Cumhuriyet Üniversitesi
Tıp Fakültesi
Çocuklarda Normal Tiroid Gland Boyutlarının Ultrasonografi ile Değerlendirilmesi
The Evaluation of Normal Thyroid Gland Size Using Ultrasonography in Children
Fikret TAŞ *, Sema BULUT**, İbrahim ÖZTOPRAK*, Ayca TÖREL ERGÜR***
ÖZET
Ultrasonografi ile 0-16 yaş grubu çocuklarda tiroid gland boyutları ölçülerek bir standart oluşturulması amaçlandı.
Tiroid hastalıkları yönünden herhangi bir patolojisi olma-yan, 0-16 yaş grubunda 150 erkek, 152 kız olmak üzere toplam 302 çocuğun tiroid gland boyutları ölçüldü. Sağ ve sol lob ile isthmusun transvers (T), sagital (S) ve anteroposterior (AP) uzunlukları ölçülerek kaydedildi. Olgular yaşa göre altı (0-2, 3-5, 6-8, 9-11, 12-14, 15-16), boy uzunluğuna göre ise sekiz (...-99, 100-109, 110-119, 120-129, 130-139, 140-149, 150-159, 160-...) gruba ayrıldı. Değerlendirmede Varyans analizi ve student t testi kullanıldı.
Yaşa göre yapılan gruplamada 2 ve 3'üncü grupların tiroid gland boyutları benzerlik göstermekteydi. Diğer gruplar arasında ise istatistiksel olarak anlamlı fark vardı. Boy uzunlu-ğuna göre oluşturulan gruplar arasında; anteroposterior boyutda ilk üç grup ve 4'üncü, 5'inci gruplar kendi aralarında benzerdi. Transvers boyutlarda 2,3,4,5,6'ncı gruplar, sagital boyutlarda ise 2,3'ncü gruplar benzerlik göstermekteydi. Bu gruplarla diğer gruplar arasında ve diğer gruplarda kendi arala-rında istatistiksel olarak farklılıklar göstermekteydi.
Yaş ve boy uzunluğu ile tiroid gland boyutları arasında pozitif korelasyon olduğu görüldü. Oniki yaş ve üzerindeki çocukların tiroid gland boyutları daha küçük yaş grubunda saptanan boyutlar ile belirgin farklılık göstermekteydi. Farklılığın adolesan dönemdeki fiziksel ve endokrinolojik değişikliğe bağlı olacağı düşünüldü.
Anahtar Kelimeler: Tiroid gland, Ultrasonografi.
SUMMARY
The aim of this study was to establish a standart for thyroid gland size in children aged 0-16 years by using Ultrasonography.
Three hundred and two children (150 boys and 152 giriş) who had no thyroid pathology were included into this study. The sagital (S),transverse (T) and anteroposterior (AP) diameters of right and left lobes, and isthmus were measured and registered. The children were divided into six subgroups (0-2, 3-5, 6-8, 9-11, 12-14, 15-16) in respect to age and were divided into eight subgroups (...-99, 100-109, 110-119, 120-129, 130-139; 140-149, 150-159, 160-...) in respect to body length. Variance analysis and student t test were used for statistical evaluation.
As the age was concerned, thyroid gland sizes were sim ilar i n the sec ond and third group. B ut there w as a significant difference am ong the other groups. in respect to body lenght, the first 3 groups among themselves and , 4'h and 5t h groups between them selvves were com parable in anteropost eri or di am eter m easurem ent. The transverse diameter of 2nd , 3nd , 4th , 5* and 6th groups and sagital diameter of 2nd and 3nd groups were also similar. There was a significant difference betvveen these groups and others, and among the other groups in themselves.
There was a positive correlation between thyroid gland size and, age and body lenght. The m easurem ent of thyroid gland size of children aged 12 years and över shovved a significant difference than those of children in younger age groups. it was c oncluded that difference m ay arise from physical and endocrinological changes in adolescence period.
Key VVords: Thyroid gland size, Ultrasonography.
