullanımlarının sağlanması gibi konularda İl Milli Eğitim Müdürlüklerine danışmanlık ve onlarla işbirliği yapmakla yükümlü tutulmuşlardır. Okullar düzeyinde ise bu yükümlülük Bilgisayar Formatör öğretmenlerine verilmiştir. BT Sınıfı bulunan her okulda en az bir formatör öğretmenin bulunmasını hedefleyen Bakanlık, Bilgisayar Formatör öğretmenlerini “değişimin öncüleri” olarak nitelendirmiştir (MEB, 2001).
T. C. Milli Eğitim Bakanlığının 2004 yılında başlattığı temel eğitim programının II. Faz uygulaması kapsamında Temel Eğitim Projesine yönelik olarak yapılan çalışmalar şunlardır (http://projeler.meb.gov.tr/tr/anasayfa.htm; Erişim tarihi: 22 Mart 2006):
• 6255 Projeksiyon Cihazı İhalesi.
• 3000 İlköğretim Okuluna 4002 Bilgi ve İletişim Teknolojisi (BİT) Sınıfı kurulması.
• 1400 İlköğretim Okuluna BİT Sınıfı kurulması (Bu kapsamda okullara projeksiyon cihazı gönderilecektir).
• 4000 Kırsal ve Gecekondu İlköğretim Okuluna Eğitim Materyali İhalesi (Mikroskop, Televizyon, DVD oynatıcı, haritalar, küre, vücudumuzdaki sistemler ve duyu organlarıyla ilgili modeller, levhalar ve şemalar, dijital terazi, atom modeli, DNA modeli, matematik seti, Hayat Bilgisi dersiyle ilgili resimli kartlar, güneş sistemi modeli, dünya ve ay modeli, pusula). • 800 Anasınıfına Eğitim Materyali İhalesi.
Dünyadaki birçok ülke de, teknolojik gelişmelere paralel olarak, öğrencilerin teknolojinin hakim olduğu toplum yaşantısına daha iyi hazırlanmasını sağlamak amacıyla teknolojinin (özelliklede de bilgisayar ve İnternet teknolojisinin) öğrenme ve öğretme amaçlı olarak okullardaki kullanımını yaygınlaştırmak için çalışmalar başlatmıştır. Hayes ve Bybee’nin (1995) ve National Center for Education Statistics’in (2000) raporlarına göre, örneğin, ABD’de 1988-1989 öğretim yılında
yılına gelindiğinde ise, bilgisayar-öğrenci oranı, 1/6’dır. Ayrıca, Kleiner ve Lewis (2003) aynı ülkedeki devlet okullarının 1994 yılında %35’inin İnternet erişim imkanına sahip iken 2002 yılı itibariyle bu okulların %99’unun İnternet erişim imkanına kavuştuğunu ifade etmiştir.
Okulların teknolojiyi öğretme- öğrenme sürecini geliştiren etkili bir araç olarak algılamaya başlamasıyla birlikte, teknoloji öğretmen-merkezli bir eğitim anlayışından öğrenci-merkezli bir eğitim anlayışına doğru bir paradigma değişimini kolaylaştırmıştır. Diğer bir ifadeyle teknoloji, okullarda öğrenme-merkezli uygulamalara ağırlık veren eğitim reformlarının uygulanmasında bir katalizör görevi görmektedir. İnternet, örneğin, öğrenme ve öğretme faaliyetlerini ve fırsatlarını sınıfın dört duvarının ötesine taşımıştır. İnternetle ilişkili teknoloji, her yaş grubundaki öğrencilerin daha önce görülmemiş bir düzeyde bilgi inşa etme sürecine katılımını sağlamakta ve öğretim sürecinin her öğrencinin bireysel ilgi ve ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde bireyselleştirilmesine katkıda bulunmaktadır.
Öğrencilerin teknolojiyi öğrenme sürecinde kullanmaları, ayrıca, öğrenci ve öğretmen arasındaki ilişkilere yeni bir dinamik boyut getirmektedir. Öğrenciler, kendi öğrenmelerini organize etmek için daha çok sorumluluk almakta ve araştırma yoluyla daha çok öğrenmektedir. Öğretmenler de, öğrencilerin bilgiyi üretenler olmaları için onlara yardım etmekte ve onları bilgilerini diğerleriyle paylaşmaları için cesaretlendirmektedir. Teknolojiden en yüksek düzeyde faydalanılması durumunda öğretmenin rolü geleneksel “tebeşir-konuşma-ders kitabı”na dayalı öğretim yaklaşımından öğrenmeyi yönlendirme ve öğrencilerin kendi öğrenme amaçlarını gerçekleştirmelerine yardım etme yaklaşımına doğru değişmektedir.
Vurgulamak gerekirse, teknolojinin farklı disiplin alanlarındaki öğrenmeyi destekleyen bir araç olarak potansiyeli oldukça yüksektir (McNabb, Valdez, Nowakowski, & Hawkes, 1999). Örneğin, yazma süreci birçok öğrenci için çok zor bir süreçtir; çünkü yazıların tekrar tekrar gözden geçirilmesi ve düzeltilmesi zorunluluğu söz konusudur. Günümüz kelime-işlem programları ve yazarlık araçları, bu tür öğrencilere ilk taslaklarını gözden geçirme, düzeltme ve mümkün olan en iyi hale getirme fırsatları sunmaktadır. Benzer şekilde, teknolojiyle birlikte hesap makinelerinin kullanımı ve grafik oluşturma öğrenciler için daha kolay hale gelmiş
Teknolojinin fen bilgisi öğretiminde kullanılması ise, yeni bilimsel verilerin keşfine ve teknolojinin yaşayan canlılar üzerindeki etkisinin daha çarpıcı bir şekilde görülmesine ilişkin fırsatlar sunmaktadır. Son olarak, teknoloji, sosyal bilgiler öğretimi için de değerlidir. Örneğin, coğrafik haritalama ve tarihle ilgili yazılım programlarının ilköğretim okulları öğrencilerinin kullanımına sunulması, onların kendilerinin dışındaki dünyayı keşfetmelerine ve onu daha iyi anlamalarına yardımcı olmaktadır. Ayrıca, çeşitli simülasyon programları öğrencilere rol oynama yoluyla çeşitli tarihsel olayları canlandırma ve bu olaylarda kararlar alma fırsatları sunmaktadır.
Açıkça görüleceği üzere, günümüzde bilgi artışı hızla devam ettikçe, okulların ve öğretim programlarının da bu hıza uyum sağlaması bir zorunluluktur. Bugün dünyanın birçok eğitim kurumundaki eğitimciler, veliler ve diğer eğitimle ilgilenen bireyler teknolojinin okul çapındaki bir gelişime nasıl katkı sağlayacağı konusunda kafa yormaktadır. Bu tür okul reform çabaları, bütün öğrenciler için yüksek düzey öğrenme standartlarının saptanmasına, öğrencilere yönelik zengin bilgilerin sunulmasına ve öğrencilerin öğrenme sürecine aktif katılımını sağlayacak öğretim stratejilerinin geliştirilmesine rehberlik etmektedir. Bu yönüyle teknoloji, sistemli okul değişimine götüren “okul reform çabaları”nın en önemli bir parçasıdır ve okul reformu için bir katalizör görevi görmektedir (Collins, 1991). Çünkü, teknolojinin okuldaki öğretim programı, öğretim süreci ve öğrenci öğrenmesi üzerinde önemli bir etkisi söz konusudur (Lockard, 2001).
Dolayısıyla, Bracci’nin (1999) de ifadesiyle, “Teknolojinin okullara entegrasyonu gerekli midir?” sorusu günümüzde artık geçerliğini yitirmiştir. Esas sorulması gereken soru ise şudur: “Teknolojinin okullara entegrasyonu nasıl gerçekleştirilebilir?” Bu bağlamda, “okul teknoloji planlaması” olgusu, bu çalışmanın genel çerçevesini ve kapsamanı oluşturmaktadır. Bu genel çerçeveye bağlı olarak, okul teknoloji planını oluşturan öğeler, bu planın okullar tarafından nasıl geliştirildiği, teknolojinin okullara entegrasyonunu etkileyen faktörler, okul teknoloji koordinatörlerinin görev, rol ve sorumlulukları ve okullardaki teknoloji planlamasının hizmet-öncesi ve hizmet-içi öğretmen eğitimi uygulamalarına etkileri, vb konular bu çalışmada incelenen ve tartışılan ana temalar arasındadır.
Bu araştırmanın genel amacı, okul teknoloji planlaması ve değerlendirmesi için literatürde öne sürülen modelleri inceleyerek yeni (seçmeci) bir “okul teknoloji planlama modeli” geliştirmektir. Bu genel amaç çerçevesinde, bu araştırmada cevaplandırılmaya çalışılan başlıca sorular şunlardır:
1. Öğretmen ve öğrencilerin teknoloji okur-yazarı olabilmeleri için teknolojiye ilişkin kazanmaları gereken bilgi ve beceriler nelerdir?
2. Bilişim teknolojilerinin okullara entegrasyonunu olumlu ve olumsuz yönde etkileyen faktörler nelerdir?
3. Bilişim teknolojilerinin okullara entegrasyonunu başarılı bir şekilde gerçekleştirmek için “etkili bir teknoloji planlama süreci nasıl gerçekleştirilebilir?”
4. Etkin bir “okul teknoloji planı” hangi boyutlardan oluşur?
5. Okullar kendi teknoloji planlarını, programlarını ve uygulamalarını süreklilik esasına dayalı olarak nasıl değerlendirebilir?
6. Okul teknoloji planlamasının öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçlar nelerdir?
7. “Okul teknoloji planlaması olgusu”, Eğitim Fakülteleri Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Bölümlerinin yeniden yapılandırılması kapsamında ne tür bir değişim öngörmektedir?
8. Okul teknoloji koordinatörlerinin görev, rol ve sorumlulukları nelerdir?
1.3. Araştırmanın Önemi
Günümüzde, bireyler hayatın her alanında daha fazla bilgiyle karşı karşıya kalmaktadır. Ayrıca, bilgiye ulaşma, bilgiyi öğrenme ve bilgiyi yönetme gibi nitelikler günümüz çağdaş toplumlarının ihtiyaç duyduğu insan profilinin temel niteliklerini oluşturmaktadır. Dolayısıyla, temel eğitimin ilk yıllarından itibaren öğrencilerin bilgileri elde etme, anlama ve değerlendirme becerilerine sahip bireyler olarak uygun okul programlarıyla yetiştirilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda, kelime-işlemciler, veri tabanları, İnternet kaynakları, vb bilişim
en etkin bir biçimde gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle, okulların ivedilikle teknolojik açıdan donanımlı öğrenme ortamları haline dönüştürülmeleri önemlidir. Bu açıdan bakıldığında bu çalışma, “okul teknoloji planlama süreci”ne dikkat çekerek, bilişim teknolojilerinin okullara entegrasyonu hususunda eğitimcilere uygulamalı bir model önerisi sunmakta ve “okul teknoloji planlaması” olgusunun öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçları irdelemektedir.
Öte yandan, öğretim teknolojisinin okul programına entegrasyonu, birçok farklı okul üyesinin koordinasyonunu ve kararlılığını gerektiren zorlu ve karmaşık bir süreçtir. Birçok eğitimci (örneğin, Bailey, 1997; Barnett, 2001; Cole, 1999), stratejik teknoloji planlamasının bu sürecin en temel basamağını oluşturduğunu vurgulamaktadır. Ancak birçok okul, teknolojinin sınıfta başarılı bir şekilde uygulanmasını sağlayacak etkin bir teknoloji planının nasıl geliştirileceği konusunda bilgi ve beceri sahibi değildir. Bu açıdan ele alındığında, bu araştırmanın sonuçları, teknoloji planlarının öğretim teknolojisinin okullara entegrasyonu sürecine etkisini daha iyi anlamaları için eğitimcilere ve diğer ilgililere yardımcı olabilir. Özetle, bu çalışmadaki bilgiler, (1) okullarındaki teknoloji entegrasyon sürecine ilişkin statülerini ortaya koymak isteyen eğitimciler ve (2) gelecekte teknoloji planlarını geliştirmek, revize etmek ve değerlendirmek isteyen okullar tarafından temel bir başvuru kaynağı olarak kullanılabilir.
1.4. Tanımlar
Öğretim Teknolojisi: “Öğretim teknolojisi” kavramı, farklı kişiler tarafından farklı şekillerde tanımlanmaktadır. Örneğin, Maddin’e (2002) göre, öğretim teknolojisi tanımının kağıt-kalemden interaktif videoya kadar her şeyi kapsaması gerektiği düşünülmektedir. Buna göre, öğretim teknolojisi tanımı içerisinde, grafik fonksiyonlu hesap makineleriyle birlikte İnternet, ağ bağlantılı bilgisayarlar, yazılım programları ve çeşitli çevrebirimleri (yazıcılar, tarayıcılar, dijital kameralar, vb) yer almalıdır. Benzer şekilde, Yalın’a (2003, s. 2) göre, “öğretim teknolojisi” alanı içinden ve dışından olmak üzere birçok eğitimci “öğretim teknolojisini, öğretme-öğrenme sürecinde kullanılan araç-gereçler (tepegöz projektörleri, slayt makineleri,
(2003, s. 3) da vurguladığı üzere, eğer teknolojiyi “bilimsel araştırmalarla elde edilen sistematik bilgilerin pratik alanlara uygulanması” şeklinde tanımlarsak, “öğretim teknolojisinin öğretimde kullanılan makineler ya da materyaller olarak tanımlanmasının doğru bir yaklaşım olmayacağı ortaya çıkar”. Bu perspektiften bakıldığında, öğretim teknolojisi “öğrenme süreçlerini ve kaynaklarını tasarlamayı, geliştirmeyi, kullanmayı, organize etmeyi ve değerlendirmeyi içine alan bir teori ve uygulama alanı” olarak tanımlanabilir (Saettler, 1998, s. 55).