C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 22 (4): 185-188, 2000
GİRİŞ
Tiroid gland büyüklüğü palpasyon, sintigrafi veya
Ultrasonografi (US) ile belirlenebilir. US halen
günümüz-de sintigrafi ile birlikte yetişkin tiroid gland
muayenesin-Yrd.Doç.Dr Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyodiagnostik Anabilim Dalı, Sivas ** Doç.Dr.Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyodiagnostik Anabilim Dalı, Sivas ***
de kullanılmaktadır(l-3). Tiroid palpasyonu, kolay, noninv aziv v e hızlı s onuç alınması nedeniyle epidemiyolojik çalışmalarda kullanılmaktadır. Erişkinler-de güvenilir olsa da küçük çocuklarda ve özellikle yenidoğanlarda palpasyon metodu uygun değildir. Tiroid palpasyonu erişkinlerde %90 oranında duyarlı olmasına rağmen 10 yaş altındaki çocuklarda bu oran %63.5'e düşmektedir.(4). Radyasyon riski nedeniyle çocuklarda tiroid gland büyüklük, lokalizasyon ve fonksiyonunun belirlenmesi için izotop çalışma tavsiye edilmemektedir. Bundan dolayı US çocuklarda tiroid gland büyüklüğünün belirlenmesi için en kullanışlı inceleme yöntemidir (5). US tiroid gland büyüklüğünü saptanması yanında, tiroi-din kistik veya solid lezyonları ile ekstratiroidial veya intratiroidial lezyonların ayrımında da başarılı bir şekilde kullanılmaktadır.(3,6,7) Bu çalışmanın amacı sağlıklı çocuklarda normal tiroid gland boyutlarını ölçerek bir standart oluşturmaktır.
GEREÇ ve YÖNTEM
Tiroid hastalıkları yönünden herhangi bir patolojisi olmayan, 0-16 yaş grubunda 150 erkek, 152 kız olmak üzere toplam 302 çocukta US ile tiroid gland boyutları ölçüldü. Olguların yaş, boy ve vücut ağırlıkları kaydedil-di. General Elektrik Radius ve Hitachi-515 EUB model US cihazlarında 7.5 mHZ'lik lineer prob kullanılarak supin
pozisyonunda, boyun hiperekstansiyonda olacak şekilde
yatırıldı ve tiroid gland her iki lobu ile isthmusun,
transvers (T), anteroposterior (AP) ve sagital (S) us Tabl<
lukları ölçüldü. Olgular; yaşa göre altı ( 0-2, 3-5,6-8, 11, 12-14, 15-16 ) gruba, boya göre ise cm olarak sel ( -99, 100-109, 110-119, 120-129, 130-139, 140-K 150-159, 160- ) gruba ayrıldı. Önce cinsiyet farkı )î zetmeden daha sonra erkek ve kızlarda ayrı-ayrı tini gland boyutları yaş ve boya göre istatistiksel olan incelendi. Değerlendirmede Varyans analizi ve stilden! testi kullanıldı.
BULGULAR
Yaşa göre yapılan gruplamada 2 ve 3'üncü gruplt rın tiroid gland boyutları benzerlik göstermekteydi. Digj. gruplar arasında ise istatistiksel olarak anlamlı farkvaıi (tablo I). Boy uzunluğuna göre oluşturulan grupl* arasında; anteroposterior boyutda ilk üç grup ve 41 5'inci gruplar kendi aralarında benzerdi. Transvers l» yutlarda 2,3,4,5,6'ncı gruplar, sagital boyutlarda is 2,3'ncü gruplar arasında benzerlik görüldü. Bu gruplarla diğer gruplar arasında ve diğer gruplarda kendi arala, rında istatistiksel olarak farklılıklar göstermekteydi. Sağ ve sol lobun aynı düzlemdeki boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark yoktu.' Yaş ve boy uzunluğuna göre ölçülen tiroid gland boyutları tablo I ve H'de gö-rülmektedir.
Tablo I: Yaşa göre tiroid gland boyutları.