Teknoloji Planlaması: Genel olarak teknoloji planlaması, bir okulun teknoloji ihtiyaçlarını ve politikalarını somut eylemlere dönüştüren ve sürekli olarak devam eden döngüsel bir süreçtir. Planlama süreci, eğitim kurumlarının teknoloji yeniliklerinden maksimum düzeyde faydalanmalarını ve beklenmedik problemlerin etkisini en aza indirgemelerini sağlar. Planlama süreci, teknolojinin okulda uygulanması için bir yol haritası sunar. Ancak, teknoloji planının kendisi değişimi gerçekleştiremez. Bu bağlamda, (a) teknoloji planı geliştirme süreci, (b) uygulama ve (c) değerlendirme bir bütün olarak kapsamlı bir okul reformunun temel öğelerini oluşturur (Knuth, Hopey ve Rocap, 1996).
Teknoloji Planı: Teknoloji planı, uygun bilişim teknolojilerinin belli bir disiplin alanına entegrasyonuyla ilgili eğitimsel içeriğin ve süreçlerin geliştirilmesi, organize edilmesi ve entegre edilmesini içeren bir dokümandır. Teknoloji planı, belirlenmiş öğrenme standartları ile sınıf uygulamaları arasında bir köprü görevi görür. Söz konusu bu plan, uygun teknolojilerin entegrasyonunu sağlayarak belli bir disiplin alanındaki içeriğin ve öğretimsel sürecin tasarlanmasına, organize edilmesine ve uygulanmasına kılavuzluk eder. Plan, okullarda ve eğitim kurumlarında uygun kaynak kullanımıyla sonuçlanacak çok düzeyli eğitim politikalarının ve öğretim programı kararlarının verilmesine rehberlik eder (Knuth, Hopey ve Rocap, 1996).
Teknoloji Entegrasyonu: Teknoloji entegrasyonu, öğretim teknolojisinin uygun ve anlamlı yollarla öğretim programının bütün alanlarına disiplinler arası bir yaklaşımla uygulanmasıdır (Maddin, 2002).
Okul Teknoloji Koordinatörü: Okul teknoloji koordinatörü, bir okuldaki teknolojinin planlanmasından, koordinasyonundan ve uygulanmasından sorumlu olan personeldir (Frazier, 2003).
Bu tez, yedi bölümden oluşmaktadır. Bölüm 1’de, araştırmanın problem durumu ortaya konularak, araştırmanın amacı ve önemi açıklanmakta ve araştırmada kullanılan bazı kavramlar tanımlanmaktadır. Bölüm 2’de, “okul teknoloji planlaması” olgusuna ilişkin literatür ve ilgili araştırmalar kapsamlı bir şekilde analiz edilmektedir. Bölüm 3’te, araştırmanın yöntemi (AR-GE metodolojisi) ve analiz birimi tanıtılmaktadır. Bölüm 4’te, beş okul teknoloji planlama modeli ve beş okul teknoloji değerlendirme modeli olmak üzere toplam 10 model ayrıntılı olarak incelenmektedir. Bölüm 5’te, bu araştırmaya temel teşkil eden “Seçmeci Okul Teknoloji Planlama Modeli” tanıtılmakta ve bu araştırma için araştırmacı tarafından derlenen “Okul Teknoloji Profili Anketi (OTPA)” Özel Konya Esentepe İlköğretim Okulu’nda uygulanarak elde edilen sonuçlar seçmeci modelin boyutlarıyla ilişkili olarak değerlendirilmektedir. Bölüm 6’da, “okul teknoloji planlaması” olgusunun öğretmen yetiştirme sistemi açısından doğurduğu sonuçlar (a) “hizmet-öncesi öğretmen eğitimi” ve (b) “okul teknoloji koordinatörü eğitimi” açısından yorumlanmaktadır. Bölüm 7’de, bu çalışmada ulaşılan sonuçlar doğrultusunda eğitimcilere ve araştırmacılara çeşitli öneriler sunulmaktadır.
OKUL TEKNOLOJİ PLANLAMASINA İLİŞKİN LİTERATÜR
Bu bölümde, okullarda teknolojinin planlanması ve öğretme-öğrenme sürecine entegrasyonuna ilişkin literatür incelenmekte ve ilgili araştırmalar özetlenmektedir. Literatür analizi kısmı, aşağıdaki noktalarda gerçekleştirilmiştir: (1) teknoloji entegrasyonunu gerekli kılan faktörler, (2) okul teknoloji planlaması olgusuna genel bir bakış, (3) teknoloji planlaması konusunda yapılan yaygın hatalar, (4) teknoloji planlamasının başarısını etkileyen kritik faktörler, (5) teknoloji planlamasında karşılaşılan zorluklar ve (5) teknolojinin okullara entegrasyonunu etkileyen faktörler. İlgili araştırmalar kısmı ise (a) okul teknolojisinin planlanması, uygulanması ve değerlendirilmesine ilişkin araştırmalar, (b) teknolojinin okullara entegrasyonunu etkileyen faktörlere ilişkin araştırmalar ve (c) okul teknoloji koordinatörünün görev, rol ve sorumluluklarına ilişkin araştırmalar olmak üç alt-başlık altında organize edilmiştir.
2.1. Literatür Analizi
2.1.1. Teknoloji Entegrasyonunu Gerekli Kılan Faktörler
Peck ve Dorricott’a (1994) göre, bilgi teknolojilerinin okullara entegrasyonunu gerekli kılan başlıca nedenler arasında aşağıdakiler sıralanabilir:
1. Öğrenciler farklı yollarda ve seviyelerde öğrenmektedir. Teknoloji sayesinde öğretmenler, öğretimi bireyselleştirilebilir. Örneğin, bilgisayar ağları yoluyla öğrenciler için farklı bireysel öğrenme yolları oluşturulabilir. Bu ve buna benzer yeni sistemler, farklı özgeçmişe, ilgiye ve motivasyona sahip öğrencilere tek tip ders kitaplarının aksine öğretim programındaki temel becerilerin geliştirilmesi için farklı yollar sunabilir.
2. Mezunların bilgiye ulaşmada, bilgiyi uygulamada ve değerlendirmede ve
bilgiyi başkalarına aktarmada ehil/yeterli olmaları gerekmektedir. Öğretim teknolojileri, öğrencileri araştırma-amaçlı sorular sormaya, çeşitli tartışmalara
gerçekle ilgili görüşlerini sınamaya teşvik eder.
3. Teknoloji, öğrencilerin düşünme ve yazma becerilerini geliştirmektedir. Bilgisayarların eğitimdeki başarılarından belki de en önemlisi, öğrencilerin yazma becerilerini geliştirmesidir. Kelime-işlem yazılım programının sahip olduğu pek çok özellik, öğrencilerin yazma süreciyle ilgili çeşitli korkularını azaltmaktadır. Bilgisayar sayesinde, öğrenciler artık yazılarında daha fazla yaratıcı davranabilmekte ve daha çok gramer ve imla hatası yapma riskini göze alabilmektedirler.
4. Mezunlar, karmaşık problemleri çözmeyi öğrenmelidir. Yüksek düzeydeki süreç becerileri geleneksel eğitim anlayışıyla geliştirilemez; çünkü bu tür beceriler öğretmenden öğrencilere doğrudan aktarılamaz. Gerekli ve uygun rehberlik sağlanarak, bu yeteneklerin öğrencilerin kendileri tarafından geliştirilmeleri gerekmektedir. Bu bağlamda, çeşitli veri tabanları, çalışma yaprakları, grafik programları, bilgisayar destekli tasarımlar, vb unsurlar öğrencilerin kendi çalışmalarını ve projelerini yine kendilerinin organize etmelerine, geliştirmelerine ve değerlendirmelerine fırsat tanımaktadır.
5. Teknoloji, öğrencilerin sanatsal yönlerini açığa çıkarır ve geliştirir. Modern teknolojiye dayalı sanat formlarının (video ürünleri, dijital fotoğraflar, bilgisayara dayalı animasyonlar, vb) çekiciliği ve cazibesi, öğrencilerin sanatsal yönlerini açığa çıkarmakta ve onların bu yönlerini desteklemektedir. Geleneksel olarak, sözlü veya yazılı iletişim formlarından birini seçmeye zorlanmış öğrenciler için bu araçlar, farklı sanatsal iletişim formları sağlamakta ve onların motivasyonlarını arttırmaktadır.
6. Mezunlar, global düşünebilmeli ve okul dışında bulunan kaynakları
kullanabilmelidir. Birkaç istisnai durum haricinde, öğrencilerin keşfetmeyle ilgili deneyimleri genellikle sınıfın ve okulun duvarlarıyla sınırlıdır. Öte yandan, teknolojik araçlar (özellikle de İnternet) öğrencilere dünyanın her yerine ucuz ve anında ulaşma ve diğer kültürleri birinci elden öğrenme imkanını sunmaktadır.
7. Teknoloji, öğrencilere anlamlı çalışmalar yapma fırsatı tanımaktadır. Öğrencilerin sadece okulda değil, okul dışında da değerli olan ürünler ortaya koymaya, çalışmaları hakkında geribildirim almaya ve çalışmalarını yayınlama, sergileme, vb formlarla başkalarıyla paylaşmaya ihtiyaçları söz konusudur. Bu
sağlayabilir. Bilgisayar, örneğin, öğrencileri dünya ile bütünleştir, onlara yazmak için yeni nedenler sunar ve onların fikirleri için yeni geribildirim mekanizmaları sağlar.
8. Bütün öğrencilerin yüksek düzeyde akademik niteliğe sahip ve ilginç olan
derslere ihtiyacı vardır. Elektronik medya, öğrencilerin daha önceden hayal bile edemeyecekleri bilgileri ve deneyimleri sınıfa getirebilir. Eğitsel televizyon programları sayesinde, örneğin, öğrenciler gerçek hayatlarında tecrübe edemeyecekleri olayları gözden geçirerek tartışabilirler. Yine, CD-ROM ve diğer lazer diskler, yüzlerce sayıdaki figürleri ve ciltler dolusu bilgileri öğrencilerin kullanımına sunmaktadır.
9. Öğrenciler, günümüz bilgi çağının teknolojik araçlarıyla aşina olmalı ve
onları kullanma konusunda kendilerini rahat hissetmelidir. Bilgisayarlar ve diğer teknolojiler günümüz öğrencileri için içinde yaşadıkları dünyanın artık vazgeçilmez bir parçası haline gelmiştir. Artık, telefon, bilgisayar, televizyon ve diğer medyanın birleşmesiyle birlikte, bilgi çağı insanları için inanılmaz imkanlar ulaşılabilir olmaktadır. Bu durumda, “Ben sana anlatayım, sen de bana anlat ve ben sana not vereyim” anlayışına dayalı geleneksel eğitim modeliyle içinde bulunduğumuz bilgi çağının ihtiyacı olan insan modelini yetiştirmek oldukça zordur.
Açıkça görüleceği üzere, teknolojinin bir amaç olmaktan çok bir araç olarak ele alınması ve dolayısıyla da öğretme-öğrenme sürecine entegrasyonu için öğrencilerin sahip olması gereken teknoloji standartlarının ve performans göstergelerinin tanımlanması bir zorunluluktur. Bu ihtiyaçtan hareketle, ISTE (International Society for Technology in Education) (http://cnets.iste.org; Erişim tarihi: 9 Şubat 2005) “Öğrenciler için Teknoloji Standartları”nı geliştirmiş ve onları altı genel kategori altında toplanmıştır. Çizelge 2.1, ISTE tarafından öğrenciler için geliştirilen teknoloji standart kategorilerini sunmaktadır.
Buna ek olarak, “Öğrencilerin Teknoloji Okur-Yazarlığı için Performans Göstergeleri” anasınıfından lise son sınıfa kadar olan bütün sınıfları (K-12) kapsayacak şekilde yine ISTE tarafından geliştirilmiştir. Bu göstergeler, her sınıf düzeyindeki öğrencilerin sergilemekle yükümlü oldukları teknoloji yeterliklerini tanımlamaktadır. Çizelge 2.2, öğrencilerin teknoloji okur-yazarlığı için ISTE tarafından geliştirilen performans göstergelerini sunmaktadır. Çizelge 2.2’de de
göstergelerinin her biri, aynı zamanda, öğrenciler için geliştirilen teknoloji standart kategorilerinin bir veya birkaçıyla ilişkilidir. Bu bağlamda, her performans göstergesi sonunda paragraf içinde verilen sayı, bu becerinin temsil ettiği standart kategorisini simgelemektedir.
Çizelge 2.1. Öğrenciler için Teknoloji Standart Kategorileri 1 Temel
Kavramlar ve İşletim
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Teknoloji sistemlerinin doğasına ve işletimine ilişkin güçlü bir anlayış sergiler.
B. Teknoloji kullanımı konusunda yeterlidir.
2 Sosyal, Etik ve İnsani Boyutlar
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Teknolojiye ilişkin etik, kültürel ve sosyal konular hakkında iyi bir anlayışa sahiptir.