YAŞ
SAĞ LOB
SOL LOB
İSTHMUS
GRUP
(yıl)
N
AP (mm)
T (mm)
S (mm)
AP (mm)
T (mm)
S (mm)
AP (mm)
T (mm)
S (mm)
1
0-2
41
8.0 ±1.5
1.0 ±0.2
19.3+ 5.0
8.3 ±1.8
9.6+ 1.8
19.5± 5.0
2.3 + 0.4
9.8 ±2.0
8.0 + 2.8
2
3-5
55
9.211.3
1.1 ±0.1
24.4+ 3.6
9.4 ± 1.4
11.4+ 1.3
24.4± 3.0
2. 5 ±0.6
11.4±2.1
10.0± 2.8
.1
6-8
r -A
9. 6 ±1.7
1.2 + 0.2
29.6±4.1
9.7 ± 1.5
11.4± 1.4
28.7± 4.6
2.8 ±0.8
11.8+2.9
10.2+3.1
4
9-11
60
10.9± 1.6
1.3 ±0.2
31.7+5.1
10.8± 1.5
12.6+ 1.6
31.2±5.0
3.0 + 0.6
12.2±2.1
10.2+ 3.2
5
12-14
54
13.1+2.9
1.6 ±0.3
40.1±6.8
13.0± 2.8
15.4±3.6
39.7± 7.0
3. 3 ±1.0
13.5+ 3.8
12.0+4.3
6
15-16
38
15.4± 2.8
1.7 ±0.3
4.2 ±0.5
15.4± 2.8
17.3+ 3.3
42.7± 5.0
3.9 ±1.1
14.5± 3.4
12.5+ 4.2
!:
78.9
66.1
137.6
75.4
66.4
133.8
21.3
14.3
9.3
P<
0.001
0.001
0.001
0.001
0.001
0.001
0.001
0.001
0.001
N: Olgu sayısı, AP: Anteroposterior boyut, T: Transvers boyut, S: Sagital boyut
186
GRUP
l
2
3
4
5 6 /N:
fi!gı
V!g
d
Vr
Tablo II: Boy uzunluğuna göre (cm) tiroid gland boyutları.
SAĞ LOB
SOL LOB
İSTHMUS
GRUP
BOY (cm)
N
AP (mm)
T (mm)
S (mm)
AP (mm)
T (mm)
S (mm)
AP (mm)
T (mm)
S (mm)
1
-90
65
8.3±1.5
10.211.6
20.814.9
8.611.7
10.0±1.8
20.814.7
2.310.5
10.012.0
8.2+2.8
2
100-109
31
9.3±1.4
11.911.4
25.513.8
9.6+1.5
11.811.1
25.513.0
2.510.7
11.8+2.0
10.611.9
3
110-119
33
9.6±1.5
11.611.3
28.414.2
9.411.2
11.211.2
27.014.0
2.7+0.7
11.612.5
10.412.9
$
120-129
33
10.7±1.5
12.111.0
30.813.7
10.411.1
12.7+0.8
31.014.6
3.010.7
12.912.2
10.4+2.7
5
130-139
36
10.612.0
12.111.7
32.815.5
10.411.8
12.1+1.9
31.615.0
3.110.8
12.112.2
10.413.3
6
140-149
30
11.211.5
13.011.5
35.016.0
11.811.3
13.011.2
34.415.3
3.110.8
11.712.8
10.413.7
7
150-159
35
13.9±3.2
16.513.0
40.716.7
13.912.5
15.813.3
41.0±6.7
3.210.8
13.513.5
11.8+4.3
8
160-
39
15.312.9
18.213.8
42.215.9
15.213.4
18.013.5
42.816.3
4.211.2
15.1+3.8
13.214.5
F
57.1
67.9
88.5
55.0
64.4
95.6
22.6
14.9
8.6
P<
0.001
0.001
0.001
0.001
0.001
0.001
0.001
0.001
0.001
N: Olgu sayısı, AP: Anteroposterior boyut, T: Transvers boyut, S: Sagital boyut
TARTIŞMA
Tiroid bezi boyun ön alt bölümünde lokalize endok-rin bir bezdir. Tiroid bezinin büyümesi anlamına gelen guatr, tiroid bezinin en yaygın patolojisidir. Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkeleri iyot eksikliği bölgeleri olarak görülmekle birlikte Türkiye dahil bir çok Avrupa ülkesi n-de iyot eksikliği önemli bir sağlık problemi olmaya d e-vam etmektedir. Yapılan çalışmalara göre Türkiye genel nüfusunda guatr sıklığı %6.7 olarak belirlenmiştir (4).
Kişinin vücut yapısı ve muayeneyi yapan kişilerin farklılığı nedeniyle palpasyonla guatr taraması uygun görülmemektedir. Bunun yerine noninvaziv kolay ve hızlı sonuç alınan ultrasonografik tiroid incelemesi öneril-mektedir. Yenidoğan dahil çocukluk dönemi için oldukça güvenilir bir metoddur.(4)
Tiroid gland büyüklüğünün doğru tahmin edilmesi, tiroid hastalıklarının izlenmesi ve muayenesi için çok önemlidir. Guatr da tedaviye yanıtın gözlenmesi, hipertiroidizmde prognoz için en iyi göstergelerden birisidir. Ancak diffüz tiroid hastalıklarında US görünü-mün faydası sınırlı olabilir(9-12).