B. Teknoloji sistemlerini, bilgilerini ve yazılımlarını sorumluluk duygusu içinde kullanır.
C. Hayat boyu öğrenmeyi, işbirliğini, kişisel gelişimi ve üretkenliği destekleyen teknolojiye karşı pozitif bir tutum sergiler.
3 Teknoloji Verimlilik Araçları
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Teknolojik araçları kendi öğrenmesini desteklemek, üretkenliğini artırmak ve yaratıcılığını geliştirmek için kullanır.
B. Teknoloji verimlilik araçlarını işbirliği içinde teknoloji-destekli modelleri oluşturmak, yayın yapmak ve diğer yaratıcı çalışmaları üretmek için kullanır.
4 Teknoloji İletişim Araçları
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Telekomünikasyonları işbirlikçi çalışmalar gerçekleştirme, yayın yapma ve arkadaşları, uzmanlar ve diğer bireylerle iletişim ve etkileşime girme, vb amaçları için kullanır.
B. Farklı bireylere ve kitlelere bilgilerini ve fikirlerini iletmek için bir dizi medya ve form kullanır.
5 Teknoloji Araştırma Araçları
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Teknolojiyi bir dizi bilgi kaynağından bilgi elde etmek ve topladığı bilgileri değerlendirmek için kullanır.
B. Teknolojiyi verileri işlemek ve sonuçları rapor etmek için kullanır. C. Spesifik işlere veya görevlere uygun yeni bilgi ve teknoloji
kaynaklarını tanımlar ve değerlendirir.
6 Teknoloji Problem Çözme ve Karar Verme Araçları
Bu standardı karşılayan her öğrenci:
A. Teknoloji kaynaklarını problemleri çözmek ve bilinçli kararlar vermek için kullanır.
B. Teknolojiyi dünyadaki gerçek problemlerin çözümünde kullanılabilecek stratejileri geliştirmek için kullanır.
Göstergeleri
Anasınıfı - 2. Sınıf Performans Göstergeleri
2. sınıfı (erken çocukluk eğitim dönemini) bitiren her öğrenci:
1 Bilgisayar, VCR, kaset çalar, vb diğer teknolojileri başarılı bir şekilde çalıştırmak için girdi araçlarını (klavye, Mouse, uzaktan kumanda, vb) ve çıktı araçlarını (yazıcı, monitör, vb) kullanır (1).
2 Bağımsız ve kontrollü öğrenme aktiviteleri için bir dizi medya ve teknoloji kaynaklarını kullanır (1, 3).
3 Teknolojiye ilişkin başkalarıyla olan iletişiminde gelişim düzeyine uygun terminolojiyi doğru bir şekilde kullanır (1).
4 Öğrenmeyi desteklemek için gelişim düzeyine uygun Multimedya kaynaklarını (interaktif kitaplar, eğitim yazılımları, Multimedya ansiklopedileri, vb) kullanır (1). 5 Sınıfta teknolojiyi kullanırken arkadaşlarıyla birlikte çalışır ve onlarla işbirliği yapar (2). 6 Teknoloji kullanımı konusunda sosyal ve etik davranışlar sergiler (2).
7 Teknolojik sistemleri ve yazılımları sorumluluk bilinci içinde kullanır (2).
8 Öğretmenlerin, aile üyelerinin ve arkadaşlarının desteğini alarak gelişimsel düzeyine uygun Multimedya ürünleri oluşturur (3).
9 Problem çözme, iletişim ve etkileşime girme ve fikir ve düşüncelerini paylaşma vb etkinlikler için teknoloji kaynaklarını (bulmacalar, zihinsel gelişim programları, dijital kameralar, vb) kullanır (3, 4, 5, 6).
10 Öğretmenlerinin, ebeveynlerinin ve arkadaşlarının desteğini alarak bilgiyi elde etmede ve paylaşmada telekomünikasyonları kullanır (4).
3. Sınıf - 5. Sınıf Performans Göstergeleri
5. sınıfı (ilkokulu) bitiren her öğrenci:
1 Klavye ve diğer girdi/çıktı araçlarını etkili ve yeterli bir biçimde kullanır (1).
2 Teknolojinin günlük hayattaki yaygın kullanımları ve bu kullanımların avantajları ve dezavantajları hakkında bilgi sahibidir (1, 2).
3 Bilginin ve teknolojinin sorumluluk bilinciyle kullanılması ve kullanılmaması neticesindeki sonuçları hakkında bilgi sahibidir (2).
4 Üretim araçlarını ve gereçlerini kişisel üretkenliğini desteklemek, yetersizlikleri gidermek ve öğrenmeyi kolaylaştırmak için kullanır (3).
5 Sınıf içindeki ve dışındaki kitlelere yönelik ürünler oluşturmada çeşitli teknoloji
araçlarını (yazarlık araçları, sunu araçları, web araçları, dijital kameralar, tarayıcılar, vb) bireysel ve işbirlikçi yazma, yayınlama ve paylaşma etkinlikleri için kullanır (3, 4). 6 Telekomünikasyonları bilgilere erişim, bağımsız öğrenmelerine ilişkin başkalarının desteğini alma ve kişisel ilgilerini karşılama, vb amaçlara yönelik olarak etkili bir şekilde kullanır (4).
7 Sınıf içindeki ve dışındaki kitlelere yönelik olarak ürünler veya çözümler üretmede işbirlikçi problem çözme aktiviteleri için telekomünikasyonları ve Online kaynaklarını (e-posta, Online tartışmaları, web ortamları, vb) kullanır (4, 5).
8 Kapsamlı öğrenme aktiviteleri, birey-denetimli öğrenme projeleri ve problem çözme etkinlikleri için çeşitli teknoloji kaynaklarını (hesap makineleri, veri toplama araçları, videolar, eğitimsel yazılımlar, vb) kullanır (5, 6).
9 Çeşitli problemler, işler veya görevler için hangi teknolojinin daha uygun ve faydalı olduğunu bilir ve bu tür etkinlikler için uygun araçları ve teknoloji kaynaklarını seçer ve kullanır (5, 6).
10 Elektronik bilgi kaynaklarının doğruluğunu, uygunluğunu, kapsamlılığını ve durumlara özgü olup olmadığını değerlendirir (6).
1 Günlük kullanımı esnasında oluşan rutin donanım ve yazılım problemlerinin tanımlanması ve çözümlenmesi için uygun stratejileri kullanır (1).
2 Bilgi teknolojileri hakkında meydana gelen son değişiklikler ve bu değişikliklerin toplum ve iş dünyası üzerindeki etkileri hakkında bilgi sahibidir (2).
3 Bilgiyi ve teknolojiyi kullanırken yasal ve etik davranışlar sergiler ve teknolojinin yanlış kullanımına ilişkin sonuçları bilir (2).
4 Öğrenme ve araştırma çabalarını desteklemek için içeriğe uygun teknolojik araçları, yazılımları ve simülasyonları (grafiksel hesap makineleri, keşfetme ortamları, web araçları, vb) kullanır (3, 5).
5 İçeriği öğrenmek, grup çalışmalarına katılmak ve kişisel üretkenliği desteklemek için çeşitli Multimedya araçlarını ve gereçlerini kullanır (3, 6).
6 Sınıf içindeki ve dışındaki kitlelerle programdaki konulara ilişkin çeşitli kavramların paylaşımını sağlamak için teknoloji kaynaklarını kullanarak ürünler tasarlar, geliştirir, yayınlar ve sunar (4, 5, 6).
7 Sınıf içindeki ve dışındaki bireylere yönelik ürünler ve çözümler geliştirmek ve öğretim programına ilişkin problemleri, konuları ve bilgileri araştırmak için sınıf arkadaşlarıyla, uzmanlarla ve diğerleriyle işbirliği içinde telekomünikasyonları kullanır (4, 5).
8 Bir dizi görevleri tamamlamak ve problemleri çözmek için uygun teknoloji kaynaklarını seçer ve kullanır (5, 6).
9 Donanım, yazılım ve bunların problem çözme ve öğrenme süreçlerine yönelik uygulamalarına ilişkin temel kavramlar hakkında iyi bir anlayışa sahiptir (1, 6). 10 Elektronik bilgi kaynaklarının doğruluğu, uygunluğu ve kapsamlılığı hakkında
araştırmalar gerçekleştirir ve bu kaynakların gerçek durumlara uygulanabilirliği hakkında değerlendirmeler yapar (2, 5, 6).
9. Sınıf - 12. Sınıf Performans Göstergeleri
12. sınıfı (liseyi) bitiren her öğrenci:
1 Çağdaş ve gelişmekte olan teknoloji kaynaklarının kapasiteleri ve sınırlılıkları hakkında bilgi sahibidir ve bu sistemlerin kişisel, hayat-boyu öğrenme ve mesleki ihtiyaçlarını karşılamadaki potansiyeline ilişkin bir yargıda bulunur (2).
2 Varolan teknoloji sistemleri, kaynakları ve servisleriyle ilgili doğru kararlar alır (1, 2). 3 Toplumda ve iş dünyasında teknolojinin yaygın bir şekilde kullanılmasının avantajlarını
ve dezavantajlarını analiz eder (2).
4 Bilginin ve teknolojinin kullanımına ilişkin yasal ve etik davranışların arkadaşları, ailesi ve yakın çevresi tarafından sergilenmesi için çaba gösterir (2).
5 Teknoloji araçlarını ve kaynaklarını kişisel/profesyonel bilgiyi organize etmede ve paylaşmada kullanır (3, 4).
6 Hayat-boyu öğrenme için teknoloji temelli fırsatları ve seçenekleri (uzaktan eğitim dahil) değerlendirir (5).
7 Online bilgi kaynaklarını işbirliği, araştırma, yayınlama, paylaşma, üretme, vb ihtiyaçları karşılamak için düzenli bir şekilde ve etkili olarak kullanır (4, 5, 6).
8 İçeriğin öğrenilmesinde araştırma yapmak, bilgiyi analiz etmek, problem çözmek ve karar vermek, vb etkinlikler için teknolojik araçları seçer ve kullanır (4, 5).
9 Gerçek durum simülasyonlarını ve uzman sistemlerini araştırır ve kullanır (3, 5, 6). 10 İçerik-temelli bilgi tabanına katkıda bulunmak için teknolojiyi (bilgileri organize etmek,
sentez etmek, paylaşmak, üretmek, vb etkinlikler için) kullanarak arkadaşları, uzmanlar ve diğer bireylerle işbirliğine gider (4, 5, 6).
Teknolojinin öğretimdeki kullanımına ilişkin ilk teknoloji planlama çabaları, basitçe bilgisayarların satın alınması üzerine odaklanmaktaydı (Apple Computer Inc., 2005). Bu durumda teknoloji planlaması, basitçe ne tür bilgisayardan kaç adet satın alınacağı ve bu bilgisayarların nerelerde, nasıl kullanılacağı konularını içermekteydi. Öte yandan, teknoloji planlama süreci sistematik bir olgudur. Çünkü plan, teknolojinin entegrasyonuna yön vermesi ve uygulamanın odak noktasını vurgulaması bakımından önemli işlevlere sahiptir. Planlar uygulayıcılara somut amaçları belirlemede rehberlik ederler. Dolayısıyla, teknolojinin öğretim programına entegrasyonu için her okul kendi teknoloji planını geliştirmekle işe başlamalıdır. Bu bağlamda, “teknoloji planı”, uygulandığında okulun nasıl görüneceğini tanımlayan bir dokumandır (Sibley & Kimball, 2004). Plan, sınıflara yerleştirilmekte olan teknolojiyle okulun eğitim misyonu arasındaki ilişkiyi gösterir ve teknolojiyi desteklemek için ihtiyaç duyulan sistemleri tanımlar. Dolayısıyla, bir teknoloji planı, ihtiyaç duyulan donanımı/yazılımı basitçe tanımlamaktan ve satın almaktan çok daha fazlasını kapsar ve yapar.
Sibley ve Kimball’a (2004) göre, teknoloji planı, öğrenci öğrenmesini geliştirmeyi amaçlayan bir okul vizyonunu ortaya koyar. Plan, velilere, öğrencilere ve eğitimcilere teknoloji donanımı ile birlikte sınıfların neye benzeyeceğini ve öğrenmeye nasıl katkıda bulunacağını anlatır. Örneğin: Okulda ne tür öğrenmeler veya beceriler desteklenecektir? Sınıflar, sadece yerel ağ erişimine mi? İnternet erişimine mi? yoksa her ikisine de mi sahip olacaktır? Öğretmenler ve öğrenciler ne tür yazılımları kullanıyor olacaktır? Söz konusu yazılımlar okul programını nasıl ve ne şekilde destekleyecektir? Her sınıfta kaç adet bilgisayar olacaktır? Ne tür mobilyalara (sıra, masa, sandalye, vb) ve fiziksel yerleşim düzenine ihtiyaç duyulacaktır? Kısacası, teknoloji planı, reform için güçlü bir okul vizyonu oluşturma fırsatı ve bu vizyonu gerçekleştirme haritası sunar.
Tarihsel süreç içerisinde, okulların teknoloji planlarını geliştirmeye başlaması, kişisel bilgisayarların okullarda ilk olarak tanıtılmaya ve kullanılmaya başlandığı 1980’li yılların başında gerçekleşmiştir (Fries & Monahan, 1998). Bu tarihten sonra, okulların etkili teknoloji entegrasyonuna yardımcı olacak birçok teknoloji planlama
planlarını geliştirmek için izlemeleri gereken süreçleri aşamalı olarak tanımlamakta ve teknoloji planında yer alması gereken öğeleri/boyutları ayrıntılı olarak tartışmaktadır. Bu rehberlerin ilk örneklerinden birisi olan Merrimack Education Center’ın (1986) modeline göre, örneğin, bir okul teknoloji planında aşağıdaki öğelerin yer alması gerekmektedir: (1) okulun son durumu ve hedefleri, (2) teknoloji programı geliştirme süreci, (3) bilgisayar donanımı, yazılımı ve teknik destek, (4) personel gelişimi, (5) teknoloji programının organizasyonu ve uygulanması, (6) bütçe ve (7) teknolojiye ilişkin adil/eşit erişim.