Bir çok çalışmada 160 cm'den daha uzun çocukla-rın tiroid volümünün erişkin tiroid gland volümüne ben-zer olduğu belirtilmektedir. Ayrıca tiroid gland volümünün, boyu 130 cm'den daha uzun olanlard a geniş farklılıklar gösterdiği ve bunun da adelosan
dö-nemdeki fiziksel ve endokrinolojik değişikliklere bağlı olduğu belirtilmektedir (2,3,13).
Bizim çalışmamızda da 160 cm'nin üzerindeki ço-cukların tiroid gland boyutları erişkinlerinkine benzerdi. Boy uzunluğuna göre yapılan gruplamada 150 cm ve üzerindeki olgularda, yaşa göre yaptığımız gruplamada ise 12 yaş ve üzerindeki çocuklar ile diğer gruplar ara-sında geniş farklılıklar saptadık. Biz de bu farklılıkların adelosan dönemdeki fiziksel ve hormonal değişikliklere bağlı olabileceğini düşündük.
Aynı yaş ve boy grubunda erkek ve kız çocukların tiroid gland volümlerinin önemli farklılıklar göstermediği belirtilmektedir (1). Bizim çalışmamızda da aynı gruptaki erkek ve kız çocukların tiroid gland boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı.
Sonuç olarak yapılan çalışmaların çoğunda tiroid gland volümü hesaplanmıştır. Pediatrik yaş grubu için yaş ve boy uzunluğuna göre tiroid gland boyutlarını belirleyen kapsamlı bir çalışma yoktur. Her ne kadar volüm değerlendirmesi daha doğru ise de pratik hayatta daha çok boyut kullanılmaktadır. Bu yüzden, günümüz-de tiroid hastalıklarında US'nin yaygın olarak kullanıldı-ğını da düşünürsek pediatrik hastaların belli yaş grupları için normal tiroid boyutlarının belirlenmesi kanaatinde-yiz. Bizim çalışmamızda bulduğumuz yaşa ve boy uzu n-luğuna göre tiroid gland boyutları tablo I ve H'de
gö-KAYNAKLAR
1. Ivarsson S.A.,Persson P.H., Ericsson U.B. Thyroid Gland Volume as Measured by Ultrasonography in Healthy Children and Adolescents in a Non-Iodine Defident Area. Açta Pediatr Scand 78:633-634, 1989.
2. Hegedüs L, Perrild H, Poulsen LR, Andersen JR, Holm B, Schnohr P, Jensen G, Hansen JM. The determination of thyroid volume by ultrasound and ite relationship to body vveight, age and sex in normal subjects. J Clin Endocrinol Metab 56:260-63, 1983.
3. Daisuke U. Normal volume of the thyroid gland in children. J Clin Ultrasound 18:455-462, 1990.
4. Kurtoğlu S. İyot eksikliği sorununun değerlendiriimesi ve çözüm yollan. Türk Pediatri Arşivi 32:4-13, 1997. 5. Gutekunst R, Smolarek H, Hasenpusch U, Stubbe P,
Friedrich MJ, Wood WG. Goitre epidemiology: thyroid volume, iodine excretion, thyroglobulin and thyrotropin in Germany and Svveden. Açta Endocrinol 112:494-501, 1986.
6. Van Herle AJ, Rich P, Ljung BME. The thyroid nodule. Ann Intern Med 96:221-224, 1984.
7. Klonoff DC, Greenspan FS. The thyroid nodule. Adv Ij Med 27:101-103, 1982.
8. Urgancıoğlu İ, Hatemi H. Türkiye'de endemik guatr, Çi Matbacılık, İstanbul, s: 19, 1996.
9. Greenvvood RM, Daly JG, Himsworth RL. Hyperthyroii and the impalpable thyroid gland. Clin Endocrinol 22:3 î 585, 1985.
10. Hegedüs L, Hansen JM, Karstrup S: High incidenceı normal thyroid gland volume in patients with Disease. Clin Endocrinol 19:603-606, 1983.
11. De Groot U, Larsen PR, Refetoff S, Hennemann G. l thyroid and Its Disease: Graves' Disease: Diagnosisaı treatment, (5th ed).Wiley, New York, s: 421-428,1984. 12. Bachrach LK, Daneman D, Daneman A, Martin DJ. Use|
ultrasound in childhood thyroid disorders. J 103:547-552, 1983.
13: Berghout A, VVİersinga WM, Smits NJ, Touber Determination of thyroid volume as measured Ultrasonography in healthy adults in a non-iodine deficia) area. Clin Endocrinol 26:273-276, 1987.
Yazışma Adres
Dr. Fikret Taş
Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyodiagnostik Anabilim Dalı