Benzer şekilde, Anderson ve Perry (1994) okullardaki teknolojinin başarılı bir şekilde planlanması için dokuz boyutlu bir reçete ileri sürmüştür: (1) temsil esasına dayalı bir komitenin oluşturulması, (2) sürecin rapor olarak yazılması, (3) sorumlulukların paylaştırılması, (4) zaman aralıklarının belirlenmesi, (5) önemli tarihlerin tespit edilmesi, (6) konsensüs sağlanması, (7) planın formüle edilmesi, (8) planın uygulanması ve (9) planın değerlendirilmesi. Aynı şekilde, Barnett (2001) 10 temel unsurdan oluşan bir okul teknoloji planlama rehberi geliştirmiştir. Bu rehberde yer alan unsurlar şunlardır: (1) vizyon oluşturma, (2) bütün ilgililerin katılımını sağlama, (3) veri toplama, (4) araştırmayı revize etme, (5) teknolojinin öğretim programına entegrasyonu, (6) profesyonel gelişim, (7) altyapıyı inşa etme, (8) bütçeyi organize etme, (9) süreklilik esasına dayalı bakım ve değerlendirmenin planlanması ve (10) geleceğe hazırlanma.
Sonuç olarak, öğretim teknolojilerinin okullarda başarılı bir şekilde uygulanmasının etkili teknoloji planlarının geliştirilmesine bağlı olduğu gerçeği birçok araştırmacı (örneğin, Bailey, 1997; Cole, 1999; See, 1992) tarafından vurgulanmış ve bir okul teknoloji planının nasıl geliştirileceğine ilişkin çeşitli modeller ve rehberler geliştirilmiştir. Söz konusu bu teknoloji planlama modelleri ve rehberleri, teknoloji planlaması ve uygulanmasıyla ilgili dört temel hususa dikkat çekmektedir. Bu hususlar şunlardır (Fries ve Monahan, 1998): 1. Teknoloji planlama komitesinin oluşturulması. Gerçek bir teknoloji planı hazırlama sürecindeki ilk adım, yetkili bir teknoloji planlama komitesinin oluşturulmasıdır. 2. Teknoloji planlarının uygulanması. Bir teknoloji planının uygulanması hususu, teknolojinin öğretim programına başarılı bir şekilde entegrasyonu için kritik bir öneme sahiptir.
uygulamaya konulamazsa, bir doküman olarak herhangi bir değer taşımaz. 3. Teknoloji planlarının revizyonu. Teknolojideki hızlı gelişmeler, teknoloji planlarının yeni ve gelişmekte olan teknolojilere bağlı olarak ve süreklilik esasına dayalı olarak revize edilmesini gerektirmektedir. 4. Teknoloji planlarının değerlendirilmesi. Birçok eğitimci, okulların kendi teknoloji planlarının niteliğini değerlendirmek için değerlendirme rehberleri geliştirmiştir (ayrıntılı bilgi için bkz. Bölüm 4 ).
2.1.3. Teknoloji Planlaması Konusunda Yapılan Yaygın Hatalar
Sibley ve Kimball’a (2004) göre, iyi bir teknoloji planı geliştirmeyi engelleyen pek çok neden olabilir. Bunlardan ilki, “teknoloji planlaması” olgusunun birçok eğitim kurumu için nispeten yeni olmasıdır. Teknolojinin öğretim amaçlı kullanımı genellikle bir bilgisayar laboratuarını veya özel bir teknoloji sınıfını akla getirmekte ve teknoloji planlaması basit olarak donanım ve yazılımla ilgili bir alışveriş listesinin oluşturulması şeklinde algılanmaktadır. Fakat, zaman içinde birçok eğitimci, teknolojinin öğrenme-öğretme sürecine sistemli bir entegrasyonunu sağlayabilmek için okulların etkin bir teknoloji planına sahip olmaları gerektiğini fark etmiştir. Ancak, başarılı bir teknoloji planlama sürecinin gerçekleştirilebilmesi için aşağıdaki yedi temel hatadan sakınılması gerekmektedir (Sibley ve Kimball, 2004):
• Planın bir veya iki kişi tarafından yazılması ve plan yazma işinin son ana bırakılması.
• Planlama sürecinin okuldan bir veya iki kişi (öğretmen, yönetici, vb) tarafından gerçekleştirilmesi.
• Planın tamamlanıncaya kadar gizli tutulması (velilerden saklanmak, vb). • Planın bir alışveriş listesi şeklinde olması.
• Planlama sürecinde okul personelinin profesyonel gelişim ihtiyaçlarının göz ardı edilmesi.
• Teknoloji destek sisteminin basitçe bilgisayarların bakım ve onarım işleriyle sınırlı tutulması.
bilgisayar donanımına sahip olana kadar (her öğrenciye bir bilgisayar tahsis edilene dek, vb) ertelenmesi.
2.1.4. Teknoloji Planlamasının Başarısını Etkileyen Faktörler
Apple Computer Inc.’e (2005) göre, başarılı bir teknoloji planlaması ve entegrasyonu için bazı kritik faktörler söz konusudur. Bu faktörleri başlıca dört başlık altında toplamak mümkündür:
1. Öğrenci öğrenmesi üzerine odaklanmayı sağlayacak teknoloji planlama
ihtiyaçlarının belirlenmesi önemlidir. Planlama çabalarının temel odağı, öğrenme-öğretme sürecinin geliştirilmesi olmalıdır. Diğer bir ifadeyle, yüksek nitelikli öğrenci performansları, teknolojilerin eğitim sürecine entegrasyonu için temel gerekçe olmalıdır. Bu nedenle, teknolojik amaçların öğretim programıyla yakından ilişkili olmasına özen gösterilmelidir. Çünkü, başarılı teknoloji uygulamaları, daha çok bilgisayarların niceliğiyle alakalı değil, öğrenci başarısına odaklanmayla alakalıdır.
2. Teknoloji planlaması, öğrencilerdeki bireysel farklılıkları karşılamaya
yönelik olarak yeni ve son teknolojileri hedeflemelidir. Her öğrenci kendi öğrenme stili veya tarzı dolayısıyla diğer öğrencilerinden farklıdır. Bu bağlamda, teknoloji her öğrencinin öğrenme stiline cevap vermede eşsiz bir fırsat sunmaktadır. Dijital videolar ve İnternet gibi yeni teknolojiler, okuldaki teknoloji kullanımının gelişim sürecini doğrudan etkilemektedir.
3. Teknoloji planlaması, bütün katılımcıları ve ilgilileri kapsamalıdır. Planlama, öğretmenlerin, öğrencilerin, yöneticilerin, velilerin ve diğer paydaşların düşüncelerini, deneyimlerini ve perspektiflerini yansıtmalıdır. Daha etkin bir ifadeyle belirtmek gerekirse, teknolojinin okullardaki entegrasyonuna ilişkin kısa ve uzun vadeli kararlardan etkilenen bütün bireylerin bu kararların alınmasına katılması ve bu kararlar hakkında bilgilendirilmesi önemlidir. Kısacası, teknoloji planlaması ve uygulaması, bir fikir birliği vizyonuyla gerçekleştirilmelidir.
4. Yönetim liderlerinin desteği önemlidir. Teknoloji entegrasyonu için okul komitelerinin, yöneticilerin ve veli/öğretmen toplulukları liderlerinin desteği şarttır. Bu nedenle, her plan yönetimin ve öğretmenlerin desteğini elde etmelidir. Temelde,
değildir. Çünkü, yöneticiler sistemli planlamayı kolaylaştırıcı bir rolü üstlenirken, öğretmenler de bu planları uygulamaya koymaktadırlar.
2.1.5. Teknoloji Planlamasına İlişkin Karşılaşılan Zorluklar
Teknoloji planlama çabasını değerli kılmak, etkili teknoloji kullanımını sağlamak için çok önemlidir. Aşağıdaki beş noktadan her biri, teknoloji planının başarılı olmasında kritik bir role sahiptir (Sibley ve Kimball, 2004).
1. Güçlü bir öğrenme-öğretme vizyonu geliştirmek. Teknoloji entegrasyonuna yönelik güçlü bir vizyon, teknoloji üzerine değil öğrenme üzerine odaklanmalıdır.
2. Bir teknoloji planlama sürecini tesis etmek. Teknoloji planı geliştirmek, teknoloji entegrasyonu sürecinin sadece ilk aşamasıdır. Bu süreç, bir “gelişim döngüsü” çerçevesinde aşağıdaki üç temel basamağı kapsayacak şekilde süreklilik arz etmelidir. Bu basamaklar şunlardır: (a) tespit etme veya ölçme, (b) formüle etme veya geliştirme ve (c) uygulama. Tespit etme/ölçme safhasının temel ürünü, okulun öğrenme amaçlarını, projelerini, maddi kaynaklarını ve uygulama için zaman aralıklarını gösteren bir teknoloji planıdır. Bu doküman, kurumdaki bireylerce paylaşılmalı ve onların enerjilerini etkili olarak işe koşmada bir rehber olarak kullanılmalıdır. Formüle etme/geliştirme safhasının temel ürünü, eğitim gereksinimlerini, mali kaynakları ve onaylanan projelerin zaman çizelgelerini gösteren bir dokümandır. Uygulama safhasında, projelerin tamamlanabilmesi için ikinci safhada önerilen proje ayrıntıları ve şartları göz önünde bulundurulmalıdır.
3. Destek sistemlerini inşa etmek. Teknolojiyi eğitim sürecine entegre etmenin temel yolu, destek sistemlerine sahip olmaktır. Dolayısıyla, her teknoloji planı teknik destek hakkında değerlendirme yapmalı ve önerilerde bulunmalıdır. Eğer gerekli teknik destek sistemleri sunulmazsa, okul personeli teknolojiyi çok fazla zamanı tüketen, ama aynı oranda da faydalı olmayan bir araç olarak algılayabilecektir.
4. Teknolojinin öğrenme-öğretme sürecinde nasıl kullanılacağını açıklamak. Teknolojinin nasıl çalıştığını anlamak ile teknolojinin öğrenme-öğretme sürecinde etkili olarak nasıl kullanılacağını anlamak birbirinden farklı iki olgudur. Pek çok teknoloji uygulayıcısı ilk etapta teknolojinin nasıl çalıştığı üzerine odaklanmaktadır.
anlamaya ihtiyacı vardır. Bu amaç için teknolojinin öğrencilerle yaygın kullanımını tecrübe eden diğer okullara ziyaretler düzenlenebilir.
5. İletişim ve işbirliğini desteklemek. “Bitirilene kadar teknoloji planını kimsenin görmesini istemiyorum” gibi bir anlayışa dayalı olarak geliştirilen bir teknoloji planının başkaları tarafından benimsenmesi ve desteklenmesi oldukça zordur. Bu çerçeveden ele alındığında, okulda iletişim ve işbirliği kültürünü desteklemek önemlidir, çünkü “teknoloji planı asla tamamlanmış bir iş değildir, aksine işbirliği ve yaygın iletişim sonucu oluşan canlı bir dokümandır”. Bu planın personelden soyutlanarak üretilmesi ve gizli tutulması asla mümkün değildir ki bu durum, aynı zamanda, plan için harcanan çabaların değerini de küçümser. Dolayısıyla, daha en başından itibaren teknoloji planının okuldaki bütün personelle paylaşılması ve onların işbirliğiyle hazırlanması gerekir.
2.1.6. Teknolojinin Okullarda Uygulanmasını Etkileyen Faktörler
Pflaum (2004) eğitimcilerin bilgisayarları genellikle beş farklı amaç için kullandıklarını ortaya çıkarmıştır: (1) bir öğretim aracı olarak bilgisayar, (2) bir üretim aracı olarak bilgisayar, (3) bir İnternet erişimi aracı olarak bilgisayar, (4) bir test/sınav uygulama aracı olarak bilgisayar ve (5) bir veri işleme aracı olarak bilgisayar. Öte yandan, bilgisayar ve ilgili teknolojilerin okullara başarılı bir şekilde entegrasyonunu etkileyen bazı kritik faktörler söz konusudur. Birçok araştırmaya göre (örneğin, Becker, 1994; Becker, Ravitz, & Wong, 1998; Byrom & Bingham, 2001; Cole, 1999; Fabry & Higgs, 1997; Fisher & Dove, 1999; Granger, Morbey, Lotherington, Owston, & Wideman, 2002; Maddux, 1998; Niederhauser, 1996; Rogers, 1999), bu faktörler arasında donanım ve yazılıma erişim imkanının olmayışı, yetersiz personel gelişimi, yeterli teknik desteğin sağlanmayışı, öğretmenlerin teknoloji kullanımına hazırlanmaları için gerekli zamanın organize edilmemesi, vb sayılabilir. Aynı araştırmalarda, teknolojinin okullara etkili entegrasyonu sürecindeki ilk adımın gerekli politika, prosedür ve süreçleri açıklayan nitelikli teknoloji planlarının geliştirilmesi olduğu da vurgulanmaktadır. Buna göre, uzun-vadeli bir
